SOSYAL HİZMETLER VE ÇOCUK ESİRGEME KURUMU Genel Müdür Yardımcısı. T.C. BAŞBAKANLIK SOSYAL HİZMETLER VE ÇOCUK ESİRGEME KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sefer KOÇ Genel Müdür Yardımcısı. Mayıs - 2009

Ailelere Yönelik Koruyucu Önleyici Sosyal Hizmetler Günümüzde toplumlar çok hızlı bir değişme sürecinden geçmektedir. Bu gelişmeler beraberinde Köyden kente göç ve sağlıksız yerleşim merkezlerinin oluşması Nüfus artışı ve eğitimsizlik, Bulunduğu topluma uyumsuzluk Kuşaklar arası çatışma, Aile bağlarının ve komşuluk ilişkilerinin zayıflaması, Toplumsal değerlerde çözülme, Suça yönelme ve zararlı alışkanlıkların artması gibi pek çok sorunu ortaya çıkarmakta ve bu sorunlar toplumun her kesimini ve özellikle de aile bütünlüğünü olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle ülkemizde aile kurumu, korunması ve güçlendirilmesi Devletin ana sorumluluklarından kabul edilerek Anayasa ile teminat altına alınmıştır. 2

Hızlı değişim sürecine bağlı olarak gelişen yeni toplumsal şartlara; yaşanmakta olan hızlı kentleşme ve kalkınma sürecine aile kurumunun sosyal, ekonomik ve kültürel yönden hazırlanması, güçlendirilmesi için aileler çeşitli destek mekanizmalarına ihtiyaç duymaktadırlar. Bu ihtiyaçtan hareketle Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğüne bağlı olarak Toplum Merkezleri ve Aile Danışma Merkezleri hizmet vermektedir. 3

TOPLUM MERKEZLERİ “Toplum merkezleri” hızlı toplumsal değişme, kentleşme ve göçün yarattığı sorunlar doğrultusunda, bireylerin, grupların, ailelerin ve toplumun sorunlarla baş edebilmeleri ve bireylerin katılımcı, üretken ve kendine yeterli hale gelmesi amacıyla; koruyucu-önleyici- eğitici-geliştirici, rehberlik ve rehabilite edici işlevlerini, bir arada ve en kolay ulaşılabilir biçimde sunmakla yükümlü bulunan gündüzlü sosyal hizmet kuruluşlarıdır. Genel Müdürlüğümüze bağlı olarak 80 Toplum Merkezinde 2008 yılı sonu itibariyle 98.190 kişiye hizmet verilmiştir. 4

Toplum Merkezleri Hizmetleri -Yöre halkının bilgi ve bilinç düzeyinin arttırılması, -Bireyin üretken hale getirilmesi, -Özellikle kadının aile ve toplum içindeki statüsünün yükseltilmesi, -Kadının sağlık, beslenme, çocuk gelişimi ve eğitimi, aile planlaması ve ev ekonomisi konularında bilgilendirilmesi, -Kadın, çocuk ve gençlere vatandaşlık hakları,insan hakları ve çocuk hakları ve bu hakların nasıl kullanılacağını öğretilmesi -Çeşitli konularda rehberlik yapılması, -Sosyal kültürel açıdan çok boyutlu ilgi alanlarının geliştirilmesi, çalışmaları yapılmaktadır. 5

AİLE DANIŞMA MERKEZLERİ Ailelerin ekonomik, toplumsal, kültürel ve psikolojik sorunlarının çözümlenmesi konusunda destek sağlanması amacıyla, koruyucu-önleyici, eğitici-geliştirici, tedavi ve rehabilite edici hizmetlerin yanı sıra rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin de verildiği merkezlerdir. SHÇEK Genel Müdürlüğüne bağlı olarak 41 Aile Danışma Merkezi hizmet vermektedir. 6

Aile Danışma Merkezleri Hizmetleri Aile hayatının geliştirilmesi ve güçlendirilmesi yoluyla ailenin refahı, mutluluğu ve bütünlüğünün sağlanması, Uyumlu aile ilişkilerine katkıda bulunulması, aileyi bir arada tutan bağların kuvvetlendirilmesi, Aile üyelerinin kişiliklerinin sağlıklı biçimde gelişmesi, birey olma potansiyellerinin güçlendirilmesi ve toplumsal yaşama uyumlarının sağlanması, Sağlıklı çocuk yetiştirme bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi ile aile sisteminde özgürlük, sorumluluk ve toplumsal değerler arasında bir denge sağlanması çalışmaları yapılmaktadır. 7

ÇOCUK HİZMETLERİ Aile Yanında Destek Uygulaması Son yıllarda bütün dünya üzerinde çocuk koruma hizmetlerinde ön plana çıkan yaklaşım, aile birliğinin korunması yaklaşımıdır. Ekonomik, sosyal ve kültürel yönden gelişmiş olan ülkelerde korunmaya muhtaç çocuklara aile yanında bakım hizmeti sağlanmakta, kuruluş bakımı çok acil durumlarda ve aile yanında bakılamayacak durumda olan çocuklar için uygulanmaktadır. Ülkemizde ise korunmaya muhtaç çocuklara verilen hizmetlerin kuruluş bakımında yoğunlaştığı görülmekte iken bu modelin çocukların fiziksel, duygusal ve zihinsel gelişimlerini ve sağlıklı sosyalleşmelerini sağlamakta yetersiz kaldığı bilinmektedir. Bu nedenle son yıllarda ülkemizde aile yanında bakım hizmeti uygulamaları hızlı bir şekilde geliştirilmiştir. 8

