SOSYAL ALGI

İzlenim Oluşturma Başka insanların kişilikleri hakkında bir yargıya varma ya da ne tür insanlar oldukları konusunda tahminlerde bulunma anlamına gelir.

İzlenim Oluşturma İnsanlara ilişkin izlenimlerimizi nasıl oluştururuz? Bu izlenimleri oluştururken ne tür bilgilerden yararlanırız? İzlenimlerimiz ne kadar doğrudur? İzlenimlerimizi hangi yanlılıklar etkiler?

Genel İlkeler İnsanlar izlenimlerini çok az bilgi ile çok kısa sürede oluştururlar Algılanan kişinin en çarpıcı özelliğine dikkat ederler Davranışları anlamlandırmak için davranışın bağlamlarını kullanırız Algısal alanımızı uyarıcıları gruplayarak ve sınıflandırarak örgütleriz İnsanların davranışlarını anlamlandırmak için kalıcı bilişsel yapılarımızı kullanırız Kişisel gereksinim ve amaçlarımız başkalarını algılamamız üzerinde etkili olur.

İzlenim oluştururken hangi bilgileri kullanırız Roller -İnsanlar hakkındaki bilgilerimizi örgütleme biçimleri arasında rol şemaları, kişilik özellikleri gibi diğer tür bilgilerden önce gelir. -Rol şemalar bilgi verici, zengin ve açıktır. Fiziksel özellikler -İlk algılarımız insanlara ilişkin özellikleri çıkarsamak üzere önce görünüm ve davranışlar üzerine odaklanır. Çarpıcılık -İnsanlar dikkatlerini art alandan ya da zeminden çok görsel alanın çarpıcı yönleri üzerinde odaklar (şekil-zemin ilkesi) -Gestalt algılama ilkelerine göre parlaklık, hareketlilik, gürültülülük, yenilik en güçlü koşullardır. -Çarpıcı uyarıcılar daha aşırı yargılara ve yargılarda daha fazla tutarlılığa yol açar.

İzlenim oluştururken hangi bilgileri kullanırız Davranışlardan kişilik özelliklerine gönderme yapma -Çok yalın bir davranış örneğinden hemen hemen bütün bir kişiliği çıkarsayabiliriz. -Kişilik özelliklerinden gelecekteki davranışı çıkarsayabiliriz -Kişilik özelliklerinin diğer kişilik özelliklerini ima etmesine “örtülü kişilik kuramı” denir. Kişilik özellikleri (entelektüel yeterlilikler ve toplumsal nitelikler) -Bir çok başka özellikle ilişkili olan ya da bir çok başka kişilik özelliğini çağrıştıran özelliklere merkezi özellikler denir

İzlenim oluştururken hangi bilgileri kullanırız Gruplama -Algılarımızı cinsiyet, ırk ve toplumsal sınıf gibi kategorilerde etkiler. -Kategorilere ayırma ya da gruplama süreci anında ve kendiliğinden işler, zaman almaz ve üzerinde düşünmeyi gerektirmez. Bağlamların etkileri -Sosyal yargılar üzerinde başlıca iki çeşit bağlamsal etkiden söz edilebilir; zıtlaştırma ve benzeştirme etkileri. -İnsanlar bir başkasına ilişkin bilgileri kalıp yargısal bir düzeyde işlerken benzeştirme daha sık kullanılır.

Boyut modeli İkili işleme; başka insanlara ilişkin izlenimlerimiz kalıp yargısal ya da bireyselleşmiş izlenimler olabilir. Genellikle insanlar bireysel bilgileri işlemeden önce kategori temelli çıkarsamalar yapmaya çalışır. kategorik izlenim→bireyselleşmiş izlenim -İzlenimlerimizin doğru olması gereksinimi duyduğumuzda -Kişi kategorilerimize uymadığında -Bir kişi hakkında daha fazla bilgiye sahip olmak istediğimizde algılamalarımızı daha dikkatli ve sistematik oluştururuz.

İzlenimleri Bütünleştirme Değerlendirme -İlk izlenimlerin en önemli ve güçlü yönleri değerlendirmedir. (iyilik-kötülük, temizlik-pislilik, incelik-kabalık, sevimlilik-sevimsizlik gibi) Olumsuzluk etkisi -Algıladığımız kişiye ilişkin genel bir izlenim söz konusu olduğunda, daha ağırlıklı olarak dikkate alınır. -İnsanlar olumsuz özelliklere dayalı değerlendirmelere, olumlu özelliklere dayalı olanlardan daha fazla güvenmektedir. Bu durum aşırı olumsuz özelliklerde iyice belirginleşir. -Olumsuzluk yanlılığı ahlaksal özellikler için çok belirgindir. Olumluluk yanlılığı -İnsanlar başka insanları genellikle olumlu değerlendirmek eğilimindedir. Duygusal bilgi -Açığa vurulan duygu ve heyecanlardan insanların nasıl insanlar olduğunu çıkarsarız.

İzlenimleri Bütünleştirme Ortalama alma ilkesi Ağırlıklı ortalama alma modeli Anlam yükleme -Algılayıcılar gelen her yeni bilgiyi ayrı olarak özümsemek yerine, bir bütün olarak anlamlı izlenimlerini oluşturmaya çalışırlar Tutarlılık yükleme -İnsanları algılarken onları önce iyi-kötü kategorilerinden birine yerleştirmek ve sonrada bütün özellikleri bu kategori zemininde çıkarsamak eğilimindedir (hale etkisi). Şemalar -Şema nesne hakkında biraz bilgiyi, ona ilişkin değişik bilişler arasındaki bazı bağlantıları ve bazı örnekleri içeren örgütlü, yapılandırılmış bilişlerdir. -Kişi şemaları, belirli tür insan şemaları, rol şemaları, grup şemaları vardır.

