VARLIKLARIN İZLENMESİ Maliyet Hesapları PROF. DR. METİN SABAN YRD. DOÇ. DR. HAKAN VARGÜN YRD. DOÇ. DR. SERHAN GÜRKAN

7/A ve 7/B MALİYET HESAPLARI Maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve özelliğe getirilmesi ve diğer işletme faaliyetlerinin yerine getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplardır. İşletmelere giderlerin bölümlenmesinde ve defteri kebir düzeyinde izlenmesinde kendi organizasyon yapılarına, büyüklüklerine ve ihtiyaçlarına göre düzenleyebilmeleri için esneklik kazandırılmak amacıyla 2 seçenek sunulmaktadır. 7/A ve 7/B

7/A SEÇENEĞİNDE MALİYET HESAPLARI Ek mali tablo tabloları düzenlemek durumunda olan üretim ve hizmet işletmeleri için zorunlu olan 7/A seçeneğinde; giderler, esas defterlerde fonksiyon esasına göre belirlenmiştir. Eş zamanlı kayıt yönteminin kullanılması önerilen bu uygulamada, giderler yapıldıkları anda ilgili defteri kebir hesaplarına “Fonksiyon Esasına” göre kaydedilirken, söz konusu giderler aynı zamanda yardımcı defterlerde hem çeşit hem de ilgili gider yerlerine göre izlenir. Bu bölümde yer alan maliyet hesap gruplarının her biri defterikebir hesabı düzeyinde gider hesapları, yansıtma hesapları ve fark hesapları şeklinde bölümlenmektedir.

Gider Hesapları Gider hesapları, dönem içerisinde yapılan ve tahakkuk ettirilen giderlerin izlendiği ve borçlarına kaydedildiği hesaplardır. Gider hesaplarına yapılacak kayıtlara ilişkin olarak düzenlenecek olan muhasebe fişlerinde gider yerleri ve gider çeşitleri hesaplarına ait numaralar birlikte yazılmaktadır. 750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI 760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HESABI 770 GENEL YÖNETİM GİDERİ HESABI 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HESABI, gibi hesaplar.

Gider Yansıtma Hesapları Gider yansıtma hesapları, fiili maliyetlerin uygulandığı durumlarda gider hesaplarında toplanmış olan giderlerin tümünün; önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin kullanılması halinde ise bunlara ilişkin giderlerin ilgili hesaplara yansıtılmasını sağlamak amacıyla kullanılır. 751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI 761 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI 771 GENEL YÖNETİM GİDERİ YANSITMA HESABI 781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI, gibi hesaplar.

Fark Hesapları Fark hesapları, önceden belirlenmiş olan maliyet yöntemlerinin uygulanması halinde fiili giderler ile önceden belirlenmiş olan giderler arasındaki farkların izlendiği hesaplardır. Fark hesapları borç ve alacak kalıntısı verebilir. 732 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ BÜTÇE FARKLARI HESABI 733 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ VERİMLİLİK FARKLARI HESABI 734 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ KAPASİTE FARKLARI HESABI, gibi.

MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESAPLARI Maliyet muhasebesi bağlantı hesabı, işletmeler tarafından genel muhasebe ile maliyet muhasebesi sisteminin birbirinden bağımsız olarak yürütülmesi durumunda, genel muhasebe ile maliyet muhasebesi sistemi arasında bağlantı kurmak amacıyla kullanılmaktadır. 700 MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESABI 701 MALİYET MUHASEBESİ YANSITMA HESABI

700 MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HS. Genel muhasebe ile maliyet muhasebesi sistemi arasında bağlantıyı sağlayan ve genel muhasebe sistemi tarafından tutulan hesaptır. Maliyet muhasebesi sisteminin genel muhasebe sisteminden bağımsız olarak çalışması halinde maliyetle ilişkili giderler genel muhasebe sistemine aktarılan tutarlar bu hesabın alacağına, buna karşılık ilgili hesapların borcuna kayıtlanır. Maliyetlere ilişkin tüm giderler tahakkuk ettikçe hesap borçlandırılır, buna karşılık ilgili aktif ve pasif hesaplar alacaklandırılır. Maliyet dönemi sonunda ise maliyet muhasebesi sistemi aracılığıyla genel muhasebe sistemine aktarılan veriler doğrultusunda hesap alacaklandırılır, buna karşılık ilgili hesaplar borçlandırılır.

