YONT221 KAMU YÖNETİMİ DÜŞÜNCESİNİN GELİŞİMİ VE DEVLETİN ETKİNLEŞTİRİLMESİ BilGe baltacIoğlu 081115

DENETİM YÖNTEMLERİ Kamu yönetiminin denetlenmesinde ya da hesap verilebilirliğinde çeşitli yöntemler kullanılmaktadır.Bunlar ,siyasi denetim,idari denetim, ombudsman denetimi,yargı denetimi,baskı grupları ve kamuoyu denetimi,yönetimde açıklık ve etki denetimi olarak yedi grupta toplanmaktadır.

A.SİYASİ DENETİM Kamu yönetiminde uygulanan denetimlerden bir tanesi siyasi denetimdir. Bu denetim yetkileri kurum ve kişilere yasalar ve siyasi organlarca verilmiştir. Demokratik sistemdeki kurum ve kişiler halkımızı temsil etmektedir.

1.Yasama Organının Bilgi Edinme ve Denetim Yolları Yasama organı ilk inceleme ve görüşmeleri az sayıda üyeden oluşan çeşitli ihtisas ve araştrma komisyonundan oluşur.Çünkü meclis genel kurulunda bir konuyu derinlemesine incelemesi ve geliştirmesi ,üyesinin çokluğu,zamanın kısıtlığı ve uzmanlık ihtiyacı gibi nedenlerle pek mümkün olmaz.Bu sebeple gerek yasa gerekse araştırma önerilerinin önce az sayıda ve çeşitli partilerin temsilcilerinden oluşan komisyonlarda ele alınması gerekir.

SORU,Bakanlar kurulu adına Türkiye de Anayasa gereği,Meclisin bilgi edinmesi ve hükümeti denetlemesi,soru ,meclis araştırması,genel görüşme ,gensoru ve meclis soruşturması yoluyla gerçekleşmektedir. Hükümet sistemleri ne olursa olsun bütün temsil rejimlerinde yasama organının ‘hükümeti denetleme,devlet bütçesi kabul etme ve kanun yapma’ gibi 3 temel işlevleri bulunmaktadır. SORU,Bakanlar kurulu adına Sözlü ve yazılı olarak cevaplandırılmak üzere Başbakan ve Bakanlardan bilgi almaktan ibarettir. MECLİS ARAŞTIRMASI,belli bir konuda bilgi edinmek amacıyla yapılan incelemedir. GENEL GÖRÜŞME, toplumu ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun TBMM Genel Kurulunda görüşülmesi. GENSORU,hükümetin yada bir bakanın siyasi sorumluluğuna yol açan bir denetim aracıdrı. MECLİS SORUŞTURMASI, başbakan ya da bakanların TBMM üye tam satısının en az 11 vereceği önerge ile açılır.

2.Yürütme Organının Denetimi Yasama organının kamu yönetimini denetleme yollarından biri de milletvekillerinin vatandaşların yönetimle ilgili sorunlarına yardımcı olmak amacıyla yürüttükleri hizmetlerdir. Hükümetlerin kanun hükmünde kararname çıkarma yetkileri kanunların birçok maddesinin yönetmeliklerle düzenlenmesinin yürürlüğe girmemesi bunlardan sadece birkaçıdır. 2.Yürütme Organının Denetimi Yürütme organının kamu üzerindeki gücü , ülkeler ve siyasi sistemler bakımından farklılık gösterir.Bu farklılık yürütme organının üst düzey kamu görevlilerini atama ,görev yerlerini değiştirme ,görevden uzaklaştırma ve idarede reorganizasyon yapabilmek gücüyle ilgilidir.

Yürütme organının kamu yönetimi üzerinde siyasi denetim yapmasının en yaygın yollarından biri, üst düzey bürokratları hükümete yakın adaylar arasından atamasıdır.Devlet başkanı ,kamu yöneticileri üzerindeki gücü bir zamanlar ABD de yaygın olarak kullanılan kayırma yada ganimet sistemine dayanmaktadır. Kayırma sisteminde memurlar ,üst düzey yöneticiler devletin değil siyasi iktidarın görevlileridir. Ülkemizde ise yasal olarak Liyakat Sistemi benimsenmiştir.Anayasa da kamu hizmetlerine alımda :görevin gerektirdiği nitelikler den başka hiçbir ayrım gözetilemez , hükmü yer almıştır.

