SİGORTA EKSPERLERİ KARA ARAÇLARI DEĞER KAYBI EĞİTİMİ KAYHAN ANARAL

SİGORTA EKSPERLERİ KARA ARAÇLARI DEĞER KAYBI EĞİTİMİ 1- GİRİŞ Kara Araçlarında Değer Kaybı Nedir? Neden Formüle Edilme İhtiyacı Doğmuştur? Sigorta Eksperlerinin Tali Olarak Piyasa Yapıcı Etkisi  2- HUKUKİ YAKLAŞIM  Türk Ticaret Kanunu’nun Konuya İlişkin Hükümleri ve Yaklaşımı Karayolları Trafik Kanunu’nun İlgili Hükümleri Zarar Kavramı ve Borçlar Kanunu Yaklaşımı Konuya İlişkin Diğer Kanunlardaki Hükümler ve İçtihat   3- DEĞER KAYBI HESAPLAMASI  Formülün Tanıtımı Kullanım Prensipleri Formülde Eksper Takdiri  4- DİĞER HUSUSLAR

Kara Araçlarında Değer Kaybı Nedir? Araçtaki değer kaybı, genel olarak aracın kaza öncesindeki mübadele değeri ile kaza sonrası mübadele değeri arasındaki fark olarak ifade edilebilir. Bir trafik kazası sonucunda araç tam ve doğru bir şekilde onarım görse dahi, aracın kaza meydana gelmeden önceki satış değerine kıyasla kazadan sonraki satış değeri daha düşük olacaktır. Kısaca, araç değer kaybına uğrayacaktır.

Neden Formüle Edilme İhtiyacı Doğmuştur? Her şeyden önce bilmek gerekir ki araç değer kaybı subjektif bir konudur. Tüm hesaplama yöntemlerindeki çaba bunu mümkün olduğunca objektif hale getirme çabasıdır. Yurt dışında özellikle Almanya’daki uygulamada, pek çok formül mevcuttur. Her bir formülün üstün ve zayıf tarafları mevcut olup bu hususlar bilinerek değerlendirme yapılmaktadır. Tüm formüllerdeki ana gaye, mümkün olduğunca objektif bir standart oluşturarak gerek sigortacı gerekse sigortalı ve mağdur açısından öngörülebilirlik tesis etmektir.

Sigorta Eksperlerinin Tali Olarak Piyasa Yapıcı Etkisi Araç değer kaybı kavramı, farklı ülkeler ve farklı kültürlerde tamamen farklı olarak algılanabilmektedir. Bir ülkede araç satılmadan önce tamamen boyanması satılabilirliğini ve değerini artırırken, ülkemizde tam tersi bir algı mevcuttur. Ülkemizde, özellikle 90’lı yıllardan itibaren, ikinci el araç işi yapan meslek erbabının karlılık ve pazarlık gücünü artırmak için uyguladığı, toplumda ve araç ticaretinde yerleşik hale gelen boyalı parça, değişen, düzelen kavramlarıyla ve tamamen ticari kar kaygısıyla oluşturulmuş bir araç değer kaybı algısı mevcuttur. Burada tamamen pazarlık gücüne dayanan, zaman zaman aşırıya kaçan, araç sahiplerini de mağdur eden bir durum ve kişiye göre dahi farklılık arz edebilen son derece subjektif uygulamalar sözkonusu olabilmektedir.

Sigorta Eksperlerinin Tali Olarak Piyasa Yapıcı Etkisi Sigorta eksperlerinin hasar tespit işlerinde piyasa yapıcı etkisi bilinen ve genel kabul görmüş bir işlevdir. Aynı şekilde değer kaybı tutarının belirlenmesinde de sigorta eksperlerinin, piyasadaki değer kaybı algısına etkisi son derece önemlidir. Değer kaybı tutarının objektif esaslarla tespiti ile sigortacı, sigortalı ve mağdur açısında öngörülebilir hale getirilmesi zaman içinde değer kaybı kavramının temelini teşkil eden “algı”nın tarafsız ve bağımsız sigorta eksperlerince oluşturulmasının önünü açacaktır.