701 MALİYET MUHASEBESİ YANSITMA HS. Genel muhasebe ile maliyet muhasebesi sistemi arasında bağlantıyı sağlayan ve maliyet muhasebesi sistemi tarafından tutulan ve “700 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı”nın borcuna kaydedilen gider tutarlarının maliyet muhasebesi sistemi tarafından ilgili hesaplara aktarılmasını sağlayan hesaptır. Genel muhasebe sisteminde “700 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı”nın borcuna kaydedilen giderler genel muhasebe sisteminden gelen bilgiler doğrultusunda maliyet muhasebesi sisteminde bu hesabın alacağına, fonksiyonel gider hesaplarının ise borcuna kaydedilir. Maliyet muhasebesi sisteminden genel muhasebe sistemine aktarılan tutarlar ise, bu hesabın borcuna karşılık, ilgili fonksiyonel gider yansıtma hesaplarının alacağına kaydedilir.

Örnek (i) Solmaz üretim işletmesi, maliyet muhasebesi sistemi ile genel muhasebe sistemini bağımsız olarak yürütmektedir. İşletme tarafından 10.03.20X1 tarihinde üretime 120.000 TL’lik ilk madde ve malzeme sevk edilmiş olup bunun 80.000 TL’lik kısmı direkt niteliktedir.

(ii) Dönem sonunda gider ve yansıtma hesaplarının kapatılması gerekmektedir.

(iii) Genel muhasebe sisteminde günlük defter kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

(iv) 20.04.20X2 tarihinde üretimin tamamlanması halinde genel muhasebe sisteminde günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır (Üretimdeki diğer maliyetler dikkate alınmamıştır).

DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ Bu grupta yer alan hesaplar, üretilen mamullerin bünyesine ana ham-madde olarak giren ve hangi mamule ne miktarda kullanıldığı ekonomik olarak izlenebilen ilk madde ve malzemelerle ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarına ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ HESABI 711 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME YANSITMA HESABI

710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ HS. Bu giderler, esas üretim gider yerleri ile ilgili olup, mamullerin bünyesine giren, mamullerin temel yapısını oluşturan ve mamullerin bünyesine direkt olarak yüklenebilen ilk madde ve malzemelere ilişkin fiili tutarların izlenmesi amacıyla bu hesapta izlenmektedir. Üretimde kullanılmayan ve satılan ilk madde ve malzemelere ilişkin maliyetler bu hesapta izlenmemektedir. Dönem içerisinde üretimde kullanmak amacıyla ana ve yardımcı üretim yerlerinde stoktan çekilen direkt ilk madde ve malzemelere ilişkin tutarlar bu hesabın borcuna kaydedilirken, buna karşılık “150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı” alacaklandırılır. Hesapla ilgili olarak yapılan düzeltmeler hesabın alacağına kaydedilir. Maliyet dönemi sonunda ise bu hesapta yer alan gider tutarları “711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Bir üretim işletmesi tarafından 15.06.20X1 tarihinde üretime 90.000 TL’lik direkt ilk madde ve malzeme sevk edilmiştir.

(ii) Dönem sonunda direkt ilk madde ve malzeme giderlerinin ve üretime yansıtılan giderler toplamının 950.000 TL olduğunu varsaydığımızda, gider ve yansıtma hesaplarını karşılıklı olarak aşağıdaki gibi kapatabiliriz.

