Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları R. Hakan ÖZYILDIZ 2017 hakanozyildiz@gmail.com www.hakanozyildiz.com
STOK... Stok, hem iç hem de dış borç için, anapara ve anaparadan kaynaklanan kur farkı değerlerini içermektedir. Faiz değerleri stok kapsamında yer almamaktadır. www.hakanozyildiz.com
Türkiye borçlanmaya mahkûm (mu. ) Türkiye borçlanmaya mahkûm (mu?). Kamu borçları azalsa da diğer kesimlerin borcu artıyor www.hakanozyildiz.com
Oransal olarak gelişmeler www.hakanozyildiz.com
Ülke borç sayesinde yaşıyor www.hakanozyildiz.com
Hanehalkının ve şirketlerin borç artışına dikkat www.hakanozyildiz.com
Kamudan özel sektöre kayan bir yapı www.hakanozyildiz.com
Kamu borç rakamları çok kötü değil www.hakanozyildiz.com
Neden dış borçlanma artıyor? www.hakanozyildiz.com
TAHVİL AĞIRLIKLI BORÇLANMA www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Sıkıntı olunca TCMB varlıkları devlete mi, özel sektöre mi yetecek Sıkıntı olunca TCMB varlıkları devlete mi, özel sektöre mi yetecek? İşsizlik Sigortasının birikimleri varlık mıdır? www.hakanozyildiz.com
BÜTÇE AÇIĞI = BORÇLANMA BÜTÇE AÇIĞI = BORÇLANMA !? Borç stoku faiz ödemlerindeki artış ve borçlanma gereğinin artmasıyla büyüyor www.hakanozyildiz.com
Bütçe dışı dengeler etken www.hakanozyildiz.com
Dolaylı vergiler harcamalardan alınır Dolaylı vergiler harcamalardan alınır. Harcamaların artması için gelirlerin yükselmesi gerekir. Vergi toplamakta zorlanan devlet vergi dışı (özelleştirme, 2B arazi satışı, bedelli askerlik gibi) yöntemlere yönelir. www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Eskiden devlet dış borç alırken şimdi özel sektör borçlu Eskiden devlet dış borç alırken şimdi özel sektör borçlu. Kısa vadeli dış borç çok büyümüş. Kriz yıllarında dış borç bulunmamasına dikkat. Zaten krizlerin nedeni de bu. www.hakanozyildiz.com
Doların etkili olmasının nedeni www.hakanozyildiz.com
Kredi temerrüt swapları (CDS): Yabancı yatırımcılar gelişmekte olan piyasalara yatırım yaparken sigorta yaptırıyorlar. www.hakanozyildiz.com
Dış borç verim eğrisi, iyi yorumlanmalı Dış borç verim eğrisi, iyi yorumlanmalı. Uzun vadede çok sorun görülmüyor. www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Krizde kamu borç stokunun artışı REKOR kırmış. www.hakanozyildiz.com
ARTIŞ 2013 DEN SONRA DÖVİZ AĞIRLIKLI. KUR ETKİSİ KENDİSİNİ GÖSTERMİŞ. www.hakanozyildiz.com
Kur hareketleri, TL bazında dış borçlar gösterimini etkiliyor. www.hakanozyildiz.com
Toplam borcun vadeye kalan ortalama süresi 6,3 yıl. www.hakanozyildiz.com
İç borçlanmada ortalama maliyet önceki yıllara oranla düştü İç borçlanmada ortalama maliyet önceki yıllara oranla düştü. Ancak düşme eğilimi yavaşlamaya başladı. Nedeni enflasyon ve kurdaki değişmeler. www.hakanozyildiz.com
Merkez Bankası DİBS almaları için bankaları fonluyor olabilir mi? www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
31 ay çok iyi bir süre. Ani faiz değişimlerinde karar alıcılara önlem alma zamanı sağlayabilir. www.hakanozyildiz.com
Dış borcun faiz değişikliklerinden etkilenme süreci uzun. www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Faizlerde değişim olursa borcun ne kadarının etkilendiğine dikkat etmek gerek www.hakanozyildiz.com
DİBS piyasasında bankalar ve tüzel kişiler kağıtların çoğunluğunu taşıyorlar. www.hakanozyildiz.com
Yurtdışı yerleşiklerin ilgisi getiriye bağlı olarak değişiyor. www.hakanozyildiz.com
Kamu Borç Stoku’nun % 60’i TL. www.hakanozyildiz.com
Stok’un sadece % 37’si sabit TL enstrüman Stok’un sadece % 37’si sabit TL enstrüman. Kur ve faiz değiştikçe stok da etkileniyor. www.hakanozyildiz.com
TL verim eğrisi kısa vadede risk değerlemesi içeriyor. www.hakanozyildiz.com