Güdülenmiş sosyal algı Amaçlar -Başkaları hakkındaki bilgileri toplama yollarımızı etkileyen etmenlerden biri de onlarla etkileşmedeki amaçlarımızdır. -Etkileşme beklentisi daha kapsamlı ve sistematik algı oluşturmaya neden olur. Algılayıcının bilişsel ve duygusal durumu -Zihinsel meşguliyet -Farklı şeylere dikkat etme -Benzerlikler -Değerlendirmelerde özelleştirmeler -Beklentilerimiz -Duygudurumumuz

Davranışa Neden Yükleme Başkaları hakkında yaptığımız en önemli çıkarsamalardan biride davranışların nedenleriyle ilgilidir. Yükleme kuramı psikolojinin insanların hem kendi hem de başkalarının davranışını açıklama biçimiyle ilgilenir. Başka insanlara ve durumlara ilişkin izlenimlerimizle nedensellik yüklemelerimiz otomatik olarak yaparız. Beklenmedik ve olumsuz olaylar nedensellik yüklemeleri için bir arayışa neden olur. Çünkü böyle yüklemeleri yaparak kestirilebilirlik ve çevre üzerinde kontrol duygusun sağlayabiliriz.

Davranışa Neden Yükleme Jones ve Davis’in uygun çıkarsamalar kuramı Davranışın kişilik özelliklerinden mi yoksa anlık durumdan mı kaynaklandığını açıklar. -Toplumsal onaylanılabilirlik ve beğenilirlik derecesi -Davranış özgür seçimle mi yoksa baskı ile mi oluşmuş. -Davranışın toplumsal bir rolün parçası olup olmadığı

Davranışa Neden Yükleme Kelley’nin birlikte değişim kuramı; İnsanlar belirli bir etki ile belirli bir nedenin farklı koşullarda birlikte ortaya çıkıp çıkmadığını görmeye çalışırlar. Kelley geçici nedensellik yüklemelerimizin geçerli olup olmadıklarını belirlemek için üç farklı tür bilgiden yararlandığımıza işaret etmektedir. -Belirginlik -Yaygınlık -Tutarlılık

Yükleme Sürecindeki Yanlılıklar Temel yükleme hatası -Başkalarının davranışlarını içinde bulundukları durumdan daha çok, genel eğilimlerine yani kişilik özelliklerine ve tutumlarına yükleme eğilimdeyizdir. Aktör gözlemci etkisi -Başka insanları gözlemlediğimizde davranışlarını içsel özelliklere yükleme eğilimindeyizdir. -Ancak kendi davranışlarımızı daha çok durumsal etmenlerle açıklarız Yanlış yaygınlık bilgisi -Kendi davranış ve fikirlerimizin yaygınlığını ya da paylaşılma derecesini abartma eğilimidir. Kendine hizmet eden yükleme yanlılığı -Başarıdan pay çıkarıp, başarısızlıkta sorumluluğu yadsıma eğilimine denir.

Algıların Doğruluk Derecesi İnsanlar dışsal ve görülebilir özellikleri daha doğru algılarlar Kişilik özellikler, duygular, heyecanlar gibi içsel durumları algılamada zorlanırız

Kişiliği Algılama Algılayan kişinin tercihlerinden etkilenir. Kişilik özelliklerini ölçmek zordur Kişilik özellikleri davranışı sadece belirli sınırlı koşullar altında belirleyebilir.

Kişiliği algılamada doğruluk ölçütleri Başkalarının da aynı fikirde olması Algılayıcının yargılarının algıladığı kişinin kendisini değerlendirmesi ile uyumlu olması Kişilik özelliği ile ilgili yargılarımız bu özelliğin karşılaştığı durumlar karşısında ortaya çıkmasında doğruluk derecesi artar Olumlu özellikler konusunda daha doğru yaklaşımlarda bulunulur Kültürel ortak özelliklerin olması algılayıcının algılanan hakkında daha doğru çıkarsamalar yapmasına neden olmaktadır. Algılanan ile empati kurma algılamada doğruluğu artırmaktadır

Heyecanların tanınması Mutluluk, sevme Şaşırma, hayret etme Korku Üzüntü Kızgınlık İğrenme, küçümseme İlgi,dikkat

Yapılan Araştırmalarda Sözcükler; %7 Ses tonu; %35 Beden dili; %58 etkili olduğu gösterilmiştir.

Sözsüz iletişim Görülebilir kanal -Uzaklık -Beden hareketleri -Göz teması -Yüz ifadeleri -Dilin sözsüz yönleri

Aldatma sorunu Sözsüz sızıntı -Sesin tınısı yüksektir -Daha kısa yanıtlar -Tepki vermede daha uzun gecikmeler -Daha fazla konuşma hatası -Sinirli ve daha az ciddi yanıtlar -Garip sözsüz davranışlar

Aldatma sorunu Beden dili ve dilin sözsüz yönleri yalanı yüz ifadelerinden daha fazla ele vermektedir.

Yalanı ortaya çıkarmada doğruluk derecesi En kolay yakalanan yalanlar yağcılıkla güdülenmiş olan yalanlardır. Yalanı söyleme nedenleri konusunda özgül bir bilgi yoksa yalanın yakalanması zordur. İnsanlar olaya daha az girdiklerinde yalanı daha iyi fark etmektedirler.

Ele Vermeler Daha fazla göz kırpma Daha çok duraklama Daha fazla hata yapma Daha yüksek ses tonu Göz bebekleri daha genişler Kanallar arası farklılıklar daha fazladır Daha fazla olumsuz ve mesafe koyucu konuşurlar