711 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME YANSITMA HS. Bu giderler, esas üretim gider yerleri ile ilgili olup, mamullerin bünyesine giren, mamullerin temel yapısını oluşturan ve mamullerin bünyesine direkt olarak yüklenebilen ilk madde ve malzemelere ilişkin fiili tutarların izlenmesi amacıyla bu hesapta izlenmektedir. Üretimde kullanılmayan ve satılan ilk madde ve malzemelere ilişkin maliyetler bu hesapta izlenmemektedir. Dönem içerisinde üretimde kullanmak amacıyla ana ve yardımcı üretim yerlerinde stoktan çekilen direkt ilk madde ve malzemelere ilişkin tutarlar bu hesabın borcuna kaydedilirken, buna karşılık “150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı” alacaklandırılır. Hesapla ilgili olarak yapılan düzeltmeler hesabın alacağına kaydedilir. Maliyet dönemi sonunda ise bu hesapta yer alan gider tutarları “711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Anıl üretim işletmesinin dönem sonu itibariyle üretimde kullandığı direkt ilk madde ve malzeme maliyeti toplamı 185.000 TL’dir.

(ii) Dönem sonunda gider ve yansıtma hesaplarının kapatılmasına ilişkin yevmiye kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ Bu grupta yer alan hesaplar, bir mal veya hizmetin üretim maliyetine direkt olarak yüklenebilen işçilik giderleri ile yansıtma ve fark hesaplarına ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HESABI 721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI

720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HS. Bu giderler, esas üretim gider yerleri ile ilgili olup, mamul veya hizmetlerin üretim maliyetlerine direkt olarak yüklenebilen işçilik giderlerini kapsamaktadır. Bu giderler, hangi mamul veya mamul grubu için harcandığı izlenebilen ve herhangi bir dağıtım anahtarına ihtiyaç duyulmaksızın işçi başına düşen çalışma süresi ile ölçülebilen işçilik giderlerini kapsamaktadır. Dönem içerisinde üretimde ortaya çıkan direkt işçilik giderlerine ilişkin tutarlar tahakkuk ettirildikçe ilgili gider tutarı bu hesabın borcuna kaydedilir. Maliyet dönemi sonunda ise bu hesapta yer alan tutar “721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Kocasoy üretim işletmesi tarafından 30.06.20X1 tarihinde tahakkuk ettirilen işçi ücretlerine göre brüt ücret toplamı 144.000 TL olup söz konusu ücret üzerinden 16.200 TL vergi kesintisi ve 40.800 TL sosyal güvenlik kesintisi yapılmıştır. İşçilik ücret giderinin tümü direkt niteliktedir.

(ii) Dönem sonunda direkt işçilik giderlerinin ve üretime yansıtılan giderler toplamının 1.650.000 TL olduğunu varsaydığımızda, gider ve yansıtma hesaplarını karşılıklı olarak aşağıdaki gibi kapatabiliriz.

721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HS. Bu hesap, üretimde yarı mamullere ilişkin maliyetlerin belirlenmesinde ve direkt işçilik giderleri hesabının dönem sonunda kapatılması amacıyla kullanılmaktadır. Fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “720 Direkt İşçilik Giderleri Hesabı”nın borcuna gider çeşidi olarak kaydedilen gider tutarları ile önceden belirlenmiş maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda önceden belirlenmiş direkt işçilik giderleri bu hesabın alacağına kaydedilir, buna karşılık “151 Yarı Mamuller – Üretim Hesabı” borçlandırılır. Maliyet dönemi sonunda ise bu hesap, “720 Direkt İşçilik Giderleri Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

Örnek (i) Koç üretim işletmesinin dönem sonu itibariyle direkt işçilik giderleri toplamı 45.000 TL’dir.

(ii) Dönem sonunda gider ve yansıtma hesaplarının kapatılmasına ilişkin yevmiye kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

GENEL ÜRETİM GİDERLERİ Bu grupta yer alan hesaplar, işletmelerin üretimi ve bu üretime bağlı olan hizmetler amacıyla yapılan direkt ilk madde ve malzeme ve direkt işçilik dışında kalan giderlerle ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarına ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI 731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS. İşletmelerin üretimi ve bu üretime bağlı olan hizmetler için yapılan direkt işçilik ve direkt ilk madde ve malzeme dışında kalan giderlere ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. Bu giderlerin; - Üretim ve hizmet maliyeti ile ilgili bir gider niteliğini taşıması, - Çeşit ve değer yönü ile dolaylı olarak dağıtım yoluyla üretim ve hizmet maliyetlerine yansıtılabilir olması gerekmektedir. Dönem içerisinde genel üretim giderlerine ilişkin tutarlar tahakkuk ettikçe ilgili gider tutarı bu hesabın borcuna kaydedilir. Maliyet dönemi sonunda ise bu hesapta yer alan tutar “731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Fırat üretim işletmesi, 20.03.20X1 tarihinde makinelerin bakımı için peşin bedelle 28.500 TL tutarında hizmet alımı yapmıştır.

