VOB Temel Bilgiler Eğitimi KASIRGA YILDIRAK EKİM 2007

Belirsizlik ve Korunma Yazı-Tura Belirsizlik İstatistik Strateji

Vadeli İşlemlerin Temel Ekonomik Fonksiyonları Risk Yönetimi Fiyat Tahmini

RİSK YÖNETİMİ Finansal Sistemin Rolü Ekonomideki tasarrufların en verimli yatırım alanlarına kaydırılması Ekonomideki risklerin verimli paylaşımı.

RİSK YÖNETİMİ Tasarruf ve Yatırımın Amacı Tasarruflardan sağlanacak yüksek gelirle bizi daha mutlu edecek bir tüketim seviyesine ulaşmak Kaynak kullanım zamanlaması yapmak Tüm bunları gerçekleştirirken mümkün olan en düşük riski taşımak

Vadeli İşlemlerin Tarihçesi CBOT 1848 CME 1919 1970’li yıllar döviz ve faiz oranları sözleşmeleri 1973 hisse senetleri üzerine call opsiyon sözleşmeleri 1977 put opsiyonları 1980’ler vadeli işlem pazarları hızla gelişti Tezgah üstü piyasalar organize borsalara önemli bir alternatif

RİSK YÖNETİMİ Risk Yönetim Araçları Çeşitlendirme (Diversification) Sigortalama Riskten Korunma (Hedging)

ÇEŞİTLENDİRME (DIVERSIFICATION) Çeşitlendirme farklı özelliklere sahip yatırım araçlarını birleştirerek bazı risklerden kurtulmaya yarar. Yalnız bu yolla ancak firmalara yada ürünlere özel risklerden kurtulabiliriz. Çeşitlendirme piyasa riskini yoketmez.

SİGORTALAMA Sigortalama en iyi risk yönetim şeklidir Alım satımı organize piyasalar yoluyla yapılamayan kıymetlerin sigortalanması , geleneksel sigorta şirketleri aracılığı ile yapılır. (Hayat Sigortası, Sağlık Sigortası) Kredi riski ve bazı finansal riskler teminat yoluyla sigortalanır. (Banka mevduat hesaplarında ki devlet teminatı gibi)

KREDİ TÜREV ÜRÜN TOTAL RETURN SWAP A, C’DEN KUPONLU TAHVİL SATIN ALDI. C’YE FAZLA GÜVENMİYOR, ZİRA C TEMERRÜDE DÜŞEBİLİR. B İLE ANLAŞIYOR VE TAHVİLDEN KAYNAKLI TÜM GETİRİLERİ TAKAS ETMEK ÜZERE ANLAŞIYORLAR.

KREDİ TÜREV ÜRÜN A, B’YE KUPON ÖDEMELERİ DEĞER KAZANÇLARINI VADEDE ANA PARAYI TEMERRÜT HALİNDE RECOVERY B, A’YA LIBOR+SPREAD DEĞER KAYIPLARINI TEMERRÜT HALİNDE TAHVİLİN DEĞERİNİ ÖDER

SİGORTALAMA Opsiyon Sözleşmeleri Opsiyon sözleşmeleri riskleri belli bir seviyede sabitlemeye yararlar. Sigortalama hizmetinin karşılığında sigortalanan taraf prim öder.

RİSKTEN KORUNMA (HEDGING) Fiyatlardaki ani değişiklerden kaynaklanan risklerin spekülatörlere transferidir. Nakit (Spot) Piyasalar Forward Piyasalar Vadeli (Futures ) Piyasalar Opsiyonlar Swaplar

Risk Transferi Çiftçi ile Fırıncı Çiftçi buğday üreticisi, 3 ay sonra belirli bir miktarda buğday satması gerekiyor. Buğday fiyatındaki olası bir düşüş riskini transfer etmek istiyor Fırıncı pasta ve ekmek üreticisi üç ay sonra belirli miktarda buğday alması gerekiyor. Fırıncı buğday fiyatlarındaki artış riskini taşımak istemiyor.

Riskten Korunma- Nakit Piyasalar Çiftçi Buğday ödünç alacak Bugünkü fiyatlarla nakit piyasada satacak Üç ay sonra ödünç alınan buğdayı geri verecek.

