YÖNETİM BİLİMİNİN GELİŞİMİ KLASİK VE NEOKLASİK YÖNETİM TEORİSİ

KLASİK YÖNETİM TEORİSİ Bilimsel yönetim yaklaşımı Yönetim süreci yaklaşımı Bürokrasi yaklaşımı

BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI Bilimsel yönetim yaklaşımının öncülüğünü yapan Frederick W.Taylor’un yönetim bilimine yaptığı katkı, işin planlanması, verimlilik ve etkililik ve iş yönetimi gibi teknik konulardadır. Buna göre endüstrideki gözlemleri ve tespit ettiği sorunlar aşağıda belirtilmiştir. Fabrikalarda verimlilik konusunda hiçbir çalışma yapılmaması, büyük kayıplara yol açmaktadır. İşletme sahiplerinin maliyetleri azaltmak için işci ücretlerinde kesintiye gitmeleri, işci ve işveren ilişkilerini olumsuz etkilemiştir. Ücretlerin düşük olduğu işletmelerde, işciler arasında sistematik kaytarma eğilimi fazladır. Yapılan işlerde standartlaştırma ile ilgili çalışma yapılmamıştır. İşcilerin işe alınmasında yetenek, bilgi ve kapasite gibi faktörler dikkate alınmamıştır. Yöneticilerin yapacakları iş ile işcilerin yapacakları işler birbirine karıştırılmıştır.

Taylor’un Bilimsel Yönetim İlkeleri Gelişigüzel çalışma değil, bilimsel çalışma düzeni Düzensizlik yerine uyum Kişisellik değil yardımlaşma Düşük verim değil, maksimum çıktı Herkesin en yüksek verimlilik düzeyine çıkarılması için eğitim

Taylor’un Çalışmaları Standartlaştırma Hareket ve Zaman Etüdü Sistematik Seçim ve Eğitim Parça Başı Ücret Sistemi Fonksiyonel Ustabaşılık

Standartlaştırma Her iş, bu işi oluşturan unsurlarına (görevlerine) ayrılması ve bu görevlerin her birinin bilimsel açıdan incelenmesi esasına dayanır. Bu incelemede, görevlerin nasıl daha etkin yapılabileceği, araç ve gereçlerin nasıl kullanılacağı ve görevi yapanın nasıl davranması gerektiği belirlenir.Görev ve işlerin en iyi yapılma şekli bulunduktan sonra, bunlar hareket ve zaman olarak standartlaştırılmalıdır.

Hareket ve Zaman Etüdü Her bir görevin yerine getirilmesi için en etkili iş davranışının ve optimum zamanın standart olarak saptanmasıdır. Bunu sağlamak için işlerde kullanılan araç, gereç ve yöntemlerin de standart hale getirilmesi gerekir.

Sistematik Seçim ve Eğitim Standartları belirlenen işleri ve görevleri yapabilecek fiziki, zihinsel becerileri yeterli olan kişilerin seçilerek işe alınması gerekir. Bu kişiler uygun bir şekilde eğitilerek işi öngörülen şekilde yapabilecek hale getirilmelidir.

Parça Başı Ücret Sistemi Teşvik edici ücret sistemlerinin geliştirilerek, işgörenlerin öngörülen şekilde çalışmaları finansal olarak desteklenmelidir. Böylece işgörenlerin, verimlilik artışına yaptıkları katkı doğrultusunda ödüllendirilmeleri de sağlanır. İnsanlar ekonomik çıkarlarını her şeyin üzerinde tutan rasyonel varlıklardır.

Fonksiyonel Ustabaşılık Taylor, uzmanlık gerektiren sanayi işletmelerinde, dikey örgüt yapısı yerine, fonkiyonel ustabaşılık sistemini önermiştir. Böylece her bir ustabaşının ve işgörenin yetenek ve deneyimlerinden daha fazla yararlanılarak verimliliği arttırmak mümkün olacaktır.Buna göre Taylor, işleri planlama ve Uygulama olmak üzere iki ana grupta bölümlendirip her bir grupta dörder ustabaşının görevlendirilmesi gerektiğini belirtmiştir.

Üretim yöneticisi İş sıralama ve Rota ustabaşısı Zaman ve maliyet İş emirleri Disiplin Amiri ekipbaşı Tamir Bakım Teknik gözetim Kalite kontrol İşciler

Taylor’un bilimsel yönetim ilkelerinden çıkarılabilecek sonuçlar İşçilerin yaptıkları her iş bilimsel olarak saptanmalı, işçilerin insiyatiflerine bırakılmaksızın yönetim tarafından belirlenmelidir. Her iş için hassas saatlerle ölçülebilen standart zamanlar saptanmalı ve standartlara göre işçilerin yaptıkları işler değerlendirilmelidir. İşletmede bütün işler planlanıp programlanmalıdır.Bu işler yönetim tarafından yapılmalıdır. Belirli işlerde veya işin belirli bir kısmında uzmanlaşma sağlanmalıdır. İşçiye zaman esasına göre ücret yerine farklılaştırılmış parça başı ücret ödenmelidir.