(ii) Dönem sonunda genel üretim giderlerinin ve üretime yansıtılan giderler toplamının 685.000 TL olduğunu varsaydığımızda, gider ve yansıtma hesaplarını karşılıklı olarak aşağıdaki gibi kapatabiliriz.

731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HS. Bu hesap, üretimde yarı mamullere ilişkin maliyetlerin belirlenmesinde ve genel üretim giderleri hesabının dönem sonunda kapatılması amacıyla kullanılmaktadır. Fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “730 Genel Üretim Giderleri Hesabı”nın borcuna kaydedilen gider tutarları bu hesabın alacağına kaydedilir, buna karşılık “151 Yarı Mamuller – Üretim Hesabı” ile diğer aktif, gider ve zarar hesapları borçlandırılır. Dönem sonlarında ise bu hesap “730 Genel Üretim Giderleri Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

Örnek (i) Liman üretim işletmesinin dönem sonu itibariyle genel üretim giderleri toplamı 85.000 TL’dir.

(ii) Dönem sonunda genel üretim giderleri ve yansıtma hesaplarının karşılıklı olarak kapatılmasını aşağıdaki gibi gösterebiliriz.

HİZMET ÜRETİM MALİYETİ Bu grupta yer alan hesaplar, hizmet üreten işletmeler ile ilgilidir. Hizmet işletmelerinde 71, 72 ve 73’nolu gruplarda yer alan hesaplar kullanılmamaktadır. Bu hesaplar yerine 74’nolu gruptaki hesaplar kullanılmaktadır. Hizmet işletmeleri tarafından üretilen hizmetlere ilişkin maliyet tutarlarının izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HESABI 741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI

740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HS. Hizmet işletmeleri tarafından üretilen hizmetler için yapılan giderlere ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. Dönem içerisinde hizmet üretim giderlerine ilişkin fiili tutarlar için hesap borçlandırılır. Maliyet dönemi sonunda ise bu hesapta yer alan tutar “741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Yıldız inşaat işletmesi, taahhüt şeklinde bir okul inşaatı yapımını üstlenmiştir. Bu amaçla, 15.01.20X1 tarihinde inşaatta 120.000 TL direkt ve 50.000 TL endirekt malzeme kullanmıştır.

(ii) Dönem sonunda hizmet üretim maliyetlerinin ve üretime yansıtılan giderler toplamının 820.000 TL olduğunu varsaydığımızda, gider ve yansıtma hesaplarını karşılıklı olarak aşağıdaki gibi kapatabiliriz.

741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HS. Bu hesap, işletmeler tarafından henüz tamamlanmamış olan hizmetlerin yerine getirilen kısımlarına ilişkin maliyetlerin belirlenmesinde ve hizmet üretim maliyeti hesabının dönem sonunda kapatılması amacıyla kullanılmaktadır. Bu hesap, önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlar-da, önceden saptanmış hizmet maliyetini oluşturan giderler, fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda “740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı”nın borcuna kaydedilen tutarları bu hesabın alacağına karşılık, “622 Satı-lan Hizmet Maliyeti Hesabı”nın borcuna kaydedilir. Maliyet dönemi sonunda ise bu hesap, “740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

Örnek (i) Meridyen inşaat firması, bir işletmenin bir yıldan uzun sürecek olan fabrika inşaatı işini yapmaktadır. İşletmenin dönem sonu itibariyle yaptığı üretim giderleri toplamı 315.000 TL olup, inşaat henüz tamamlanmamıştır.

