Ana Babalık Sanatı Anne – Baba Çocuk İlişkisi MEHMET SİNAN DERELİ ORTAOKULU REHBERLİK SERVİSİ

Anne babalar da İnsandır… Aklımızdaki anne simgesi: sabırlı,hoşgörülü, fedakar, hiç kızmayan süper kadınlar halinde canlanır. Anne her zaman çocuğuna öncelik tanır, anne hemşiredir, psikologdur, aşçıdır, hizmetçidir, ….vs…..vs…. Söyler misiniz böyle bir anneyi tanıyanınız var mı?

Anne baba olarak kendimden ne kadar memnunum? neleri iyi yapıyorum? Anne baba olarak kendimde beğenmediğim değiştirmek istediğim neler var? Neleri iyi yapmıyorum veya daha iyi yapabilirim?

Ben annem babam gibi olmayacağım ‘ben onlar gibi olmayacağım çocuklarımı farklı büyüteceğim.’

Önemli olan kızgınlık tedirginlik veya kırgınlığı ifade etmemek değil ifade ederken yapıcı olmaktır. Aile içinde çocuklarla oluşan sorunların birçoğu anne veya babanın tepkilerini düşünmeden, başkaları öyle yaptığı için sağduyusuna ve içinden gelen duygulara kulak vermeden göstermesinden veya duygularını yanlış ifade etmesinden kaynaklanır.

Günümüzün değişen değerleri Eğitimdeki gelişmeler özellikle çocuk eğitimi ve gelişimini etkilemekte, yeni boyutlar yöntemler getirmekte… Gelişmeler iletişim araçları ile evin içine girmekte.. Geleneksel eğitim yöntemleriyle yenileri arasında haklı bir bocalama yaşamaktadırlar…

Anne babalık yeteneklerimiz olsun olmasın uygulamakta olduğumuz meslektir… hem de tatilsiz icra edilen bir meslek..

Anne baba çocuklarını eğitirken öncelikle gelişim evrelerini bilmeli ve çocuklarının içinde bulunduğu gelişim dönemini bilmelidir. Anne baba çocuğundan yaşı ve yeteneklerine uygun isteklerde bulunmalı, çocuğu hayal kırıklığına uğratacak beklentiler içine girmemelidir.

Anne babanın beklentisi ‘ideal çocuk modeli’ son yıllarda öne çıkan yaklaşım… Özellikle sosyo-ekonomik düzeyi üst düzeyde olan bazı ailelerde anne baba kendi çocukluğunda gerçekleştiremediği bazı nitelik yetenek ve becerilerin çocuğunda olmasını ister…

Çalışan anne ve çocuk Yaşam şartları değişen zaman annenin çalışmasına ortam hazırlamıştır. Bu da yanında bazı sıkıntıları getirmiştir… Çocuğa yardımcı kadının bakması, model alma ve taklitin önemli olduğundan habersiz olabileceği için disiplin sağlamaya çalışırken kimi fobilerin oluşumuna neden olabilir. Çocuğa büyükannenin bakması; aşırı ilgi şımartma ve hoşgörülü yaklaşım kimi sıkıntılara neden olabilir…

Çocuğuyla yeterince zaman geçiremeyen anne öncelikle suçluluk duygusundan kurtulmalıdır. Önemli olan çocukla birlikte geçirilen zamanın uzunluğundan çok bu zamanın nasıl kullanıldığıdır… Önemli olan annenin evde bulunduğu süreyi iyi değerlendirmesi çocuğuyla bütünleşmesi, oyun oynayabilmesidir…

Çocuğunu kabul edebilmek Genellikle anne babalar çocuklarının duygularını kabul etmezler ‘’ne varmış bunda ağlayacak? İnsan kedi için üzülür mü?’’ ‘’ Sulu göz top kayboldu diye ağlanır mı?’’ - Üzüntü, korku, kıskançlık büyüklerin hoşuna gitmediğinden genellikle yaptığımız bunları inkar etmektir.

Duyulmadığını anlaşılmadığını gören çocuk bunu duyurmak için daha aşırıya kaçar daha çok ağlayarak veya hırçınlaşarak kendini duyurmaya çalışır… biz büyükler tepkilerimizi kendi algılarımıza göre ayarlarız.. Komşu ziyaretinde: çocuk: anne burası çok sıcak Anne: hırkanı çıkarma sakın üşürsün Sonuç.: Anne kızar çocuk ağlar ziyaret boyunca çocuk anneyi rahatsız eder..

