Sosyo-Kültürel Kuram Dr. Sadiye KELEŞ

Lev Semonovich Vygotsky 1896’da -Piaget ile aynı yıl- Rusya’da dünyaya geldi. Ortaokuldan altın madalya ile mezun oldu. 1917 yılında, Moscow University’den hukuk bölümünden mezun oldu. 37 yaşında tüberkiloz nedeniyle hayata gözlerini yumdu.

Temel İlkeler ve Kavramlar Çocuklar kendi bilgilerini yapılandırır. Öğrenme aracılık etmektir. Öğrenme, diğer insanlarla etkileşim ve kültürel araçların kullanımı ile gerçekleşir Zihinsel gelişimin çekirdeği dil’dir. Üst düzey zihinsel işlevler için dil temel oluşturur.

Temel İlkeler ve Kavramlar Gelişim sosyal bağlamdan ayrı değildir Çocuklar, diğer bireylerden kazandığı araçları kullanarak, diğer bireylerin asistanlık yaptığı ortak düzenlemeden, , öz-düzenlemeye ilerler. Temel düzey zihinsel süreçlerden üst düzey zihinsel süreçlere … Hem insanlar hem de hayvanlar istemsiz dikkat ve çağrışımsal bellek gibi temel (ilkel) düzey zihinsel süreçleri kullanırlar. Temel (ilkel) düzey zihinsel süreçler dışsal uyaranlar ve ödüller tarafından kontrol edilmektedir.

Vygotsky e göre öz-düzenlemeyi şekillendiren sosyo-kültürel çevredir Vygotsky e göre öz-düzenlemeyi şekillendiren sosyo-kültürel çevredir. Çocuklar etkili ve bağımsız davranma konusunda istek sahibidir ve içinde bulunduğu sosyo-kültürel çevredeki bireylerle (etkileşimle) üst-düzey zihinsel işlevler geliştirme kapasitesine sahiptir. Vygotsky insanların, tıpkı hayvanlar gibi biyolojik açıdan belirlenmiş birtakım eğilimlerinin olduğunu, ancak bunun ötesinde insanların “ne istemeleri gerektiğini”, “isteklerine ulaşmak için hangi stratejileri kullanmaları gerektiğini” öğrenebilirler.

Çocuklar yapılandırarak düşünmeyi, kültürdeki “araçları” ya da daha becerikli diğer bireylerle içselleştirmeler yapmayı öğrenirler. Kültürel araçlar, dil, yazma, sayma ve sanat ve iletişimde ve düşüncede kullanılan diğer sembollerdir.

Temel İlkeler ve Kavramlar Potansiyel Gelişim Alanı (ZPD). Bu etkileşimler sırasında daha becerikli kişiler çocuklara ip uçları vererek, model olarak, sorular sorarak ve çeşitli stratejiler sağlayarak çocuğun henüz bağımsız olarak tamamlayamayacağı görevi tamamlamasına destek sunarlar. Bu noktada çocuğun bağımsızlığının gelişiminin desteklenmesi için “Potansiyel Gelişim Alanı” kavramı öne çıkmaktadır.

Temel İlkeler ve Kavramlar Potansiyel Gelişim Alanı (ZPD). “bağımsız problem çözme olarak nitelendirilen gerçek gelişimsel düzey ile yetişkin rehberliğinde ya da daha yetenekli akranlarla işbirliği içinde problem çözme olarak nitelendirilen potansiyel gelişim düzeyi arasındaki uzaklığı” Zone of Proximal Development

Temel İlkeler ve Kavramlar Zone of Proximal Development (ZPD)

Vygotsky’e göre Çocuğun sahip olduğu “alanın” dışında olan sosyal asistanlık ya da öğretim etkili olmamaktadır. Eğitimin temel amacı çocuklara kendi “alanları” içinde olan – çocukları zorlayan ancak duyarlı akran ya da yetişkin rehberliğinde başarı ile tamamlayabilecekleri etkinlikler - deneyimler yaşamalarını sağlamaktır.

Vygotsky ve Öz-Düzenleme Çocuk, diğer insanların aracılık ettiği ya da diğer insanlarla paylaştığı bilgileri içselleştirir ve bağımsız olarak kullanmaya başlar. Çocuklar, diğer bireylerin asistanlık yaptığı ortak düzenlemeden, diğer bireylerden kazandığı araçları kullanarak, öz-düzenlemeye ilerler.

Öz-Düzenleme = Sembol Kullanımı Kendine Yönelik Konuşma Dramatik Oyun

KYK (a) Çocuğun davranışlarını dışsal konuşma yolu ile düzenlenir; (b) çocuk bir başkasının davranışlarını dışsal konuşma ile ve kendi davranışlarını kendine yönelik konuşma ile (egocentric speech) düzenler; (c) çocuk kendi davranışlarını içsel konuşmayı (inner speech) kullanarak düzenler

KYK 4 yaşındaki bir kız çocuğu bebek evi ile oynarken “Şimdi anne bebeğinin bezini değiştirecek. Bebek ‘Anne, yemeğimi şimdi istiyorum.’ diyor ve böylece anne yiyecek almak için mağazaya gidiyor.” diyerek oyununda ne olduğunu ifade edebilir

KYK 5 yaşındaki bir çocuk elindeki delikli topları çubuklara yerleştirirken “Kırmızı topu kısa olana (çubuğa) yerleştirirsem mavi topu alıp sarının üzerine koyabilirim.” diyerek

Sosyo-dramatik Oyun (a) İmgesel bir durum (b) rol alma ve (c) imgesel durumdaki dolaylı kuralları takip etmedir

Sosyo-dramatik Oyun Dramatik oyunun doğası gereği sahip olduğu örtük kurallar, rollerin dağılımını, oyundaki davranışları ve olayları yönetmektedir Çocuklar kuralları sahneye koydukça, sosyal normları, beklentileri ve bunları takip etmek için çaba göstermeleri gerektiğini anlar duruma gelirler

Sosyo-dramatik Oyun Oyun, bu yönüyle, bireyin davranışlarını ve tepkilerini kontrol etmesi konusunda deneyim kazanma fırsatı sunması bakımından, kişilerin kendi düşüncelerini, hislerini ve davranışlarını kontrol etme işlemi olarak tanımlanan öz-düzenlemenin gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır.

Akran Okuması

Pizza Yapalım