SAĞLIK İŞLETMELERİNDE MALİYET DEPO STOK VE ENVANTER YÖNETİMİ MALİYET MUHASEBESİ KAVRAMI

Maliyet Muhasebesi Kavramı Muhasebe, işletmenin varlıkları ve kaynakları üzerinde değişme yaratan ve parayla ifade edilebilen işlemlerle ilgili bilgileri toplar, kaydeder, sınıflar, özetler, analiz ve yorum ile ilgililerin bilgilerine sunar. Sağlık işletmelerinde maliyet muhasebesi, genel olarak muhasebe tanımlarından yola çıkarak, hizmet işletmeleri için finansal sonuçlar doğuran ekonomik olaylara ilişkin verileri toplayan, belli yasalar uyarınca bu verileri kaydederek sınıflayan, analiz yoluyla değerlendiren ve elde ettiği sonuçları belirli yasalar uyarınca belirli biçim ve usullerle ilgililere sunan sistematik bir bilgi sağlama düzenidir.

Muhasebede Bilgi Akışı Karar Verme İşlerin Oluşumu Mali Raporların Hazırlanması

Maliyet Muhasebesi İle İlgili Temel Kavramlar Bütün işletmeler günlük faaliyetlerinin yürütülmesinde devamlı olarak maliyetlerini kontrol altında tutmak zorundadır. Bundan dolayı her işletme faaliyette bulunduğu alandaki mal ve hizmetlerin maliyetini bilmek zorundadır. Sağlık işletmelerinde tedavi edici sağlık hizmetlerinin maliyetlerinin yüksek olması maliyet muhasebesinin önemini arttırmaktadır.

Maliyet Muhasebesinin Tanımı Maliyet muhasebesi, işletme içi maliyet verilerinin derlenmesi, sınıflandırılması, kayıtlanması, analiz edilmesi ve bunların yöneticilere maliyet bilgileri olarak sunulması, raporlanması faaliyetlerini kapsar. Maliyet muhasebesi işletmenin üretim faaliyetlerine ilişkin bilgilerini üretir. Üretim sonucu elde edilen çıktı, bir mamul olabileceği gibi hizmette olabilir. Dolayısı ile mamul ve hizmet maliyetlerine ilişkin bilgi maliyet muhasebesinin konusunu ve kapsamını oluşturmaktadır.

Maliyet Muhasebesinin Amaç ve Kapsamı Maliyet muhasebesi tarafından üretilen bilgiler şu işlevlerin yerine getirilmesini sağlar: Mamullerin Maliyetini Sağlamak Maliyet Kontrolüne Yardımcı Olmak Planlamaya Yardımcı Olmak Özel Yönetim Kararlarına Yardımcı Olmak

1) Mamullerin Maliyetini Saptamak Üretilen mamul ve hizmetin birim maliyetinin doğru hesaplanması için, maliyeti oluşturan unsurların doğru hesaplanması gerekir. İşletmenin ürettiği mamul veya hizmetin maliyetini; Direk ilk madde ve malzeme (DİMM) Direk işçilik giderleri (DİG) Genel üretim giderleri (GÜG) olmak üzere 3 temel girdi oluşturur.

2) Maliyet Kontrolüne Yardımcı Olmak Artan rekabet koşulları ve azalan kar marjları nedeniyle her geçen gün maliyet kontrolünün önemi daha da artmaktadır. Maliyet kontrolü yapılırken, gerçekleşen fiili maliyetler, önceden belirlenen maliyetlerle karşılaştırılarak sapmalar belirlenir, sapma varsa bunun nedenleri araştırılır ve düzeltici önleyici faaliyetler yapılır. Kontrol yapıldığında üretim maliyetleri, hem maliyet türleri itibariyle mümkün olduğunca geniş ayrıma tabi tutulacak hem de maliyet yerleri itibari ile ayrıntılı olarak izlenmiş olacaktır.

3) Planlamaya Yardımcı Olmak Planlama ileriye yönelik tahmin ya da öngörülerde bulunmaktır. Planlama yapılması için maliyet muhasebesi bilgilerine de ihtiyaç vardır. Maliyet muhasebesinden elde edilen bilgiler, işletmelerin önemli bir kontrol aracı olan bütçelerin hazırlanmasında başvurulan vazgeçilmez kaynaklardandır.

