DUYGU, BELLEK, DÜŞÜNCE Prof Dr Süheyla Ünal

Duygu Psikofizyolojik uyaranların oluşturduğu öznel duyum Bir öznel duyum aşağıdakiler ile etkileşim neticesinde yaşanır: çevresel uyaranların algılanması algılamalara sinirsel ve hormonal tepkiler bu durumu uyandıran koşulun adlandırılması durumun dışarıya sergilenmesi-ifade edilmesi

Duygu BİRİNCİL DUYGULAR Keyif Korku Tiksinme Sürpriz İlgi Üzüntü Doğuştan Uyaranın tehlike, tehdit/uzaklaşma ya da hoşlanma/yaklaşma açısından öneminin değerlendirilip, verilecek tepkinin belirlenmesinde önem taşır Limbik sistem duyguların oluşumundan sorumludur

Duygunun üç bileşeni Fizyolojik uyarılma Bilinçli yaşantı Duyguların şiddeti arttıkça fizyolojik tepkilerin şiddeti de artar. Bilinçli yaşantı Farkındalık ve bellek aracılığı ile hisler anlamlandırılır Davranışsal ifade Yüz ifadeleri ve beden duruşu duyguların ifadesini sağlar

Limbik sistem septal bölge forniks hipokampus amigdala insula arka fronto-orbital korteks

Limbik sistemin işlevleri Yaşamın korunması Duygular (agresyon, korku, haz ) Motivasyon Amaca yönelik davranış Öğrenme Türün korunması Cinsel davranış

Duygu-Bellek Duyguların oluşumunda geçmiş yaşantıların kaydedildiği bellek yapıları önem taşır Amigdala (çevreden gelen duygusal uyaranların algılanmasında ve duygunun oluşmasında kilit yapıdır) Hipokampus (uzun süreli bellek)

Duygu yapıları Duygular hipotalamus ve beyin sapı aracılığı ile enerjiyi harekete geçirerek, eylemi kolaylaştırır

Hipotalamus Otonomik işlev Hormon salgılanması Isı regülasyonu Açlık Susuzluk algısı ve regülasyonu

Otonom sinir sistemi Sempatik sinir sistemi organizmanın tehlikeli uyaranlar karşısındaki savaş-kaç tepkilerini yönlendirir Parasempatik sistem organizmanın dinlenmesini, onarılmasını sağlar

Serebral korteks-Düşünce Birincil duyusal, motor ve bağlantı alanlarından oluşur Her duyusal modalite ve motor işlev için özelleşmiş alanlar bulunur. Yüksek bilişsel işlevler bağlantı (asosiasyon) alanları aracılığı ile gerçekleşir. http://www.youtube.com/watch?v=mGxomKWfJXs

Frontal lob soyutlama gelecekteki eylemin sonuçlarını öngörme karar verme önceleme akıl yürütme sorun çözme planlama

Karar-Eylem Algıya dönüşen uyarana hangi davranışsal tepkinin verileceğine beynin yönetsel merkezi olan prefrontal korteks karar verir Verilen karar uygulama merkezi olan premotor kortekse aktarılarak motor planlama oluşturulur Motor planlama davranışın genel bir taslağının oluşturulması ile başlar, motor yolakdaki işlemler sonucu kasların etkinliği aracılığı ile somut davranışa dönüştürülür.

Bağlantı korteksi Çalışma belleği Seçici dikkat Depolama Singulat Düşünme ve eylem Prefrontal korteks Motor sistem Bazal gangliyonlar Serebellum Seçici dikkat Çalışma belleği Bağlantı korteksi Depolama Duygusal kodlama Singulat yaşantı Hipokampus Konsolidasyon Talamus Duyusal girdi Uyarılma Amigdala Duygu anlatımı Endokrin Otonom Hipotalamus

Düşünme ve Problem çözme

Düşünme Düşünce, kavram ve çağrışımların amaca yönelik akışı Psikobiyolojik bütünlüğün yüksek bir işlevi Dış dünyanın zihnimizdeki yansıması

