TÜRKİYE’DE İÇ BORÇLANMA SİSTEMİ R. Hakan ÖZYILDIZ 2017

HAZİNECE İHRAÇ EDİLEN DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ DİBS Özel Tertip Olmayan Devlet İç Borçlanma Senetleri Özel Tertip Devlet İç Borçlanma Senetleri Nakit girişi sağlar Nakit girişi sağlamaz Kamu Bankalarının görev zararları için ihraç edilen DİBS’ler Bankaların bilanço yapılarının iyileştirilmesi için yapılan ihraçlar www.hozyildiz.com

HAZİNECE İHRAÇ EDİLEN DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ SINIFLANDIRMALARI DİBS DİBS Kuponsuz Kuponlu (İskontolu) Hazine Bonosu Devlet Tahvili Sabit faizli Değişken faizli YTL DİBS Çok da anlamlı olmasa da nakit ve nakit dışı senet adlandırması yapılabilmektedir. Döviz Cinsi Döviz Dövize Endeksli www.hozyildiz.com

HAZİNECE İHRAÇ EDİLEN DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ Hazine, Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu olmak üzere iki çeşit Devlet İç Borçlanma Senedi ihraç etmektedir; Devlet Tahvilleri, 1 yıl ve daha uzun vadeli, Hazine Bonoları ise 1 yıldan kısa vadeli iç borçlanma senetleridir. NOT: 1 yıl, Hazine için 364 gündür. www.hozyildiz.com

HAZİNECE İHRAÇ EDİLEN DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ Para Cinsine Göre Sınıflandırma : İhraç para birimi cinsine göre döviz veya TL cinsinden senet ihraçları yapılabilmekte, döviz cinsinden ihracı gerçekleştirilen senetler ise ya döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak toplam iç borç stoku içerisindeki yerini alabilmektedir. Döviz cinsi ve dövize endeksli senetler arasındaki en belirgin fark, döviz cinsinden senetlerin borçlanma ve ödemelerine ilişkin işlemlerin dövizle yapılmasına karşın dövize endeksli senetlerin borçlanma ve ödemelerinin belirlenen kur üzerinden hesaplanan TL karşılıkların dikkate alınarak yapılmasıdır. www.hozyildiz.com

HAZİNECE İHRAÇ EDİLEN DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ Kupon durumuna göre sınıflandırma: Kuponsuz senetler (zero coupon bonds) olarak adlandırabileceğimiz iskontolu senetlerin faiz ödemeleri sadece vade sonunda yapılır. Söz konusu senetlerin satış fiyatları ile her bir senedin vade sonunda ulaşacağı nominal tutar arasındaki fark senedin üzerinde taşıdığı ve yatırımcının elde edeceği faiz kazancı olacaktır. Bu noktada, iskontolu senetler, “ihraç tarihinde iskonto edilmiş fiyat ile satılan, vadesi boyunca herhangi bir kupon ödemesi olmayan, yatırımcı için getirisi nominal fiyat ile iskontolu fiyat arasındaki fark olan “sabit getirili senetler” olarak tanımlanabilir. Kuponlu senetler ise, itfa olana kadar senedi elinde bulunduran yatırımcısına belirli dönemlerde nakit akımı sağlayan senetler olarak ifade edilebilir. www.hozyildiz.com

DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ HAZİNECE İHRAÇ EDİLEN DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ Kuponlu senetler nominal değer (par value) üzerinden ihraç edilebildiği gibi nominal değerin altında “iskontolu”, nominal değerin üzerinde “primli” olarak ihraç edilebilmektedir. Piyasa Faiz Oranı < Kupon Faiz Oranı PRİMLİ olması, Piyasa Faiz Oranı > Kupon Faiz Oranı İSKONTOLU olması, Piyasa Faiz Oranı = Kupon Faiz Oranı PAR’dan olması, beklenir. www.hozyildiz.com

HAZİNECE İHRAÇ EDİLEN DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ Faiz tipine göre sınıflandırma: İskontolu senetler sabit getirili senetlerdir. Kuponlu senetler ise sabit veya değişken faiz ödemeli olarak ihraç edilebilir. Sabit faiz ödemeli senetler için kupon ödeme dönemlerinde veya vade sonlarında ödenecek faiz miktarları, senetlerin ihraç gününde belliyken, değişken faiz ödemeli senetlerde ilgili büyüklükleri “bir değere endekslemek” söz konusudur. Ancak, bu noktada toplam iç borç stokunda yer alan değişken faizli senetlerde ayrıca bir ek getiri (spread) uygulamasına da yer verilebilmektedir. www.hozyildiz.com