(ii) Dönem sonunda hesabın kapatılmasına yönelik olarak yapılacak işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ Bu grupta yer alan hesaplar, işletmeler tarafından yapılan araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarına ilişkin gider tutarlarının izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME HESABI 751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI

750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME HS. İşletmeler tarafından üretimine devam edilen mamullerin maliyetlerini düşürmek, satışlarını arttırmak, bulunan yeni üretim çeşitlerinin işletmede kullanılmakta olan yöntem ve işlemlerini geliştirmek veya yeni yöntem ve işlemler bulmak, üretimde kullanılan teçhizatın yenilerinin ve mevcutlarının geliştirilmesine ilişkin araştırmalar yapmak, satış ve pazarlama faaliyetlerini geliştirmek ve diğer bir ifadeyle ticari alana uygulanması amacıyla yapılan giderlere ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılan hesaptır. Aktifleştirilmeyen araştırma ve geliştirme giderleri ile aktifleştirilmiş olanlardan bu döneme isabet eden amortisman payları bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında ise bu hesap alacaklandırılıp “751 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Simge işletmesi tarafından 15.03.20X1 tarihinde araştırma ve geliştirme bölümüne ait olan 4.500 TL + %10 KDV tutarındaki elektrik faturası peşin olarak ödenmiştir.

(ii) Dönem sonunda hesabın kapatılmasına yönelik olarak yapılacak işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ Bu grupta yer alan hesaplar, işletmeler tarafından yapılan pazarlama satış ve dağıtım faaliyetleri ile ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarına ilişkin gider tutarlarının izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HESABI 761 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HS. İşletmeler tarafından mamullerin stoklara verildiği ve hizmetlerin tamamlandığı andan itibaren söz konusu mal ve hizmetlerin alıcılara teslim edilmesine kadar geçen süreçte yapılan tüm giderlere ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılan hesaptır. Pazarlama satış ve dağıtım giderleri ortaya çıktığında hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında ise bu hesap alacaklandırılıp “761 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Irmak işletmesinin pazarlama bölümünde 20.08.20X1 tarihinde 2.150 TL değerinde kırtasiye malzemesi kullanılmıştır.

(ii) Irmak işletmesinin dönem sonu itibariyle Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı’nın borç tutarı 280.000 TL’dir.

761 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HS. Bu hesap, işletmeler tarafından pazarlama satış ve dağıtım giderleri hesabında biriktirilen tutarların dönem sonunda sonuç hesaplarına aktarılarak kapatılmasını sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. Önceden belirlenmiş maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış pazarlama satış ve dağıtım giderleri ile fiili maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda “760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı”nın borcuna kaydedilmiş tutarlar bu hesabın alacağına karşılık “631 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı”na borç olarak kaydedilir. Dönem sonunda ise bu hesap borçlandırılıp ilgili tutar “760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

Örnek (i) Genç işletmesinin raporlama dönemi (31.06.20X1) itibariyle pazarlama satış ve dağıtım giderleri toplamı 1.500 TL’dir.

(ii) Genç işletmesinin dönem sonu itibariyle Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı’nın borç tutarı 125.000 TL’dir.

GENEL YÖNETİM GİDERLERİ Bu grupta yer alan hesaplar, işletmelerin yönetim fonksiyonu ile ortaya çıkan gider, yansıtma ve fark hesaplarına ilişkin gider tutarlarının izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI 771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS. İşletmelerin genel yönetim fonksiyonu ile ilgili olarak katlanılan personel ücret ve eklentileri, vergi, resim ve harçlar, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, amortisman ve tükenme paylarına ilişkin gider tutarlarının izlenmesi amacıyla kullanılan hesaptır. Bir işletmenin yönetim fonksiyonları, işletme politikasının tayini, organizasyon ve kadro yapısı, büro hizmetleri, kamu ilişkileri, güvenlik, hukuk işleri, personel işleri, kredi ve tahsilatı da içeren muhasebe ve mali işler bölümlerine ilişkin giderler ortaya çıktığında hesap borçlandırılır. Dönem sonlarında ise bu hesap alacaklandırılıp “771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Duru işletmesi, 15.03.20X1 tarihinde yönetim bölümüne ait olan 3.000 TL + %10 KDV tutarındaki su faturasını nakden ödemiştir.

