VARLIKLARIN İZLENMESİ Gelir Tablosu Hesapları PROF. DR. METİN SABAN YRD. DOÇ. DR. HAKAN VARGÜN YRD. DOÇ. DR. SERHAN GÜRKAN

BRÜT SATIŞLAR Brüt satışlar hesabı, işletmelerin esas faaliyetleri kapsamında satışı gerçekleştirilen mal veya hizmetler karşılığında alınmış veya tahakkuk ettirilmiş olan toplam değerleri içermektedir. Satışı gerçekleştirilen mal ve hizmetler için alınan sübvansiyonlar, satış tarihinde oluşan vade farkları, ihracatla ilgili olarak ortaya çıkan kur farkları ve vergi iadelerine ilişkin tutarlar brüt satışlar hesaplarında gösterilmektedir. 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI 601 YURTDIŞI SATIŞLAR HESABI 602 DİĞER GELİRLER HESABI

600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. İşletmeler tarafından yurtiçindeki gerçek veya tüzel kişilere satışı gerçekleştirilen mal ve hizmetler için alınmış veya tahakkuk ettirilmiş olan tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından mal veya hizmet satışı gerçekleştiğinde hesap satış tutarı kadar alacaklandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap borçlandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz tarafından 10.02.20X1 tarihinde 45.000 TL + %10 KDV bedelle mal satılmış olup, karşılığında 15.000 TL nakit alınmış ve kalan tutar 3 ay sonra tahsil edilmek üzere veresiye sayılmıştır.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla yurtiçi satışlar hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

601 YURTDIŞI SATIŞLAR HS. İşletmeler tarafından yurtdışına satışı gerçekleştirilen mal ve hizmetler için alınmış veya alınacak olan tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından yurtdışında mal veya hizmet satışı gerçekleştiğinde hesap satış tutarı kadar alacaklandırılır. Faaliyet döne mi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap borçlandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz tarafından 20.05.20X1 tarihinde yurtdışına 45.000 € bedelle mal satışı gerçekleştirilmiş olup, bedeli müşteri tarafından işletmenin banka hesabına yatırılmıştır. İşlem günü döviz kuru 1 € = 2,92 TL’dir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla yurtdışı satışlar hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

602 DİĞER GELİRLER HS. İşletmenin korunması, ihracatı teşvik ya da hükümet politikasına uyma zorunluluğu karşısında oluşan işletmenin faaliyet hasılatındaki düşüklüğü veya faaliyet zararını gidermek amacıyla sermaye katkısı niteliğinde olmayan, mali yardımlar (sübvansiyonlar), devletin bazı malları vergi, resim, harç ve benzeri yükümlülüklerden istisna etmesi yoluyla yaptığı yardımlar (vergi iadeleri) ve satış tarihindeki vade farkları, ihracatla ilgili fiyat istikrar destekleme primi vb. hasılat tutarlarının izlenmesini sağlayan hesaptır. Dönem içinde gerçekleştirilen faaliyetlerden doğan sübvansiyon, vergi iadesi, vade farkları, vb. unsurlara ilişkin tutarlar için hesap alacaklandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap borçlandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemizin banka hesabına 27.10.20X1 tarihinde ilgili kamu otoritesi tarafından 15.300 TL ihracat teşviki yatırılmıştır.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla diğer gelirler hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

SATIŞ İNDİRİMLERİ Satış indirimleri hesabı, net satış hasılatına ulaşabilmek amacıyla brüt satışlardan indirilmesi gereken tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. Satış indirimleri grubundaki hesaplar aşağıdaki gibidir; 610 SATIŞTAN İADELER HESABI 611 SATIŞ İSKONTOLARI HESABI 612 DİĞER İNDİRİMLER HESABI