Riskten Korunma- Nakit Piyasalar Fırıncı Para ödünç alacak Buğdayı nakit piyasadan bugünkü fiyattan alacak Depolayacak

Riskten Korunma – Vadeli Piyasalar Forward Anlaşması Fırıncı – Alıcı (Uzun) Çiftçi – Satıcı (Kısa)

Future Sözleşmeler ile Riskten Korunma Çiftçi satması gereken miktardaki buğdaya denk gelecek sayıda, ve üç aya en yakın vadeli sözleşmeyi bugünkü fiyattan takas kurumuna satar. Fırıncı alması gereken miktardaki buğdaya denk gelecek sayıda, ve üç aya en yakın vadeli sözleşmeyi bugünkü fiyattan takas kurumundan alır. Çiftçi ---Vadeli Söz.---> Takas --- Vadeli Söz.--->Fırıncı

Forward ve Vadeli Sözleşmeler Arasındaki Farklar İki taraf arasında yapılır. Sözleşme unsurları standart değildir. Diğer piyasa katılımcıları yapılan alivre sözleşmelerden habersizdir. Vade sonunda teslimat ile sonuçlandırılır. Devredilemez. Kredi riski vardır. Kar veya zarar vade sonunda ortaya çıkar. Başlangıçta bir teminat zorunluluğu yoktur. VADELİ Borsada yapılır. Sözleşme unsurları standart olarak tanımlanmıştır. Sözleşmeler geneldir. Vadeli işlem sözleşmeleri borsalarda şeffaf bir şekilde işlem görür. Vade sonuna kadar ters işlem ile pozisyon kapatılabilir. Teslimat zorunlu değildir. Vade sonuna kadar tekrar alınıp satılabilir. İşlemler Borsa Takas Kurumu’nun garantisindedir. Kar veya zarar günlük olarak hesaplanır ve ilgili hesaplara yansıtılır. İşlem yapmak için belirli bir teminat yatırılması zorunludur.

Forward Sözleşme Örneği Alıcı Satıcı Gün A B 14 Kasım 2005 Dayanak Varlık: 100.000 ABD Doları Vadeli Fiyatı: 1,38 $/YTL Vade:18 Kasım 2005 -----1,38*$100.000 = 138.000 YTL------> 18 Kasım 2005 A B <----------- 100.000 ABD Doları -----------

Vadeli Sözleşme Örneği Dayanak Varlık: 100.000 ABD Doları (100 tane vadeli kontrat) Vadeli Fiyat: 1,38 $/YTL, Vade:18 Kasım 2005 Alıcı Satıcı Uzlaşma Fiyat Gün A (100 kontrat) B(100 kontrat) 14 KASIM A ------------> TAKAS -----------> B 1,37 14 KASIM (1,38-1,37)*100,000= 1000YTL A ------------> TAKAS-----------> B 1,365 15 KASIM (1,37-1,365)*100,000= 500YTL A <------------TAKAS <----------- B 1,385 16KASIM (1,365-1,385)*100,000= 2000YTL A ------------ TAKAS-----------B 1,385 17 KASIM (1,385-1,385)*100,000= 0YTL

Vade Sonu Nakdi Uzlaşma (Teslimat) 18 KASIM Günü 18 Kasım TCMB dolar kuru 1,3865 A <------------ TAKAS<-----------B (1,3850-1,3865)*100,000= 150YTL A ----1,3865*$100.000 = 138.650 YTL--->TAKAS TAKAS<------- 100.000 ABD Doları <---------B Alıcının Nakit Akımları (-1000-500+2000+0+150-138650)=138000 Satıcının Nakit Akımları (1000+500-2000+0-150+138650)=138000

Alıcının Karı = Satıcının Zararı (1,3865 -1,3800)*100000= 650 YTL Satıcının Zararı (1,3800-1,3865) *100000= - 650 YTL

Pozisyon Kapatma Dayanak Varlık: 100.000 ABD Doları (100 tane vadeli kontrat) Vadeli Fiyat: 1,38 $/YTL, Vade:18 Kasım 2005 Alıcı Satıcı Uzlaşma Fiyat Gün A (100 kontrat) B(100 kontrat) 14 KASIM A ------------> TAKAS -----------> B 1,37 15 KASIM (1,38-1,37)*100,000= 1000YTL C A Vadeli Fiyat: 1,368$/YTL, Vade:18 Kasım 2005 A------------> TAKAS 1,365 16 KASIM (1,37-1,368)*100,000= 200YTL

Önemli Terimler UZLAŞMA FİYATI Piyasadaki kapanış fiyat seviyesinin göstergesidir. Borsa tarafından belirlenir. AÇIK POZİSYON Piyasadaki uzun pozisyonların toplamı TAKAS Fiyat Riski Taşımaz. Uzun Pozisyonlar = Kısa Pozisyonlar

TEMİNATLAR Başlangıç Teminatı (Örnek: 150 YTL YTL/$ Kontratı) Yeni bir vadeli işlem pozisyonu açıldığında aracı kurum üzerinden takas kurumuna yatırılması gereken teminat Sürdürme Teminatı (Örnek: 112,5YTL YTL/$ Kontratı) Vadeli işlem pozisyonunun devam ettirebilmek için güncelleştirmelerden sonra takas hesabında bulunması gereken teminat Tamamlama Teminatı Vadeli işlem pozisyonunu devam ettirebilmek için takas kurumunda ki hesabınızı başlangıç teminatı seviyesine getirmek için yatırılması gereken teminat.