(ii) Duru işletmesinin dönem sonu itibariyle Genel Yönetim Giderleri Hesabının borç tutarı 325.000 TL’dir.

771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HS. Bu hesap, işletmeler tarafından genel yönetim giderleri hesabında biriktirilen tutarların dönem sonunda sonuç hesaplarına aktarılarak kapatılmasını sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. Önceden belirlenmiş maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış genel yönetim giderleri ile fiili maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda “770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı”nın borcuna kaydedilmiş tutarlar bu hesabın alacağına karşılık “632 Genel Yönetim Giderleri Hesabı”na borç olarak kaydedilir. Dönem sonunda ise bu hesap borçlandırılıp ilgili tutar “770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

Örnek (i) Şanlı işletmesinin dönem sonu itibariyle Genel Yönetim Giderleri ve Yansıtma Hesaplarının büyük defter toplamı 95.000 TL’dir.

(ii) Şanlı işletmesinin dönem sonu itibariyle gider ve yansıtma hesaplarının kapatılmasına ilişkin yevmiye kaydı aşağıdaki gibidir.

FİNANSMAN GİDERLERİ Bu grupta yer alan hesaplar, işletmelerin borçlanmaları nedeniyle ile ortaya çıkan ve varlıkların maliyetlerine eklenmemiş olan faiz ve benzeri giderlerle, yansıtma ve fark hesaplarına ilişkin gider tutarlarının izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HESABI 781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI

780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS. İşletmeler tarafından faaliyetlerin aksamaması amacıyla yapılan borçlanmalara ait faiz, kur farkları, komisyon ve benzeri giderlere ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılan hesaptır. Borçlanmalara ilişkin olarak faiz, kur farkı, komisyon ve benzeri giderler ortaya çıktığında hesap borçlandırılır. Dönem sonlarında ise bu hesap alacaklandırılıp “781 Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Polat işletmesine banka tarafından 01.06.20X1 tarihinde gönderilen dekonttan işletmenin kısa vadeli kredili mevduat hesabına 5.750 TL faiz tahakkuk ettirildiği bilgisi alınmıştır.

(ii) Polat işletmesinin dönem sonu itibariyle Finansman Giderleri Hesabı’nın borç tutarı 85.000 TL’dir.

781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HS. Bu hesap, işletmeler tarafından finansman giderleri hesabında biriktirilen tutarların dönem sonunda sonuç hesaplarına aktarılarak kapatılmasını sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. Önceden belirlenmiş maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış finansman giderleri ile fiili maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda “780 Finansman Giderleri Hesabı”nın borcuna kaydedilmiş tutarlar bu hesabın alacağına karşılık “660 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri Hesabı” veya “661 Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri Hesabı”na borç olarak kaydedilir. Dönem sonunda ise bu hesap borçlandırılıp ilgili tutar “780 Finansman Giderleri Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.

Örnek (i) Deniz işletmesinin raporlama dönemi (31.03.20X1) itibariyle finansman giderleri toplamı 10.500 TL olup söz konusu giderin 2.500 TL’lik kısmı uzun vadeli borçlanmalara ilişkindir.

(ii) Deniz işletmesinin dönem sonu itibariyle Finansman Giderleri Hesabı’nın borç tutarı 45.000 TL’dir.

7/B SEÇENEĞİNDE MALİYET HESAPLARI Gider çeşitleri hesapları, mal ve hizmet üretilmesinde işletmeler tarafından katlanılması gereken maliyetlerin bünyesindeki harcama çeşitlerini ortaya koymaktadır. 7/B seçeneğindeki maliyet hesapları işletmeler özgü olarak detaylandırılabilir. Ayrıca gider çeşitleri hesaplarının sabit, değişken ve yarı değişken olarak gruplandırılması da mümkündür. 0 İlk Madde ve Malzeme 4 Çeşitli Giderler 1 İşçi Ücret ve Giderleri 5 Vergi, Resim ve Harçlar 2 Memur Ücret ve Giderleri 6 Amortismanlar ve Tükenme Payları 3 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 7 Finansman Giderleri

