HAZIRLAYANLAR Şerife Nur İRDEN Ayten SEZGİN
Günümüzde vatandaş kavramı yerine “demokratik vatandaş” kavramı ön plana çıkmaktadır. Bu kavramın tercih edilmesinin sebeplerinden biri; demokrasi ve insan haklarının korunup geliştirilmesinde vatandaşa yeni görevler düşmesidir.
Demokrasinin ve insan haklarının sağlıklı bir biçimde işlemesi, demokratik ortamın oluşması ve yerleşmesi demokratik vatandaşlar sayesinde olacaktır. Demokratik tutum ve ilkeleri özümsemiş birey, devlete ve topluma olan sorumluluklarının bilincindedir; toplumla ilgili gelişmelerde etkin rol oynar.
Demokratik bir vatandaş; Etkin davranabilen, Sorumluluk sahibi, Eşitlikçi, Sosyal adaletçi, Hak ve özgürlüklere saygılı, İnsanı ilgilendiren her alandaki etkinliklere katılımcı, Bütün faaliyetleri zorlamayla, telkinle veya görev duygusuyla değil, demokratik davranış biçimini benimseyerek yapan özelliklere sahiptir.
Demokratik davranış biçimini içselleştirmiş: Demokrasiyi içselleştirmiş kişiler paylaşımcıdır. Başkalarının da kendilerinin sahip olduğu haklara sahip olduğunu bilirler. Paylaşmaktan da mutlu olurlar.
Etkin ve sorumlu: Demokratik yaşam biçimi, yönetilenlerin yönetimde etkin olmalarını gerektirir. Demokrasi bilincini kazanmış olanlar toplumdaki hak ihlallerine duyarlı olanlardır.
Hak ve özgürlüklere saygılı: Demokrasi bilinci olan bireyler kendilerinin belirli haklara sahip olduğunun farkındadır. Başkalarının bu haklarını hiçe saymasına izin vermez. Örneğin sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı olduğunu bilenler evlerinin çatısına baz istasyonu kurulmasına karşı çıkarlar. Kendi haklarını korudukları gibi başkalarının haklarına da saygı gösterirler.
Eşitlikçi: Eşitlik ilkesinin, bu ilkeden yararlananlar açısından bir temel hak, yani eşit işlem görmeyi ya da ayrım gözetilmemesini isteme hakkını doğurduğu kuşkusuzdur.
Sosyal adaletci: Toplum hayatının sürekliliği ve huzuru sosyal adaletin sağlanmasına bağlıdır. “Komşusu aç iken kendisi tok yatan bizden değildir.” Hadis-i Şerifinde sosyal adalet vurgusu vardır.
Katılımcı: Demokratik ülkelerde yönetilenler seçme ve seçilme haklarını yerine getirmeye özen gösterirler. Bireyin demokratik özelliklere sahip olması için ailede, okulda, toplumda demokratik tutum ve davranışların öğretilmesi gerekir. Demokrasinin bir yaşam biçimine dönüşebilmesi ve hak ve özgürlükleri kullanabilecek bireylerin yetişmesi ancak eğitim yoluyla sağlanabilir.