GÜMRÜK İŞLEMLERİ ÖZELİNDE SINAİ MÜLKİYET KANUNU Ceren TURGUT Türk Patent ve Marka Kurumu Mayıs 2017

İÇERİK Taklit Mal Hakkın Kapsamı Gümrük İdaresince Koruma

Marka, coğrafi işaret, tasarım, patent hakları kitaplar halinde düzenlenmiştir. Hak sahipliği Tescil şartı Hakkın kapsamı her hak için ayrı düzenlenmiştir.

Taklit Mal SMK kapsamında taklit veya sahte mal kavramlarının tanımları yapılmamıştır. Gümrük Yönetmeliğinde taklit mala karşılık gelmek üzere sahte mal tanımı yapılmıştır. Gümrük Kanunu’nda geçen “fikri ve sınai haklar mevzuatına göre korunması gereken haklar ile ilgili olarak hak sahibinin yetkilerine tecavüz eder mahiyetteki eşya” terimi kullanılmıştır. Hem cezaya tabi hem de ceza gerektirmese hakka tecavüze eder nitelikteki eşyadan bahseder.

Madde 100 1) Ambalajı da dahil olmak üzere, yetkisiz olarak hak sahibinin aynı tip eşya için geçerli tescilli markası ile aynı ticari markayı veya esas yönleri itibariyle* bu ticari markadan ayırt edilemeyen bir ticari markayı taşıyan ve bu yolla fikri ve sınai hakların korunması mevzuatına göre güvence altına alınan hakkı ihlal eder nitelikteki eşyayı, 2) Sahte eşyayla birlikte veya ayrı olarak birinci alt bentte belirtilen eşya ile aynı koşullarda gümrüğe sunulan logo, etiket, stiker, broşür, kullanım kılavuzu, garanti belgesi gibi her türlü marka simgesini, 3) Birinci alt bentte belirtilen eşya ile aynı koşullarda ve sahte eşyadan ayrı olarak gümrüğe sunulan, sahte eşyanın markalarını taşıyan ambalaj malzemelerini … ifade eder.

Karakteristik işaretlerden oluşturulan ve bir tanıma vasıtası olan. Aynı tip eşya Geçerli tescilli marka (işlem yoğunluğu ve ekonomik öneminden olsa gerek),diğer SMH ? Aynı veya esas yönleri itibariyle ayırt edilemeyen Eşyayla logo, etiket, stiker, broşür, kullanım kılavuzu, garanti belgesi gibi her türlü marka simgesi Eşyayla veya eşyadan ayrı olarak ambalaj malzemeleri

Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 29’uncu maddesinde marka sahibinin izni olmaksızın, markayı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerini kullanmak suretiyle markayı taklit etmenin şekli belirtilmiştir. Markanın aynısını kullanmak iktibas, markanın ayırt edilemeyecek kadar benzerini kullanmak ise iltibas kavramları ile doktrine yerleşmiştir. Taklit kavramının karşıt kavramı ise orijinal kavramıdır. Marka sahibinin izni olmaksızın kullanımlar da taklit mal olmakta, marka sahibi tarafından verilen izinler(dağıtıcı,lisans* gibi) olması halinde kullanım taklit olmayacak, orijinal mal olacaktır. Lisans veren, lisans alan tarafından üretilecek malın veya sunulacak hizmetlerin kalitesini garanti altına alacak önlemleri alır.