YÖNETİM SÜRECİ YAKLAŞIMI Yönetim Süreci Yaklaşımının öncüsü Henry Fayol, Taylor’un iş tasarımı, iş planlanması ve verimlilik gibi teknik konulardaki çalışmalarına karşılık, işletmenin bütününe yönelik fonksiyonları ve örgüt yapısını inceleme konusu yapmıştır.Bu nedenle yönetim süreci yaklaşımı yönetim ve örgüt olgusunun daha kapsamlı incelenmesini sağlayarak, bazı ilke ve teknikler belirleyip makro nitelikli yönetsel teoriyi ortaya atmıştır.

Fayol’a göre işletmenin faaliyetleri Teknik faaliyetler:üretim, iş tasarımı ve kontrol Ticari faaliyetler: pazarlama, satış, satınalma Finansman faaliyetleri: finansal kaynak temini ve kaynak dağılımı Güvenlik faaliyetleri: İşletmenin sürekliliğini ve güvenliğini korumak Muhasebe faaliyetleri: defter tutma, bilanço kar ve zarar hesaplarının takibi ve denetimi Yönetim faaliyetleri: Planlama,organizasyon, emir-komuta, koordinasyon ve kontrol faaliyetleri

Fayol’un Organizasyon İlkeleri Yapısal ilkeler İşbölümü Yönetim birliği Yetki ve sorumluluk Hiyerarşi Merkezleşme Süreçlerle ilgili ilkeler Kumanda birliği Genel çıkarların kişisel çıkarlara üstünlüğü Disiplin Çalışanların Ödüllendirilmesi Hakkaniyet Sonuçlarla ilgili ilkeler Düzen Personelin devamlılığı İnisiyatif İşbirliği ruhu

BÜROKRASİ YAKLAŞIMI Bürokrasi Yaklaşımının öncülüğünü Alman Sosyolog Max Weber yapmıştır.Bürokrasi bir örgütün amaçlarını gerçekleştirmek için çalıştırdığı iş gücü, yöntemler ve otorite sistemini belirlemek için kullanılmaktadır. Etkilik, verimlilik ve rasyonellik üzerinde odaklanmıştır. Objektif bir yönetim ve ideal bir örgütlenme şekli olarak nitelendirilmiştir.

Weber’in Bürokrasi ilkeleri Bürokratik yapının herhangi bir yapıya göre çok üstün olduğunu düşünen Weber; bürokrasiden yarar sağlayabilmek için bazı ilkelere uyulması gerektiğini belirtmiştir.Bu ilkeler: İleri derecede uzmanlaşma, Otoritenin merkezleşmesi, Gayri şahsi ilişkiler, Rasyonel bir personel yönetimi sistemi, ve Yasal yetkinin uygulanmasıdır.

İleri derecede uzmanlaşma Amaçların gerçekleştirilmesi için gerekli işler ileri derecede uzmanlaşmaya dayanır.Bürokratik organizasyonun amaçlarının gerçekleştirilmesi için gerekli olan faaliyetler biçimsel görevler olarak belirli bir yönteme göre dağıtılır.Her işgörenin sürekli olarak aynı işi yapması uzmanlaşmayı ve daha fazla sorumluluk almayı sağlar

Otoritenin merkezleşmesi İşbölümü ve uzmanlaşma sonucu çeşitli parçalara ayrılan işlerin koordinasyonu için otoritenin merkezleşmesi gerekir. Bu durum hiyerarşik yapının bir gereğidir.Her bir kademe bir üst kademe tarafından denetlenmelidir.

Gayri Şahsi ilişkiler Organizasyonda çalışan personelin görevini, biçimsel olarak ve gayrişahsi şekilde yapması gerekir. Bu doğrultuda personelin organizasyondaki tüm davranışları ve ilişkileri rasyonellik esasına dayanmalıdır.

Rasyonel bir personel seçimi ve yönetimi Teknik yetenek esasına dayalı personel seçimi ve terfi sistemi temel alınmalıdır. Böylece personel teknik yeteneği ölçecek sınav sonuçlarına göre seçilip atanacaktır. Bu yeteneklerini geliştirip koruduğu ölçüde pozisyonunu koruması ve terfi etmesi mümkün olacaktır. Personel seçiminde objektiflik temel alınacaktır.

Yasal Yetkinin Uygulanması Organizasyon birimleri yasal yetki ile birbirine bağlanacaktır.Weber yetkiyi üçe ayırmıştır ve bürokratik ilke ve kuralların uygulanması için yasal yetkinin kullanılması gerektiğini savunmuştur. Karizmatik yetki: Bütünüyle kişiseldir ve bir kimsenin diğerleri tarafından kutsal ve olağanüstü olarak algılanan özelliklerine dayalıdır. Geleneksel yetki: otoriteyi elinde bulunduranların ve onların aile fertlerinin sahip olduğu güçtür(krallık, imparatorluk ve derebeylik gibi) Yasal yetki: Kişisel olmayan resmi yetkidir. Yasalar ve yönetmeliklerle tanımlanır.