BİYOFİZİK TESTLERLE BESLENME DURUMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ-I

Beslenme yetersizliğinden fizyolojik fonksiyonlar da etkilenir ve birtakım bozukluklar görülür. Bu bozuklukların saptanması yetersizliğin iyi bir göstergesidir. Biyofizik yöntemlerle beslenme durumu değerlendirilirken dokuların fonksiyonel yeteneklerini veya yapısal bozukluklarını inceleyen çeşitli testler yapılır.

Bu testler şöyle sıralanabilir Tat duyusu kaybının incelenmesi (örn. Çinko yetersizliği) Karanlığa adaptasyon testi (A vitamini yetersizliği) Kapiller dayanıklılığın ölçülmesi (C vitamini yetersizliği) Sinir akomodasyon testi (Tiamin yetersizliği) Kemik iliği incelenmesi ile depo demir durumunun saptanması Kemik mineral yoğunluğunun saptanması (osteoporoz tanısında kullanılır) Bilişsel fonksiyon testleri El kavrama gücünün ölçülmesi ile kas gücünün incelenmesi İmmünolojik fonksiyon testleri Enerji harcamasının saptanması

El Kavrama Gücünün Ölçülmesi ile Kas Gücünün İncelenmesi Son yıllarda yapılan çalışmalar el dinamometrelerinin beslenme durumunu değerlendirme yöntemi olarak kas işlevinin belirlenmesinde basit, hızlı, yararlı, ucuz ve etkin bir test olduğunu göstermiştir.

Elin kavrama gücü; üst ekstremitenin fonksiyonel bütünlüğünün objektif bir kriteri olarak kabul edilmekte, tedavinin değerlendirilmesinde kolaylık ve objektiflik sağlamakta, günlük yaşamda fonksiyonel özerkliğin korunmasını da sağlamaktadır. El kavrama gücü bireyin maksimum gücü ile el dinamometresini sıkması sonucu kg cinsinden yapılan ölçümdür. Bu el ve ön koldaki çeşitli kasların gücünün ölçümüdür.

Bireylere yemek yeme ve yazı yazma gibi günlük yaşam aktivitelerinde ve güç gerektiren aktivitelerde kullandıkları el sorulup, bu işler için kullandıkları el baskın el olarak belirlenir. Ölçümler, bireyler ayakta,dirsek ve el bileği tam ekstansiyonda iken yapılır. Baskın ve baskın olmayan ellerde ölçümler üçer kez tekrarlanarak, ortalamaları hesaplanır. Kilogram cinsinden kaydedilir.

İmmünolojik fonksiyon testleri Malnütrisyon tüm organ ve sistemler üzerinde etki gösterdiği gibi immün sistemi de etkiler. Sonuçta genel olarak bir immün sistem yetersizliği oluşur. Hücresel immünitedeki bozulma hümoral immünitedeki bozulmadan çok daha erken başlar ve belirgindir. İmmünolojik durumu ortaya koyabilen testler beslenme durumu hakkında da bilgi verebilir.

Malnütrisyon sonucu; İmmün yetenek azalır, Lenfosit sayımı düşer, Gecikmiş deri hipersensitivitesi azalır. Total lenfosit sayısı ve Deri hipersensitivite testleri beslenme durumunun değerlendirilmesi için kullanılabilen testlerdir.

Total lenfosit sayısı Total lenfosit sayısı = % lenfosit x beyaz hücre sayısı 100 1500-1200 lenfosit / mm3 Hafif yetersizlik 1200-800 lenfosit / mm3 Orta yetersizlik < 800 lenfosit / mm3 Ağır yetersizlik

Total lenfosit sayımı beslenme durumunun yanı sıra: Kanser İnflamasyon Enfeksiyon Stres durumundan Bazı ilaçların kullanımından da etkilenmektedir.

Hücresel immüniteyi gecikmiş deri hipersensitivite testi ile gösterebilmek mümkündür. Yapılan bazı çalışmalar gecikmiş deri hipersensitivite cevabının malnütrisyonlu hastalarda ve kötü prognozla ilintili olarak görüldüğünü ortaya koymuştur.

Viral ve bakteriyel enfeksiyonlar, steroid türü ilaç kullanımı vb. durumlarda anerjik yanıt alınabildiği için tam olarak beslenme durumunun değerlendirilmesinde önerilmemektedir.

Enerji harcamasının saptanması

Organizmanın yaşamsal faaliyetleri olan tüm kimyasal ve biyokimyasal işlevler besinlerin oksidasyonu sonucu ortaya çıkan enerji (iş ve ısı enerjisi) ile sağlanmaktadır.