610 SATIŞTAN İADELER HS. İşletmeler tarafından satışı gerçekleştirilen ancak iade alınan mallara ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından daha önce satışı gerçekleştirilen ve iade alınan mallara ilişkin tutarlar hesabın borcuna kaydedilir. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz tarafından daha önce 120.000 TL + %10 KDV bedelle veresiye olarak satışı gerçekleştirilen malların %15’lik kısmı 12.08.20X1 tarihinde müşteri tarafından işletmemize geri iade edilmiştir. İade edilen mallara ilişkin satış ve KDV bedeli müşterinin işletmeye olan veresiye borcundan mahsup edilmiştir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla satıştan iadeler hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

611 SATIŞ İSKONTOLARI HS. İşletmeler tarafından satışı gerçekleştirilen mal ve hizmetlere ilişkin olarak yapılan her türlü kasa ve miktar iskonto tutarlarının izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından daha önce satışı gerçekleştirilen ve iade alınan mallara ilişkin tutarlar hesabın borcuna kaydedilir. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, kendisine 280.000 TL tutarında veresiye borcu bulunan müşterisi Sarp Bey’in 30.06.20X1 tarihinde veresiye borcunun 150.000 TL’lik kısmını vadesinden önce ödemesi üzerine 7.500 TL erken ödeme iskontosu yapmıştır. İskonto bedeli ve %10 KDV’yi içeren 8.250 TL’lik fatura bedeli müşterinin veresiye borcundan düşülmüştür.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla satış iskontoları hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

612 DİĞER İNDİRİMLER HS. İşletmeler tarafından alıcı hesabına malların sevki sırasında ödenen giderleri ifade eden ve satılan mallara ait olan sevk giderleri, satılan malların hatalı ve noksan olması veya taşıma sırasında hasara uğraması nedeniyle yapılması zorunlu olan indirimler ile satış vergileri, fonlar vb. ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından satılan mal veya hizmet bedelinden yapılan indirim tutarı için hesap borçlandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 10.04.20X1 tarihinde daha önce satışını gerçekleştirdiği malların bir bölümünün nakliye sırasında çizilmesi nedeniyle müşterisine 75.000 TL tutarında indirim uygulamış ve tutarı müşteriye nakden ödemiştir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla diğer indirimler hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

SATIŞLARIN MALİYETİ Satışların maliyeti hesabı, işletmelerin dönem içindeki stok hareketleri ile satılan mamul, yarı mamul, ilk madde ve malzeme ile ticari mal gibi maddelerin ve satılan hizmetlerin maliyetlerine ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 620 SATILAN MAMULLER MALİYETİ HESABI 621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HESABI 622 SATILAN HİZMET MALİYETİ HESABI 623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ HESABI

620 SATILAN MAMULLER MALİYETİ HS. İşletmeler tarafından satışı gerçekleştirilen mamullere ilişkin maliyet tutarlarının izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından satışı gerçekleştirilen mamullerin maliyet tutarları için “152 Mamuller Hesabı” alacaklandırılır, buna karşın bu hesap borçlandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz tarafından üretilen ve maliyeti 25.000 TL olan mamuller 15.05.20X1 tarihinde 30.000 TL + %10 KDV bedelle peşin olarak satılmış-tır.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla satılan mamuller maliyeti hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HS. İşletmeler tarafından üzerinde herhangi bir değişiklik yapılmaksızın satmak amacıyla alınan ticari mallar (emtia) vb. kalemlerin maliyet tutarlarının izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından satışı gerçekleştirilen ticari malların maliyet tutarları için “153 Ticari Mallar Hesabı” alacaklandırılır, buna karşın bu hesap borçlandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 10.02.20X1 tarihinde maliyeti 42.000 TL olan ticari malları 50.000 TL + %10 KDV bedelle satmış olup karşılığında aynı tutarda 6 ay vadeli senet almıştır.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla satılan ticari mallar maliyeti hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

