MALİ DENETİME GİRİŞ

BÖLÜM ÖZETİ Giriş Mali denetimin esasları Mali denetim süreci Denetimde belgeleme Denetim prosedürleri

ÖĞRENME HEDEFİ Mali denetim esasları çerçevesinde, mali denetim sürecine ilişkin planlama, uygulama ve raporlama aşamaları, denetimde belgelemenin önemi ve denetim prosedürleri ile ilgili genel bir bilgi edinilmesi.

MALİ DENETİMİN ESASLARI Mali denetimin amacı Denetim hedefleri Mali denetim uygunluk denetimi ilişkisi Uluslararası denetim standartları Sistem tabanlı/risk odaklı denetim Mali denetim ve risk Mali tablolara ilişkin sorumluluk Denetime ilişkin görev ve sorumluluklar

MALİ DENETİMİN AMACI-1 Mali tabloların şekil ve içerik açısından mali raporlama sistemine uygunluğu, Mali tablolarda yer alan bilgilerin kuruma ilişkin tüm işlemleri içerecek şekilde doğru ve güvenilir olduğu, Hesap ve işlemlerinin kanun, tüzük ve yönetmeliklere uygun olarak yapıldığı, Kurumun iç kontrollerinin etkin olarak kurulduğu ve işlediği, hususlarında makul güvence elde etmektir.

MALİ DENETİMİN AMACI-2 Makul Güvence; Denetçi tarafından, yeterli ve güvenilir denetim kanıtına dayanarak, mali tabloların önemli ölçüde hata içermediğine ilişkin elde edilen güvencedir. Aşağıdaki sınırlılıklar nedeniyle mutlak (%100) güvence elde edilemez, Denetim doğası gereği teste dayalıdır. İç kontrolün yapısal sınırlılıkları vardır. Denetim kanıtları niteliği itibariyle yoruma açıktır.

DENETİM HEDEFLERİ Denetim hedefleri; Denetlenen kurumun mali tablolarında ve bu tabloları oluşturan hesap ve işlemlerde açıkça veya zımnen ifade edilen beyanların doğruluğunun ve güvenilirliğinin, denetçi tarafından test edilmesine yönelik hedeflerdir. Denetim hedefleri, denetlenen kurumun varlık ve kaynak hesapları, gelir ve gider hesapları ve mali tabloların sunumu ve dipnotlarına ilişkin olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Mali denetim, bu üç gruptaki denetim hedeflerinin tümünü kapsamalıdır.

GELİR-GİDER HESAPLARINA GELİR TABLOSUNA İLİŞKİN DENETİM HEDEFLERİ Tamlık Doğruluk Gerçekleşme Dönemsellik Uygunluk Sınıflandırma

VARLIK VE KAYNAK HESAPLARI/BİLANÇOYA İLİŞKİN DENETİM HEDEFLERİ Tamlık Aidiyet Değerleme Mevcudiyet Uygunluk Sınıflandırma

MALİ TABLOLARIN SUNUMUNA VE DİPNOTLARA İLİŞKİN DENETİM HEDEFLERİ Gerçekleşme Tamlık Sınıflandırma ve Anlaşılırlık Uygunluk Doğruluk ve Değerleme

MALİ DENETİM İLE UYGUNLUK DENETİMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ Bir kamu idaresinin mali tablolarının doğruluğuna ve güvenilirliğine ilişkin yürütülecek mali denetim, mali tabloları oluşturan işlemlerin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygunluğunu da içermek zorundadır. Tamlık Doğruluk Gerçekleşme Dönemsellik Uygunluk Sınıflandırma Aidiyet Değerleme Mevcudiyet Anlaşılırlık

ULUSLARARASI DENETİM STANDARTLARI Denetim standartları, denetimin başlangıcından bitimine kadar izlenecek yol ve usulleri tarif eden kurallardır. INTOSAI DENETİM STANDARTLARI IFAC DENETİM STANDARTLARI

STANDARTLARA UYMA ZORUNLULUĞU Sayıştay Kanunu Etkin ve değer katan bir denetim ihtiyacı Denetimin aynı standart ve kalitede yürütülmesi gereği Sayıştayın uluslararası itibarı

SİSTEM TABANLI - RİSK ODAKLI DENETİM Bir kurumun mali tablolarına ilişkin güvence temel olarak iki yolla elde edilir: İç kontrollerden (kontrol güvencesi) Hesap ve işlemlerin incelenmesinden (maddi doğruluk güvencesi) Denetçinin iç kontrollerden güvence elde ettiğinde yapacağı işin miktarı, güvencenin tümünü hesap ve işlemlerden elde etmek istemesi durumunda yapacağı işin miktarından çok daha az olacaktır

MALİ DENETİM VE RİSK Denetim riskinin üç unsuru bulunmaktadır: Denetim Riski; Mali tablolarda önemli hatalar olmasına rağmen, uygun olmayan denetim görüşü verilmesidir. Denetim riskinin üç unsuru bulunmaktadır: Yapısal risk; denetlenen kurumun iç kontrol mekanizması dikkate alınmadan, mali tabloların önemli olabilecek derecede hata içermesi olasılığı. Kontrol riski; mali tabloları etkileyebilecek önemli bir hatanın, kurumun iç kontrol sistemince zamanında engellenememesi veya tespit edilip düzeltilememesi olasılığı. Tespit riski; denetçinin uyguladığı denetim prosedürlerinin önemli sayılabilecek hataları ortaya çıkaramaması olasılığı.

