FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR S.Gazel

GİRİŞ İşletmelerin faaliyetleri sonucu yaratılan fonları çoğu zaman arzu edilen yatırımları finanse etmede yeterli olmamaktadır. Bu gibi durumlarda dışsal kaynaklardan yararlanılması gerekmektedir.

Bir ekonomik faaliyet içinde üç farklı ekonomik birim vardır: Hanekalkı Şirketler Devlet Bu birimler fon fazlalığı olduğunda ya da fon açığı olduğunda finansal siteme başvuracaklardır. Bir ekonomide fonları talep edenler, fonları arz edenler, bunlar arasında fon akımını düzenleyen kurumlar, akımı sağlayan araç ve gereçler, bunları düzenleyen hukuki ve idari kurallardan oluşan yapıya finansal sistem denir.

FİNANSAL SİSTEM ŞEMASI TASARRUF SAHİPLERİ (FON ARZ EDENLER) YATIRIM VE FİNANSAMAN ARAÇLARI YARDIMCI KURULUŞLAR (Fon Akımına Aracılık Edenler) HUKUKİ VE İDARİ DÜZEN Para Mevduat Kredi Sosyal güvenlik fonları Tahviller Hisse senetleri Kamu Hisse senetleri Gelir ortaklığı senedi Devlet iç borçlanma senedi Hazine Bonosu Finansman Bonosu Altın, gümüş, gibi kıymetli metaller … Bankalar Aracı Kurumlar Yatırım Ortaklıkları Yatırım Fonları Menkul Kıymet Borsaları Sosyal Güvenlik Kuruluşları Sigorta Şirketleri Takas ve saklama şirketleri Portföy yönetim şirketleri Sistemi düzenleyen İlkeler Kurallar Denetim YATIRIMCILAR – TÜKETİCİLER (FON TALEP EDENLER)

FİNANSAL SİTEMİN SINIFLANDIRILMASI VADEYE GÖRE Para Piyasası Sermaye Piyasası ÖRGÜTLENME DURUMUNA GÖRE Örgütlenmiş Piyasa Örgütlenmemiş Piyasa İHRAÇ DURUMUNA GÖRE Birincil Piyasa İkincil Piyasa ÖDEME VE TESLİMAT DURUMUNA GÖRE Spot Piyasa Vadeli Piyasa

BİR ÜLKEDE SERMAYE PİYASASININ GELİŞEBİLMESİ İÇİN AŞAĞIDAKİ KOŞULLARIN OLUŞMASI GEREKİR Ekonomide tasarruf düzeyinin yükselmesi Özel ya da kamu işletmelerinin uzun süreli fonlara ihtiyaçlarının olması Çok sayıda halka açık anonim ortaklığın olması Aracılık yapacak aracı kurumların gelişmiş olması Sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak yasal düzenlemelerin olması

SERMAYE PİYASALARININ ETKİNLİĞİ Fiyatların etkin bir şekilde değişim göstermesi gerekir. Riski yüksek varlıkların getirisinin de yüksek olması gibi Piyasada bilgi akışı hızlı ve kesintisiz olmalıdır. İşlem maliyetleri düşük olmalıdır. Yatırımcılar rasyonel hareket etmelidir!

FİNANSAL VARLIKLAR Finansal piyasalara fon sunanlar bu fonlar karşılığında fon talebinde bulunanlardan bir belge almaktadır. Bu belgeye menkul kıymet ya da finansal varlık denilmektedir. Finansal varlık ihraç eden açısından bir yükümlülük iken satın alan açısından bir varlıktır. Tüm finansal varlıklar alacaklık hakkı veren ve ortaklık hakkı veren menkul kıymetler olarak iki grupta incelenebilir.

