Lefkoşa Bölgesi Madde Kullanımı Yaygınlığı ve Tutum Araştırması Utku Türkmeneri1, Halil Hakkı Babacan2 1Yakın Doğu Üniversitesi, Psikoloji Bölümü, 2İstanbul Üniversitesi, Psikoloji Bölümü Özet Giriş Yöntem Lefkoşa bölgesinde yaşayan 18 yaş ve üzeri bireylerin madde kullanımı yaygınlığının ve maddeye, madde kullanan kişilere karşı tutumlarının araştırılması ve Lefkoşa bölgesine ilişkin bulguların derlenmesi bu çalışmanın amacıdır. Bu çalışmanın popülasyonu Lefkoşa bölgesinde yaşayan, 18 yaş üstü Türkçe konuşan bireyler olmuştur.Çalışmada kotalı çok basamaklı tabakalandırılmış seçkisiz (randomize) örneklem yöntemi ile seçilen 1000 kişi çalışmaya alınmıştır. Çalışmaya alınan bireyler cinsiyet (kadın, erkek), yaş (18-19, 20-29, 30-39, 40-49, 50-65), yerleşim (köy, şehir), bölge özellikleri göz önüne alınarak hesaplanmıştır. Üç yüz yirmi beş kişi ile ev ve iş yerlerinde görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Çalışma Lefkoşa bölgesinde Mayıs/Haziran 2016 tarihleri arasında yapılmıştır. Verilerin toplanmasında 7 bölümden oluşan bir anket ve Bağımlılık Yapıcı Maddeleri Kullanan Bireylere Yönelik Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Çalışmada betimleyici istatistik yöntemleri, ki-kare, t-test analiz yöntemleri kullanılmıştır. Lefkoşa bölgesinde katılımcıların çoğu uyuşturucu madde kullanmadıklarını belirtmiştir. (kadın n=146 erkek n=143) Tütün ve alkol kullanımı kadın ve erkek katılımcılar arasında kullanımı en yaygın olan maddelerdir. Katılımcıların çoğu madde kullanan bireyleri toplumun bir parçası olarak gördüğünü belirtmiştir (40,6%). Madde bağımlısı kişilere ilişkin tutumların saptandığı ölçekle ulaşılan sonuçlara göre katılımcıların madde kullanan bireylerle temas halinde olmak ve sosyal ilişki kurmak gibi 23 başlığa verdikleri yanıtların çekimser ağırlıklı olduğunu söylemek mümkündür. Çıkan sonuçlar Lefkoşa bölgesinde bireylerin alkol, sigara gibi maddeleri en az bir kez deneme sıklıklarının oldukça yoğun olduğunu ortaya koymuştur. Burada maddenin kolay ulaşılabilirliği etkendir kanaatindeyim. Bireylerin 41% ‘lik oranının denetimli serbestlik yasasını kararlılıkla desteklediğini belirtmiş, 45%lik oranı madde bağımlılığının bir hastalık olduğu kanaatine varmıştır. Katılımcıların bu anket çalışmasında, madde kullanımın toplumsal ve yasal boyutlarını göz önünde bulundurarak sorular yanıtladıklarını güçlü bir ihtimaldir. Anahtar Kelimeler: : Madde Kullanımı Yaygınlığı, Lefkoşa, Tutum Anket Formu Çalışmanın anket formu Avrupa Konseyi’nin “Model Avrupa Anketi” (The Model European Questionnaire) isimli anket çalışmasından yararlanılarak hazırlanmıştır (Anderson, 2006). KKTC’de Madde ile İlgili Tutumlar Ölçeği: KKTC’de madde kullanımına ve madde ile ilgili konulara yönelik tutumları incelemek amacıyla oluşturulan 23 maddelik ölçek formu kullanılmıştır. Bağımlılık Yapıcı Maddeleri Kullanan Bireylere Yönelik Tutum Ölçeği: Bu çalışmada veri toplama aracı olarak, Tansel (2006) tarafından geliştirilen bağımlılık yapıcı madde kullanan bireylere yönelik tutum ölçeği kullanılmıştır.Ölçeğin Cronbach alpha güvenirliği 0.88’dir. 23 maddeden oluşmaktadır. Katılımcılar ifadeleri 1 (tamamen katılmıyorum ve 5 (hiç katılmıyorum) arasında sınıflandırmaktadırlar (Tansel, 2006). Verilerin Analizi: Araştırmada elde edilen veriler Statistical Package for Social Science (SPSS) 21 yazılım paket programına girilecek ve bu program kullanılarak sonuçlar analiz edilecektir. Çalışmada betimleyici istatistik yöntemleri, ki-kare, t-test analiz yöntemleri kullanılmıştır. Sözcük anlamı itibariyle birey veya nesnelerde bireyin seçimi üzerinden kurulan süreklilik taşıyan bir ilişkidir. Söz konusu ilişki bireyin seçimi ile başlamış olsa dahi bireyin özerkliğini ortadan kaldıran bir süreci kapsar dolayısıyla bireyin iradesi dışında kendinde bulunmayan tutum veya davranış edinmesine sebep olur (Atılım, 2012). Kıbrıs savaş ve barış döneminin birlikte yaşandığı bir bölge olduğu için gerek psikopatoloji epidemiyolojisi gerekse tutumlara ilişkin çalışmalar için özel bir bölgedir bu çalışmanın en güçlü yanı KKTC gibi özel bir bölgede yapılmasıdır. Bu çalışmanın amacı Lefkoşa bölgesinde yaşayan 18 yaş ve üzeri bireylerin madde kullanımı yaygınlığının ve maddeye, madde kullanan kişilere karşı tutumlarının araştırılmasıdır. Lefkoşa bölgesi bulgularını göstermektedir. Bulgular Tartışma ve Sonuç