MARDİN İLİ ANTEPFISTIĞI AĞAÇLARINDA ZARARLI MEYVE İÇKURTLARI ÜZERİNE ARAŞTIRMA Tarkan AYAZ1, Halil BOLU2 1 Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Diyarbakır 2 Dicle Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, DİYARBAKIR GİRİŞ Antepfıstığı, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin en önemli meyvelerinden birisidir. Türkiye üretiminin yaklaşık %90’ı bu bölge tarafından karşılanmaktadır. Ülkemiz, antepfıstığı üretiminde dünya ülkeleri arasında İran ve Amerika Birleşik Devletlerinin ardında üçüncü sırada yer almaktadır. Yıllık ortalama 51428 tonluk üretim yapılmaktadır. Bu üretimin yaklaşık 1438 tonluk kısmı ihraç edilmektedir (Anonim, 2006). Ülkemiz için sağladığı ihracat katkısı yanında antepfıstığı üretiminin yoğun olarak yapıldığı Güneydoğu Anadolu Bölgesi çiftçileri için büyük ekonomik önem taşımaktadır. Ülkemizde geçmiş yıllarda yapılan çalışmalarda antepfıstığında verim ve kaliteyi etkileyen 40’ın üzerinde zararlı böcek ve akar türü tespit edilmiştir. Bu türlerden 20 kadarının ekonomik olarak zarar verdiği ortaya konulmuştur (Çelik, 1975; Günaydın, 1978; Bolu, 2002). Bu zararlı türlerden sadece 3’ünün (Megastigmus pistaciae Walker (Hymenoptera: Torymidae), Eurytoma plotnikovi Nik.(Hymenoptera: Eurytomidae) ve Schineidereria(=Recurvaria) pistaciicola Danil. (Lep. Gelechiidae) antepfıstığı meyvelerinde beslendiği ve zaman zaman önemli zararlar yaptıkları tespit edilmiştir (Çelik, 1975; Günaydın, 1978; Bolu, 2002; Karadağ & Mart, 2004). SONUÇLAR VE ÖNERİLER Araştırma sonucunda kültüre alınan meyvelerden iki tür meyve içkurdu elde edilmiştir. Bu türler Megastigmus pistaciae Walk (Hymenoptera:Torymidae) ve Eurytoma plotnikovi Nikol. (Hymenoptera: Eurytomidae) olarak belirlenmiştir. Türlerin eşey oranlarına bakılacak olursa M. pistaciae bireylerinin hepsi dişi, E. plotnikovi bireylerinin ise 63 tanesinin erkek ve 2026 tanesinin ise dişi olduğu belirlenmiştir. Burada dikkat çeken durum M. pistaciae popülâsyonunun tamamen dişilerden oluşması, E. plotnikovi popülâsyonun ise yaklaşık %97’sinin dişi bireylerden oluşmasıdır. Mardin ili antepfıstığı alanlarında daha önce yapılan çalışmalarda sadece M. pistaciae türünün bulunduğu bildirilmektedir (Bolu, 2002). Yapılan bu çalışma sonucunda Mardin ili antepfıstığı alanlarında ilk kez kayıt edilen türün baskın tür haline geldiği görülmektedir. Sonuç olarak, E. plotnikovi‘nin Mardin ili antepfıstığı alanları için yeni kayıt olmasına rağmen önemli olduğu düşünülmektedir. Diğer antepfıstığı alanlarına yayılışının engellenmesi ve mücadelesi üzerinde durulması gerektiği kanısına varılmıştır. M. pistaciae 1955 yılından beri bölgede bilinmektedir. Bu türün bölgedeki Antepfıstığı alanlarında yaygın şekilde bulunduğu bildirilmiştir (Bolu 2002). Elde edilen ikinci tür olan E. Plotnikovi’ nin ülkemizde ilk kez 2008 yılında Gaziantep ilinde bulunduğu bildirilmiştir (Doğanlar ve ark. 2008). Megastigmus pistaciae ergini Megastigmus pistaciae larvası ve zarar şekli Megastigmus pistaciae’ nın meyvedeki zararı MATERYAL ve YÖNTEM Bu çalışma 2008-2010 yılları arasında Mardin (Mazıdağı) ilinde yapılmıştır. Antepfıstığı bahçelerinden 2008 ve 2009 yılları ekim ayında zararlı ile bulaşık meyveler toplanarak laboratuara getirilerek kültüre alınmıştır. Laboratuarda kültüre alınan örneklerden bir sonraki yılın Mayıs-Haziran aylarında çıkışlar meydana gelmiştir. Kültürden elde edilen örnekler morfolojik özelliklerine göre ayrılarak gerekli etiket bilgileri yazılmış ve teşhis için konu uzmanı sayın Doç. Dr. Halit ÇAM’a gönderilmiştir. Eurytoma plotnikovi pupası Eurytoma plotnikovi larvası Eurytoma plotnikovi erginiı Bu çalışma ile E. plotnikovi Mardin ilinde ilk kez kayıt edilmiştir. 2008 yılında toplanan meyvelerden 3 adet M. pistaciae ve 65 adet E. plotnikovi, 2009 yılında toplanan meyvelerden ise 56 adet M. pistaciae ve 2089 adet E. plotnikovi elde edilmiştir. Eurytoma plotnikovi meyvedeki zararı ve larvası