İç sular Zoo bentozu 7.Ders Doç. Dr. Utku Güner uguner@trakya.edu.tr

Bu hafta Bentik Canlı sınıfları Kısaca Bentik ekoloji Lotik ve lentik bentik canlılar http://personel.trakya.edu.tr/uguner/#.VOMODEtwuKl

Bentik ekosistem

Su Kirliliği Sularda kirlilik doğrudan ve dolaylı etkileri ile verim düşüklüğüne yol açmaktadır. O2 azlığı, solunum yetmezliği, pH yüksekliği CO2 nin olumsuz luğunu artırması ağır metallerin kalıntı etkisi ve zararları, lağımların hastalık riski bazı partiküllerin solungaçları tıkaması gibi.

Ötrofikasyonu Geciktirmek İçin Alınması Gerekli Tedbirler; Göl çevresinde bulunan kuruluşların endüstriyel atıkları ile evsel atıkların arıtıldıktan sonra göle akıtılması gerekir. Göl çevresindeki tarım arazilerinde kullanılan tarım ilaçları ve kimyasal maddeler yağmur suları ile göle sızacağından göl yakınlarında bu tip ilaçlar kullanılmamalıdır. Gölde besin zincirinin herhangi bir halkasına verilen zarar (aşırı balık avlanması gibi) ekosistemin dengesini bozar. Böyle durumlarda yaz durgunluğu sürecinde gölün özel durumuna uygun önlemler alınarak (dip suyunun havalandırılması gibi) ötrofikasyon hızı azaltılabilir. Gübre uygulamalarının zamanı ve miktarı kontrol altına alınmalıdır. Akarsu yatakları boyunca bitki vejetasyonunun geliştirilmesi sağlanarak erozyonun yavaşlaması ve nutrientlerin bitkilerce absorbe edilmesi sağlanabilir. Biyolojik kontrol mekanizmalarının kullanılabilirliği araştırılmalıdır. Örneğin, denitrifikasyon prosesinde kullanılan özel bir bakteri nitratı zararsız moleküler azot haline dönüştürebilmektedir.

Toksikoloji Zehir: canlıya zarar veren kimyasallardır. Xenoboiyikler: canlı yapısında olmayan metabolizmada kullanılmayan kimyasallardır. Toksikoloji “zehir bilimidir”. Temel Toksikoloji-I

(ilaçlar ve xenoboikler Temel toksik etki Kimyasallar (ilaçlar ve xenoboikler Biyotranformasyon Absorsiyon Dağılım Atılım Temel Toksikoloji-I

Xenobiyotiklerin Biyotransformasyonundaki enzimler Temel Toksikoloji-I

Toksik etkiyi belirleyen faktörler Canlıya bağlı faktörler Kimyasalla bağlı faktörler Temel Toksikoloji-I

Etkilenen canlıya bağlı faktörler Pataloji Tür ve ırk Hastalık Canlı Diyet Cinsiyet Hamilelik. Genetik fak. Çevre fak. Çevre fak. Çevre fak. Çevre fak. Yaş Temel Toksikoloji-I

Canlı türü ve Irkı Farklı canlı türleri aynı kimyasala farklı tepkiler verebilir. Aynı türün farklı ırkları aynı maddeye farklı tepkiler verebilir. Temel Toksikoloji-I

Tür arası farklılık Kediler perasetomole karşı hassastır Kediler ve köpekler Aniline karşı hassas iken Rat ve hemster anilininden etkielenmezler. DDT tüm böceklerde etkili bir zehirken insan ve memelilerdeki akut etkisi sınırlıdır. Temel Toksikoloji-I

Selektif Toksisiti Yalnızca hedeflenen canlı üzerinde istenen etkiyi gösteren kimyasallardır. Örneğin Malathion(organo fosfat grubu bir pestisit) memelilerde hidrolize olarak etkisiz kalırken böceklerde okside olur ve hayati bir enzimi inhibe eder. Temel Toksikoloji-I

Hedef doku yada organ Kimyasalın hedeflediği organ yada dokunun olmaması, Farklı alım, dağılım ve eliminasyon yollarının bulunması Örneğin BHA (butylated hyroxyanisole) ve BHT (butylated hydroxytolulene) ratlarda kansere neden olarken insanda aynı etkiye sahip değilidir. Temel Toksikoloji-I