4) Özel Yönetim Kararlarına Yardımcı Olmak İşletmelerdeki organizasyon ve teknik karmaşıklığı, sabit maliyetlerin artması ve piyasadaki rekabet koşullarının giderek hız kazanması, işletmeleri en kısa zamanda doğru veya hatalı kararları almaya zorlamaktadır. Karar verme birçok alternatifler arasında, birinin seçimi anlamına gelmektedir. Etkili ve verimli karar verebilmek için yöneticiler, belirlenen alternatiflerin maliyetini bilmek zorundadır.

Karar verme süreci aşamaları: Yönetsel kararları gerektiren amaçların belirlenmesi, Amaçlara ulaşmak için alternatiflerin belirlenmesi, Alternatifler arasında en uygun olanın seçilmesi, Seçilen alternatiflerin uygulanması, Uygulanmasına karar verilen alternatiflerin sonuçlarının değerlendirilmesi.

Maliyet Muhasebesinin Önemi Maliyet muhasebesi, bir maliyet döneminde, maliyetle ilgili belgelere dayanarak maliyet türlerini belirleme, maliyetleri maliyet yerlerine yükleme, üretilen mal veya hizmetin gerçek maliyetini hesaplama, kayıt etme, raporlama ve analiz etme işlemlerinin toplamıdır. Maliyet muhasebesi finansal iç bilgi sisteminin temelini oluşturur. Maliyet muhasebesi, her bir mal veya hizmetin birim maliyeti, çalışan bir parçanın, bölümünü veya fabrikanın maliyeti, işçilik maliyeti, hurda, düzeltme maliyeti, aktivitelerin değişen bölümleri ile maliyet davranışları gibi konularda bilgiler sağlar.

Hastanelerde maliyet muhasebesinin uygulanabilmesi için: Hastaneler üstü bir kuruluşun sürekli olarak hastaneleri karşılaştırarak kalite, etkinlik ve iktisadilik denetimi yapması, Hastanelerin modern ve tutarlı bir organizasyon yapısına sahip olması, Hastane amaçlarının ve politikalarının açıkça belirlenmiş olması, Hastane departmanlarının çeşitli yönlerini gerekli ayrıntılarıyla yansıtan kayıt düzeninin mevcut olması, Muhasebenin genel kabul görmüş ilkelerinin bilinip uygulanmakta olması gerekir.

Maliyet, Gider ve Harcama Kavramları Maliyet, işletmenin işlevlerini yerine getirmek ve yönetimin işlevlerini, işletme sürekliliğini sağlayacak biçimde oluşturmak amacıyla kullanılan veya kullanılması öngörülen kaynakların parasal betimidir. Bu tanımın belirgin üç özelliMaliyet, kaynak kullanımının ölçülmesini amaçlayan bir kavramdır. Kaynak kullanımı ölçümlenirken miktar bilgileri, tutar bilgileri ile birlikte ele alınır. Değişik ölçü birimlerinin içeren çeşitli kaynakların ortak ölçü birimi paradır. Maliyet, işletme amaçlarına ulaşmak için gerekli kullanılabilir kaynak kullanım bilgilerini içerir. ği:

Maliyet, Gider ve Harcama Kavramları Maliyet ile gider birbirinden farklı kavramlar olmasına rağmen literatürde çoğu zaman birlikte kullanılmaktadır. Maliyetin gider haline gelebilmesi için: İşletme, Kullanma, Zaman Aşımı, Teknolojik Yıpranma unsurlarından birinin ortaya çıkmış olması gerekmektedir. Bu unsurlardan biri ortaya çıktığında maliyetler üretime dönüştürülmektedir ve gider olmaktadır.

Maliyet, Gider ve Harcama Kavramları Gider, belirli zaman dilimi içerisinde kullanılan ve tüketilen varlıkların (mal veya hizmetlerin) parasal değeridir. Giderin ana niteliği, belirli bir amacın gerçekleştirilmesi için gerekli oluşudur. Harcama, bir varlık elde etmek, bir hizmet saptamak için veya bir zararı önlemek için borç altına girme, para ödeme veya bir varlık nakletmek, faydaları içinde bulunulan hesap dönemini aşacak bir gideri kapsamaktadır.