Çocuk Bakım Hizmetleri Öncelikleri Çocukların ailesi yanında bakım hizmeti Kuruluş bakımında korunma kararlı 5.850 çocuğumuz, 2005 yılı nisan ayından bu yana sosyal yardım ve sosyal hizmetlerle güçlendirilerek aile veya yakınlarının yanına döndürülmüştür. 2008 yılında Kuruluş hizmetlerinden yararlanmak isteyen 18.081 çocuğumuz, koruma kararı alınmadan aile veya yakınları yanında desteklenmiştir. Koruyucu aile hizmeti Koruyucu aile hizmeti korunma kararlı çocuklarımızdan durumları uygun olanların, kısa veya uzun süreli, gönüllü veya ücretli olarak çocuk bakımını üstlenebilecek niteliklere sahip kişi ve ailelerin yanında bakımlarının sağlanmasıdır. Halen 1.103 çocuğumuz koruyucu aile yanında bakılmaktadır. Giyim, eğitim, kurs ve servis için de ayrıca ücret ödenmektedir. Evlat Edindirme Hizmeti Evlat edinmek isteyen, kişi/aile ile yasal konumu evlat edindirilmeye uygun çocuklar arasında hukuki bağ sağlanarak çocuk-ebeveyn ilişkisinin kurulmasıdır. Bu güne kadar 9.895 çocuk evlat edindirilmiştir.

Özürlülerin Evde Bakım Hizmetleri Bakıma muhtaç özürlüye sahip kanunla belirlenen ekonomik yoksunluk içindeki ailelere kurumumuz tarafından bakım hizmetlerinin karşılığında bir asgari ücret (477 TL) tutarında bakım ücreti her ay için ödenmektedir.

AİLE DANIŞMA VE TOPLUM MERKEZLERİNDE UYGULANAN AİLE BİREYLERİNE YÖNELİK EĞİTİM PROGRAMLARI

Kadının İnsan Hakları Eğitim Programı (KİHEP) Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP) Benim Ailem ve Etkili Ebeveyn (0-6 ve 7-19 yaş) Eğitim Programları 0-6 yaş Aile Eğitim programı 7-19 yaş Aile Eğitim programı Baba Destek Eğitimi Programı (BADEP) Çocuk ve gençlere yönelik programlar Yurttaşlık ve Çocuk Hakları Eğitim Programı Erken çocukluk gelişimini destekleme programı Okul başarısını destekleme programları 12

Erken Çocukluk Gelişimini Destekleme Programı (Okul Öncesi Eğitimde Fırsat Eşitliği) 13

Haklarını Öğreniyorlar ve Çocuk Hakları Kutlamalarına Katılıyorlar 14

Aile Eğitim Programlarının Anneler Üzerindeki Etkileri Programa katılan annelerin; Kendilerine güvenlerinin arttığı, Çocuklarını daha iyi tanıdıkları, Çocuklarıyla daha iyi iletişim kurdukları, Eşlerinin kendilerine daha çok fikir danıştığı, Eşleri ile ilişkilerinin daha olumlu olduğu, Daha hızlı ve kolay okumaya başladıkları, Sosyal ilişkilerinin geliştiği, daha bağımsız oldukları, Aile hayatlarının çok daha huzurlu olduğu görülmüştür. 15

Kadının İnsan Hakları Eğitim Programı Kadınların Kendisine Güven Duymasını, Bu Güveni Farkeden Eşlerinin de Kadınlara Saygı Duymasını Sağlamaktadır 16

Aile Eğitimlerinin Aile Yaşamına Etkisi Demokrasi kültürü geliştirmesine katkı sağlamaktadır, Aile içi şiddetin önlenmesinde rol oynamaktadır , Ailenin parçalanmasını zorunlu hale getirebilecek koşulların ortadan kaldırılmasına destek olmaktadır, Aile içinde sağlıklı bir ortamın geliştirilmesi ve ailenin ekonomik olarak desteklenmesi yoluyla Kurum bakımından aile yanına dönüşün sağlanabilmesine destek olmaktadır, Ebeveynlerin sorun çözme bilgi ve becerilerini geliştirmesine katkı vermektedir, Ailelerin gereksinim duydukları diğer sosyal hizmetlere aile bütünlüğü bozulmadan ulaşabilmelerinin sağlamasına yol açmaktadır. 17

Anneleri Bilgilenirken, Çocuklar da Eğitimlere Katılmaktadır 18

Sonuç Kurumsal bakım hizmetlerinin maliyetlerinin aile bütünlüğünü korumaya, aile içi şiddeti önlemeye, çocukların aile içerisinde yetiştirilmelerine yönelik koruyucu önleyici hizmetlerin maliyetlerinden yüksek olması ve beklenilen sonucun alınamaması nedeniyle ailelere yönelik hizmetlere öncelik ve ağırlık verilmesi Kurumun öncelikleri arasında yer almaktadır. 19

Korunma altına alınması gereken çocuk sayısında, Toplum Merkezlerinin etkinliğinin artırılması durumunda; Korunma altına alınması gereken çocuk sayısında, Kadın konuk evine ihtiyaç duyan kadın sayısında, Sokakta çalıştırılan/ yaşayan çocuk sayısında, o oranda azalmaya neden olmaktadır. 20

Bu kapsamda; ailenin güçlendirilmesi ve bütünlüğünün korunmasına yönelik hizmetlerin sunumunda, diğer kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yapılmaktadır. Tüm çalışmalarda, iş ve güç birliği sağlanmasına büyük önem verilmektedir. 21

TEŞEKKÜRLER 22