Çocuk ders çalışıyor: Çocuk: anne bu problemi anlamadım Anne: tembel ne olacak aslında biliyorum dersini yapmak istemiyorsun… Çocuk: ama anne… Anne: Ali’ye bak hiç annesine soruyor mu?

Sofrada Anne doydum fasulyemi yemeyeceğim. Ama hiçbir şey yemedin ki Karnım tok kahvaltıyı geç yaptım - Bu kadar az yemekle doyulmaz hepsini yiyeceksin…

Tüm bunlardaki ortak yanlar… Sen kendi algılarına duygularına güvenme onlar yanlıştır, benimkileri kabul et. Karanlıktan korkacak ne var ki ben korkmuyorum. Bu kadar yemekle ben olsam doymam yiyeceksin…. Sonuç: Tartışma birbirinden uzaklaşma, kızgınlık, kırgınlık, öfke ve bu duyguların ileriki iletişimlere yansıması…

Dikkat edilmesi gereken üç önemli nokta 1- kendini çocuğun yerine koyarak durumu değerlendirmek 2- çocuğun anne babadan ayrı düşüneceğini kabul etmek 3- çocuğun yaşının icabı bazı bazı duygu ve davranışları bulunabileceğini bilmek…

Kabul edilmez davranışlara engel olmak Çoğunluğumuz anne babalığı kendi evlerimizde gördüklerimizden öğreniriz… Bir daha dokunursan elini cızz yaparım Allah canını alsın Ban sana öyle yapma demedim mi? Doğru ,cezayla, tehditle, kızıp bağırmakla kabul edilmez davranışa o an engel olunabilir. Çocuk korkar, siner bizde kısa sürede amacımıza ermiş oluruz…

Ödül ve ceza Ödül Bir davranışın yapılması için verilen keyif verici bir maddi olanak veya haktır… Sürekli ödül almaya alışık çocuk maddiyatçı olur.. -bugün ali ile kavga etmezsem bana ne alacaksın?

Ödül küçük çocuklarda iyi davranış alışkanlıklarını geliştirmek için ölçülü kullanılmalıdır. Dikkat edilmesi gereken en önemli nokta ödülle beraber anne babanın yapılan davranışı açık bir dille takdir etmesidir. - Bugün ben söylemeden derse oturup çalıştığına çok sevindim. Gibi…

Çocuk eğitiminde takdir ve teşvik ödülden daha önemlidir…zira zamanla ödülün etkisi kaybolur çocuk takdir edilmek için davranışı yapmak ister. Ödül verirken dikkat edilecek ilke şudur: ödül bir ödevi yaptırmanın amacı değil, yapılan iyi bir işin iyi bir hareketin hoş karşılığı olmalıdır.

ceza Bir davranışın tekrar edilmemesi için uygulanan üzüntü ve acı verici bir yöntemdir veya çocuktan alınan bir haktır. Ceza çocukta korku yaratır. Çocuk davranışı yapmak istemediğinden değil cezadan korktuğu için yapmaz. Ancak ceza da ödül gibi zamanla etkisini kaybeder. Çocuk cezaya alışır Çocuk cezadan kaçabilmek için yalan söyler.

Ceza alan çocuğun duyguları: kızgınlık, nefret, intikam, karşı koyma, suçluluk gibi olumsuz duygulardır. Cezayla yürütülen eğitim zamanla işlevini kaybeder; zira çocuk pişman olacağına ve suçunu telafi etmesini öğreneceğine intikam hayallerine yönelir.

Ceza uygulanan kişi açısından; Karşısına çıkan problemleri saldırganlıkla çözmeye çalışacaktır. Ceza veren kişi ile aynı ortamda olmadığı zaman büyük olasılıkla olumsuz davranışı tekrar edecektir

Ceza verilen kişi güçsüz ve aciz olduğunu hissedecek özgüveni sarsılacaktır. Cezayı uygulayan kişi açısından; Kişi cezadan sonra yoğun pişmanlık ve suçluluk duygusu yaşayabilir ve tutarsız davranmasına sebep olabilir.

Örnek Çocuğu ikazlara rağmen ödevini yapmayan bir annenin çocuğuna tokat atması; daha sonra yoğun pişmanlık duygusuyla çocuğuna en sevdiği pastayı yapması ve onu mutlu etmek için çaba göstermesi gibi.