622 SATILAN HİZMET MALİYETİ HS. İşletmeler tarafından üretilen hizmetlerle ilgili olarak yapılan giderlere ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından satışı gerçekleştirilen hizmetlerin maliyet tutarları için “741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı” alacaklandırılır, buna karşın bu hesap borçlandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 15.03.20X1 tarihinde nakit karşılığı 18.000 TL + %10 KDV bedelle konaklama hizmeti vermiştir. Hizmet maliyet bedeli ise 11.500 TL’dir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla satılan hizmet maliyeti hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ HS. İşletmelerin esas faaliyet konusu kapsamındaki diğer satış gelirlerinin elde edilmesi için yapılan giderlere ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından diğer satış gelirlerinin elde edilmesi ile “157 Diğer Stoklar Hesabı” alacaklandırılır, buna karşın bu hesap borçlandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 05.08.20X1 tarihinde modası geçen ve maliyet değeri 5.000 TL olan koltuk takımını 5.800 TL + %10 KDV bedelle veresiye olarak satmıştır.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla diğer satışların maliyeti hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

FAALİYET GİDERLERİ Faaliyet giderleri hesabı, işletmelerin esas faaliyetleri ile ilgili olan ve üretim maliyetlerine yüklenmeyen araştırma ve geliştirme giderleri, pazarlama satış ve dağıtım giderleri ve genel yönetim giderlerine ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 7 no’lu hesap grubunda izlenen esas faaliyet dönem giderlerinin yansıtma hesapları aracılığıyla faaliyet giderleri hesaplarına aktarılması gerçekleşmektedir. 630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI 631 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HESABI 632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI

630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HS. İşletmeler tarafından üretim maliyetlerinin azaltılması, satışların arttırılması ve yeni üretim biçim ve teknolojilerinin işletmede uygulanması amacıyla yapılan giderlerden aktifleştirilmeyen araştırma ve geliştirme giderleri ile aktifleştirilmiş olanlardan cari faaliyet dönemine isabet eden itfa paylarına ilişkin gider tutarlarının izlenmesini sağlayan hesaptır. 750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hs. 751 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hs. 630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hs. 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hs. Dönem içinde bu hesaba kayıt yapılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 10.01.20X1 tarihinde yeni bir ürün geliştirmek amacıyla 25.000 TL + %10 KDV bedelle araştırma ve geliştirme giderine katlanmış olup bedelini nakden ödemiştir.

(ii) Araştırma ve geliştirme giderleri ile ilgili olarak ay sonlarında veya en geç faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla araştırma ve geliştirme giderleri hesabının kapatılması gerekmektedir.

631 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HS. İşletmeler tarafından mal ve hizmetlerin pazarlanması, satışı ve dağıtımı ile ilgili olarak yapılan endirekt malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışardan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi, resim ve harçlar, amortismanlar ve tükenme paylarına ilişkin gider tutarlarının izlenmesini sağlayan hesaptır. 760 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Hs. 761 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hs. 631 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Hs. 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hs. Dönem içinde bu hesaba kayıt yapılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 20.02.20X1 tarihinde pazarlama bölümünde kullanılan araçları için 12.000 TL + %10 KDV tutarında peşin bedelle akaryakıt almıştır.

(ii) Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri ile ilgili olarak ay sonlarında veya en geç faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla pazarlama, satış ve dağıtım giderleri hesabının kapatılması gerekmektedir.

632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS. İşletmelerin genel yönetim fonksiyonu ile ilgili olarak yapılan ve üretimle veya satılan mal maliyeti ile direkt olarak ilişki kurulamayan endirekt malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi, resim ve harçlar ile amortisman giderlerine ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. 770 Genel Yönetim Giderleri Hs. 771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hs. 632 Genel Yönetim Giderleri Hs. 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hs. Dönem içinde bu hesaba kayıt yapılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 31.07.20X1 tarihinde idari binaya ait olan 4.500 TL’lik kira tutarını nakden ödemiştir. Gelir vergisi oranı %20’dir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla genel yönetim giderleri hesabının kapatılmasına ilişkin kayıt:

DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar hesabı, işletmelerin esas faaliyetleri dışında iştiraklerinden ve bağlı ortaklıklarından elde ettikleri temettü gelirleri ile faiz ve diğer temettü gelirleri, temerrüt faizleri, kambiyo karları, kira gelirleri, menkul kıymet satış karları gibi diğer faaliyetlerden elde edilen gelir ve karlara ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır.