B.İDARİ DENETİM Kamu kurumunun kendi içinde yürütülen denetime ‘hiyerarşik denetim’,veya ‘iç denetim’, başka kamu kurumu tarafından yapılan denetime de ‘vesayet denetim’ yada ‘dış denetim’ denir. 1HİYERARŞİK DENETİM:üstlerin astları üzerinde atama ,sicil verme , yükselme,disiplin cezası uygulama ve hizmet yerini değiştirme gibi hiyerarşik yetkileri bulunmaktadır. 2.VESAYET DENETİMİ:idarenin bütünlüğü ilkesinin doğal bir sonucudur ve yönetimin bir bütün olarak uyumlu çalışmasını sağlamanın temel amacıdır.

C.OMBUDSMAN DENETİMİ Kamu denetçisi yada hakemi diyebileceğimiz ombudsman ayrı bir başlık altında incelendiği gibi siyasi denetim yöntemleriyle birlikte de ele alınmaktadır.Çünkü bu denetim yolu yürütme araçları bakımından yasama organına dayanmakta ve ona bağlı olarak işlev yürütmektedir. Genellikle kamu yönetimine karşı halkın şikayetlerini inceler ,yönetimi aksayan işlemeyen ve kusurlu olan yanlarını ortaya çıkarır; vardığı sonuçları parlamentoya ve kamuoyunun bilgisine sunar. . Denetimde ombudsman halkı yönetimin haksız eylem ve işlemlerine karşı koruyan bir yargıç gibi görev yapmakta ;kamu yönetiminin ilgili birimlerine rahat bir şekilde girebilmekte , istediği belgeyi temin edebilmekte ve görevlileri sorguya çekebilmektedir

D.YARGI DENETİMİ Bütün siyasi sistemler, hukuk devletinin bir gereği olarak idarenin eylem ve işlemlerine karşı yargı denetimini kabul etmişlerdir.Yargı denetiminde uygulanan sistemler ülkeler bakımından farklılık göstermektedir.Bazı ülkeler ‘idari yargı ‘sistemini kabul ederken ,diğer bazıları da ‘yargı birliği’ ilkesini kabul etmişlerdir.ÖR:Almanya ,Fransa, İsveç, Belçika , İtalya ve Avusturya (idari yargı sistemi) ÖR:ABD, İngiltere , Danimarka ve Norveç(yargı sistemi)

E.BASKI GRUPLARI VE KAMUOYUNUN DENETİMİ Günümüzde kamu yönetimi, baskı gruplarının önemli ilgi alanı haline gelmiştir.Bunun en önemli sebebi :yasama organının kamu yönetimine önemli ölçüde takdir yetkisi düzenleme ve siyasa yapma gücü vermesidir. Baskı grupları ,ortak çıkarları etrafında birleşen ve bunları gerçekleştirmek için siyasi ve idari otoriteler üzerinde etki yapmaya çalışan örgütlü ve bilinçli gruplardır. Baskı gruplarının yönetimi etkilemek için yürüttükleri faaliyetler bazı ülkelerde yasal nitelik kazanarak kurumsallaşmıştır.ÖR:Amerikan siyasi kültürü ,Avrupa ya göre baskı gruplarının faaliyetlerini olağan saymakta ve onları hoşgörü ile karşılamaktadır.Bu faaliyetler Amerika da ‘’lobicilik’’olarak kavramlaşmıştır.

F.YÖNETİMDE AÇIKLIK Yönetim bilgi toplayan ve işleyen bir sistemdir.Bu alanda gelişme halinde olan yeni bir hukuk dalı ortaya çıkmıştır.Buna bilgi hukuku denilmektedir. Kamu yönetimi kendini korumak,rakiplerine karşı iktidarını ve konumunu güçlendirmek için gizliliği önemli bir politika aracı olarak kullanmak eğilimindedir. Kamu yönetimi kamu gücücü kullanma ve kamu yararını yorumlama ayrıcalığı sebebiyle kendini toplumun üzerinde görür ondan uzak ve kapalı bir politika izler.