Türk Ticaret Kanunu’nun Konuya İlişkin Hükümleri Türk Ticaret Kanununa (TTK) göre sigorta sözleşmesi, sigortacının bir prim karşılığında, kişinin para ile ölçülebilir bir menfaatini zarara uğratan tehlikenin, rizikonun, meydana gelmesi hâlinde bunu tazmin etmeyi veya diğer edimlerde bulunmayı yükümlendiği sözleşmedir. 1409 md. uyarınca; (1) Sigortacı, sözleşmede öngörülen rizikonun gerçekleşmesinden doğan zarardan veya bedelden sorumludur. (2) Sözleşmede öngörülen rizikolardan herhangi birinin veya bazılarının sigorta teminatı dışında kaldığını ispat yükü, sigortacıya aittir. 1452.md ile de 1409. md hükmünün sigortalı, sigorta ettiren yahut lehtar aleyhine değiştirilemeyeceği hükme bağlanmıştır

Türk Ticaret Kanunu’nun Konuya İlişkin Hükümleri 1484 md. uyarınca; (1) Sigortacı, sigortalıya karşı ifa borcundan tamamen veya kısmen kurtulmuş olsa da, zarar gören bakımından ifa borcu, zorunlu sigorta miktarına kadar devam eder. TTK 1486. md ile de 1484. md hükümlerine aykırı sözleşme şartlarının geçersiz olduğu açıkça ifade edilmiştir.

Karayolları Trafik Kanunu’nun İlgili Hükümleri Zorunlu Trafik Sigortası’nın temelini teşkil eden Karayolları Trafik Kanununa bakıldığında ise;  Madde 85 Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar. Madde 91 İşletenlerin, bu Kanunun 85 inci maddesinin birinci fıkrasına göre olan sorumluluklarının karşılanmasını sağlamak üzere mali sorumluluk sigortası yaptırmaları zorunludur.

Karayolları Trafik Kanunu’nun İlgili Hükümleri Madde 95 Sigorta sözleşmesinden veya sigorta sözleşmesine ilişkin kanun hükümlerinden doğan ve tazminat yükümlülüğünün kaldırılması veya miktarının azaltılması sonucunu doğuran haller zarar görene karşı ileri sürülemez. Madde 99 Sigortacılar, hak sahibinin kaza veya zarara ilişkin tespit tutanağını veya bilirkişi raporunu, sigortacının merkez veya kuruluşlarından birine ilettiği tarihten itibaren sekiz iş günü içinde zorunlu mali sorumluluk sigortası sınırları içinde kalan miktarları hak sahibine ödemek zorundadırlar. Madde 111 Bu Kanunla öngörülen hukuki sorumluluğu kaldıran veya daraltan anlaşmalar geçersizdir.

Karayolları Trafik Kanunu’nun İlgili Hükümleri KTK’da da görüldüğü gibi 85. md. ile sorumluluk verilmiş ve 91.md. ile bu konuda sigorta yapılması zorunlu kılınmıştır. Kanunun 111. md. ile de bu Kanunda öngörülen hukuki sorumluluğu kaldıran veya daraltan anlaşmaların geçersiz olduğu hükme bağlanmıştır.

Zarar Kavramı ve Borçlar Kanunu Yaklaşımı Madde 90 Maddi tazminatın biçimi ve kapsamı ile manevi tazminat konularında Borçlar Kanunu’nun haksız fiillere ilişkin hükümleri uygulanır.   Yukarıda görüldüğü gibi KTK’nın 90. md ile maddi tazminatın biçimi ve kapsamı konusunda Borçlar Kanunu’nun haksız fiillerine ilişkin hükümlerine atıf yapılmıştır. Türk Borçlar Kanunu’nun 49. md. “Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.” hükmü ile zararın tazminini yasal güvence altına almıştır. Haksız fiilden söz edebilmek için bir zararın doğmuş olması gerekmektedir. Zarar, genel olarak, bir kişinin malvarlığında veya şahıs varlığında iradesi dışında meydana gelen eksilme olarak tanımlanabilir.