Kabul edilmeyen davranışlara cezasız nasıl engel olabiliriz? A- sorun olan davranıştan önce 1- önleyici açıklama: beklentileri davranıştan önce açıklama - Sokağa çıktığımızda bir şeyin alınması için ağladığın zaman sinirleniyorum. O zaman seninle çıkmak artık keyifli olmuyor. Sokakta benden bir şey isteme anlaştık mı?

2- çevreyi değiştirme: çocuğa kızmamak için ön tedbir alma. -küçük kardeş büyük kardeşi ders sırasında rahatsız ediyorsa ders saati sırasında küçüğü oyalayıcı ortamlar hazırlama…

3- örnek olma : çocuktan beklenen davranışlara örnek olma Ben sana küfür etme demedim mi aptal… Diyen bir anne inandırıcı olamaz 4- çocuğun iyi alışkanlıklar geliştirmesine yardımcı olma -odan çok dağılmış gel beraber toplayalım kitapları şu rafa oyuncakları da şu tarafa koyalım…

B- Sorun olan davranış sırasında 1- kabul edilmeyen davranışın nedenini düşünme Sürekli kardeşinin odasında oynuyor onun eşyalarını alıyorsa nedeni kıskançlık olabilir. 2- alternatif sunma: - Markette her şeyi elliyorsa yiyecekleri ona gösterip onun sepete koymasına müsaade etmek.. Vb..

3- anne babanın duygularını belirtmesi: - Oyuncaklarını salonun ortasında bıraktığın zaman sürekli toplamam gerekiyor ,yoruluyorum ve kızıyorum buna bir çare bulmalıyız…

Sorun olan davranıştan sonra 1- etkileri göstererek pişmanlık duyurma: Anlaşmamıza rağmen oyuncaklarını yine salonunu ortasına getirmişsin. Bunları toplamam beni çok yoruyor ve belim ağrıyor. 2- çocuğun kabul edilmez davranışın sonuçlarını yaşamasına müsaade etme - İkazlara rağmen duvarı boyayan çocuğun duvarı silmesi böylelikle annesini gereksiz yere iş çıkartmaması istenir.

Nasıl bir disiplin? disiplin: çocuğun kabul edilebilir sosyal etkileşim kurallarını öğrenmesine yardımcı olmak. Çocuğu duyarlı bir yetişkinliğe hazırlamak. Disiplin yalnız çocuklar için değildir!!!

Örnek Baba: ‘yalan söylenmez ,yalan söylemek kötü bir şeydir.’ Kapı çalar… Baba: evde olmadığımı söyle.. Çocuk: ???

Yasak ve öğüt yerine örnek Disiplinde de en etkili yöntem örnek olarak öğretmektir. Gerçek disiplin sevgi ve anlayış ister. Disiplin uğruna o evde yaşamın tadı kaçıyorsa evde disiplin değil yaptırım uygulanıyor demektir.

Dış kontrollü disiplin Sözel olumsuz disiplin yöntemleri Kızıp bağırma: Ne laf anlamaz çocuksunnnn!! Tehdit etme: bir daha ellersen elini kırarım!!! Sözle hor görme: Utan utann… Sevgiyi esirgeme: Seni artık sevmiyorum

İç kontrollü disiplin Özdenetim kişinin bazı kuralları benimsemesi ve dış uyarılara gerek kalmadan bu kurallara kendi kendine uymasıdır. İlk temel ilke kural ve beklentileri açıklamak, ikinci temel ilke ise desteklemektir.

Özdenetim nasıl elde edilir? * Azarlayacağınıza – açıklayın Bunların yeri burası mı? Sana kaç kere söyledim. Ali çanta ile paltonu kapının önüne bırakma kalabalık oluyor. İçeri götürmeni istiyorum Kızacağınıza – çocuğa öğretin çabuk oyuncaklarını topla !! Gel odanı beraber toplayalım

Yaptırım uygulayacağınıza – çocuğu işe katın Tabaktakileri bitirmeden sofradan kalkmak yok Yerine - Ispanaktan yiyebileceğin kadarını kendin al ama hepsi bitecek anlaştık mı?

Kabul edilir davranışı takdir edin Çantanı artık hep içeri götürüyorsun bu çok güzel… Disiplin kazandırmada bir başka yöntem dikkati başka yöne çekmektir. Yapma etme demek yerine ‘bak şimdi seninle ne oynayacağız?’

İlgiyle Okuduğunuz için Teşekkür Ederim!!!