VARLIKLARIN İZLENMESİ Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar PROF. DR. METİN SABAN YRD. DOÇ. DR. HAKAN VARGÜN YRD. DOÇ. DR. SERHAN GÜRKAN

DİĞER BORÇLAR Diğer borçlar hesapları, işletmelerin ticari işlemleri dışında ortaya çıkan vadesi 1 yılın altında olan veresiye ve senetli borçların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 332 İŞTİRAKLERE BORÇLAR HESABI 333 BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR HESABI 335 PERSONELE BORÇLAR HESABI 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI

331 ORTAKLARA BORÇLAR HS. İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla ortaklara borçlu bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır.

Örnek (i) İşletmemiz, 20.01.20X1 tarihinde ortağı olan Sıla Şahin’den 3 ay sonra geri ödenmek üzere 15.000 TL borç almıştır.

(ii) İşletme ortağı Sıla Şahin’e olan borç 20. 04 (ii) İşletme ortağı Sıla Şahin’e olan borç 20.04.X1 tarihinde işletmenin banka hesabından ödenmiştir.

332 İŞTİRAKLERE BORÇLAR HS. İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla iştiraklerine olan borçlarının izlendiği hesaptır.

Örnek (i) İşletme, 05.10.20X1 tarihinde iştiraki olduğu bir işletmeden kısa vadeli olarak 45.000 TL borç almıştır.

(ii) İşletmemiz, 20.12.20X1 tarihinde iştiraki olduğu işletmeye olan borcunu 3.200 TL faiziyle birlikte banka hesabından ödemiştir.

333 BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR HS. İşletmenin; sermaye taahhüdünden borçları hariç olmak üzere faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla bağlı ortaklıklara olan borçlarının izlendiği hesaptır.

Örnek (i) İşletmemiz, 12.08.20X1 tarihinde bağlı ortaklığı bulunan bir işletmeden 1 ay vadeli olarak 15.000 TL borç almıştır. Piyasa faiz oranı ise %20’dir.

(ii) İşletmemiz, bağlı ortaklığına olan borcunu vadesinde banka hesabından karşılanmak üzere ödemiştir.

335 PERSEONELE BORÇLAR HS. İşletmelerin personeline olan vadesi 1 yılın altındaki ücret, prim, ikramiye ve diğer çeşitli borçlarının izlenmesini sağlayan hesaptır.

Örnek (i) İşletmemizin 31.03.20X1 tarihinde idari bölümde çalışan personeline ilişkin olarak hazırladığı ücret bordrosu aşağıdaki gibidir.

(ii) İşletmemiz, 02.04.20X1 tarihinde personel ücretini banka hesabından ödemiştir.

336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HS. İşletmelerin vadesi 1 yılın altında ticari olmayan ve diğer borçlar hesapları kapsamına girmeyen veresiye ve senetli borçların izlenmesini sağlayan hesaptır.

Örnek (i) İşletmemiz, 15.08.20X1 tarihinde itibari değeri 90.000 TL olan tahvilleri 3 ay sonra bedelini ödemek üzere satın almıştır.

337 DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU HESABI (-) Bilanço gününde, diğer borçlar gurubundaki senetli borçların değerlemesini sağlamak amacı ile borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlendiği hesaptır. Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba borç, "647 Reeskont Faiz Gelirleri Hesabı"na alacak kaydedilir. İzleyen dönemde ise bu hesap "657 Reeskont Faiz Giderleri Hesabı"na aktarılarak kapatılır.

337 DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU HESABI (-) (i) İşletmenin dönem sonu itibariyle diğer borç senetleri tutarının 120.000 TL olduğu görülmektedir. Diğer borç senetlerine ilişkin tasarruf değeri ise 105.000 TL olarak hesaplanmıştır.

ii) Ertesi yıl mali dönemin başında ise söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI HS. İşletmenin satış amacıyla gelecekte yapacağı mal ve hizmet teslimleri ile ilgili olarak peşin tahsil ettiği tutarların izlendiği hesaptır.

Örnek (i) İşletmemiz 10.02.20X1 tarihinde bir müşterisinden nakit olarak 4.500 TL sipariş avansı almıştır.