640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ HS. İşletmelerin sermayelerine katıldıkları iştiraklerinden elde ettikleri temettü gelirlerine ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. Hisse senedi ve tahvil gibi menkul kıymetlerin satışından elde edilecek kar veya zarar tutarları bu hesapta izlenmez. İşletmelerin iştiraklerinden temettü gelirlerinin doğması halinde hesap alacaklandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap borçlandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 10.01.20X1 tarihinde iştiraki olan bir işletmeden 75.000 TL temettü geliri elde etmiştir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla İştiraklerden temettü gelirleri hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

641 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ HS. İşletmelerin sermayelerine katıldıkları bağlı ortaklıklarından elde ettikleri temettü gelirlerine ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmelerin bağlı ortaklıklarından temettü gelirlerinin doğması halinde hesap alacaklandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap borçlandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı"na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz 15.04.20X1 tarihinde bağlı ortağı olan bir işletmeden 123.000 TL temettü geliri tahsil etmiştir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla bağlı ortaklıklardan temettü gelirleri hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

642 FAİZ GELİRLERİ HS. İşletmelerin her türlü kısa ve uzun vadeli olarak yaptıkları mali yatırımlardan sağladıkları faiz gelirlerine ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmelerin mali yatırımlarından faiz geliri elde etmeleri halinde hesap alacaklandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap borçlandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) Dönem sonunda banka tarafından işletmeye gönderilen dekonttan işletmenin mevduat hesabına 1.500 TL brüt faiz tahakkuk ettirildiği ve %15 gelir vergisi kesintisi yapıldıktan sonra kalan tutarın işletme hesabına aktarıldığı bilgisi alınmıştır.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla faiz gelirleri hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

643 KOMİSYON GELİRLERİ HS. Tahakkuk eden komisyon gelirlerine ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmelerin komisyon gelirlerinin doğması halinde hesap alacaklandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap borçlandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 15.04.20X1 tarihinde ana faaliyet konusu dışında kalan bir işlem karşılığında 1.250 TL komisyon almıştır.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla komisyon gelirleri hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HS. İşletmeler tarafından aktife kayıtlı varlıklar için ayrılmış olan karşılık tutarlarının iptal edilen kısımlarına ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmelerin daha önce varlıkları için ayırmış oldukları karşılık tutarlarını iptal etmeleri halinde hesap alacaklandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap borçlandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 15.08.20X1 tarihinde sel nedeniyle zarar gören 50.000 TL’lik bir mamulü için %40 oranında karşılık ayırmıştır.

(ii) Karşılık ayrılan ve değeri düşen mamuller 25. 09 (ii) Karşılık ayrılan ve değeri düşen mamuller 25.09.20X1 tarihinde 35.000 TL + %10 KDV bedelle peşin olarak satılmıştır.

(iii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla konusu kalmayan karşılıklar hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI HS. İşletmelere ait olan menkul kıymetlerin satışının karlı yapılması halinde elde edilen kar tutarlarının izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından menkullerin kayıtlı değerinin üzerinde satılması halin-de oluşacak kar tutarı için hesap alacaklandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap borçlandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 15.03.20X1 tarihinde alış değeri 18.500 TL olan hisse senetlerini 22.500 TL bedelle satmış olup, bedeli alıcılar tarafından işletmenin banka hesabına yatırılmıştır.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla menkul kıymet satış karları hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

