Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, ZEÖ/İEÖ217 ERKEN ÇOCUKLUKTA ÖZEL EĞİTİM 1. ÜNİTE: EÇÖZE’YE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR 1. MODÜL: TANIMLAR, ÖNEM VE FAYDALAR Doç. Dr. İbrahim H. Diken Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Özel Eğitim Bölümü

İÇERİK ERKEN Çocukluk Dönemi ve Önemi Gelişimsel Bozukluk/Yetersizlik ve Gelişimsel Gerilik Kavramları Tanımlar Erken Çocuklukta Özel Eğitimin Amaç ve Yararları

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİ ve ÖNEMİ

Erken Çocukluk Dönemi ve Önemi Yaşamın ilk yılları izleyen dönemlerin temelini oluşturur. Sağlıklı, sosyal ve başarılı bireylerin yetişmesinde mutlu, huzurlu, yeterli bakımın sağlandığı uyarıcı bir erken çocukluk döneminin geçirilmiş olması belirleyici bir öneme sahiptir.

Erken Çocukluk Dönemi ve Önemi Yaşamın ilk yıllarında, özellikle 0-3 yaş döneminde, beyin gelişiminin hızla gerçekleştiği ve bu gelişimin pek çok çevresel etmenin etkisi altında olduğu savunulmaktadır. Doğuştan ya da yaşamın ilk birkaç yılı ortaya çıkabilen biyolojik problemlere ek olarak gelişimi olumsuz etkileyebilecek çevresel faktörler, sosyal ve akademik başarısızlık yaşanmasında önemli rol oynamaktadır.

Erken Çocukluk Dönemi ve Önemi Normal gelişim gösteren çocuklar Yetersizliği olan çocuklar Risk altındaki çocuklar

Yetersizliği olan çocuklar: Tanısı konmuş çocuklar ZY, YGB, Görme, İşitme yetersizliği gibi..

“Gelişimsel Bozukluk/Yetersizlik” “Gelişimsel Gerilik”

“Gelişimsel Bozukluk/Yetersizlik” Gelişimsel dönemde (18/22 yaşından önce) görülen, ağır derecede zihinsel ve/veya fiziksel işlevlerden yoksunluk gibi gelişimsel özellikleri olumsuz etkileyen durumlar… Zihinsel yetersizlik, Otistik Spektrum Bozukluğu(Yaygın Gelişimsel Bozukluklar) , Serebral Palsi, Genetik ve Kromozımal Bozukluklar (Down Sendromu, Fetal Alkol Sendromu-FAS, Fragile X sendromu, vb….

Gelişimsel Gerilik “Standart değerlendirme araçları ile değerlendirildiğinde bir veya iki gelişim alanında akranlarına nazaran geri olma durumu” Neden “Gelişimsel Gerilik” terimi: Erken dönemde etiketleme ????? Gelişimdeki hız!!!!!! Değerlendirme????? Biyolojik ve çevresel nedenler….

Risk altındaki çocuklar: Çevresel: Yoksulluk, Suistimal, Yetersiz beslenme ve bakım Biyolojik:Düşük doğum ağırlığı ve premtüre doğum Doğuştan risk: Kromozomal durumlar, duyu kaybı, metabolizma bozuklukları

TANIMLAR

Early Childhood Special Education Early Intervention Early Childhood Intervention Preschool Special Education Early Special Education

Erken Çocuklukta Özel Eğitim? Erken Özel Eğitim? Erken Müdahale? Okulöncesi Özel Eğitim? Erken Destek Hizmetleri?

TANIMLAR “Gelişimsel gerilik gösteren veya gösterme riski taşıyan çocuğun ve ailenin içinde bulunduğu durumun olumsuz etkilerini minimum düzeye indirmek ve çocuğun sağlıklı gelişimini ve ailenin gereksinimlerini maksimum düzeyde desteklemek üzere çocuğun ve ailenin içinde bulunduğu durumu anlama, değerlendirme ve uygun hizmetler sunma süreci” (Oser & Cohen, 2003).