GÜNCELLEME VE TEMİNATLAR Tarih Başlangıç Teminatı Nakit Akımı Uzlaşma Fiyat Güncelleme Gün Sonu Teminat 14/11 150*100 15000YTL -15000 1,3700 -1000 14000 15/11 1,3650 -500 13500 16/11 1,3850 +2000 15500 17/11 15000 +500

GÜNCELLEME VE TEMİNATLAR TARİH UZLAŞMA FİYATI GÜNCELLEME TEMİNAT HESAP 1 226975 850 9000 9850 2 227250 275 10125 3 226000 -1250 8875 7 221775 -4225 4650 8 220825 -950 4350 8050 9 221425 600 8650 10 222075 650 9300 11 221125 8350 14 219150 -1975 6375 15 217525 -1625 4750 16 217750 225 4250 9225

Kaldıraç oranı Kaldıraç oranı = Pozisyon Tutarı / Teminat Tutarı 16000 TL var. Dolarda artış beklentisi. Spot Dolar=1,5 Strateji 1: Spotdan 16000/1,5=10667 dolar al ve bekle. Strateji 2: 16000 TL teminat ile 100000 dolar al (vadeli fiyat 1,6) S ve F eşit artsın. %6,7. S1=1,6 F1=1,70667 olur ise Spot piyasada 10667*0,1=1066,7 Vadeli piyasada 100000*0,10667=10667 1066,7/16000=%6,7 10677/16000=%67 Zararda olabilirdi.

Piyasa Oyuncuları Riskten korunmak isteyenler (HEDGER) Riski Taşımak İsteyenler (SPEKÜLATÖR) Nakit ve Vadeli Piyasalar arasındaki fiyat bağlantısını sağlayanlar (ARBİTRAJCI)

Emirler Piyasa Emri Alım emri – en düşük satış fiyatından alım Satım emri- en yüksek alış fiyatından satış Örnek YTL/Dolar Alış: 1,38 Satış: 1,3810 Piyasa Alım emri 1,3810 Piyasa Satım emri 1,38

Emirler Fiyat Limitli Emir Alım emri – piyasa satış fiyatının altında alım Satım emri- piyasa alım fiyatının üstünde satış Örnek YTL/Dolar Kotasyon- Alış:1,38-Satış: 1,3810 Fiyat Limitli Alım emri- 1,3805’den al Fiyat Limitli Satım emri- 1,3805’den sat Fiyat Limitli emirler zaman önceliğine göre gerçekleştirilir.

Emirler Yayılma Emirleri-aynı sözleşmenin farklı vadelerinde aynı anda gerçekleşmesi gereken emirlerdir. Şartlı Emirler-Emrin gerçekleşmesi bir şarta bağlanmıştır. Zarar durdurmalı emir Zaman sınırlı emirler İptaline kadar geçerli emirler Biri diğerini iptal eden emirler Hepsi veya hiçbiri emirleri

TAKAS KURUMU MÜŞTERİ

Fiyatlama Tüketim amaçlı alınan varlıklar (petrol, bakır gibi) Yatırım amaçlı alınan varlıklar (Bono, Hisse senedi gibi)

FİYATLAMA Taşıma maliyeti modeline göre vadeli fiyatlar alım satıma konu dayanak varlığın spot fiyatı ve bugünden teslimat gününe kadarki taşıma maliyetine bağlıdır. Beklentiler modelinde ise vadeli fiyatlar alım satıma konu dayanak varlığın spot fiyatının vadeli işlem sözleşmesindeki teslimat gününe göre ne kadar değişeceğine ilişkin beklentilere bağlıdır.

Notasyon T: vade sonu kalan zaman (yıl) S0: dayanak varlığın nakit fiyatı ST : dayanak varlığın vade sonu fiyatı f: forward kontratının değeri F0: bugünkü forward fiyatı r: risksiz oran (yıllık)

TAŞIMA MALİYETİ KULLANIM AMAÇLI MALLAR İÇİN TAŞIMA MALİYETİ Taşıma Maliyeti = Finans maliyeti+depo maliyeti+ sigorta maliyeti FİNANSAL VARLIKLAR İÇİN TAŞIMA MALİYETİ Taşıma Maliyeti = Faiz maliyeti Vadeli Fiyat = Spot Fiyat + Taşıma Maliyeti

TAŞIMA MALİYETİ EGE STANDART 1 sıra pamuğunun spot piyasadaki fiyatı 2.000.000 TL/Kg iken, satıcının 30 gün vadeli satış fiyatını şu şekilde formüle edebiliriz: Cari piyasada faiz oranlarının bir ay vadede %40 olduğu kabul edersek finans maliyeti 2000000*30*40/365=65,75 Depolama ve sigorta maliyetleri piyasa fiyatlarına göre Kg başına 6.000 TL ise F0=2000000+65,75+6000=2071750

Beklentiler F0 = EQ(ST) + Risk Primi Faiz Verim Eğrisine İlişkin Rasyonel Beklentiler Hipotezi 1. T vadeli uzun dönem faiz haddi T ye kadarki günlük beklenen faiz hadlerinin ortalaması + risk primine eşittir. 2. T ile T+1 arasındaki bugünkü forward faiz haddi, T anında gerçekleşecek günlük spot faizin beklentisine + risk primine eşittir.

