Hazırlayan Zahide KURT 9/A -23 FİİLLERDE ZAMAN Hazırlayan Zahide KURT 9/A -23

FİİLLERDE ZAMAN(KİP) Fiil kök veya gövdelerinin gösterdiği oluş ve kılışın, zaman ve şahıs kavramlarına bağlı olarak ne şeklinde yapıldığı veya olduğunu gösteren dil bilgisi kuralıdır. Kipler ikiye ayrılır: A)Haber Kipleri(bildirme kipleri) B)Dilek Kipleri

1.Öğrenilen Geçmiş Zaman A. HABER KİPLERİ Haber kiplerinde zaman anlamı iki grupta incelenir. a) Basit Zaman b) Birleşik Zaman a) BASİT ZAMANLAR 1.Öğrenilen Geçmiş Zaman Eylemlere –mış(-miş, -muş,-müş) eki getirilerek sağlanır.Başkasından duyulma, aktarılma anlamı taşırlar. - O dün akşam sinemaya gitmiş. - Kuşlar dün akşam pencereme konmuşlar.

2.Görülen( duyulan) Geçmiş Zaman Eylemlere-dı(-di,-dü,-du) eki getirilerek yapılır. Eylemin anlatılıştan önce gerçekleştiğini ve sözü söyleyenin eyleme tanık olduğunu ya da eylemi kesin olarak bildiğini ifade eder. - O dün fiillerde zaman konusuna çalıştı. - Masadaki bütün pastaları tüketti.

--------- 3.Şimdiki zaman - Hoca öğrencilere polinomları anlatıyor. Fiil kök ya da gövdelerine –yor eki getirilerek yapılır.Şimdiki zaman kipiyle çekimlenmiş eylem,işin anlatılırken yapıldığını bildirir. - Hoca öğrencilere polinomları anlatıyor. 4.Gelecek Zaman İş,hareket ya da oluşun sözün söylendiği zamandan sonra gerçekleşeceğini anlatmakta kullanılır.Fiil kök ya da gövdelerine –ecek, -acak getirilerek yapılır. - Toplantıyı yarın yapacağımızı söyledi.

5.Geniş Zaman Eylemin her zaman yapıldığını ya da yapılabileceğini anlatmakta kullanılır. Fiil kök ya da gövdelerine –()r eki getirilerek yapılır. - Her sabah kahvaltı yaparım. NOT: Geniş zamanın olumsuzu yapılırken –()r yerine –ma, -me, -maz, -mez ekleri kullanılır. -söylerim söylemem

b)BİRLEŞİK ZAMAN Kip eylerinden birinden sonra –miş, -di, -se eklerinden biri gelmişse yüklem bileşik zamanlı olur. fiil+ Kip eki + di/-miş/-se

1. Hikaye Birleşik Zamanı Kip eklerinden birinden sonra –di( -dı, -du, -dü) ekinin getirilmesiyle çekimlenmiştir. - Hesaplaşırdım onlarla birer birer( Geniş zamanın hikayesi) - Çekmişti anlamını yaşantımdan mevsimler ( Miş’li geçmiş zamanın hikayesi) - O kitabı daha önce okumalıyım( gereklilik kipini hikayesi) - Bozkırda müjde taşıyan atlara benziyordu. (Şimdiki zaman hikayesi)

2. Rivayet Birleşik Zamanı Haber veya kip eklerinden sonra eylemin, ek eylemin –miş ( -mış, -müş, -muş) eki getirilerek yapılır. - Kuşlar bu şehirde göçmen olurmuş.(geniş zamanın rivayeti) - Pencereler açılmasıymış sonsuzluğa kalbimizden( gerekliliğin rivayeti) - Babam iki ay sonra Ankara’ya gelecekmiş.(gelecek zamanın rivayeti)

3. Koşul Birleşik Zamanı Koşul eki olan –se/-sa ekinin eylemde ikinci zaman olarak kullanılmasıdır. - Sınava hazırlanıyorsanız, bunlara katlanacaksınız.(şimdiki zamanın koşulu) - Bu suçunu işlemişse, cezasını çeker(mişli geçmiş zamanın koşulu) -Tercih Dergisi’yle hazırlanırsanız sınavı kazanırsınız.(geniş zamanın koşulu) -Bu soru zor geldiyse , çözmeyebilirsiniz(di’li geçmiş zamanın koşulu.)

B.DİLEK KİPLERİ Bir hareketin yapılıp yapılmamasındaki gerekliliği, şartı,isteği, dileği veya emri ifade eden eylem şekilleridir. Dilek kipleri dörde ayrılır. a) Dilek şart kipi:Eylemin yapılması dileğini ya da yapılmasının şarta bağlı olduğunu ifade eden eylem kipidir. Eki -se, -sa dır. - Eve gittiğimde yemek hazır olsa da beklemesem.

b) İstek kipi:Bir işin, hareketin oluşun yapılması veya yapılmaması isteğini bildiren fiil kipleridir.Eki –a, -e dir. - İnsanların düşüncelerini, özlemlerini gerçekleştirelim. - Üniversiteyi kazana, okuya, adam ola.

c.Gereklilik Kipi: İş, oluş ve hareketin yapılması veya yapılmaması gerektiğini gösteren eylem şeklidir.Eylem kök ve gövdelerine –meli, -malı eki getirilerek yapılır. - Bu ara sıkı çalışmalısınız. - Hafta sonu bir tiyatroya gidilmeli.

d) Emir kipi: İşin, oluşun ve hareketin yapılmasını veya yapılmamasını emir yoluyla anlatan kiplerdir. - Buraya gel! - Otur şuraya! - Yemeğini ye! Not: Emir kipinin 1.tekil ve 1. çoğul şahıs eki yoktur.