Marka Hakkın Kapsamı SMK madde 7/2 Marka sahibinin, izinsiz olarak yapılması hâlinde, aşağıda belirtilen fiillerin önlenmesini talep etme hakkı vardır: a) Tescilli marka ile aynı olan herhangi bir işaretin, tescil kapsamına giren mal veya hizmetlerde kullanılması. b) Tescilli marka ile aynı veya benzer olan ve tescilli markanın kapsadığı mal veya hizmetlerle aynı veya benzer mal veya hizmetleri kapsayan ve bu nedenle halk tarafından tescilli marka ile ilişkilendirilme ihtimali de dâhil karıştırılma ihtimali bulunan herhangi bir işaretin kullanılması. c) Aynı, benzer veya farklı mal veya hizmetlerde olmasına bakılmaksızın, tescilli marka ile aynı veya benzer olan ve Türkiye’de ulaştığı tanınmışlık düzeyi nedeniyle markanın itibarından haksız bir yarar elde edecek veya itibarına zarar verecek veya ayırt edici karakterini zedeleyecek nitelikteki herhangi bir işaretin haklı bir sebep olmaksızın kullanılması. marka sahibinin tescilli marka hakkı kapsamında önlenmesini talep edebileceği fiiller

Hakkın sınırları SMK madde 7/3 Maddenin üçüncü fıkrasında, ikinci fıkra kapsamında yasaklanabilecek fiiller sayılmış bulunmaktadır. Buna göre; a) İşaretin, mal veya ambalajı üzerine konulması. b) İşareti taşıyan malların piyasaya sürülmesi, teslim edilebileceğinin teklif edilmesi, bu amaçlarla stoklanması veya işaret altında hizmetlerin sunulması ya da sunulabileceğinin teklif edilmesi. c) İşareti taşıyan malın ithal ya da ihraç edilmesi. ç) İşaretin, teşebbüsün iş evrakı ?? ve reklamlarında kullanılması. d) İşareti kullanan kişinin, işaretin kullanımına ilişkin hakkı veya meşru bağlantısı olmaması şartıyla işaretin aynı veya benzerinin internet ortamında ticari etki yaratacak biçimde alan adı, yönlendirici kod, anahtar sözcük ya da benzeri biçimlerde kullanılması. e) İşaretin ticaret unvanı ya da işletme adı olarak kullanılması. f) İşaretin hukuka uygun olmayan şekilde karşılaştırmalı reklamlarda kullanılması.

Fıkranın c bendi önceki düzenlemeden tamamen farklıdır. 556 sayılı KHK’de «İşareti taşıyan malın gümrük bölgesine girmesi, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması.» şeklinde olan hüküm SMK’de «İşareti taşıyan malın ithal ya da ihraç edilmesi.» olarak değiştirilmiştir.

Eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması deyimi; madde 3/14; Eşyanın, a) Bir gümrük rejimine tabi tutulmasını, b) Bir serbest bölgeye girmesini, c) Türkiye Gümrük Bölgesi dışına yeniden ihracını, d) İmhasını, e) Gümrüğe terk edilmesini ifade eder. Gümrük rejimi deyimi; madde 3/15 a) Serbest dolaşıma giriş rejimini, b) Transit rejimini, c) Gümrük antrepo rejimini, d) Dahilde işleme rejimini, e) Gümrük kontrolü altında işleme rejimini, f) Geçici ithalat rejimini, g) Hariçte işleme rejimini, h) İhracat rejimini ifade eder.

556 sayılı KHK’nin 9’uncu maddesi 21/1/2009 tarihli ve 5833 sayılı Kanunun birinci maddesi ile değiştirilerek gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım ifadeleri metne eklenmiştir. Değişiklikten önce ise aynı SMK’de olduğu gibi ithal ve ihraç terimleri kullanılmakta idi. Yargıtay’ın bu değişiklik öncesi vermiş olduğu bazı kararlarda transit malların marka hakkı ihlali oluşturduğunu belirtirken bazı kararlarında ise aksi yönde düşünce belirttiği bilinmektedir. Değişiklikten sonra ise Yargıtay’ın transit rejime tabi tutulan taklit malların marka hakkı ihlali oluşturacağını kabul etmektedir. 11 Hukuk Dairesinin 17/09/2009 Tarih 2007/14400 E.-2009/9503 K. sayılı kararı «Başka ülkeden gelip, bir başka ülkeye transit gönderilen, ancak Türkiye sınırları içerisinde ele geçirilen taklit markalı mallar marka ihlali teşkil eder»