Beklentiler Beklentiler hipotezi çerçevesinde fiyatlama yapılabilmesi için tüm ürünlerin tek tek getiri beklentilerinin riskten ari faiz haddine eşit olması gerekir. Bu şu demektir: Piyasadaki tüm ajanlar beklentilerini riskten ari faiz haddini hedefleyerek kurgularlar. Faiz haddi %8 olsun. US Doların getirisi iki ihtimalli olsun. %9 yada %10. Bu durumda Banka hesabında kısa dolar hesabında uzun pozisyon alınarak para koymadan kar elde edilebilir. Beklentiler yaklaşımında dayanak varlığın piyasasının derin olduğu varsayılır. Bu sayede arbitraj fırsatları arbitrajcılar tarafından kullanılarak piyasayı tekmil kılacak beklentiler oluşturulur.

Arbitraj Yöntemiyle Fiyatlama Şimdi A Portföyü B Portföyü f (uzun forward kontratı) S0 (dayanak varlık) F0e-rT Vade sonu F0 ödeyerek S’i satın al ST Arbitraj oluşmaması için A ve B portföylerinin şimdi de aynı fiyatta olması gerekir

Arbitraj Yöntemiyle Fiyatlama f + F0e-rT = S S - F0 e-rT= 0 Herhangi bir andaki forward fiyatı F0, sözleşme değerini sıfıra eşitleyen teslim fiyatıdır. F0 =S*(1+rT)

Fiyatlama Örneği Sözleşme: Uzun Forward Sözleşmesi Dayanak Varlık: Temettü ödemeyen hisse senedi S: 40$ (hissenin nakit fiyatı) T: 3 ay (vadeye kalan süre) r: 5% (yıllık risksiz faiz oranı) Forward Fiyatı F0 ne olmalıdır? F0=S*(1+rT)= 40*(1+0,05* 0.25)=$40.5

Arbitraj Örneği Forward Fiyatı F0=$39 Bankaya 3 ay vade ile %5’den $40 yatır (-40) Hisseyi 3 ay sonra $39 dan almak için uzun forward pozisyonu al (0) Nakit piyasada $40’dan hisseyi açığa sat (+40) Yatırım=0 3 ay sonra Hisseyi $39’dan al $40.50 bankadan al Kar=$1,50=40,50 – 39

Arbitraj Örneği Forward Fiyatı F0 =$43 3 ay vade ile %5’den $40 borçlan (+40) Hisseyi 3 ay sonra $43 satmak için kısa Forward pozisyonu al Nakit piyasada $40’dan hisseyi al (-40) Yatırım=0 3 ay sonra Hisseyi $43’dan sat $40.50 borcunu öde Kar=$2,50=43-40,50

Forward Sözleşmesinin Değeri Sözleşme: Uzun Forward Sözleşmesi Dayanak Varlık: Temettü ödemeyen hisse senedi S: 40$ (hissenin nakit fiyatı) T: 3 ay (vadeye kalan süre) r: 5% (yıllık risksiz faiz oranı) 1 ay sonra hissenin nakit değeri $41 olursa Forward sözleşmesinin değeri nedir? F0 =S*erT = 41e0,05*0,1667=41,34 f =(41,34-40,50) e-0,05*0,1667=0,83

Kuponlu Bono Üzerine Yazılmış Forward f + F0 e-rT= S-I S -I- F0 e-rT= 0 Herhangi bir andaki Forward fiyatı F0, sözleşme değerini sıfıra eşitleyen teslim fiyatıdır. F0 =(S-I)*erT

Kuponlu Bono Üzerine Yazılmış Forward 5-yıllık bono=S=$900 T = 9 ay , 4.ayda $40 kupon ödemesi var r = 3% (yıllık) 4 ay için r = 4% (yıllık) 9 ay için Forward Fiyatı F0 ne olmalıdır? I = 40*(1/(1+(0.03*0.33)))=39,60 F0 =(S-I) erT= (900-39,60) e0,04*0,75 =886.60

Hisse Senedi Endeksi Üzerine Yazılmış Forward Fiyatlama Örneği f + F0 e-rT= Se-qT Se-qT- F0 e-rT= 0 F0 = S* e(r-q)T IMKB 100 endeksi q=0.02 S=35.314 T= 40 gün r=%13.75 F0 = 35.314 * e(0.1375-0.02)*40/365 = 35.771/1000=35.771

