SAĞLIK MİKROBİYOLOJİSİ Doç. Dr. Arzu ÇÖLERİ CİHAN Teorik ders (Güz Yarıyılı Seçmeli Dersi) Doç. Dr. Arzu ÇÖLERİ CİHAN Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Moleküler Biyoloji ABD

Doç.Dr. Arzu ÇÖLERİ CİHAN EĞİTİM AKADEMİK DENEYİM UZMANLIK ALANLARI DERECE ÜNİVERSİTE DÖNEMİ ALANI Lisans Ankara Üniversitesi 1994-1998 Biyoloji (Moleküler Biyoloji) Yüksek Lisans 1998-2002 Biyoloji (Mikrobiyoloji, Moleküler Biyoloji) Doktora 2002-2007 UNVAN DÖNEMİ ÜNİVERSİTE BÖLÜM/ABD Arş.Gör. 2002-2007 Ankara Üniversitesi Biyoloji / Moleküler Biyoloji Arş.Gör. Dr. 2007-2012 Doç. Dr. 2012- Mikrobiyoloji, Biyoteknoloji, Moleküler Biyoloji, Bakteriyel Taksonomi, Enzimoloji, Termofilik Basiller , Biyofilm

YARARLANILACAK KAYNAKLAR Brock Biology of Microorganisms, Madigan, Martinko and Parker, 2013. Prentice Hall. Medical Microbiology, Brooks,Butel and Ornston, 1991. Prentice Hall İnfeksiyon Hastalıkları, Tekeli ve ark., 1999. Antıp A.Ş. Klinik Mikrobiyolojik Tanı, Prof. Dr. Hakkı Bilgehan. Bars Yayınları Fakülteler Kitabevi, 2. Baskı, 1995. Microbiology, A Laboratory Manual, J. G. Cappuccino, N. Sherman. 6th edition. Pearson Education Inc, as Benjamin Cummings, 1301 Sansome St., San Francisco, ISBN 0-8053-7648-8, 2001.

KAPSAM Medikal mikrobiyolojide kullanılan terimler ve sağlık mikrobiyolojisinin önemi Vücudun Normal mikrobiyal florası Normal mikrofloranın fonksiyonu ve önemi Hastalık oluşumu: Enfeksiyon ve toksinlerin etkisi Epidemiyoloji İmmünoloji ve aşılama programı Mikrobiyolojide klasik tanı yöntemleri-1 Mikrobiyolojide moleküler tanı yöntemleri-2 Kişiden kişiye bulaşan hastalıklar: Solunum Yolu Bakteriyal hastalıkları Kişiden kişiye bulaşan hastalıklar: Solunum Yolu Viral hastalıklar Kişiden kişiye bulaşan hastalıklar: Cinsel yolla bulaşan hastalıklar Hayvanlar ve Artropodlar yoluyla bulaşan hastalıklar Gıda kaynaklı mikrobiyal hastalıklar Su kaynaklı mikrobiyal hastalıklar

A- MİKROORGANİZMALARLA İNSANLARIN ETKİLEŞİMLERİ

Medikal mikrobiyolojide kullanılan temel terimler Normal mikrobiyal flora: Sağlıklı vücut dokusuyla ilişkide bulunan mikroorganizmalar Enfeksiyon: Organizmanın konakçıda gelişimi Nazokomiyal enfeksiyon: Bir hastane ortamında yakalanılan enfeksiyon Konakçı: Parazit barındıran organizma Parazit: Bir konakçı içinde veya üzerinde gelişen ve hastalığa neden olan organizma Patojen: Hastalık yapan organizma olup genellikle bir mikroorganizmadır Fırsatçı patojen: Normal konakçı direncinin olmadığı durumlarda hastalık yapan organizma Patojenite: Bir patojenin hastalık oluşturabilme yeteneği Virülens: Bir patojen tarafından gösterilen patojenite derecesi Toksisite: Bir patojen tarafından üretilen toksinlerin neden olduğu patojenite Eksotoksin: Bir mikroorganizmanın geliştiği sürece hücre dışına salgıladığı, konakçı hücrede derhal hasara sebep olan protein Endotoksin: Gram (-) bakterilerde bulunan ve çözündüğünde toksin olan hücre zarfının lipopolisakkarit kısmı (Lipid A tabakası) Enterotoksin: Bir mikroorganizmanın geliştiği sürece hücre dışına salgıladığı, konakçının ince bağırsağında derhal hasar neden olan protein

Sağlık mikrobiyolojisinin önemi İnsan vücudu deri yüzeyi, ağız, sindirim, salgı ve üreme sistemlerini kaplayan mukoz membranlarda yaygın bir mikroorganizma popülasyonuna sahiptir. Bu mikroorganizmalar aslında sağlıklı bireyler olabilmenin en önmeli sebeplerindendir. Bunun yanısıra, zararlı mikroorganizma grupları ise enfeksiyon hastalıklarında insan vücudunu doğrudan ya da dolaylı olarak kolonize olmak, yayılmak ve zarar vermek için kullanılırlar. Patojen olarak bilinen bu mikroorganizmalar konakçıda besin kaynaklarına ulaşmak için çeşitli stratejiler geliştirirler. Bu stratejiler, özelleşmiş tutunma yapılarının, özgün büyüme faktörlerinin, yayılımcı enzimlerin ve kuvvetli biyolojik toksinlerin üretimini kapsar. Bu faktörler sıklıkla konakçıda zarara ve bazen de konakçının ölümüne yol açar. Mikroorganizmaların gelişimini engellemek için kullaılabilecek antimikrobiyal maddelerin yanısıra, vücudumuz da çoğu mikrobiyal saldırganı baskılamak ya da ortadan kaldırmak üzere karşı önlemler geliştirmiştir. Spesifik olmayan bu fiziksel, anatomik ve biyokimyasal süreçler sayesinde mikrobiyal enfeksiyon hastalıkları oldukça seyrek görülür. İnsan sağlığını yakından ilgilendiren sağlık mikrobiyolojisi dersinde, normal mikrofloramızın önemini algıladıktan sonra, patojenlerin sebep olabileceği enfeksiyon hastaslıklarını detayları ile inceleyeceğiz.

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER GELİŞMİŞ ÜLKELER Dünya’da İnsan Ölümlerinde Mikrobiyal Etkenlerin Yeri(WHO) GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER GELİŞMİŞ ÜLKELER Ölüm Etkeni Ölen Sayısı HIV/AIDS 2.678.000 Alt Solunum Yolu İnfeksiyonları 2.643.000 İskemik Kalp Hastalıkları 2.484.000 Diyare 1.793.000 Kalp-Damar Hastalıkları 1.381.000 Çocukluk Evresi Hastalıklar 1.217.000 Sıtma 1.103.000 Tüberküloz(Verem) 1.021.000 Kronik Akciğer Hastalıkları 784.000 Kızamık 674.000 Ölüm Etkeni Ölen Sayısı İskemik Kalp Hastalıkları 3.512.000 Strok(İnme-Felç-Beyin Hasarı) 3.346.000 Kronik Akciğer Hastalıkları 1.829.000 Alt Solunum Yolu İnfeksiyonları 1.180.000 Akciğer Kanseri 938.000 Araç Kazaları 669.000 Mide Kanseri 657.000 Yüksek Tansiyon 635.000 Tüberküloz 571.000 İntihar 499.000