Marka Hakkının Kapsamında İstisnalar SMK’nın 7/5 hükmüne göre markanın, dürüstçe ve ticari hayatın olağan akışı içinde ; a) Gerçek kişilerin* kendi ad veya adresini belirtmek, b) Malların veya hizmetlerin türüne, kalitesine, miktarına, kullanım amacına, değerine, coğrafi kaynağına, üretim veya sunuluş zamanına ya da diğer niteliklerine ilişkin açıklamalarda bulunmak, c) Özellikle aksesuar, yedek parça veya eşdeğer parça ürünlerinde, malın ya da hizmetin kullanım amacının belirtmek , için gerekli olduğu hâllerde kullanılması halinde, marka sahibinin bu fiilleri yasaklama hakkı bulunmamaktadır.

Önceki düzenlemede aksesuar ve yedek parçaların KHK’nın 12 nci maddesinde sayılmayışı eleştiri konusu olup; 12 nci maddedeki ‘…kullanıma ilişkin açıklamalar..’ ifadesi geniş yorumlanarak bu durum giderilmeye çalışılmıştır. SMK 7/5 hükmü mehaza (2015/2424 Sayılı AB Tüzüğü m.12 ve 2015/2436 sayılı AB Marka Direktifi m.14) uygun bir şekilde aksesuar ve yedek parçaları da açıkça maddede saymıştır. Ayrıca «eşdeğer parça» kavramına da maddede yer verilmiştir. Buna göre özellikle aksesuar, yedek parça ve eşdeğer parça gibi malların yada hizmetlerin kullanım amacını göstermek için gereklilik bulunan hallerde markanın kullanılması marka sahibince engellenemeyecektir. Yargıtay’ın yerleşik uygulamasında asli unsur-tali unsur ayrımı yaptığı, markanın üçüncü kişiler tarafından tali unsur olarak kullanılması halinde, bu kullanımı dürüst kullanım kapsamında değerlendirileceği belirtilmektedir (11.HD.2003/2346E.,2003/8743K. ve 03.10.2003 tarihli Opel kararı).

AB Düzenlemesi 2015/2424 sayılı Tüzüğü’nün giriş bölümünde belirtildiği üzere AB marka sahipleri haklarını ihlal eden malların Birlik sınırlarına girmesini ve transit, nakliye, depolama, serbest bölgeler, geçici depolama, dahilde işleme veya geçici kabul dahil tüm gümrük bölgelerine yerleştirilmesini önlemelidir. AB’de; 2015/2436 sayılı Direktifte*(3 yıl) ithal veya ihraç kavramları korunmakla birlikte; istisna ve yeni bir hüküm olarak 10/4 maddesinde marka hakkını ihlal ettiği düşünülen ürün ülkede serbest dolaşıma sokulmayacak olsa bile varış ülkesinde korunmakta ise ülkelerin bunu engelleme hakları olduğu belirtilmektedir. Hükümde geçen varış ülkesi prensibine SMK’de yer verilmemiştir.

Philips ve Nokia Kararları “Avrupa Birliği’nde marka hakkıyla korunan malların taklidi olan veya Avrupa Birliği’nde telif hakkı, bağlantılı bir hak veya tasarım hakkıyla korunan malların kopyası olan ve birlik üyesi olmayan bir ülkeden gelen mallar, sadece erteleyici bir işlem (suspensive procedure) çerçevesinde Avrupa Birliği gümrük alanına sokulmaları nedeniyle, ilgili Tüzükler anlamında “taklit mallar” veya “korsan mallar” olarak sınıflandırılamaz; Diğer taraftan bu malların, Avrupa Birliği’nde satışa sunulması niyetinin bulunduğunun ispatlanması (ispatın, diğerlerine ilaveten, malların Avrupa Birliği’nde bir müşteriye satıldığının veya Avrupa Birliği’ndeki müşterilere satışının teklif edildiğinin veya reklamının yapıldığının ortaya konulması veya mallara ilişkin belgelerden veya yazışmalardan bu malların Avrupa Birliği müşterilerine yönlendirileceğinin açık olarak öngörülmesi hallerinde, gerçekleştiği kabul edilir)  durumunda, bu mallar nedeniyle söz konusu haklara tecavüz gerçekleşebilir ve bu sebeple bu mallar “taklit mallar” veya “korsan mallar” olarak sınıflandırılabilir./ABAD 01/12/2011T. C-446/09 (Koninklijke Philips Electronics NV v Lucheng Meijing Industrial Company Ltd, Far East Sourcing Ltd, Röhlig Hong Kong Ltd, Röhlig Belgium NV), C-495/09 (Nokia Corporation v Her Majesty’s Commissioners of Revenue and Customs – Müdahil: INTA- Kaynak:iprgezgini.org)