646 KAMBİYO KARLARI HS. İşletmeler tarafından kambiyo karlarına ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. İhracat işlemine ilişkin olarak ortaya çıkan kur farkları ise “601 Yurtdışı Satışlar Hesabı”nda izlenmelidir. İşletmelerin kambiyo işlemlerinden dolayı ortaya çıkan olumlu kur farkı tutarı için hesap alacaklandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap borçlandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz dönem içinde 1 € = 2,55 TL’den 20.000 € almıştır. Dönem sonu itibariyle döviz kuru 1 € = 2,90 TL’dir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla kambiyo karları hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ HS. İşletmelerin dönem sonlarında senetli borçlarına uyguladığı reeskont işlemine ilişkin faiz gelirleri ile alacak senetleri için ayrılmış olan reeskont tutarlarının ertesi dönem başında iptalinden dolayı ortaya çıkan faiz gelirleri tutarlarının izlenmesini sağlayan hesaptır. Dönem sonlarında borç senetlerine reeskont ayrılması halinde ve yine alacak senetleri için ayrılmış olan reeskont tutarlarının ertesi dönem başında iptali halinde hesap alacaklandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap borçlandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemizin aktifine kayıtlı değeri 13.000 TL olan kısa vadeli borç senetlerinin dönem sonu itibariyle tasarruf değeri 10.750 TL’dir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla reeskont faiz gelirleri hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar hesabı, işletmelerin esas faaliyetleri dışında kalan olağan faaliyetlerle ilgili gider ve zarar tutarlarının izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 653 KOMİSYON GİDERLERİ HESABI 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI HESABI 656 KAMBİYO ZARARLARI HESABI 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ HESABI 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HESABI

653 KOMİSYON GİDERLERİ HS. İşletmelerin diğer olağan faaliyetleriyle ilgili olarak acente, temsilci ve benzeri işletmelere ödediği komisyon giderlerine ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından gerçekleştirilen işlemlere ilişkin bir komisyon gideri doğduğunda hesap borçlandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 15.02.20X1 tarihinde nominal değeri 25 TL olan hisse senetlerinden 500 adet almıştır. İşletme, toplam hisse bedeli ve %1 aracılık komisyonunu aracı kurumun banka hesabına havale etmiştir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla komisyon giderleri hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

654 KARŞILIK GİDERLERİ HS. İşletmeler tarafından aktife kayıtlı varlıkları için ayrılmış olan karşılık tutarlarının izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından aktifte kayıtlı olan varlıkları için karşılık ayrılması halinde hesap borçlandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 10.06.20X1 tarihinde 15.000 TL’lik şüpheli ticari alacağına %20 oranında karşılık ayırmıştır.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla karşılık giderleri hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI HS. İşletmelere ait olan menkul kıymetlerin satışının maliyetinin altında yapılması halinde ortaya çıkan zarar tutarlarının izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından menkul kıymetlerin kayıtlı değerinin altında satılması halinde ortaya çıkan zarar tutarı için hesap borçlandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 20.11.20X1 tarihinde kayıtlı değeri 12.000 TL olan hisse senetlerini 10.750 TL bedelle satmış olup, bedeli alıcılar tarafından işletmenin banka hesabına yatırılmıştır.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla menkul kıymet satış zararları hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

656 KAMBİYO ZARARLARI HS. İşletmeler tarafından kambiyo zararlarına ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. Borçlanmalara ilişkin olarak ortaya çıkan kur farkları ise finansman giderleri hesabında izlenmelidir. İşletmelerin kambiyo işlemlerinden dolayı ortaya çıkan olumsuz kur farkı tutarı için hesap borçlandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı” hesabına aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz dönem içinde 1 € = 2,70 TL’den 15.000 € almıştır. Dönem sonu itibariyle döviz kuru 1 € = 2,55 TL’dir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla kambiyo zararları hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ HS. İşletmelerin dönem sonlarında senetli alacaklarına uyguladığı reeskont işlemine ilişkin faiz giderleri ile borç senetleri için ayrılmış olan reeskont tutarlarının ertesi dönem başında iptalinden dolayı ortaya çıkan faiz giderleri tutarlarının izlenmesini sağlayan hesaptır. Dönem sonlarında alacak senetlerine reeskont ayrılması halinde ve yine borç senetleri için ayrılmış olan reeskont tutarlarının ertesi dönem başında iptali halinde hesap borçlandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemizin aktifine kayıtlı değeri 22.000 TL olan kısa vadeli alacak senetlerinin dönem sonu itibariyle tasarruf değeri 19.500 TL olarak hesaplanmıştır.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla reeskont faiz giderleri hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HS. Yukarıdaki hesaplar kapsamına girmeyen diğer olağan faaliyetlerden gider ve zararlara ilişkin tutarlarının izlenmesini sağlayan hesaptır. Diğer olağan gider ve zararların oluşması halinde he- sap borçlandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, tedarikçi bir firmadan çeşitli malları sipariş etmiş ve 4.750 TL sipariş avansı ödemiştir. Ancak, tedarikçi firma malları teslim etmeden iflas etmiştir. Yapılan araştırmalar neticesinde tedarikçi firmanın herhangi bir malvarlığının bulunmadığı tespit etmiştir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla diğer olağan gider ve zararlar hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