Soy ve ırk farkı Aynı türün farklı soy ve ırkları aynı maddeye farklı tepki verebilir. Örneğin farklı fare türleri uyuşturuculara barbiturelere karşı tepkileri farklıdır. BALB cANN fare uyku zamanı 41 dakika iken SWR/HeN fare uyku zamanı yaklaşık 21 dakikadır. Temel Toksikoloji-I

Cinsiyet Genel aynı türün cinsler için benzer toksik tepkiler beklenir. Ancak metabolik ve hormonel farklılık nedeniyle toksik yanıt azalabilir yada artabilir. Temel Toksikoloji-I

Yaş Neonatesler ve çok genç bireyler genel olarak toksik etkiden daha fazla (yaklaşık 1-10) kat etkilenirler. Tam gelişmemiş metabolizma ve detoksikasyon sistemi yetersiz kan/beyin bariyeri, biyomasa göre daha fazla olan yüzey alanı toksik etkiyi artırır. Örneğin yavrular erkinlere göre 5 kat kurşun, 20 kat kadminyum biriktirebilirler. Temel Toksikoloji-I

Genetik faktörler Genetik çeşitlilik örnek Hızlı Aseltransferaz fenotipi ve yavaş aseltransferaz fenotipi ilaçlara farklı tepki verebilir(lupus eryhematousu SLE). Metabolik enzimlerin farlılığı, etkinliği ve izoenzim farklılığı toksik etkiyi değiştirebilir. Temel Toksikoloji-I

Genetik çeşitlilik Temel Toksikoloji-I

Fiziksel çevre şartları Diurnal periyod (gece gündüz süre ve düzeni) Barometrik basınç Sıcaklık örneğin kolşisin kurbağa ve farelerde sıcaklığa bağlı etkisi. Temel Toksikoloji-I

Sosyal faktörler Canlıların grup yada tek tek bakımı Kafes tipi Zemin Örneğin insanlarda yüksek miktardaki parasetomol(intihar) kronik alkol kullananlarda karaciğer hasarı oluşma riski fazladır. Sigara ve içki tüm toksik etkiyi değiştirebilir(KÖTÜLÜKLERİN ANASI). Temel Toksikoloji-I

Patalojik durum Temel detoksikasyon organı olan karaçiğer biyotransformasyonu yapar Akut yada kronik hepatitis Hepatik nekrosis Porfiria Hepotoma Böbrek hastalıları dolaşım ve boşaltım hastalıkları… Temel Toksikoloji-I

Diyet ve beslenme durumu Mikrosomal enzim aktivasyonu essensiyel yağ asitlerine ve protein üretimini bağlıdır. Bu enzimler toksik etkinin ortaya çıkması yada engellenmesinde önemli rol oynar. Örneğin zayıf protein diyeti fareler pestisilerin etkisini 2-26 kat artır. Yüksek şeker diyeti P450 enzim aktivitesini azaltır. Temel Toksikoloji-I

Kimyasalara bağlı faktörler Doz Etkinin rotası, süresi Kimyasalın formulasyonu( fiziksel ve kimyasal özellileri(suda yağda çözülme) Diğer kimyasallar etkileşimi Temel Toksikoloji-I

Doz %96 non toksik Metabolit Parasetomol 20 kat fazla alınırsa okside olarak toksik maddeye dönüşür. Toksik Madde %4 Temel Toksikoloji-I

LD50 Temel Toksikoloji-I

Absetboz Yalnızca solunum yolu ile alınırsa absestoziye yol açar. İçme suyu borularında kullanılmıştır. Etkisi genellikle 20-30 yıl sonra Temel Toksikoloji-I

Asbest Temel Toksikoloji-I

Toksik yol Temel Toksikoloji-I

Kimyasal etkileşimler A+ B=>>>>3 Additive etki A+ B=>>>>6 Sinerjik etki A+ B=>>>>1 Antigotistik etki Temel Toksikoloji-I

Genel olarak bentik canlıları Özetle Bentik organzimalar Protozoalar Mikrobentik Bryzoa Porifera Bentik tipleri Genel olarak bentik canlıları