Kur ile fiyatlar arasındaki ilişki önemini koruyor. “Sonuç olarak, 2001 yılı sonrasında döviz kurundan tüketici enflasyonuna geçişkenlik azalmakla ile birlikte, yeni fiyat endeksi döviz kuruna karşı 1994 temel yıllı endekse kıyasla daha duyarlı bir görünüm ortaya koymaktadır.” TCMB Enflasyon Raporu, 2006-I Shf. 19 Bu durumda; kurda olabilecek bir düzelme hareketi fiyatları ve sonuç olarak da beklentilere bağlı olarak, faizleri etkileyecektir. www.hakanozyildiz.com
Kur ve DİBS Faizleri arasındaki korelasyon yüksek 1 Mayıs 2001- 31 Aralık 2004 arası dönemde DİBS Faizleri Eurobond Spreadları Döviz Kuru 1 0,86 0,85 Eurobond Spreadleri 0,63 www.hakanozyildiz.com
Gelecekte borçlanmadaki azalma... Siyaset yapma anlayışının değişmesine, Vergilerde ve sosyal güvenlikte kayıt dışılıkla mücadeleye, Nakit dışı borçlanmada olması gereken azalmaya, Kamu mali disiplinin genel anlamda sağlanmasına, (Bütçe dışı kamunun yüklerinin azalması), Reel faizlerdeki azalmaya, ve, Ekonominin istikrarlı büyümesine, En önemlisi beklentilerin iyi yönetilmesine bağlıdır. www.hakanozyildiz.com
Borcun Sürdürülebilirliği www.hakanozyildiz.com
Borcun Sürdürülebilirliği Kamu borcunun sürdürülebilirliği, kamu borcunun sabit kalması ve/veya konuyla ilgili standart borç oranlarına bakılarak değerlendirmeler yapılmasının yanında, cari dönemde sürdürülen maliye politikasının borcun sürdürülebilirliğini ve/veya borç stokunun ödenebilirliğini sekteye uğratmadan gelecek dönemlerde de borçlanmanın sürdürülebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Borcun sürdürülebilirliğini etkileyen en önemli faktörler, piyasalarda oluşturulacak güven ortamı, borçlanma politikalarına verilecek politik destek ve borçlanma birimlerinin teknik kapasiteleri olarak belirmektedir. www.hakanozyildiz.com
Borç stoku neden büyüyor? ANAPARA ÖDEMESİ = 100 TL. FAİZ ÖDEMESİ = 50 TL. TOPLAM ÖDEME = 150 TL. Eğer, anaparanın kur farkı yokken; ÖDEME = 50 TL. İSE STOK SABİT ÖDEME < 50 TL. İSE STOK BÜYÜR ÖDEME > 50 TL. İSE STOK KÜÇÜLÜR. Diğer bir deyimle FAİZ DIŞI FAZLA > FAİZ ÖDEMELERİ olmazsa STOK nominal olarak büyümeye devam edecektir. Eğer, ödeme yapmak için tekrar borçlanılıyorsa o zaman net ödemeye dikkat etmek gerekecektir. www.hakanozyildiz.com
Borç stoku nasıl oluşuyor Borç stoku nasıl oluşuyor? (2016 - Milyar TL) (Faiz harcamaları = Net iç ve dış borçlanma + FDF; Fazla borçlanma kasada, rezerv olarak saklanıyor. Eksik borçlanma durumunda kasadan kullanım yapılıyor) Bütçe Gelirleri 554 Faiz dışı Harcamalar 533 Faiz Dışı Fazla 21 Faiz harcamaları 50 Net İç Borçlanma 29 Net Dış Borçlanma 4 www.hakanozyildiz.com
Neden Faiz Dışı Fazla? Faiz dışı fazla: Vazgeçilmez bir unsurdur. Kamu borç stoku yüksek ülkelerde; Faiz dışı fazla: Risk primini düşürmek. Borcun sürdürülebilirliğini sağlamak, Enflasyonist bekleyişleri ortadan kaldırmak, Uygulanan ekonomi politikasının kredibilite sini arttırmak, İstikrarlı bir büyüme ortamı yaratmak için. Vazgeçilmez bir unsurdur. www.hakanozyildiz.com
Borcun sürdürülebilir olması için; FDF ve büyümenin yüksek, reel faizlerin düşük olması gerekir. www.hakanozyildiz.com
Stok, düzenli vergi gelirlerinden yüksek Stok, düzenli vergi gelirlerinden yüksek. Bozulmayı vergi dışı gelirler önlüyor. Satacak kamu malı veya hizmeti kalmayınca ne yapacağız? www.hakanozyildiz.com
Sorun sadece stokta değil, faiz ödemelerine de dikkat edilmeli Sorun sadece stokta değil, faiz ödemelerine de dikkat edilmeli. Faiz oranları düşmesine rağmen yükü azalmıyor. www.hakanozyildiz.com
Faiz yüküne dikkat. Borç sürüdürülebilirliği göstergelreeinden birisi de faiz ödemelerinin vergi gelirlerine oranıdır. www.hakanozyildiz.com
Büyüme, kur ve faizlerin stoka etkisi ekonomik konjonktüre göre değişiyor www.hakanozyildiz.com