FİNANSAL VARLIKLARIN ÖZELLİKLERİ RİSK VADE LİKİDİTE BÖLÜNEBİLİRLİK VERGİ PARA BİRİMİ

MENKUL KIYMET STOKLARI   2010 (%) 2011 2012 2013 2014 I. ÖZEL SEKTÖR MENKUL KIYMETLERİ 83,707.2 19.2 103,898.2 22.0 126,406.4 24.6 142,702.3 23.5 153,020.2 27.0 Hisse Senedi/Shares 80,805.8 18.5 89,274.1 18.9 96,634.1 18.8 103,829.1 19.7 105,277.6 Tahvil/Corporate Bonds 1,281.4 0.3 4,221.4 0.9 9,526.0 1.9 14,419.8 2.7 18,953.9 3.3 Fin.Bonosu/Commercial Paper 105.0 0.0 100.0 734.3 0.1 VDMK/Asset Backed Sec. 572.6 1,604.9 2,162.5 2,394.6 0.4 BB-BGB/BB-BGB 1,495.0 9,671.9 2.0 17,847.5 3.5 22,159.8 0.7 26,279.4 4.6 KZOB/PLSC Gayrimenkul Sertifikası/Real Estate Certificate VARANT/Warrant 20.0 58.1 59.6 131.1 114.8 II. KAMU KESİMİ MENKUL KIYMETLERİ 352,841.14 80.83 368,778.43 78.02 386,541.68 75.36 403,007.0 76.5 414,648.5 73.0 Public Sector Securities Devlet Tahvili/Govern.Bond 343,316.5 78.6 368,778.4 78.0 382,857.5 74.6 Hazine Bonosu/Treasury Bill 9,524.6 2.2 3,684.1 Gelir Ort.Sen./Rev.Sharing Cert. Dövize End.Senetler/For.Ex.Ind.B. Özelleştirme Tahvili/Privatisation Bond TOPLAM / Total: 436,548.3 472,676.6 512,948.1 545,709.2 567,668.8

FİNANSAL KURUMLAR Finansal piyasalarda fon arz ve talebi doğrudan ya da finansal aracılar vasıtasıyla karşılanabilir. Finansal sistemde fonların el değiştirmesi genellikle finansal aracı kurumlar tarafından gerçekleştirilir. Finansal varlıkların araya bir aracı kurum girmeksizin aracısız el değiştirmesine doğrudan finansman, aracılar vasıtasıyla el değiştirmesine dolaylı finansman denir.

DOĞRUDAN VE DOLAYLI FİNANSMAN

FİNANSAL ARACI KURUMLAR Finansal aracı kurumlar bilgi asimetrisinden doğan ters seçim ve kötü niyet sorunlarının azaltılmasında, finansal piyasaların etkinliğinin artırılmasında önemli görevler üstlenmektedir. Ters seçim sonucu riski yüksek getirisi düşük yatırımların finanse edilmesi söz konusudur. Kötü niyet ya da ahlaki riziko kredi sözleşmesi sonrası kredi kullanan tarafın krediyi ödeyememe olasılığıdır.

FİNANSAL KURUMLARIN FONKSİYONLARI Kaynaklara akıcılık sağlamak İşlem ve bilgilenme maliyetini azaltmak Vade ve miktar ayarlaması yapmak Risk ayarlaması yapmak Kaynak kullanımında etkinliği sağlamak Finansal danışmanlık hizmeti sunmak Ödeme mekanizması sağlamak

MENKUL KIYMET BORSALARININ EKONOMİK İŞLEVLERİ Likidite sağlama Ekonomiye kaynak yaratma Sermaye mülkiyeti geniş bir tabana yayma Ekonominin göstergesi olma Menkul kıymetlerle ilgili bilgilere kolay ulaşma

FAİZ ORANLARI Faiz nakdi sermayenin belirli bir süre içinde kullanımı karşılığı olarak sermaye sahibine ödenen bedel olarak tanımlanır.

NOMİNAL FAİZ ORANI Nominal faiz oranı genellikle reel faiz oranıyla bu orana ilave edilen enflasyon ve risk priminden oluşur. NF= RF+EP+ÖP+LP+VP NF= RF+EP (Devlet Tahvilleri) RF=[(1+N)/(1+E)]-1

Bir ekonomide genellikle bir yıllık devlet tahvillerinin faiz oranı risksiz faiz oranı olarak kabul edilir.

FİNANSAL PİYASALARDA KÜRESELLEŞME Finansal liberalleşme Finansal yenilikler ve teknolojik ilerlemeler Mali krizler Finansal piyasalarda yakınlaşma Finans sektöründe birleşmeler ve devralmaların artması