(ii) İşletmemiz 25.02.20X1 tarihinde müşteri tarafından sipariş edilen malları teslim etmiştir. Toplam fatura bedeli 10.000 TL + %10 KDV olup, fatura bedelinden sipariş avansı mahsup edilmiş ve kalan tutar için müşteriden 1 ay vadeli senet alınmıştır.

349 ALINAN DİĞER AVANSLAR HS. Önceki bölümlerde tanımlanan avanslar dışında, işletmelerin aldığı her türlü kısa vadeli avansların izlendiği hesaptır. (i) İşletmemiz 2 yıldır kullandığı maliyet değeri 5.000 TL ve birikmiş amortismanı 2.000 TL olan bir bilgisayarı bir hafta sonra bir başka işletmeye 3.500 TL’ye satmak amacıyla anlaşmış olup bu amaçla 04.08.20X1 tarihinde 750 TL avans almıştır.

(ii) İşletmemiz 11.08.20X1 tarihinde bilgisayarı teslim edilmiş olup bedelini nakden tahsil etmiştir.

350-358 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞ BEDELLERİ HS. Yapımı birden fazla yılı kapsayacak olan taahhüt işlerine bağlı olarak işin bitirilen kısmı karşılığında alınan hakediş bedellerinin izlenmesini sağlayan hesaptır. Taahhüt yerine getirilene kadar veya diğer bir deyişle inşaat ve onarım işleri tamamlanana kadar geçen süreçte alınan hakedişler için hesap hakediş bedeli kadar alacaklandırılır. İşin geçici kabulünün yapılması halinde ise hesap alacak kısmının toplamı kadar borçlandırılır ve satışlar hesaplarına gelir kaydedilir.

Örnek (i) İnşaat sektöründe faaliyet gösteren işletmemiz taahhüt şeklinde ve 2 yıl sürecek olan bir fabrika binası inşaatını yapmaktadır. İşletme 31.12.20X1 tarihinde (1.Yıl) 140.000 TL + %10 KDV tutarında hakediş almıştır.

(ii) İşletmemiz, 31. 12. 20X2 tarihinde (2. Yıl) 160 (ii) İşletmemiz, 31.12.20X2 tarihinde (2.Yıl) 160.000 TL + %10 KDV tutarında hakediş almıştır.

(iii) İşletmemiz tarafından yapılan incelemeler sonucunda fabrikanın tamamlanmasına ilişkin olarak 10.01.20X3 tarihinde geçici kabul yapılmıştır.

ÖDENECEK VERGİ ve DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER Ödenecek vergi ve diğer yükümlülükler hesapları, işletmelerin vadesi 1 yılın altında ödemekle yükümlü oldukları dönem vergisi ve fonları, döneme ilişkin resim, harç, sosyal güvenlik kesintileri ve sendika aidatları, vadesi geçen ertelenen veya yapılandırılmış olan vergiler ile ödenmesi gereken diğer yükümlülüklerin izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ HESABI 368 VADESİ GEÇMİŞ ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER HESABI 369 ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER HESABI

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS. İşletmenin ekonomik faaliyetlerde bulunmasının sonucu ilgili mali mevzuat uyarınca mükellef veya sorumlu sıfatıyla işletmenin kendisine, personeline ve üçüncü kişilere ilişkin olarak ödenmesi gereken vergi, resim, harç ve fonların izlendiği hesaptır.

Örnek (i) İşletmemiz, 10.02.20X1 tarihinde aylık kirası 25.000 TL olan bir mağazayı kiralamış ve kira bedelini %20 stopaj kesintisi yaparak İş Bankası Beyoğlu Şubesi’ndeki hesabından mağaza sahibinin hesabına havale etmiştir.

ii) Stopaj kesintisinin 12. 02 ii) Stopaj kesintisinin 12.02.20X1 tarihinde Yeğenbey Vergi Dairesi’ne ödemesi yapılmıştır.

KDV Mahsubu

361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ HS. İşletmelerin, personel hakedişlerinden sosyal güvenlik mevzuatı hükümlerine göre kesintiye tabi tutmakla yükümlü bulundukları, personele ait emeklilik keseneği ve sigorta primleri ile bunlara ilişkin işveren katılma payları ve işverence sosyal güvenlik kuruluşlarına ödenecek diğer yükümlülüklerin izlendiği hesaptır.

361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ HS.