Tasarım Hakkın Kapsamı SMK madde 59 Üçüncü kişiler, tasarım sahibinin izni olmadan koruma kapsamındaki tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünü üretemez, piyasaya sunamaz, satamaz, ithal edemez, ticari amaçlı kullanamaz. Tecavüz Halleri SMK madde 81 (1) Aşağıda belirtilen fiiller tasarım hakkına tecavüz sayılır: a) Tasarım sahibinin izni olmaksızın bu Kanun hükümlerine göre koruma kapsamındaki bir tasarımın kullanıldığı veya uygulandığı ürünün aynısını veya genel izlenim itibarıyla ayırt edilemeyecek kadar benzerini üretmek, piyasaya sunmak, satmak, sözleşme yapmak için öneride bulunmak, ticari amaçla kullanmak veya bu amaçlarla bulundurmak, başka bir şekilde ticaret alanına çıkarmak, ithal işlemine tabi tutmak.

Patent Hakkın Kapsamı SMK madde 85 (1) Patent sahibi, buluşun yeri, teknoloji alanı ve ürünlerin ithal veya yerli üretim olup olmadığı konusunda herhangi bir ayrım yapmaksızın patent hakkından yararlanır. (2) Patent sahibinin, izinsiz olarak yapılması hâlinde aşağıda belirtilen fiillerin önlenmesini talep etme hakkı vardır: a) Patent konusu ürünün üretilmesi, satılması, kullanılması veya ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle elde bulundurulması. b) Patent konusu olan bir usulün kullanılması. c) Kullanılmasının yasak olduğu bilinen veya bilinmesi gereken usul patentinin kullanılmasının başkalarına teklif edilmesi. ç) Patent konusu usul ile doğrudan doğruya elde edilen ürünlerin satılması, kullanılması, ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle elde bulundurulması. (3) Aşağıda sayılan fiiller patentin sağladığı hakkın kapsamı dışındadır: Sınai veya ticari bir amaç taşımayan ve özel maksatla sınırlı kalan fiiller.

Tecavüz Halleri SMK madde 141 (1) Aşağıdaki fiiller, patent veya faydalı model hakkına tecavüz sayılır: a) Patent veya faydalı model sahibinin izni olmaksızın buluş konusu ürünü kısmen veya tamamen üretme sonucu taklit etmek. b) Kısmen veya tamamen taklit suretiyle meydana getirildiğini bildiği ya da bilmesi gerektiği hâlde tecavüz yoluyla üretilen buluş konusu ürünleri satmak, dağıtmak veya başka bir şekilde ticaret alanına çıkarmak ya da bu amaçlar için ithal etmek, ticari amaçla elde bulundurmak, uygulamaya koymak suretiyle kullanmak veya bu ürünle ilgili sözleşme yapmak için öneride bulunmak. c) Patent sahibinin izni olmaksızın buluş konusu usulü kullanmak veya bu usulün izinsiz olarak kullanıldığını bildiği ya da bilmesi gerektiği hâlde buluş konusu usulle doğrudan doğruya elde edilen ürünleri satmak, dağıtmak veya başka bir şekilde ticaret alanına çıkarmak ya da bu amaçlar için ithal etmek, ticari amaçla elde bulundurmak, uygulamaya koymak suretiyle kullanmak veya bu ürünlerle ilgili sözleşme yapmak için öneride bulunmak.