Döviz Sözleşmeleri 18 Kasım $/YTL S0 =1,3710 r =13.75 rf = 4.16 Aralık vadeli $/YTL vadeli fiyat nedir? F0 = S* e(r-rf)T= 1,3710* e(0,1375-0.0416)40/365 F0 = 1,3854

Tarımsal Ürünlere Dayalı Sözleşmeler f + F0 e(y-r)T = S + U F0 = (S+U) e (r-y) T Eğer u S’in sabit bir oranı ise F0 = S e(r+u-y) T

ÖNEMLİ TEMEL KAVRAMLAR Firmalar neden riskten korunmak (hedge) isterler? Riskten korunma (hedging) terminolojisi Hedge oluştururken dikkat edilmesi gereken faktörler Hedge oranları

Firmalar Neden Riske Karşı Korunmak İsterler? Yöneticiler bu yolla kendilerinide riskten korurlar. Hedging firmaya kredi sağlayan kuruluşları rahatlatır . Bazen firmaların riskten korunma sebepleri klasik sebeplerden farklı olarak finansal olmayabilir. Örneğin Vergi İndirimi.

KORUNMA İSTEMEME SEBEPLERİ Korunmanın kendisi de risk taşır. Bu durumda azaltması beklenen risk tutarı yanlış hesap edilebilir. Alternatif Maliyet (Değişen Piyasa Şartları) Korunmanın kendisi de aslında spekülasyona dayanır.

Hedging Terminolojisi Kısa Hedge ve Uzun Hedge Kısa (uzun) hedge vadeli sözleşme satışı (alımı) anlamına gelir. Future sözleşmesi satış nedenleri Söz konusu mal veya kıymet portföyünüzde var , ve gelecekte satmayı düşünüyorsunuz. Firmanın gelecekte borçlanma gereksinimi varsa Future sözleşmesi alış nedenleri Söz konusu mal veya kıymeti gelecekte almayı düşünüyorsunuz Söz konusu mal veya kıymeti açığa satışmışsanız

STRATEJİLER SPOTDA UZUN İKEN FİYAT DÜŞME RİSKİNE KARŞI KISA KORUNMA SPOTDA KISA İKEN FİYAT YÜKSELME RİSKİNE KARŞI UZUN KORUNMA

KORUNMA S1=İLK NAKİT FİYAT S2=SON NAKİT FİYAT F1=İLK VADELİ FİYAT F2=SON VADELİ FİYAT P(KISA) = (S2-S1) -(F2-F1) P(UZUN) = - (S2-S1)+(F2-F1) (S2-S1) = NAKİT PİYASADAN KAZANÇ (F2-F1) = VADELİ PİYASADAN KAZANÇ

Hedging Terminolojisi Baz = nakit fiyat(S) - vadeli fiyatı (F) Zaman S F t1 t2

BAZ VE KAR FONKSİYONU P(KISA)= -(S1-F1) +(S2-F2) = - b1 + b2 P(UZUN)=(S1-F1) -(S2-F2) = b1 – b2 S1=387,15 F1= 388,60 İSE b1 = (S1-F1) = -1,45 b2 = (S2-F2) = 0 VADEDE KISA KORUNMADAN ELDE EDİLEN KAR P(KISA)=-(-1,45) + 0 =1,45 VADEDEN EVVEL KISA KORUNMA S2 = 377.52 F2 = 378,63 OLSUN b1 = (S1-F1) = -1,45 b2 = (S2-F2) = -1,11 P(KISA) = -(-1,45)+(-1,11) = 0,34

BAZ VE KAR FONKSİYONU BAZ -1,11 DEN 0 A GÜÇLENDİĞİNDEN KISA KORUNMADA KAR ARTTI. KISA KORUNMANIN KARLI OLDUGU DURUMLAR: BAZIN GÜÇLENMESİ SPOT FİYAT VADELİ FİYATDAN DAHA FAZLA ARTARSA SPOT FİYAT VADELİ FİYATDAN DAHA AZ AZALIRSA SPOT FİYAT ARTAR VADELİ FİYAT AZALIRSA UZUN KORUNMANIN KARLI OLDUGU DURUMLAR: BAZIN ZAYIFLAMASI SPOT FİYAT VADELİ FİYATDAN DAHA AZ ARTARSA SPOT FİYAT VADELİ FİYATDAN DAHA FAZLA AZALIRSA SPOT FİYAT AZALIR VADELİ FİYAT ARTARSA

Hedging İşlemlerinde Bazın Önemi ÖRNEK: Konya’da bir buğday üreticisi Temmuz ayı içerisinde satması gereken 50 ton buğdayı olacağını düşünüyor. 14 Kasım 2005 de Temmuz vadeli buğday fiyatı kotasyonu 0,4130 YTL/Kg, 1 tanesi, 5 ton için olan buğday kontratı 2065 YTL. Konya’da yerel nakit piyasada 5 ton buğdayın fiyatı 1825 (0,365 YTL/Kg). 14 Kasım 2005 baz: 0,365-0,4130= -0,048

Birinci Senaryo ( Mükemmel Kısa Hedge) Baz sabit kalıyor 10 tane Temmuz vadeli buğday sözleşmesi satılıyor 20 Haziran’da pozisyon kapatıyoruz. Nakit piyasada buğday fiyatı 0,35, Temmuz vadeli buğday sözleşmesi fiyatı 0,398.