790 İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ HS. Mal ve hizmetlerin üretilmesini, işletme faaliyetlerinin sürekliliğini sağlamak amacıyla tüketilen her türlü direkt ilk madde ve malzeme, endirekt malzeme ve üretimle ilgili olarak dışarıya yaptırılan işlere ilişkin gider tutarlarının izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. Dönem içerisinde üretimde kullanmak amacıyla ana ve yardımcı üretim yerlerinde stoktan çekilen direkt ilk madde ve malzeme ve endirekt malzeme ile dışarıya yaptırılan işlere ilişkin gider tutarları tahakkuk ettikçe bu hesabın borcuna kaydedilir. Maliyet dönemi sonunda ise bu hesapta yer alan tutar “798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Bir üretim işletmesi tarafından 10.02.20X1 tarihinde üretime 50.000 TL’lik hammadde ve yardımcı malzeme sevk edilmiştir.

(ii) Dönem sonunda ilk madde ve malzeme giderleri ve yansıtma hesaplarının karşılıklı olarak kapatılmasına yönelik olarak yapılacak işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ HS. İşletme faaliyetlerini sürdürmek, üretim ve hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla istihdam edilen işçiler için tahakkuk ettirilen (Esas işçilik, fazla mesai, üretim primleri, ikramiyeler, yıllık izin ücretleri, SSK işveren primi, gece primi, hafta tatili ve genel tatil ücretleri, her türlü sosyal yardımlar ve işçilere ait diğer giderler vb.) her türlü tutarları kapsamaktadır. Dönem içerisinde üretimde ortaya çıkan işçi ücret ve giderlerine ilişkin tutarlar tahakkuk ettirildikçe ilgili gider tutarı bu hesabın borcuna kaydedilir. Maliyet dönemi sonunda ise bu hesapta yer alan tutar “798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Gürkan üretim işletmesi tarafından 30.05.20X1 tarihinde tahakkuk ettirilen işçi ücretlerine göre brüt ücret toplamı 185.000 TL, olup söz konusu ücret üzerinden 12.500 TL vergi kesintisi ve 60.500 TL sosyal güvenlik kesintisi yapılmıştır.

(ii) Dönem sonunda işçi ücret ve giderleri ve yansıtma hesaplarının karşılıklı olarak kapatılmasına yönelik olarak yapılacak işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

792 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ HS. İşletme faaliyetlerini sürdürmek, üretim ve hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla aylık ücret karşılığı istihdam edilen yönetici, memur, büro personeli vb. için tahakkuk ettirilen her türlü tutarları kapsamaktadır. Dönem içerisinde memur ücret ve giderlerine ilişkin tutarlar tahakkuk ettirildikçe ilgili gider tutarı bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonunda ise bu hesapta yer alan tutar “798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Yankı işletmesi tarafından 30.04.20X1 tarihinde tahakkuk ettirilen yönetici ve memur brüt ücret toplamı 55.000 TL olup söz konusu ücret üzerinden 9.500 TL vergi kesintisi ve 17.500 TL sosyal güvenlik kesintisi yapılmıştır.

(ii) Dönem sonunda memur ücret ve giderleri ile yansıtma hesaplarının karşılıklı olarak kapatılmasına yönelik olarak yapılacak işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

793 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER HS. İşletme faaliyetlerini sürdürmek, üretim, pazarlama ve diğer hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler (Elektrik, su, gaz, bakım-onarım, haberleşme, nakliye ile diğer fayda ve hizmetler) için yapılan giderleri kapsamaktadır. Dönem içerisinde dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetlere ilişkin tutarlar tahakkuk ettirildikçe ilgili gider tutarı bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonunda ise bu hesapta yer alan tutar “798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Zeynep işletmesi tarafından 18.04.20X1 tarihinde 15.000 TL + %10 KDV bedelle nakliye hizmeti alınmış olup, bedeli nakden ödenmiştir.