FİNANSMAN GİDERLERİ Finansman giderleri hesabı, işletmelerin kısa ve uzun vadeli olarak borçlandığı tutarlarla ilgili olarak katlandıkları ve varlıkların maliyetine eklenmemiş olan faiz, kur farkları, kredi komisyonları vb. diğer giderlere ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ HESABI 661 UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ HESABI

660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ HS. İşletmelerin vadesi 1 yıldan az olan borçlanmalarına ilişkin olarak yüklenilen ve varlıkların maliyetine eklenmeyen faiz vb. diğer giderlere ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. 780 Finansman Giderleri Hs. 781 Finansman Giderleri Yansıtma Hs. 660 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri Hs. 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hs. Dönem içinde bu hesaba kayıt yapılır.

Örnek (i) İşletmemizin dönem sonu itibariyle finansman giderleri hesabının büyük defter tutarı 21.500 TL’dir. Söz konusu finansman giderinin 1 yıldan kısa vadeli borçlanmalara ilişkin olduğu bilinmektedir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla kısa vadeli borçlanma giderleri hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

661 UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ HS. İşletmelerin vadesi 1 yıldan fazla olan borçlanmalarına ilişkin olarak yüklenilen ve varlıkların maliyetine eklenmeyen faiz vb. diğer giderlere ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. 780 Finansman Giderleri Hs. 781 Finansman Giderleri Yansıtma Hs. 661 Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri Hs. 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hs. Dönem içinde bu hesaba kayıt yapılır.

Örnek (i) İşletmemizin dönem sonu itibariyle finansman giderleri hesabının büyük defter tutarı 4.550 TL’dir. Söz konusu gider tutarının 1 yıldan uzun vadeli borçlanmalara ilişkin olduğu bilinmektedir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla uzun vadeli borçlanma giderleri hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR Olağandışı gelir ve karlar hesabı, işletmelerin olağan faaliyetlerinden bağımsız olan ve bu nedenle arızi nitelikte olan duran varlıkların satışlarından sağlanan karlar ile olağandışı olay ve gelişmeler nedeniyle ortaya çıkan gelir ve karlara ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI HESABI 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR HESABI NOT: TMS / TFRS setinde olağandışı kavramı kullanılmamaktadır.

671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI HS. Cari dönemden önceki dönemlere ait olan ve bu dönemlerin mali tablolarına hata ya da unutulma nedenleriyle yansıtılmamış olan gelir ve karlara ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. Önceki döneme ait olan bir gelir ve kar olması halinde hesap alacaklandırı-lır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap borçlandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 15.04.20X1 tarihinde önceki faaliyet döneminde değersiz hale gelmiş ve giderleştirilmiş olan bir ticari alacağa ilişkin olarak müşteriden 1.850 TL tahsilat yapmıştır.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla önceki dönem gelir ve karları hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR HS. Yukarıdaki hesap kalemleri dışında kalan ve arızi bir karakter taşıyan duran varlık satışlarından doğan gelir ve karlara ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. Diğer olağandışı gelir ve karların oluşması halinde hesap alacaklandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap borçlandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 25.03.20X1 tarihinde aktife kayıtlı değeri 45.000 TL ve birikmiş amortismanı 12.000 TL olan bir makineyi 37.500 TL + %10 KDV bedelle peşin olarak satmıştır.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla diğer olağandışı gelir ve karlar hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR Olağandışı gider ve zararlar hesabı, işletmelerin olağan faaliyetlerinden bağımsız olan ve bu nedenle düzenli olarak ortaya çıkmayan işlem ve olaylara ilişkin olarak ortaya çıkan gider ve zararlara ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HESABI 681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI HESABI 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR HESABI