Konuya İlişkin Diğer Kanunlardaki Hükümler ve İçtihat Öncelikle bilindiği gibi “Zorunlu Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası” KTK’nun zorunlu kıldığı bir sorumluluk sigortası olup Genel Şartları da Borçlar Kanunu Md. 20 uyarınca Genel İşlem Şartı niteliğindedir. Borçlar Kanunu Md. 25 uyarınca “Genel işlem koşullarına, dürüstlük kurallarına aykırı olarak, karşı tarafın aleyhine veya onun durumunu ağırlaştırıcı nitelikte hükümler konulamaz.”  Diğer yandan, 4077 sayılı Tüketicilerin Korunması Hakkında Kanunun 6. maddesi uyarınca, “Satıcı veya sağlayıcının tüketiciyle müzakere etmeden, tek taraflı olarak sözleşmeye koyduğu, tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde iyi niyet kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme koşulları haksız şarttır.”

Konuya İlişkin Diğer Kanunlardaki Hükümler ve İçtihat “Taraflardan birini tüketicinin oluşturduğu her türlü sözleşmede yer alan haksız şartlar tüketici için bağlayıcı değildir.”   “Eğer bir sözleşme şartı önceden hazırlanmışsa ve özellikle standart sözleşmede yer alması nedeniyle tüketici içeriğine etki edememişse, o sözleşme şartının tüketiciyle müzakere edilmediği kabul edilir.”

Konuya İlişkin Diğer Kanunlardaki Hükümler ve İçtihat Bu konuda Yargıtay’ın yerleşmiş içtihatı da açık olup kaza sonrası aracın rayiç değerindeki düşme yani değer kaybı, Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası kuvertürü dahilinde ve gerçek zarar ifadesiyle değerlendirilmiştir. YARGITAY 4. Hukuk Dairesi Esas: 2001/4982 Karar: 2001/9209 no’lu kararında; “… Dava trafik kazasından doğma tazminat isteği olup mahkemece bilirkişi raporuna dayanılarak davacıya ilişkin araçta değer kaybı olmayacağı benimsenmiştir. Oysa davacının olaydan sonraki mal varlığının değeri, zarar verici olayın meydana gelmemesi halinde değerinden daha az ise, zarar var demektir. Gerçekten bir şeyin tahrip edilmesi veya zarar görmesi halinde nesnel zararı tayin etmek için kural olarak objektif değeri esas almak gerekir.

Konuya İlişkin Diğer Kanunlardaki Hükümler ve İçtihat Bu ise mübadele (rayiç) değeridir. Davaya konu olan olayda davacıya ilişkin araç 55.460.390 TL. harcanmasını gerektirecek derecede hasara uğramıştır. Bu halde sözü edilen aracın onarıldıktan sonra mübadele (rayiç) değerinin olaydan önceki mübadele değerinden az olacağının kabulü gerekir. Çünkü tamamen onarılmış olsa bile bu araba tahribatın izlerini taşımaktadır. Onarılmış durumdaki değeri, ne kadar iyi onarılmış olursa olsun kural olarak aynı nitelikteki hiç hasara uğramayan araç değerinden düşüktür ve bu da cari değerinden kaybettirmektedir. Zararı tazminle yükümlü olan kimse, tazmin borcunu doğuran eylemin meydana gelmesinden önceki durumu iadeye mecburdur. Bu ilke, zarar, ister haksız eylemden doğsun, isterse sözleşmeye aykırı hareketten meydana gelsin, aynen uygulanır.

Konuya İlişkin Diğer Kanunlardaki Hükümler ve İçtihat O durumda mahkemece yalnızca aracın yaşını gözeterek değer kaybı olmayacağını belirten bilirkişi raporuna dayanılıp, bu kalem isteğin reddine karar verilmiş olması bozmayı gerektirir.” Yargıtay’ın pek çok kararında görüleceği üzere yukarıdaki kararda da “olaydan sonraki mal varlığının değeri, zarar verici olayın meydana gelmemesi halinde değerinden daha az ise, zarar var demektir.” ifadesi ile değer kaybı zararının mevcudiyeti vurgulanmış aracın yaşı ile ilgili olarak değer kaybının oluşmadığı savını kesin bir şekilde reddederek karara bağlamıştır.

Değer Kaybı Hesaplama Formülü Değer kaybı hesaplama formülü aracın rayiç değeri ve kilometresi not alındıktan sonra esasen 4 bölümden oluşmaktadır. A. KAYNAKLI ANA PARÇALARDA DEĞİŞİM Bu bölüm adından da anlaşılacağı üzere formülde açık olarak belirtilen ana kaynaklı parçaların kesilerek yerine yenisinin montajı ile ilgilidir. Bu parçaların adet olarak alınacak ve [(ADET X ÇARPAN) X ARD] / 100 formülü ile işleme girecektir.

