ÖRGÜTSEL STRES VE BAŞ EDEBİLME YOLLARI BÖLÜM-14

STRES KAVRAMI, OLUŞUMU VE OLUŞUMUNDA ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER STRESİN OLUŞUMU VE TANIMI Stres; Bireylerin üzerine etki yapan ve onların davranışlarını, iş verimini, başka insanlarla olan ilişkilerini etkileyen bir kavramdır. Durup dururken veya kendiliğinden olmaz. 1. Kişinin içinde bulunduğu çevreden etkilenmesi gerekir veya yapması mümkün olmayan / kontrolünde olamayan isteklerinin olmasından kaynaklanır.

Bazı kişiler daha yoğun bazı kişiler daha az çevreden etkilenirler. 2 Bazı kişiler daha yoğun bazı kişiler daha az çevreden etkilenirler. 2. Stresin oluşabilmesi için etkilenen bireyin vücudunda bulunan özel biyo-kimyasal değişmelerin oluşmasıyla bireyin vücut sisteminin harekete geçmesi gerekir.

Ortamdan uyarıcı etkiler alan insan, sempatik sinir sisteminin etkisi ile korku, endişe, neşe,vb. duygusal heyecanlarla strese girer ve mücadele etmek için tetikte olur. Merkezi Sinir Sistemi Uyarıcı etkiler yaratan sempatik sinir sistemi Yatıştırıcı etkiler yaratan para-sempatik sinir sistemi

Harekete geçirici hipotalamus kısmı, hipofiz bezi ile böbrek üstü bezlerini çalıştırarak kana ACTH, Adrenalin, Noradrenalin gibi hormonlar salgılar, damardaki kan akışını ve organlardaki kanlanmayı artırıcı etkiler yapar. Kan daha hızlı kan pompalamak için atışlarını artırır. Böylece stres altına giren bir kimse tüm vücudu ile mücadele etme veya gerilim yaratan ortamdan kaçma yönünde hareket eder. Böylece yatıştırıcı sistem daha az etkin olur. Çünkü para-sempatik S:S: yatıştırıcı etkiler yaparak harekete geçmiş, tepki göstermiş ve yorulmuş insan vücudunun ihtiyaç duyduğu gevşemeyi, sükuneti derin iç huzuru, derin düşünme ile tatlı hayallere dalmayı ve hatta uyuşukluğu getirir.

Her stresli ortamda, yıpranmış vücudun gevşemeye ve dinlenmeye ihtiyacı var. Aksi takdirde insan direnç gösteremez. Özet: bir taraftan insan aldığı uyarıcılar ile stresli duruma girer bir süre sonra vücudun sistemi bu durumu yatıştırır.

2. Bireyin iş çevresinin yarattıkları B. STRESİN OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER Stres birçok çevresel sebeple oluşabilir, bu bölümde ‘Örgütsel Stres’ üzerinde durulacaktır. Birey/Kurum kendi planlarını dış çevre koşulları sebebi ile değişmek zorunda kalınca; acımasız rekabeti yüksek iş ortamı; stresli olabiliyor. 1. Bireyin kendisi ile ilgili stres kaynakları 2. Bireyin iş çevresinin yarattıkları 3. Bireyin yaşadığı çevre ortamının oluşturdukları Şekil-1 Mutlaka inceleyiniz

Biyolojik/ bedensel yapısı (tansiyon, kolesterol,..) Bireyin kişiliği, 1. Bireyin kendisi ile ilgili stres kaynakları Biyolojik/ bedensel yapısı (tansiyon, kolesterol,..) Bireyin kişiliği, Bireyin parasal sıkıntıları Aile sorunları Orta yaş bunalımı, monoton yaşam, Yaşam tarzı (içki, sigara, ilaç, ,,)

2. İş çevresi ile ilgili stres kaynakları Örgütsel İlişkiler, Vardiyalı Çalışma Terfi sorunları Teknik Değişmeler Örgütsel çevre ve rekabet sorunları İş ücretlerinde yetersizlik Rol ve görevin monotonluğu yada aşırı çeşitliliği Örgüt yapısı, kültür, iklimi, Çalışma koşulları iş güçlüğü İşyerinin uzaklığı

3. Genel çevrenin stres kaynakları Sosyal ve kültürel değişimler Teknolojik değişimler Yaşanılan kentin ulaşım ve çevre sorunları Politik hayatın belirsizliği Ekonominin gidişi

A. STRES AŞAMALARI B. KİŞİLİK VE STRES C A. STRES AŞAMALARI B. KİŞİLİK VE STRES C. STRESİN DOĞURDUĞU SORUNLAR Stres kaynaklarının yoğunluk derecesi ve zaman değişkenlerine bağlı olarak stres meydana gelir. Streste alarm aşaması (gerilim kaynaklarının etkisi ile stresin normal direnç düzeyinin üzerine çıkarak normal davranıştan sapma), Streste direnme aşaması (strese karşı koymak için gösterdiği gayretlerdir), Stresten tükenme aşaması (gerilim devam ettikçe direnç tükenebilir, burada davranış bozuklukları veya bedensel rahatsızlıklar görülür). Şekil-2