Maliyet, Gider ve Harcama Kavramları Harcama ile giderin farklılaşması: Harcamayı gerektirmeyen giderler olabilmektedir. (kendi yaptığı yarı mamulü üretimde kullanmak) Bazı harcamalar gider niteliğinde değildir. (bağış, yardım) Faydalanma ile ödemenin farklı zamanlarda olması harcamaya bağlı giderler için her iki işlemde de farklıdır. (peşin ödenen gider) Gider ile harcama, değerlendirme açısından da ayrılmaktadır. (giderin rayiç bedel veya ortalama fiyat ile değerlenmesi, harcamanın edinme bedeli ile değerlenmesi)

Maliyet, gider ve ödeme arasındaki bağlantılar Maliyet karşılığı bir ödeme aynı anda gerçekleşebilir. Nakit ödeme karşılığı ticari mal satın alınması Bozulan makinenin tamiri karşılığında çek ciro edilmesi Maliyetler ödemeden önce gerçekleşebilir. Üretimde harcanan elektrik bedelinin bir ay sonra ödenmesi Bir ay vadeli borçlanarak bilgisayar satın alınması Ödemeler, ilgili maliyetlerden önce gerçekleşebilir. Fabrika kirasının bir yıllık peşin olarak ödenmesi Bedeli ödenmiş duran varlık amortismanları

Tek Düzen Hesap Planına Göre Maliyet Hesapları Tekdüzen Muhasebe Sistemi ve Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’ne göre maliyet hesapları tekdüzen hesap çerçevesinin 7. grubunda yer alır. 7/A ve 7/B şeklinde iki çeşide sahiptir. 7/A seçeneğinde maliyetler fonksiyon esasına göre izlenirken, 7/B seçeneğinde ise gider çeşitleri esasına göre izlenmektedir. Hastaneler büyük ölçekli kuruluşlar olduğundan, net aktif büyüklükleri ve net satış hasılaları belli düzeyin üzerinde olduğundan 7/A seçeneğini kullanmak zorundadırlar.

Maliyet Muhasebesi 7/A Seçeneği Fonksiyonel gider hesapları: 710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 720 Direkt İşçilik Giderleri 730 Genel Üretim Giderleri 740 Hizmet Üretim Maliyeti 750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri 770 Genel Yönetim Giderleri 780 Finansman Giderleri

Maliyet Muhasebesi 7/A Seçeneği Gider yansıtma hesapları: 711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Yansıtma Hesabı 721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı 731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı 751 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı 761 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı 771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı 781 Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı

Maliyet Muhasebesi 7/A Seçeneği Gider fark hesapları: 712 Direkt İlk Madde ve Malzeme Fiyat Farkı Hesabı 713 Direkt İlk Madde ve Malzeme Miktar Farkı Hesabı 722 Direkt İşçilik Ücret Farkı Hesabı 723 Direkt İşçilik Süre Farkı Hesabı 732 Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkı Hesabı 733 Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkları Hesabı 742 Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesabı 752 Araştırma Geliştirme Gider Farkları Hesabı 762 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Fark Hesabı 772 Genel Yönetim Gider Farkları Hesabı 782 Finansman Giderleri Fark Hesabı

Gider Çeşitleri Hesaplarının Kodlanmasında Esas Alının Sınıflama 0- İlk Madde ve Malzeme 1- İşçi Ücret ve Giderleri 2- Memur Ücret ve Giderleri 3- Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 4- Çeşitli Giderler 5- Vergi, Resim ve Harçlar 6- Amortismanlar ve Tükenme Payları 7- Finansman Giderleri

Hizmet üreten işletmelerde maliyet hesaplama amaçlı 740-Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı kullanılmaktadır. Hizmet işletmelerinde 710, 720, 730 gruplarında yer alan hesaplar kullanılmaz. Hizmet işletmelerinin üretim maliyetlerinin izlenmesinde kullanılan hesaplar 740- Hizmet Üretim Maliyeti grubunda yer alır.

740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı Hizmet işletmelerinde üretilen hizmetler için yapılan giderlerin fiili tutarları bu hesabın boruna kayıt edilir. Dönem sonlarında bu hesap «741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı» ile karşılaştırılarak kapatılır.

741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış hizmet maliyetini oluşturan giderler, fiili maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda «740 Hizmet Maliye Hesabı’nın borcuna kayıt edilen tutarları bu hesap hesabının alacağı karşılığı» 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı’nın borcuna aktarılır. Dönem sonlarında bu hesap «741 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı» ile karşılaştırılarak kapatılır.

742 Hizmet Üretim Maliyet Fark Hesabı Hizmet üretim maliyetlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış hizmet üretim maliyeti arasındaki olumlu veya olumsuz farkların izlendiği hesaptır. Olumsuz farklar hesabın borcuna, olumlu farklar hesabın alacağına kayıt edilir. Dönem sonlarında bu hesap «622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı» na aktarılarak kapatılır.