Değer Kaybı Hesaplama Formülü B. KAYNAKLI ANA PARÇALARDA DÜZELTME Bu bölümde kaynaklı ana parçalarda yapılan düzeltme işlemleri değerlendirilmektedir. Burada eksper hasar ve onarım şeklinin değer kaybına etkisini 1 ila 5 arasında puanlayacaktır. Bu bölümde de, [(EKS. TAKDİRİ X ÇARPAN) X ARD] / 100 formülü ile işlem yapılacaktır.

Değer Kaybı Hesaplama Formülü C. YUKARIDAKİ LİSTELERDE YER ALMAYAN DİĞER PARÇALAR Kaynak Yapılan Kaporta Aksamı : Yukarıdaki listelerde yer almayan fakat kaynak işlemi yapılan parçaları ifade etmektedir. Stop sacları, kapı sacları gibi. Düzeltme Yapılan Kaporta Aksamı : Yukarıdaki A ve B grubunda yer almayan kapı, ön çamurluk, kaput gibi vidalı parçalardaki düzeltme işlemlerini kapsamaktadır. Değişen Kaporta Aksamı : Yine A ve B grubunda yer almayan vidalı parçalardaki değişim işlemleri bu alanda işleme alınmaktadır. Bu bölümde uygulanan formül; [(ADET X ÇARPAN) X ARD] / 100

Değer kaybı hesaplama formülü A-B-C. BOYA UYGULANAN AKSAM Bu bölümde A,B,C gruplarında işlem gören yahut sadece boya işlemi gören parçaların toplam adedi yazılacaktır. [(ADET X ÇARPAN) X ARD] / 100 formülü uygulanacaktır.

Değer Kaybı Hesaplama Formülü Daha sonra elde edilen neticeler aşağıdaki şekilde işleme girecektir (ADET x ÇARPAN) x ARD + … +… = T1 100   (EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN) x ARD + … +… = T2 (ADET x ÇARPAN) x ARD + … +… = T3 A-B-C. (ADET x ÇARPAN) x ARD + … +… = T4 DK= (T1+T2+T3+T4) – [(T1+T2+T3+T4) X If KM<15000;0;((KM-15000)/75000))] 2

A. Kaynaklı Ana Parçalarda Değişim ADET ÇARPAN ORTA DİREK DEĞİŞİM 3 (ADET x ÇARPAN)XARD 100 MARŞPİYEL DEĞİŞİM ARKA ÇAMURLUK DEĞİŞİM 3,5 HAVUZ SACI DEĞİŞİM ARKA PANEL DEĞİŞİM 2,5 TAVAN SACI DEĞİŞİM 4,5

B.Kaynaklı Ana Parçalarda Düzeltme EKSPER TAKDİRİ (1-5) ÇARPAN ŞASE DÜZELTME 0,7 (EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN)x ARD 100 ŞASE KESME 0,75 TAVAN SACI DÜZELTME ORTA DİREK DÜZELTME ARKA PANEL DÜZELTME HAVUZ SACI DÜZELTME ARKA ÇAMURLUK DÜZELTME MARŞPİYEL DÜZELTME

C. Yukarıda Yer Almayan Diğer Parçalar ADET ÇARPAN KAYNAK YAPILAN KAPORTA AKSAMI 1,2 (ADET x ÇARPAN) x ARD 100 DÜZELTME YAPILAN KAPORTA AKSAMI DEĞİŞEN KAPORTA AKSAMI 1

A-B-C. Boya Uygulanan Aksam ADET ÇARPAN BOYA UYGULANAN AKSAM 0,75 (ADET x ÇARPAN) x ARD 100

Özet olarak; (ADET x ÇARPAN) x ARD + … +… = T1 100   (EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN) x ARD + … +… = T2 (ADET x ÇARPAN) x ARD + … +… = T3 A-B-C. (ADET x ÇARPAN) x ARD + … +… = T4 DEĞER KAYBI = (T1+T2+T3+T4) – [(T1+T2+T3+T4) X If KM<15000;0;((KM-15000)/75000))] 2