STRES ve VERİMLİLİK Olumlu ve olumsuz etkileri vardır STRES ve VERİMLİLİK Olumlu ve olumsuz etkileri vardır. Stres düşük olunca verimlilikte düşer. Verimlilik artışı için stresin artması gerekir. Çünkü birey daha çok gayret göstermeye başlar. Ancak aşırılığa giderse tükenme yaşanacaktır. Stres optimum seviyede kalmalıdır. Stres ve Kişilik Kişiden kişiye değişir. Hızlı, yavaş, erken geç alarma geçilebiliyor. Direnme de farklılık gösterir. Stresten çok etkilenen kişilere A kişilik tipi, stresten daha az etkilenen kişilere ise B tipi kişilik denilmektedir.

A kişilik tipi, İdealist, mükemmeliyetçi, amaçlara ulaşmada dinamik, mücadeleci, başkalarının önüne geçmeye çalışan, rekabetçi, kaybetmekten hoşlanmayan, saldırgan, öfkeli, düşmanlık duygularını ortaya koyabilen, aceleci, sorumluluk duygusu yüksek, kendi çıkarları üzerinde duran. İşlerini her şeyin üzerinde tutan. B tipi kişilik Yarışmak, iddialaşmaktan hoşlanmaz, heyecan ve telaşa kapılmazlar, mükemmele erişmek için çabalamaz, sorumluluk duyguları yüksek değildir. Aşırı ve çeşitli iş yüklenmekten hoşlanmazlar. Daha sosyaldirler. İnsanları yatıştırır ve rahatlatırlar. Hoşgörü ve tolerans düzeyleri yüksektir. Testlere onları ayırt etmek mümkün değildir ancak yatkınlıklarını anlayabiliriz.

Stresli Yaşamanın İşaretleri Bedensel İşaret ve Belirtiler Aşırı iştahsızlık veya tam tersi Sürekli yorgunluk ve halsizlik hali, ve yakınmalar Sıkça görülen migren tarzı baş ağrıları, Geceleri uyuyamama veya erken uyanma, Oturma ve dinlenmeyi engelleyen sinirsel ağrı ve şikayetler, Gece ve gündüz vücudunda oluşan kramplar/spazmlar Yüksek tansiyon, kalp atışlarında artma, ellerde titreme, nefes darlığı, Mide bulantıları, mide krampları, ishal/kabız şikayetleri, Aşırı hassasiyet, Cinsel isteksizlik, Ağrı kesicilere düşkünlük,

Stresli Yaşamanın İşaretleri Duygusal ve Davranışsal Belirtiler Aşırı tedirginlik, korku ve endişe, Alınganlık, çabuk öfkelenme, Hayattan zevk almama (her şey boş) Hastalanma korkusu, hastayım zannetme, Ölme korkusu, ölümlerden etkilenme, Fiziksel yorgunluk ile diğer hastalıkları karıştırma, Tatilden kaçınma, Kimsem yok bakış açısı, Evde ve kapalı yerlerde yalnız kalmaktan korkma, Hastalanıp çalışamama ve geçinememe korkusu, Esprilerden etkilenmeme, durgunluk, Konsantrasyon odaklanma problemleri

Stresli Yaşamanın İşaretleri Stresin yol açtığı başlıca rahatsızlıklar Kalp, damar ve tansiyon hastalıkları, Uyku bozuklukları, Mide, bağırsak ülserleri, Aşırı içki, sigara tüketimi sonucu akciğer ve karaciğer kanserleri, Damar sertliği ve ağrı kesici kullanımlarının yol açtığı mide, beyin ve diğer iç organlarda ortaya çıkan kanamalar, kısmı felçler,

Örgütsel Stresle Başedebilme Önlemleri Genel ve Çevresel Önlemler (politik, ekonomik, kurumsal kararların yapıcı olanlarını desteklemek) Yöneticinin Kendisinin ve Astlarının Stresini Azaltıcı Tedbirleri, (zaman planlaması, önemsiz problemlere zaman harcamama, toplantılar, raporlar, etkin elemanla çalışma-, vizyonun net olması, koli hikayesi) Yöneticinin iş çevresi stresini azaltıcı önlemler,

Örgütsel Stresle Başedebilme Önlemleri 4. Çalışanın Kendi Stresini Azaltıcı Önlemler Gevşeme teknikleri, Koordinasyon artırma, (Koşu, yürüyüş, vb.) Sağlıklı beslenme, temiz beslenme, Sigara ve içkiden sakınma, İlaç ve kimyasallardan sakınma,