368 VADESİ GEÇ. ERT. VEYA TAKSİTL. VERGİ VE DİĞER YÜKÜML. HS. Kanuni süresi içerisinde ödenmeyen vergi ve yükümlülükler ile erteleme ve taksitlendirme süresi bilanço tarihinde 1 yıldan az olan vergi ve yükümlülükleri kapsar.

Örnek (i) İşletmemiz tarafından dönemde tahakkuk ettirilen ancak ödenemeyen 2.800 TL kurumlar vergisi ödemesinin 3 ay ertelenmesine ilişkin olarak Beyoğlu Vergi Dairesi’ne bir dilekçe verilmiştir. Söz konusu vergi erteleme talebi, vergi dairesi tarafından 10.04.20X1 tarihinde kabul görmüştür.

BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI Bilanço günü itibariyle ortaya çıkan ancak tutarı işletmeler tarafından kesin olarak tespit edilemeyen veya tutarı tespit edilse dahi tahakkuk dönemi belli olmayan 1 yıldan kısa vadeli borç ve giderler için ayrılan karşılıklara ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 370 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI 371 DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HESABI (-) 372 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HESABI 373 MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI HESABI 379 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI HESABI

370 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS. Dönem kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi, diğer vergi ve kesintiler, fonlar ve benzeri diğer yükümlülükler için ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır. Dönem kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi ve yasal yükümlülükler, dönem kârı hesabının borcu karşılığında bu hesaba alacak olarak kaydedilir. Vergi tahakkukunun kesinleşmesi durumunda ise bu hesap borçlandırılarak kapatılır ve ilgili tutar "371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı" ile mahsup edilerek kalan tutar "360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı”na aktarılır.

Örnek (i) İşletmemizin faaliyet dönemine ilişkin dönem karı 95.000 TL olup, Kurumlar Vergisi oranı %20’dir.

(ii) Kurumlar vergisinin tahakkuk ettirilmesi halinde söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

(iii) İşletmenin faaliyet dönemi içerisinde 3 (iii) İşletmenin faaliyet dönemi içerisinde 3.500 TL peşin ödediği vergi ve fon olduğunu varsaydığımızda söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

371 DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HS. Mevzuat gereğince peşin ödenen gelir ve kurumlar vergisi ile diğer yükümlülüklerin izlendiği hesaptır.

(i) İşletmemizin faaliyet dönemine ilişkin dönem karı 150 (i) İşletmemizin faaliyet dönemine ilişkin dönem karı 150.000 TL olup, dönem içinde peşin olarak ödediği vergi ve fon tutarı ise 18.000 TL’dir. Kurumlar Vergisi oranı %20’dir.

372 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HS. Bu hesapta, belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve bir yıl içinde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatları karşılıkları izlenir.

(i) İşletmemiz, 31.12.20X1 tarihinde gelecek mali yıl içinde yönetim bölümünden emekliye ayrılacak iki personeli için 135.000 TL kıdem tazminatı ödeneceğini tahmin etmektedir.

(ii) İşletmemiz personeli Can Bey, 10. 05 (ii) İşletmemiz personeli Can Bey, 10.05.20X1 tarihinde emekliye ayrılmış olup, fiili kıdem tazminatı tutarı 65.000 TL olarak hesaplanmıştır. Fiili kıdem tazminatı tutarından 500 TL damga vergisi kesintisi yapıldıktan sonra kalan tutar işletmenin banka hesabından personelin aynı bankadaki hesabına havale edilmiştir.

GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI Bir faaliyet döneminde ortaya çıkan ancak gelecek aylarda satış hesaplarına kaydedilecek gelirler ile yine bir faaliyet döneminde ortaya çıkan ancak gelecek aylarda gider hesaplarına kaydedilecek tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER HESABI 381 GİDER TAHAKKUKLARI HESABI

380 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HS. Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan kısa süreye ait kısımlarının izlendiği hesaptır.

(i) Gıda sektöründe faaliyet gösteren işletmemiz 01. 12 (i) Gıda sektöründe faaliyet gösteren işletmemiz 01.12.20X1 tarihinde işletmeye ait olan kamyoneti 2 aylığına aylık kira bedeli 3.000 TL + %10 KDV ile kiraya vermiştir. Toplam kira bedeli ve KDV tutarı nakden tahsil edilmiştir.