Kullanım Prensipleri Eksper boya uygulanan aksam sayısını belirlerken işlemin durumuna göre birden fazla parçayı tek olarak hesaba alabileceği gibi bir parçayı işlemin durumuna göre iki adet olarak da taktir edebilir. Eksper onarılan ya da değişen aksam sayısını belirlerken parçanın nev’ine, aracın marka modeline, değer kaybına etkisine ve işlemin durumuna göre birden fazla parçayı tek olarak hesaba alabilir. Mekanik, plastik, lastik, jant, cam, elektrik, elektronik ve döşeme aksamı değer kaybı hesabında dikkate alınmayacaktır.

Formülde Eksper Takdiri Formülün uygulanmasında boya adedinin, parça sayısının belirlenmesinde eksperin takdiri esas olup, bunda en tipik örnek olarak stop sacları ve arka panel işlemleri verilebilir. İki stop sacı ve arka panelin boyasını toplam 3 adet olarak belirlemek hakkaniyetli olmayacaktır. Tabi bunda aracın tipi de önem kazanmaktadır. Duruma göre böyle bir durumda eksper bu üç parça işlemini 1-1,5 olarak kabul edebileceği gibi 2 olarak da değerlendirebilecektir. Burada eksperin aracın durumuna göre taktiri esastır. Formülün B bölümünde ise direkt eksper takdiri ön plana çıkmaktadır. Burada eksper aracın durumuna, hasarın şiddetine ve onarımın düzeyine göre bunun değer kaybına etkisini 1 ile 5 arasında puanlayarak işleme alacaktır.

Diğer Hususlar KTK’ya göre mağdur kaza tarihinden itibaren 2 yıl içinde talepte bulunabilir. 2 yıl zaman aşımı süresidir. Değer kaybının hesaplanabilmesi için, aracın talebe konu kazada ya da geçmişinde pert kaydının olmaması gereklidir. Aynı şekilde hasar gören bir parça evvelce işlem gördü ise, o parça hesaplamada dikkate alınmamalıdır. Araçta kaza tarihi ile talep tarihi arasında mülkiyet değişikliği olmamalıdır. Değer kaybı mağdurun talebi ile olay bazında hesaplanır. Her bir kaza ayrı bir raporun konusudur.

ÖRNEK HESAPLAMA ARD : 60.000 KM : 30.000

ÖRNEK HESAPLAMA ARD : 60.000 KM : 30.000 SAĞ ARKA ÇAMURLUK DÜZELTME SAĞ MARŞPİYEL DÜZELTME SAĞ ARKA KAPI DEĞİŞİM SAĞ ÖN KAPI DEĞİŞİM SAĞ ÖN ÇAMURLUK DÜZELTME

ÖRNEK HESAPLAMA ARD : 60.000 KM : 30.000 SAĞ ARKA ÇAMURLUK DÜZELTME (EKSPER TAKDİRİ x ÇARPAN) x ARD 100 (3x 0,7) x 60.000 = 1.260 SAĞ MARŞPİYEL DÜZELTME (1x 0,7) x 60.000 = 420 T2 = 1.680

ÖRNEK HESAPLAMA ARD : 60.000 KM : 30.000 İKİ KAPI DEĞİŞİM (ADET x ÇARPAN) x ARD 100 (2 x 1) x 60.000 = 1.200 SAĞ ÖN ÇAMURLUK DÜZELTME (1 x 1,2) x 60.000 = 720 T3 = 1920

ÖRNEK HESAPLAMA ARD : 60.000 KM : 30.000 BOYA (ADET x ÇARPAN) x ARD 100 (5 x 0,75) x 60.000 = 2.250 T4 = 2.250

ÖRNEK HESAPLAMA ARD : 60.000 KM : 30.000 DEĞER KAYBI = (T1+T2+T3+T4) – [(T1+T2+T3+T4) X If KM<15000;0;((KM-15000)/75000))] 2 1680+1920+2250= 5.850 5850-[5850 X (30.000 - 15.000)/75.000] DK : 5850 – 585 = 5.265.-

SİGORTA EKSPERLERİ KARA ARAÇLARI DEĞER KAYBI EĞİTİMİ TEŞEKKÜR EDERİM KAYHAN ANARAL 2015