Mükemmel Kısa Hedge Nakit 0,35*50 ton =17.500 Vadeli 50 ton*(0,4130-0,398) = 750 Nakit +Vadeli 18.250 14 Kasım 2005 Baz: 0,365-0,4130= -0,048 20 Haziran 2006 Baz: 0,35-0,398 = -0,048 Satışın gerçekleştiği fiyat : 18,250 / 50 ton =0,365YTL

Baz Riski Taşıyan Kısa Hedge Baz değişiyor 10 tane Temmuz vadeli buğday sözleşmesi satılıyor 20 Haziran’da pozisyon kapatıyoruz. Nakit piyasada buğday fiyatı 0,35, Temmuz vadeli buğday sözleşmesi fiyatı 0,408.

Baz Riski Taşıyan Kısa Hedge Nakit 0,35*50 ton =17.500 Vadeli 50 ton*(0,4130-0,408) = 250 Nakit +Vadeli 17750 13 Kasım 2005 Baz: 0,365-0,4130= -0,048 20 Haziran 2006 Baz: 0,35-0,408 = -0,058 Satışın gerçekleştiği fiyat : 17750 / 50 ton =0,355YTL

Baz Riski Taşıyan Kısa Hedge Vadeli fiyat nakit fiyatla birebir değişmediği için riskten korunma tam olarak gerçekleşmedi. Hedge işlemi yapan kişi fiyat riski yerine daha az değişken olan baz riskini taşır.

BAZ 26 eylül de kilosu 0,0479 dan 112000 kilo şekerimiz olsun. Ocak vadeli sözleşmesinin fiyatı 0,0550 olsun. Başlangıç bazı nedir. Vade de baz 0 ise kar kaç liradır. Baz ile kar arasındaki ilişki nedir. Pozisyon 10 aralıkta kapanır ise ve o tarihte uzlaşma fiyatı 0,0590 ve spot fiyat 0,0574 ise ne olur.

Bazdaki Değişkenliği Etkileyen Faktörler Mala dayalı Vadeli Sözleşmeler Geçmiş yıllardan kalan stoklar O yılki rekolteyle ilgili beklentiler Malın yabancı ülkelerdeki arz ve talebi Depolama maliyetleri Taşıma maliyetleri Mevsimlik fiyat hareketleri Sigortalama maliyetleri O malla ilgili devlet politikaları

Bazdaki Değişkenliği Etkileyen Faktörler Finansal Varlıklara Dayalı Vadeli Sözleşmeler Faiz oranları Merkez Bankası para politikaları Vade sonuna kadar olan süre Marjinleri fonlama maliyeti Teslim edilebilecek nakit piyasa enstrümanının arzı Enflasyon beklentileri Mevsimsel faktörler Ekonominin genel durumu

Vade Sonuna Kadar Tutulan Hedge 10 tane Temmuz vadeli buğday sözleşmesi satılıyor S1= 0,365 F1=0,4130 Pozisyon Vade sonuna kadar tutuluyor 29 Temmuzda nakit buğday fiyatı 0,30 Nakit 0,30*50 ton =15000 Vadeli 50 ton*(0,4130-0,30) = 5650 Nakit +Vadeli 20650 13 Kasım 2005 Baz: 0,365-0,4130= -0,048 29 Temmuz 2006 Baz: 0,30-0,30 = 0 Satışın gerçekleştiği fiyat : 20650 / 50 ton =0,413YTL 0,413-0,365=0,048 bazdaki değişiklik

Korunma Stratejilerinde Verilmesi Gereken Kararlar Korunma için hangi mala veya kıymete dayalı Vadeli sözleşme kullanılacak Spot piyasada riskini azaltmaya çalıştığımız varlığın fiyat hareketleriyle en yüksek düz korelasyona sahip varlıklar üzerine yazılmış sözleşmeler kullanılır. Fiyatı uygun olan sözleşme kullanılır. Vade seçimi Vade sonu bizim korunmak istediğimiz döneme en yakın olan sözleşme seçilir Korumayı ileriye doğru kaydırma prensibi

Korunma Stratejilerinde Verilmesi Gereken Kararlar Uzun yada Kısa? Korunma sırasında ki en kritik karar. Üç Method. En kötü durum senaryosu Şu andaki nakit pozisyonu Tahminen ileride oluşabilecek nakit pozisyonu

Korunma Stratejilerinde Verilmesi Gereken Kararlar Teminat ve güncelleştirme için ayrılması gereken nakit miktarı Future piyasalarda başlangıç teminatı oldukça düşüktür. Genede hesapların güncelleştirilmesi sırasında önemli miktarda nakit ihtiyacı doğabilir.

