İsnadla İlgili Oryantalist Kavramlar ve Eleştirisi

Schacht ve Juynbol’e göre isnadlar, hadislerin ortaya çıkış tarihlerini tespitte önemli ipuçları vermektedir. Schacht, isnad incelemelerinde Müslümanların kullandıkları tekniklerden farklı bir yol benimsemiş ve bu alanda müşterek ravi (the common link) terimini icat etmiştir. Schacht’ın öncülük ettiği bu araştırma metodunu Juynboll, daha da geliştirmiş ve o da yeni terimler ve teoriler ortaya atmıştır. Kısmi müşterek ravi (the partial common link), Tersten müşterek ravi (the inverted common link), Dalma isnad (diving isnad), Tek ravili rivayet zinciri (the single strand), isnad kümesi (the isnad bundle), isnad ağı (the spider), düğüm (the knot) terimleri bunlardır.

Müşterek Ravi

Şekilde görüldüğü gibi rivayet, Hz Şekilde görüldüğü gibi rivayet, Hz. Peygamber’den bir sahabi, ondan bir tabii, ondan başka bir tabii yoluyla bir kişiden bir kişeye nakledilmektedir. İkinci tabiiden sonra rivayet yaygınlaşmaktadır. Rivayetin yaygınlaştığı noktadaki ravi müşterek ravi olarak isimlendirilmektedir. Schacht’a göre belirli bir hadis, müşterek ravi tarafından veya onun adını kullanan biri tarafından tedavüle çıkarılmıştır. Müşterek ravi, ortaya attığı hadise, Hz. Peygamber’e kadar ulaşan bir isnad eklemiştir.

Müşterek ravi, hem hadis metninin hem de kendisiyle Hz Müşterek ravi, hem hadis metninin hem de kendisiyle Hz. Peygamber arasındaki isnad zincirinin gerçek sahibidir. Juynboll bu teoriyi geliştirmiş ve bununla ilgili yeni teoriler ortaya atmıştır. Ona göre müşterek ravi ile Hz. Peygamber arasında ismi verilen ravilerin çoğunluğu hayali kimselerdir. Sözde Müşterek Ravi (seeming common link) : Bir müşterek ravi, ne kadar kısmi müşterek raviye sahipse, bir hadisin ona ait olması o kadar kuvvetlidir. Eğer kısmi müşterek ravisi yoksa, o gerçek değil, sözde müşterek ravidir. Müşterek raviye uğramadan bir kişinin bir kişiye rivayeti biçiminde senedler de bulunmaktadır. Juynboll buna Dalma isnad (The diving isnad) ismini verir. Bunların gerçekliği tarihsel olarak imkansızdır.

Dalma isnad çeşitleri

Tekli isnadlar bir ravi isminde kümelenmişse Juynboll buna isnad ağı (spider) adını vermektedir. Müşterek ravi olarak nitelendirilen raviler, genel olarak vefat tarihi 104 ile 198 arasında değişmektedir. Juynboll bunlardan bir bölümünü kısmi müşterek ravi olarak nitelendirir. Juynboll, önceki Müslüman alimler tarafından kullanılan «Medar» kavramının müşterek veya kısmi müşterek ravi anlamına gelebileceğini söylemektedir.

Müşterek Ravi Teriminin Eleştirisi Müşterek ravi teorisinin iki önemli iddiası bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, müşterek ravi ile Hz. Peygamber arasındaki isnadın tekli olduğu, diğeri de hadislerin müşterek ravi tarafından uydurulduğudur. Müşterek ravi ile Hz. Peygamber arasındaki zincir: İlk dönem müdevvinleri, kendilerine kadar ulaşan zincirlerden en beğendiklerini alıp diğerlerini bıraktıkları için rivayetlerin çoğunluğu ahad haberdir. Bununla birlikte hicri üçüncü asır alimleri, şevahid ve mütebaat türünden rivayetlerin de değerli olduğunu görüp, onları da kitaplarına almışlardır. Juynboll, ikinci türden rivayetlerin tamamen uydurma olduğu görüşündedir.

Bunun dışında bazı olayları yalnızca bir sahabinin rivayet etmiş olmasının farklı nedenleri bulunmaktadır. Her sahabi, her zaman Hz. Peygamber’in yanında olamıyordu. Ayrıca sahabe arasında hadisleri öğrenmeye ve öğretmeye diğerlerinden daha meraklı kimseler vardı. Bunlar bir taraftan Hz. Peygamber’den bizzat duyduklarını veya bir başka sahabiden öğrendiklerini zihinlerinde tutuyor, hatta bazıları notlar halinde kayda geçiriyor, diğer yandan bunları diğerlerine aktarıyorlardı. Dolayısıyla rivayetler bu birkaç sahabide kümeleniyordu. Bununla birlikte birkaç veya daha fazla sahabiden rivayet edilmiş olan hadisler de bulunmaktadır.

Müşterek ravi ile Hz. Peygamber arasındaki zincirin uydurulmuş olduğu iddiası: Bu iddiaye göre hadisleri tedavüle sokan ve Hz. Peygamber’e kadar varan isnad zincirini uyduran kişi, müşterek ravilerdir. Oysa müşterek ravi olarak isimlendirilen kişiler aynı zamanda hadis rivayeti için isnadı şart koşan, kusurlu senedleri kabul etmeyen kimselerdir. Eğer bu kimseler hadis uydurma amacında olsalardı, kendi işlerini zorlaştıracak bu tür önlemler almakla uğraşmazlardı. Müşterek ravi ve Medar kavramı: Bu ikisi arasındaki önemli farklardan biri, Müslüman alimler hadiste medar olan ravileri hiçbir zaman hadis uyduran kimseler olarak görmemiş olmalarıdır. Müslümanlar bu kavramı, hadislerin rivayetinde merkezi konumda olan, ilgili dönemde herkesin hadis almak istediği kimseler için kullanmışlardır. İkincisi müşterek ravi teorisinde, ondan önceki sened zinciri tekli olmaktadır. Oysa medar kavramında böyle bir anlam bulunmamaktadır.