Araştırma sonuçlarında ilk göze çarpan olguların uyuşturucu madde kullanma yerleri ve madde kullanma nedenleri olarak görülmektedir. Cinsiyet değişkenine göre yapılan analizde erkek katılımcıların arkadaş ve merak faktörüyle maddeyi denedikleri, ve yine erkek katılımcıların uyuşturucu maddeyi ilk olarak ağırlıklı yurtdışında denedikleri bulgusuna ulaşılmıştır (n=15). Bu bulgular toplumsal cinsiyet araştırmalarında kullanılabilecek bilgiler içermektedir. Erkek ve kadın katılımcıların yanıtları karşılaştırılarak elde edilen bir diğer aynı hususu ilgilendirebilecek olan bulgu, katılımcıların uyuşturucu madde teminini nereden yapacaklarını bilmeleridir (n=41). Maddeyi nereden bulacağını bilen erkek katılımcılar yüzde 60 oranında maddeyi nereden bulacağını bilen kadın katılımcılardan fazladır. Bilinen ve yaygın olarak kullanılan tütün bağımlılığında, maddeyi bırakma girişimlerinde kadın tütün bağımlılarının (44.8%) erkek tütün bağımlılarına göre (55.2%) madde bırakma girişimlerinde daha az zorlandıkları görülmektedir. Kadın (28.0%) ve erkek (72.0%) olgular arasında kıyaslanan alkol kullanımı ve sıklığı araştırmasında erkek katılımcıların kadın katılımcılara oranla anlamlı ölçüde alkol kullanımının fazla olduğu anlaşılmıştır. Son 12 ay (76.7%) ve son 30 gündeki (75.9%) alkol kullanma oranları karşılaştırıldığında erkek katılımcıların kadın katılımcılara göre daha fazla alkol kullandıkları saptanmıştır. Yine erkek katılımcıların toleranslarının üzerinde alkol kullanım yoğunluğu kadın katılımcılara oranla anlamlı farklılık göstermektedir (80.0%) Katılımcıların KKTC içinde madde ve madde bağımlılarına yönelik tutumları incelendiğinde 64% oranında katılımcının madde bilinçlendirme çalışmalarının eğitim müfredatının bir parçası olmasını istediği 41% katılımcının denetimli serbestlik yasasını kesin desteklediği görülmüştür. KKTC içinde yaşayan bireylerin 45% ‘’lik dilimi madde bağımlılığını tedavi edilmesi gereken bir hastalık olarak görmektedir. Bireylerin madde ve maddeye ilişkin tutumları değerlendirildiğinde; katılımcıların madde kullanan bireylerle arkadaşlık, ilişki, cinsel ilişki, ev arkadaşlığı gibi ilişkiler kurma konusunda negatif bir tutum sergiledikleri saptanmıştır. Madde bağımlılarını toplumun bir parçası olarak gören katılımcıların oranı 40,6% ‘dır. Madde bağımlısı olan veya deneyen bireylere karşı negatif tutum sergileyen fakat toplumdan bir parça olarak gören olgular bizim ‘bağımlılık yapıcı madde ve tutum’ araştırmamızın önemli bir parçasıdır. Sağlık çalışanlarının bağımlılık tutumları hakkında yapılan bir araştırmada bu araştırmamızın bulgularını destekler nitelikte bulgulara ulaşılmıştır. Aynı araştırmada katılımcıların %83.7’si alkolik kişilerin, %89.3’ü uyuşturucu bağımlıların kendi hayatları ile ilgili doğru kararlar alamayacağı görüşüne katıldılar Katılımcılar alkol ve madde kullanımına göre, “kullanmış olanlar” ve “hiç kullanmamışlar” olarak iki gruba ayrılarak alkol ve madde bağımlılığı konusundaki görüşleri karşılaştırıldığında, alkol kullanmış bireylerin “alkolizm bir ruhsal zayıflıktır” düşüncesini daha çok destekledikleri görüldü. Katılımcılara “Bağımlılar toplum içinde serbest dolaşmamalıdır.”, “Bağımlı bir kişiyle evlenebilirim.”, “Bağımlı bir komşum olması beni rahatsız etmez.”, “Bağımlılar kendi hayatları ile ilgili doğru kararları alamaz.” soruları alkol ve madde bağımlıları için ayrı ayrı yöneltildi. Katılımcıların %53.5’i alkol bağımlıların, %73.7’si uyuşturucu bağımlılarının toplum içinde serbest dolaşmamaları gerektiğine katılıyordu. “Alkolik bir kişiyle evlenebilirim” ifadesine %86.2 oranında katılmadıklarını, “uyuşturucu bağımlısı bir kişiyle evlenebilirim” ifadesine ise % 91.8 oranında katılmadıklarını belirttiler. Alkolik bir komşudan rahatsız olunabileceği %78.5 uyuşturucu bağımlısı bir komşudan rahatsız olunabileceği %85.2 oranında bildirildi (Mutlu ve ark. 2014). Kaynaklar Anderson, P., & Baumberg, B. (2006). Alcohol in Europe. London: Institute of Alcohol Studies, 2, 73-75. Atılım, O. (2012). Reklamlara Yönelik Tutumlar: Nitel Bir Araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1(4). Mutlu, E., Bilici, R., Çetin, M.K. (2014). Sağlık Çalışanlarının Bağımlılık Hakkındaki Tutumları, Bağımlılık Dergisi, 15, 3. Tansel, B. (2006). Üniversite öğrencilerinin bağımlılık yapıcı madde kullanan bireylere yönelik tutumlarının incelenmesi.