(ii) 01.01.20X1 tarihinde (ertesi dönem) söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

381 GİDER TAHAKKUKLARI HS. Gelecek aylarda ödemesi yapılacak ve kesinlikle belgeye dayalı gider tahakkuklarının izlendiği hesaptır.

(i) İşletmemiz 01. 12. 20X1 tarihinde aylık kirası 2 (i) İşletmemiz 01.12.20X1 tarihinde aylık kirası 2.500 TL olan bir mağazayı 2 aylığına kiralamıştır. 2 aylık kira bedeli olan 5.000 TL + %10 KDV kira süresi bitiminde ödenecektir.

(ii) Kira süresi bitiminde kira ödemesinin 2 aylık tutarı olan 5 (ii) Kira süresi bitiminde kira ödemesinin 2 aylık tutarı olan 5.000 TL + %10 KDV nakden ödenmiştir.

DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR Kısa vadeli yükümlülükler ile ilgili yukarıda açıklanan hesaplar kapsamına girmeyen 1 yıldan kısa vadeli diğer yabancı kaynaklara ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 391 HESAPLANAN KDV HESABI 392 DİĞER KDV HESABI 393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI HESABI 399 DİĞER ÇEŞİTLİ YABANCI KAYNAKLAR HESABI

391 HESAPLANAN KDV HS. Bu hesap, teslim edilen mal veya ifa edilen hizmetler üzerinden hesaplanan Katma Değer Vergisi ile işlemi gerçekleşmeyen ya da işlemden vazgeçilen mal ve hizmetlere ilişkin Katma Değer Vergisi’nin izlendiği hesaptır.

Örnek (i) İşletmemiz, 15.02.20X1 tarihinde 35.000 TL + %10 KDV bedelle mal satmış olup bedeli karşılığında 3 ay vadeli bir senet almıştır.

393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HS. İşletme merkezi ile şubeleri arasında ve şubelerin kendi arasındaki borç ve alacak tutarlarının izlenmesini sağlayan hesaptır. İşletme merkezinin şubelerinden alacağı doğması halinde ve yine bir şube-nin diğer şubelerden ve işletme merkezinden alacağı olması halinde hesap borçlandırılır.

Örnek (i) Merkezi İstanbul’da bulunan işletmemizin Adana Şubesi, stoğundaki 85.000 TL tutarındaki malı 25.10.20X1 tarihinde Yalova Şubesi’ne göndermiştir. ** Yalova Şubesi tarafından yapılacak olan muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

(i) Merkezi İstanbul’da bulunan işletmemizin Adana Şubesi, stoğundaki 85.000 TL tutarındaki malı 25.10.20X1 tarihinde Yalova Şubesi’ne göndermiştir. ** Adana Şubesi tarafından yapılacak olan muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI HS. Sayımlar sonunda tespit edilen kasa, stok ve maddi duran varlıklar fazlalarıyla, üniteler arası yollamada ortaya çıkan fazlaların geçici olarak kayıt edileceği hesaptır. Maddi duran varlık fazlasının tespitinde, fazlalar emsal değerleriyle ilgili duran varlık hesabı karşılığında bu hesaba alacak yazılır, sayım dönemi içinde kâr kaydı gerektiği belgelenenler "679 Diğer Olağandışı Gelir ve Kârlar Hesabı" karşılığında bu hesaba borç yazılır.

(i) 31. 03. 20X1 tarihi itibariyle kasa hesabının kalanı 17 (i) 31.03.20X1 tarihi itibariyle kasa hesabının kalanı 17.000 TL olmasına karşın yapılan kasa sayımı sonucunda kasada fiili olarak 18.500 TL olduğu tespit edilmiştir. Söz konusu kasa farkının nedeni gün içerisinde bulunamamıştır.

(ii) 10.04.20X1 tarihinde yapılan araştırmalar sonucu kasa fazlalığının veresiye borcu bulunan bir müşterinin 1.500 TL’lik borcunu nakden ödemiş olmasına rağmen tahsilatın kayıtlara yansıtılmamasından kaynaklandığı tespit edilmiştir.

(iii) Yapılan araştırmalar sonucu kasa fazlalığı nedeninin bulunamaması halinde söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.