Enerji gereksinmesi Uzun süreli sağlıkla ilgili olarak; Vücut kütlesinin ve kompozisyonunun korunması, Gerekli ve arzu edilen fiziksel aktivitenin sağlanması, Çocuklarda optimal büyüme ve gelişme, Gebelikte doku kazanımı, Emziklilik döneminde yeterli süt üretiminin desteklenmesi için gerekli olan toplam enerji harcamasını dengeleyecek besin enerjisi miktarıdır. Yeterli beslenen yetişkinler için bu değer toplam enerji harcamasına (TEE) eşittir

Enerji harcaması farklı yöntemlerle tahmin edilebilir veya ölçülebilir. Günlük toplam enerji harcamasının ana bileşenleri; Dinlenme (veya bazal) metabolizma hızı (DMH-BMH), besinlerin termik etkisi (TEF) ve fiziksel aktivitenin (FA) enerji maliyetidir. . Bu üç bileşen, günlük toplam enerji harcamasını (TEH) oluşturmaktadır.

Bazal metabolik hız (BMH); tüketilen besinlerin sindirilmesinden sonra (yemekten 12 saat sonra), mutlak dinlenme anında (sırt üstü yatma) uyanık olarak harcanan enerjidir. Ölçüm; Uyandıktan hemen sonra Yatar pozisyonda Son öğün üzerinden en az 10-12 saat geçtikten sonra Oda sıcaklığı 25ºC civarında iken yapılır. Ölçüm öncesinde fiziksel aktivite yapılmamalıdır. Yani vücut dinlenme durumunda iken yaşamını sürdürebilmesi için gereken enerji miktarı.

Dinlenme Metabolik Hızı Dinlenme anında vücudun çalışması için harcanan enerjidir. Dinlenme metabolik hız için yemekten 12 saat sonra koşulu aranmaz, günün herhangi bir saatinde mutlak dinlenme anında ölçülür. İkisi arasında %10 kadar bir fark olup, pratikte birbirinin yerine kullanılmaktadır.

Metabolik Hızı Etkileyen Faktörler Cinsiyet Vücut cüssesi Vücut bileşimi Yaş Gebelik Kas tonu Büyüme Endokrin hormonlar Uyku Mensturasyon durumu Ateş Çevre ısısı

BMH HesaplaNmaSINDA KULLANILAN DENKLemler

Harris Benedict denklemi (kkal/gün) Erkek BMH=66.5+(13.75 A)+(5.0 B)-(6.77 Y) Kadın BMH=655.1+(9.56 A)+(1.85 B)-(4.67 Y) Bebek BMH = 22.1+31.05A + 1.16B Y= Yaş(yıl) A=Ağırlık (kg) B=Boy (cm)

Schofield denklemi (kkal/gün) A: Ağırlık (kg) Yaş(yıl) Erkek (BMH) Kadın (BMH) 0-3 59.5A - 30.3 58.3A -31.0 3-15 22.7A + 504 20.3A + 485 15-18 17.6A + 656 13.3A + 690 18-30 15.0A + 690 14.8A + 485 30-60 11.4A + 870 8.1A + 842 > 60 11.7 A + 585 9.0A + 656 22

FAO/WHO/UNU DMH HESAPLAMA DENKLEMİ (kkal/gün) Yaş (Yıl) Erkek Kadın 0-3 60.9A – 54 61.0A – 51 4-10 22.7A + 495 22.5A + 499 11-18 17.5A + 651 12.2A + 746 19-30 15.3A + 679 14.7A + 496 31-60 11.6A + 879 8.7A + 829 > 60 13.5A + 487 10.5A + 596 A = Vücut Ağırlığı (kg)

Pratik olarak DMH’nın hesaplanması (WHO) DMH = Ağırlık (kg) x 1 kkal/kg x 24 DMH =Ağırlık (kg) x 0.95 kkal/kg x 24

BMH’na eklemeler Aktivite %10 yatağa bağımlı %15-20 yatağa bağımlı, hareket ediyor %25 hareket ediyor %30 hafif aktivite %50 orta aktivite %100 ağır aktivite

Besinlerin termik etkisi (BTE) Besin ögelerinin sindirimi, emilimi, taşınması, metabolizması için gerekli enerjidir. *Karbonhidrat ve yağlar %5-6 *Proteinler %25-30 *Karışık diyet %10 Ortalama total enerji gereksinmesine katkısı % 10'dur. *Yemek sonrası egzersiz BTE’ni iki katına çıkarır. *Soğuk, kafein ve nikotin BTE’ni artırmaktadır. artırır. DMH, besinlerin termik etkisini içermektedir

Fiziksel aktivite (FA) Fiziksel aktivitenin günlük enerji harcamasına katkısı bireylerin yaptıkları fiziksel aktivitenin; türüne, süresine, yoğunluğuna bağlı olarak farklılık göstermektedir. Yatağa bağımlı hastalarda %10'dur.