Korunma Oranı (Hedge Oranı) Basit Koruma oranı belirlenen miktara eşit ve ters yönde vadeli pozisyon alınmasını öngörür. Riski minimuma indiren Korunma Oranı P=DS+NfDF var(P)=var(DS)+var(DF) Nf2 + 2 cov(DS, Df) Nf DP/DNf = 0 = 2var(DF) Nf a + 2 cov(DS, Df) Nf = cov(DS, Df) / var(DF) = corr(DS, Df)*std(DS) / std(Df)

Performansı Etkileyecek Önemli Riskler Çapraz hedge Nakit ve vadeli fiyatlar bazı durumlarda birbirlerine ters hareket edebilirler. Miktar Riski

Hedging Örnek Bir Hava yolları şirketi Şubat 2004 başında 1 ay sonra, 1 milyon galon uçak yakıtı almayı planlıyor. Şirketin finans müdürü petrol fiyatlarının artacağını düşünüyor ve bir koruma stratejisi oluşturmak istiyor. Finans müdürü Uçak yakıtı üzerine future sözleşmesi olmadığını görüyor. Kullanabileceği Petrol Vadeli Sözleşmeleri, Ham Petrol, Isınma Petrolü, Kurşunsuz Benzin, Doğal Gaz ve Brent Petrolü Hangi Vadeli Sözleşmeyi kullanacağına nasıl karar vermeli?

Overview for Historical Heating Oil Futures Data Market: Heating Oil Symbol: HO Exchange: NYMEX Hours 10:05 - 14:30 ET Contract Size: 42,000 gallons Months Traded: All months Minimum Fluctuation: $0.01/gallon = $4.20 Approximate Margin: $5,400.00

Veriler Ay Ucak Yakıtı Fiyatındaki Değişiklik ΔS/galon Isınma Yakıtı Future Fiyatındaki Değişiklik ΔF/galon 1 0,029 0,021 2 0,020 0,035 3 -0,044 -0,046 4 0,008 0,001 5 0,026 0,044 6 -0,019 -0,029 7 -0,010 -0,026 8 -0,007 9 0,043 0,048 10 0,011 -0,006 11 -0,036 12 -0,018 -0,011 13 0,009 0,019 14 -0,032 -0,027 15 0,023

Korunma Oranının Hesaplanması

Korunma Tarih 6 Şubat 2004 Uçak yakıtı Spot Fiyatı:0,987 Isınma Petrolü Nisan vadeli fiyatı:0,8368 19 tane nisan vadeli Isınma petrolü kontratı satın alınır Tarih 5 Mart 2004 Uçak yakıtı Spot Fiyatı:0,9975 Isınma Petrolü Nisan vadeli fiyatı:0,9253 Spot Piyasa : 0,9975$’dan 1.000.000 galon ucak yakıtı =997.500$ alış Vadeli Piyasa : 0,8368 *19*42.000 =667.766$ alış 0,9253 *19*42.000=738.389$ satış Kazanç = 70.623$ net ödenen para = 997.500 $ - 70.623 $= 926.877$ 926.877$ /1000000=0,9226

Endeks Vadeli Sözleşmeler ile Korunma Hisse Senedi portföyünü neden korumak isteriz ? Kısa süreli piyasadaki düşüş beklenti dönemlerinde tüm portföyü satıp yeniden almak yerine endeks sözleşmesinde kısa pozisyon alabiliriz. Portföyünüzdeki hisselerin marketin üzerinde bir getiri getireceğini bekliyorsanız piyasa riskine karşı korunmak için

Endeks Vadeli Sözleşmeleri ile Korunma Korunma oranı nasıl hesaplanır? Kaç tane sözleşmede kısa pozisyon almamız gerekir? Portföyün beta katsayısı P Portföyün toplam değeri A vadeli kontratı oluşturan hisselerin toplam değeri

Endeks Vadeli Sözleşmeleri ile Korunma 1 KASIM 2005 Fiyat Lot Piyasa Değeri Ağırlık Beta AKBANK 8,4 30.000 252.000 0,25 1,08 DENİZBANK 7,55 13.250 100.038 0,10 1,25 FİNANSBANK 4,1 48.780 199.998 0,20 1,15 GARANTİ BANKASI 4,02 49.750 199.995 1,17 TEKSTİLBANK 1,66 150.600 249.996 0,88 PORTFÖY 1.002.027 IMKB 100 31.963,99