(ii) Dönem sonunda dışarıdan sağlanan fayda ve hizmet giderleri ve yansıtma hesaplarının karşılıklı olarak kapatılmasına yönelik olarak yapılacak işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

794 ÇEŞİTLİ GİDERLER HS. Yukarıda belirtilen giderler dışında, işletme faaliyetlerini sürdürmek amacıyla yapılması gerekli olan giderleri kapsamaktadır. Sigorta giderleri, kira giderleri, yolluk giderleri, dava, icra ve noter giderleri, iştirak payı ve aidat giderleri, çeşitli giderler gibi giderler bu grupta yer almaktadır. Dönem içerisinde çeşitli giderlere ilişkin tutarlar tahakkuk ettirildikçe ilgili gider tutarı bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonunda ise bu hesapta yer alan tutar “798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Kent üretim işletmesi tarafından 01.03.20X1 tarihinde üretimde kullanılan makineler 3.500 TL bedelle sigorta ettirilmiş olup, sigorta bedeli nakden ödenmiştir.

(ii) Dönem sonunda çeşitli giderler hesapları ile yansıtma hesaplarının karşılıklı olarak kapatılmasına yönelik olarak yapılacak işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

795 VERGİ, RESİM VE HARÇLAR HS. Mevzuat gereğince tahakkuk ettirilen gider niteliğindeki vergi, resim ve harçları kapsamaktadır. Dönem içerisinde vergi, resim ve harçlara ilişkin tu- tarlar tahakkuk ettirildikçe ilgili gider tutarı bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonunda ise bu hesapta yer alan tutar “798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Kartal işletmesi tarafından 31.05.20X1 tarihinde 2.400 TL tutarında emlak vergisi nakden ödenmiştir.

(ii) Dönem sonunda hesabın kapatılmasına yönelik olarak yapılacak işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

796 AMORTİSMANLAR VE TÜKENME PAYLARI HS. Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile, özel tükenmeye tabi varlıklar için ayrılan amortisman ile tükenme paylarını kapsar. Dönem içerisinde amortisman ve tükenme paylarına ilişkin tutarlar tahakkuk ettirildikçe ilgili gider tutarı bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonunda ise bu hesapta yer alan tutar “798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Duru işletmesi, dönem sonu itibariyle kullanılan maddi duran varlıklarına ilişkin olarak 16.500 TL amortisman hesaplamıştır.

(ii) Dönem sonunda hesabın kapatılmasına yönelik olarak yapılacak işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

797 FİNANSMAN GİDERLERİ HS. İşletmelerin gerek yatırım, gerekse işletme sermayesi ihtiyacını karşılamak amacıyla yaptığı kısa ve uzun vadeli borçlanmalara ilişkin faiz, komisyon ve kur farklarını kapsamaktadır. Dönem içerisinde finansman giderlerine ilişkin tutarlar tahakkuk ettirildikçe ilgili gider tutarı bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonunda ise bu hesapta yer alan tutar “798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı”nın borcuna aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) Mavi işletmesine banka tarafından gönderilen dekonttan işletmenin kredi hesabına 2.250 TL faiz tahakkuk ettirildiği bilgisi alınmıştır.

(ii) Dönem sonunda hesabın kapatılmasına yönelik olarak yapılacak işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HS. Giderlerini 7/B seçeneğine göre izleyen işletmeler tarafından gider hesaplarının dönem sonunda kapatılarak ilgili hesaplara aktarılması amacıyla kullanılmaktadır. Dönem sonunda 7/B seçeneğine göre sınıflandırılan giderlere ilişkin tutarlar bu hesabın borcuna kaydedilir. Daha sonra bu hesapta biriktirilen giderler ilgili üretim ve sonuç hesaplarına aktarılmak üzere alacaklandırılarak kapa-tılır.

Örnek Giderlerini 7/B seçeneğine göre izleyen Solmaz hizmet üretim işletmesinin dönem sonu itibariyle gider hesaplarının kalanları aşağıdaki gibidir.

Giderlerin fonksiyonlarına göre dağılımı ise aşağıdaki gibidir.