MALİ TABLOLARA İLİŞKİN SORUMLULUK Denetlenen Kurumun Sorumluluğu: Mali tabloların hazırlanmasından ve gerçeğe uygun ve doğru olarak sunulmasından kurum yönetimi sorumludur. Denetleyen Kurumun Sorumluluğu: Kurumun ali tabloları hakkında görüş bildirmektir.

DENETİM PROSEDÜRLERİ Kontrol Testleri Analitik Prosedürler Doğrudan Maddi Doğrulama Prosedürleri

KONTROL TESTLERİ Kontrol testleri; Denetlenen kurumdaki muhasebe ve iç kontrol sistemlerinin, mali tablolarda önemli hata oluşmasını önleyecek şekilde kurulup kurulmadığına ve etkin olarak işleyip işlemediğine ilişkin denetim kanıtı elde etmek amacıyla incelenmesidir.

ANALİTİK PROSEDÜRLER Analitik prosedürler; Mali ve mali olmayan verilerin, kendi içinde ve diğer verilerle aralarındaki rasyonel ilişkilere dayanarak mali bilgilerin değerlendirilmesidir. Bir başka ifade ile; mali tablolara etkisi olabilecek beklenmeyen işlemleri ve tutarları, oranları ve değişimleri tespit etmek üzere yapılan analiz ve karşılaştırmalara analitik prosedürler adı verilmektedir.

DOĞRUDAN MADDİ DOĞRULAMA PROSEDÜRLERİ Maddi doğrulama prosedürleri; hesap ve işlemlerin tamlığı, geçerliliği ve doğruluğuna ilişkin olarak denetçi tarafından gerçekleştirilen denetim süreçlerini kapsar ve mali tablolarda olabilecek önemli hataları ortaya çıkarmak üzere hesap ve işlemler üzerinden yapılan detaylı incelemeleri ifade eder.

DENETİM KANITI TOPLANMASINA İLİŞKİN TEKNİKLER Kayıt ve belgelerin incelenmesi Fiili-fiziki inceleme Gözlem Yazılı veya sözlü bilgi alma (soruşturma) Teyit Yeniden hesaplama Yeniden uygulama

MALİ DENETİMDE ÖRNEKLEME %100 İnceleme Belirli İşlemleri Seçerek İnceleme Denetim Örneklemesi ile İnceleme

BİLGİSAYAR DESTEKLİ DENETİM TEKNİKLERİ (BDDT) Bilgisayar Destekli Denetim Teknikleri (BDDT); bilgisayar teknolojisinin sunduğu imkanların denetimde kullanılması amacıyla geliştirilmiş tekniklerdir ve denetimin daha etkin ve verimli yapılabilmesi için kullanılır. Veri analizi Programların doğrulanması

BİLİŞİM SİSTEMLERİNİN DENETİMİ Mali denetim kapsamında yürütülen bilişim sistemleri denetiminin amacı; denetlenen kurumun kullandığı bilişim sisteminin işlem ve uygulamalarının güvenlik ve güvenilirliğini sağlayan iç kontrolleri incelemek ve değerlendirmektir. Kurumun bilişim sistemlerinin tanınması Bilişim sistemleri kontrollerinin değerlendirilmesi

DENETİMDE BELGELEME Belgelemenin Amacı; Denetimin tüm aşamalarının tamamlanıp tamamlanmadığı konusunda güvence sağlamak, Denetim raporunun düzenlenmesine temel oluşturmak, Denetimin yönetimi, gözetimi ve gözden geçirilmesine katkı sağlamak, Takip eden denetimler için veri oluşturmak.

ÇALIŞMA KAĞITLARI Bulguları, sonuçları ve tavsiyeleri desteklemeye yetecek derecede eksiksiz, doğru, okunaklı ve düzenli olmalıdır. Ek sözlü açıklamalara ihtiyaç göstermeyecek derecede açık ve anlaşılır olmalıdır. İçindeki bilgiler önemli konularla sınırlı kalmalı ve denetim hedefleri ile doğru bir şekilde ilişkilendirilmelidir. Mantıksal ve kolay takip edilebilir bir dizine göre hazırlanmalı ve ilgili belgelere çapraz referanslar yapılmalıdır.

Güncel dosyada yer alacak temel belgeler şunlardır: Çalışma kağıtları Formlar Kuruma ilişkin mevzuat Denetlenen döneme ait mali tablolar Denetim planı Denetim programları

SÜREKLİ DOSYA Sürekli dosyada; Kuruma ilişkin mevzuat, Denetim Planı Denetim Programı Düzenlenen Raporlar