680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HS. İşletmeler tarafından üretimle ilgili giderlerden çalışılmayan dönem ve kısımlara ait olan giderlere ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından üretimde ortaya çıkan giderlerin çalışılmayan dönem ve kısımlara ait olan bölümü için hesap borçlandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, Mart 20X1 aylık üretim döneminde teknik bir arıza nedeniyle üretime bir hafta ara vermiştir. Döneme isabet eden amortisman tutarı ise 12.000 TL’dir.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla çalışmayan kısım gider ve zararları hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR HS. Yukarıdaki hesap kalemleri dışında kalan ve arızi bir karakter taşıyan duran varlık satışlarından doğan gider ve zararlara ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. Diğer olağandışı gider ve zararların oluşması halinde hesap borçlandırılır. Faaliyet dönemi sonunda dönem net karı veya zararının belirlenebilmesi amacıyla hesap alacaklandırılarak kapatılır ve ilgili tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemiz, 25.03.20X1 tarihinde aktife kayıtlı değeri 55.000 TL ve birikmiş amortismanı 20.000 TL olan bir taşıtı 32.000 TL + %10 KDV bedelle peşin olarak satmıştır.

(ii) Dönem sonunda dönem net karı veya zararının hesaplanabilmesi amacıyla diğer olağandışı gider ve zararlar hesabının kapatılmasına ilişkin işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

DÖNEM NET KARI VE ZARARI Dönem net karı ve zararı hesabı, işletmelerin dönem sonlarında dönem karı veya zararı, dönem karı üzerinden vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları ve dönem net karı veya zararına ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 691 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI 692 DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI HESABI

690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HS. İşletmeler tarafından dönem sonlarında, dönem içinde elde edilen gelir ve katlanılan giderlerin aktarıldığı hesaptır. İşletmeler tarafından dönem sonlarında, dönem içinde elde edilen tüm gelir hesapları bu hesabın alacağına aktarılırken, gider hesapları ise bu hesabın borcuna aktarılır. Hesabın kalanı vergi öncesi dönem karı veya zararını gösterir.

Örnek İşletmemizin dönem sonu itibariyle gelir ve gider hesaplarının büyük defter kalanları aşağıdaki gibidir. 600 Yurtiçi Satışlar : 300.000 TL 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti : 180.000 TL 632 Genel Yönetim Giderleri : 10.000 TL 642 Faiz Gelirleri : 50.000 TL 653 Komisyon Giderleri : 20.000 TL 656 Kambiyo Zararları : 40.000 TL 645 Menkul Kıymet Satış Karları : 80.000 TL 679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar : 30.000 TL

691 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS. İşletmeler tarafından dönem sonlarında hesaplanan dönem karı üzerinden mevzuat gereğince hesaplanan vergi ve diğer yasal yükümlülüklere ilişkin tutarların izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletmeler tarafından dönem karı üzerinden vergi ve diğer yasal yükümlülüklerin hesaplanması halinde “370 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı”nın alacaklandırılmasına karşılık bu hesap borçlandırılır. Daha sonra hesapta yer alan tutar “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılmak suretiyle alacaklandırılarak kapatılır. 690 ve 691 no’lu hesaplarının karşılaştırılması sonucu ortaya çıkan fark tutarı “692 Dönem Net Karı veya Zararı Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemizin dönem sonu itibariyle vergi öncesi dönem karı 50.000 TL olup, kurumlar vergisi oranı %20’dir.

(ii) Dönem sonunda hesaplanan dönem net karının ve dönem net karı üzerinden ödenecek olan vergi tutarının bilanço hesabına aktarılması gerekmektedir. Buna göre söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.