Soyutlama Nesnelerin gerçekte ayrılamayan özelliklerinin zihinde ayrılarak üzerinde düşünülmesi süreci Kavramlaştırma ayırma, gruplama, kategorize etme adlandırma

Akıl yürütme Eski yaşantılara ya da bilgilere dayanarak zihinde oluşturulan yargılar aracılığıyla yeni yargılara vurma süreci Tümevarım Tümdengelim

Problem çözme Problem---Bireyin amacına ulaşmasını engelleyen, bir çözüm ve inceleme gerektiren durum Problem çözme---bu engeli ortadan kaldırmak için bireyin çaba göstermesi ve bu çabaların amacına ulaşması

Problem çözme aşamaları Problemi tanıma ve tanımlama İpuçlarını araştırma-veri toplama Problemin özelliklerini belirleme Çözüm seçeneklerini belirleme Uygulanacak yaklaşımı belirleme Uygulama Değerlendirme

Yaratıcı düşünme Hazırlık dönemi Kuluçka dönemi Kavrama dönemi Değerlendirme dönemi

Eleştirel düşünme sorgulayıcı bir yaklaşımla konulara bakma, yorumlama ve konular hakkında karar verme sebep-sonuç ilişkilerini bulma, ayrıntılarda benzerlik ve farklılıkları yakalama, çeşitli ölçütleri kullanarak sıralama, verilen bilgilerin kabul edilebilirliğini ve geçerliliğini belirleme, çözümleme, değerlendirme, anlamlandırma, çıkarımda bulunma

Problem çözmeyi etkileyen faktörler Zeka Motivasyon Deneyim İşleve takılma Zihinsel kurgu Kullanılan yaklaşım (deneme-yanılma ya da içgörü yaklaşımı)

Zeka Yeni bilgiler, davranışlar öğrenme, beceri kazanma, gerektiğinde bunları kullanabilme, problem çözme, uyum sağlama yeteneği Düşünme, problem çözme hızı

İletişim ve dil Bir organizmanın ürettiği, başka organizmalar için anlamlı olan ve böylelikle davranışlarını etkileyen sinyaller... İşaret Sembol Dil; İnsanlarda bir etki yaratan , uyaran özelliği taşıyan sembollerden oluşan soyut bir sistem...

Bellek Öğrenilen bilgilerin ve yaşantıların Değerlendirilmesi, işlenmesi, kodlanması, depolanması, anımsanması işlevlerinin tümü

Belleğin özellikleri Bellek kapasitesi Bellek içeriği Bellek bilinç-ilişkisi Çağrışım Anımsama Unutma

Bellek aşamaları Kodlama Depolama Geri çağırma Saptama Saklama Anımsama Yerine yerleştirme Unutma: bu üç aşamadaki süreçlerden birinin aksamasıyla oluşuyor

Bellek türleri Kısa süreli bellek Öğrenilen bilgilerin birkaç dakikaya kadar tutulabildiği bellek 2. Uzun süreli bellek Öğrenilen bilgilerin dakikalardan uzun yıllara kadar tutulabildiği bellek 3. Çalışma belleği O an gerekli olan bilginin toparlanıp kullanılması

Kısa süreli bellek Kodlama: Dikkat önemli İmge: 3-5 sn Depolama: 7 + 2 Geri çağırma: Bellek listesindeki rakam sayısının artışıyla hatırlama arasındaki ilişki

Uzun süreli bellek Kısa süreli bellekte işlenen bilgi uzun süreli belleğe aktarılır ve depolanır. Hatırlama için depolanma dışında ipucu gereklidir. Anlam bellekte tutulur

Kısa bellek Uzun bellek Sessel kod Kapasite dar Ara bul getir hatasız elektrofizyolojik Anlamsal kod Sınırsız Ara bul getir hataya eğilimli biyokimyasal

Belleği güçlendirme Kümeleme Hayal etme Ayrıntılama Bağlama yerleştirme Organize etme Ara-bul-getir alıştırmaları

Belleği güçlendirme Gözden geçirin Soru hazırlayın Okuyun İlişkiler kurun Tekrar edin Yeniden gözden geçirin