Endeks Vadeli Sözleşmeleri ile Korunma 26 OCAK 2006 Fiyat Lot Piyasa Değeri Ağırlık Beta AKBANK 12,6 30.000 378.000 0,22 1,08 DENİZBANK 11,5 13.250 152.375 0,09 1,25 FİNANSBANK 8,25 48.780 402.435 0,24 1,15 GARANTİ BANKASI 6,2 49.750 308.450 0,18 1,17 TEKSTİLBANK 2,94 150.600 442.764 0,26 0,88 PORTFÖY 1.684.024 IMKB 100 45.318,65

IMKB 100 Endeks Kontratı ile Kısa Korunma 26 Ocak 2006 günü portföy getirim 68%, endeksin getirisi 42%. Portföyü satmak istemiyorum ama piyasada ki olası düşüşe karşı Şubat ayı içinde korunmak istiyorum 26 Ocakta 2006 Şubat Vadeli IMKB 100 Kontratı uzlaşma fiyatı 44,575 Sözleşme Büyüklüğü İMKB-100 ulusal hisse senedi fiyat endeksinin 1.000'e bölünmesinden sonra 100 YTL ile çarpılması sonucu bulunan değer (İMKB-100 Endeksi /1.000)*100 YTL (örn. 31,325*100 = 3.132,5 YTL)

IMKB 100 Endeks Kontratı ile Kısa Korunma Kac tane Şubat Vadeli IMKB 100 Sözleşmesi satalım? 26 Ocak 2006 – 408 tane IMKB 100 Şubat vadeli sözleşmesi satılır

IMKB 100 Endeks Kontratı ile Kısa Korunma Tarih 26 Ocak 2006 Portföy Değeri : 1.684.024 YTL IMKB 100 Şubat Vadeli Sözleşme:45,575 408 tane Şubat IMKB 100 sözleşmesi satıldı Tarih 10 Şubat 2006 Portföy Değeri : 1.571.821 YTL IMKB 100 Şubat Vadeli Sözleşme:43,925 408 tane Şubat IMKB 100 sözleşmesi alındı Vadeli Piyasa : 408 *45,575*100 =1.854.903 YTL satış 408 *43,925*100 =1.792.140 YTL alış Kazanç = 62.763 YTL net pozisyon = 1.571.821 YTL + 62.763 YTL =1.634.584

Örnek Tekstilbank hisselerini takip eden analist önümüzdeki 3 ay içinde bu banka ile ilgili önemli bir açıklama yapılacağını düşünüyor. 10 Şubat 2006’da hisse fiyatı 2,76. Bu hissenin tarihsel betası 0,88. Analist bir müşterisine 300.000 lot aldırıyor. Analistin tahminine göre piyasa hiç hareket etmese hisseler 30% kazanır. Fakat analist aynı dönemde piyasanın düşme olasılığını da göz ardı etmek istemiyor. Bu nedenle müşterisine piyasada ki olası düşüşe karşı korumak için Haziran IMKB 100 sözleşmesini kullanmak istiyor. Haziran vadeli IMKB 100 sözleşmesinin 10 Şubat 2006 fiyatı 43,850 ise vadeli işlem borsasında kaç tane ve hangi yönde pozisyon almalı?

Örnek Portföy değeri : 2,76*300.000 = 828.000 YTL Kontrat Sayısı : 0,88*(828.000/43,850*100) =166.16 166 tane kısa IMKB 100 Haziran sözleşmesi Birinci Senaryo 15 Mayıs 2006 hisse fiyatı 3,86 166 tane uzun IMKB 100 Haziran Sözleşmesi 42,650’den Nakit Piyasa: Kazanç =(3,86-2,76)*300.000=331.200YTL Vadeli Piyasa:Kazanç = 166*100*(43,850-42,650)=19.920 YTL Getiri:351.120/828.000=42.4%

Örnek İkinci Senaryo Üçüncü Senaryo 15 Mayıs 2006 hisse fiyatı 3,86 166 tane uzun IMKB 100 Haziran Sözleşmesi 44,500’den Nakit Piyasa: Kazanç =(3,86-2,76)*300.000=331.200YTL Vadeli Piyasa:Zarar = 166*100*(43,850-44,500)=-10760 YTL Getiri:320.410/828.000=38,6% Üçüncü Senaryo 15 Mayıs 2006 hisse fiyatı 2,4 166 tane uzun IMKB 100 Haziran Sözleşmesi 36,223’den Nakit Piyasa: Zarar=(2,4-2,76)*300.000= -108.000YTL Vadeli Piyasa: Kazanç = 166*100*(43,850-36,223)=126.608YTL Getiri:18608/828.000=2,24%

Market beta hedge Vadeli Fiyat 662,5 Sözleşme çarpanı 500 HISSE FIYAT ADET beta A 18 18000 1,0 B 75 16000 0,8 C 50 7000 0,5 D 43 10000 0,7 E 54 21000 1,1 F 47 28000 G 44 25000 1,4 H 52 33000 1,2