Coğrafi İşaret Hakkın Kapsamı / Tecavüz Halleri SMK madde 44 / SMK madde 53 Coğrafi işareti tescil ettiren ile tescil edilmiş coğrafi işaretin kullanım hakkına sahip kişiler, üçüncü kişilerin; a) Coğrafi işaret tescilinde belirtilen ürün özelliklerini taşımadığı hâlde coğrafi işaretin ününden yarar sağlayacak şekilde ya da tescil kapsamındaki ürünler veya bunlarla ilişkilendirilebilecek nitelikteki ürünlerle ilgili olarak coğrafi işaretin veya 46 ncı madde uyarınca kullanılması öngörülen amblemin ticari amaçlı olarak doğrudan veya dolaylı kullanımının, b) Ürünün gerçek menşeini veya niteliğini belirten açıklamalar yahut stilinde, tarzında, tipinde, türünde, yöntemiyle, orada üretildiği biçimde gibi terimler içerse veya başka bir dile tercüme edilmiş olsa dahi, tescilli coğrafi işaretin, tescil kapsamındaki özelliklerini taşımayan ya da çağrışım yapacak şekilde benzeri olan ürün üzerindeki yanıltıcı kullanımının veya taklidinin, c) Tescilli coğrafi işareti üzerinde taşıyan ürünün iç veya dış ambalajında, tanıtım ve reklamında veya ürünle ilgili herhangi bir yazılı belgede, ürünün tescil edilmiş doğal veya esas nitelik ve özellikleri ile menşeine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı herhangi bir açıklama veya belirtiye yer verilmesinin, ç) Tescilli coğrafi işarete ait amblemin tüketiciyi yanıltıcı biçimde kullanımının, önlenmesini talep etme hakkına sahiptir.

Gümrük İdaresince Koruma Re’sen Başvuru üzerine Başvuruda bulunma yetkisi; fikri hak sahipleri; marka coğrafi işaret patent tasarım hakları tek tek sayılarak ilgili mevzuatlara gönderme yapmıştır. Hak sahibi GY madde 100 1) Fikri ve sınai hakların korunması mevzuatına göre korunması gereken haklara sahip olan kişiyi, 2) Birinci alt bentte sayılan fikri ve sınai hakları kullanmak için yetki verilen kişi veya temsilcisi ile hak sahibinin temsilcisini belirtir.

İhtiyati Tedbir SMK madde 159 (1) Bu Kanun uyarınca dava açma hakkı olan kişiler, dava konusu kullanımın, ülke içinde kendi sınai mülkiyet haklarına tecavüz teşkil edecek şekilde gerçekleşmekte olduğunu veya gerçekleşmesi için ciddi ve etkin çalışmalar yapıldığını ispat etmek şartıyla, verilecek hükmün etkinliğini temin etmek üzere, ihtiyati tedbire karar verilmesini mahkemeden talep edebilir. (2) İhtiyati tedbirler özellikle aşağıda belirtilen tedbirleri kapsamalıdır: a) Davacının sınai mülkiyet hakkına tecavüz teşkil eden fiillerin önlenmesi ve durdurulması. b) Sınai mülkiyet hakkına tecavüz edilerek üretilen veya ithal* edilen tecavüze konu ürünlere, bunların üretiminde münhasıran kullanılan vasıtalara ya da patenti verilmiş usulün icrasında kullanılan vasıtalara, tecavüze konu ürünler dışındaki diğer ürünlerin üretimini engellemeyecek şekilde, Türkiye sınırları içinde veya gümrük ve serbest liman veya bölge gibi alanlar dâhil, bulundukları her yerde elkonulması ve bunların saklanması. c) Herhangi bir zararın tazmini bakımından teminat verilmesi. (3) İhtiyati tedbirlerle ilgili bu Kanunda hüküm bulunmayan hususlarda 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümleri uygulanır.

TEŞEKKÜRLER