“Çocuğun gelişimini desteklemeye yönelik aile içi etkileşimi olumlu yönde destekleyici sistemler oluşturma” (Guralnick, 2001) “0-5 yaş arası çocuklara sunulan disiplinlerarası hizmetler…Hizmetler: gelişimsel gerilikleri sınırlandırma, yeterlikleri destekleme, olumlu ebeveynliği ve aile içi dinamikleri destekleme, varolan yetersizliğin etkisini en aza indirme, vb…(Shonkoff & Meisels, 2000). Ortamlarında

“Çocuk ve ailenin içinde bulunduğu fiziksel, bilişsel, duygusal sınırlılıkları (olumsuz durumları) önleme ya da en aza indirme” (Blackman, 2003)

ERKEN ÇOCUKLUKTA ÖZEL EĞİTİM (EÇÖZE) Erken Çocuklukta Özel Eğitim (EÇÖZE), 0-72 ay (0-6 yaş) dönemini kapsayan ve gelişimlerinde gerilik gösteren ya da gösterme riski taşıyan çocuklara ve bu çocukların ailelerine yönelik olarak gerçekleştirilen kapsamlı hizmetleri (örn., eğitsel, gelişimsel, sağlık, beslenme, sosyal, vb.) ifade etmektedir.

Okulöncesi Özel Eğitim EÇÖZE Erken Özel Eğitim (0-36 ay) Okulöncesi Özel Eğitim (36-72 ay)

Erken Çocuklukta Özel Eğitimin Amaç ve Yararları ?

Erken çocukluk dönemimde özel eğitim sunma düşüncesinin altında yatan temel gerekçe erken sunulan hizmetin, çocuğun büyümesi ve gelişmesinde anlamlı farklılıklar yaratacağı gerçeğidir. Erken tanılanan bir sorunla baş etme çabaları sorunu ortadan kaldırma ya da olası olumsuz etkilerini en aza indirgemeye katkı sağlar. Bu da çocuğu başarılı, sağlıklı ve olumlu bir geleceğe hazırlamaya yardım eder.

EÇÖZE: Amaç Erken çocuklukta özel eğitim iki temel amaca hizmet eder; (1) Erken Tanılama: Özel eğitime gereksinimi olan çocukları ve ailelerini tanılama, (2) Eğitim/Destek Sunma: Tanılanan duruma göre gereksinimler göz önüne alınarak çocuğa ve ailesine erken özel eğitim ve diğer destekleri sunma.

EÇÖZE: Yararları Erken çocukluk dönemi tüm çocuklar için yaşamsal bir öneme sahipken, gelişimsel gerilik gösteren ya da erken özel eğitim sağlanamaması durumunda gelişimsel yetersizlik gösterme riski altındaki çocuklar için çok daha önemli bir yere sahiptir. EÇÖZE’nin çocuğa, ailesine ve topluma yakın ve uzak gelecekte sayısız olumlu getirisinin olduğu pek çok araştırma ile belirlenmiştir.

EÇÖZE: Yararları Sunulan eğitim ya da desteğin etkileri, eğitim ya da desteğin nitelik ve niceliğine göre değişkenlik göstermekle birlikte, EÇÖZE sunmanın yararları kısaca şöyle özetlenebilir: 1-Çocuk Açısından: Erken çocukluk döneminde sağlanan özel eğitim çocuğun gelişimsel alanlarını destekler. Pek çok olumsuz durum kontrol altına alınabilir. Uzun dönemde çocuk daha sağlıklı ve başarılı bir sosyal ve akademik yaşam sürer. EÇÖZE, ikincil özürlerin oluşmasını engelleyebilir. 2-Aile Açısından: Ailedeki stresi azaltır. Ebeveynlik becerilerini ve aile içi ilişkileri olumlu yönde destekler. Nitelikli ebeveyn-çocuk etkileşimini destekleyerek, ebeveynin çocuklarının gelişimini olumlu yönde desteklemelerini sağlar ve çocuğun gelişimsel kazanımlar elde etmesine yardımcı olur. 3-Toplum Açısından: EÇÖZE, okul döneminde özel eğitime gereksinimi olacak kişi sayısını azaltabilir ya da daha sınırlı destek alınmasını sağlar. Öte yandan, bireyin bağımsızlık kazanmasına paralel olarak, ekonomik bağımlılığı azalacağından uzun dönemde hem birey ve ailesi hem de devlet ekonomik bir getiri elde edebilecektir.