HAZİNECE İHRAÇ EDİLEN DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ Sabit faizli senetler vade sonuna kadar elde tutulmaları halinde belirli bir getiriyi garanti ederken; yatırımcının vade sonunda elde edeceği getiri vade başlangıcında bilinmektedir. Değişken faiz ödemeli senetler ise menkul kıymetin ihraç ve itfa tarihi arasındaki dönemde faiz oranında oluşabilecek aşırı volatiliteye ilişkin yatırımcının üstlenmesi olası faiz riskinin azaltılmasını ve bu yolla borçlanan için nispeten uzun vadeli borçlanabilmeyi olanaklı kılar. Hazine kuponlu senetlerin ihracı yoluna giderek uzun vadede borçlanma kabiliyetini arttırmaya çalışmakta, yatırımcı ise bu senetlerden satın alarak sık ve düzenli nakit akımları elde etmeyi hedeflemektedir. www.hozyildiz.com

HAZİNECE İHRAÇ EDİLEN DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ Finansman Amacına Göre Sınıflandırma : Bütçe Finansmanı Amacı Dışında İkrazen İhraç Edilen Özel Tertip Devlet İç Borçlanma Senetleri :Bütçenin finansmanı dışında, Hazine’ye herhangi bir nakit girişi olmadan, borcun niteliğine göre kuruluşlarla Hazine arasında bir borç alacak ilişkisi doğurmak üzere “ikrazen” ihraç edilen özel tertip iç borçlanma senetleridir. Bütçe Finansmanı Amacıyla İhraç Edilen Özel Tertip Devlet İç Borçlanma Senetleri: İlgi bütçe yılında ödenek ayrılması yoluyla ihracı gerçekleştirilebilen ancak Hazine hesaplarına nakit girişi sağlamayan senetlerdir. Bütçe Finansmanı Amacıyla İhraç Edilen Devlet İç Borçlanma Senetleri: Bütçe açığının finansmanı amacıyla ihraç edilen ve Hazine hesaplarına nakit girişi sağlayan senetlerdir. www.hozyildiz.com

HAZİNECE İHRAÇ EDİLEN İSKONTOLU DİBS’LER 1) Kuponsuz Senetler (iskontolu senetler) İhale yolu ile ihraç edilen Devlet tahvili (1 yıldan uzun vadeli) ve Hazine Bonoları (1 yıldan kısa vadeli) genelde kuponsuz senetler olup iskontolu olarak satılmaktadır. Yatırımcı vade tarihinde 100 YTL değere sahip olacak bir adet senede ihale tarihinde kaç liralık bir bedel ödemek istediğini belirlemektedir. Anapara ve faiz ödemesi vade sonunda ödeneceği için tek bir nakit akımı söz konusudur. www.hozyildiz.com

HAZİNECE İHRAÇ EDİLEN KUPONLU DİBS’LER 2) Kuponlu Senetler Borcun vadesini daha uzun döneme yayarak borç çevirme riskinin azaltılması amacıyla borçlanmanın vadesinin uzatılması önem teşkil etmektedir. Kuponlu senet ihracı yoluyla borçlanma vadesinin uzatılması amaçlanmaktadır. Sabit Kuponlu Senetler Sabit kuponlu senedin ilk ihracı sırasında kupon oranı Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenmektedir. Piyasa katılımcılarının sabit kuponlu bu tahvil için ihalede nominal değer üzerinden bir fiyat vermeleri istenmektedir. Tahvilin vade tarihinde anapara ödemesi yapılmakta, kupon ödeme tarihlerinde ise faiz ödemeleri gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla, birden fazla nakit akımı söz konusudur. Ölçüt borçlanma stratejisinin ikincil piyasa üzerinde yaratacağı olumlu etkilerden faydalanmak amacıyla, 1999 yılı başından itibaren 2 yıl vadeli, sabit faizli 3 ayda bir kupon ödemeli tahvillerin ihracına başlamıştır. 2003 yılı son çeyreğinde, 2 yıl vadeli 6 ayda bir kupon ödemeli, 2004 yılı son çeyreğinde 3 yıl vadeli 6 ayda bir kupon ödemeli ve 2005 yılı Şubat ayında ise 5 yıl vadeli 6 ayda bir kupon ödemeli tahvil ihraçları gerçekleştirilmiştir. www.hozyildiz.com

HAZİNECE İHRAÇ EDİLEN KUPONLU DİBS’LER b) DEĞİŞKEN FAİZLİ TAHVİLLER (DFT) Hazine Müsteşarlığı’nca, Temmuz 1999’dan itibaren değişken faizli Devlet Tahvillerinin ihale yoluyla ihracına başlanmıştır. Sabit kuponlu senetlerin ihracında olduğu gibi, bu enstrümanların ihracı yoluyla Hazine iç borç stokunun ortalama vadesinin uzatılması hedeflenmektedir. Söz konusu değişken faizli tahvil ile Hazine bir yandan faiz riskini üstlenirken, diğer yandan vade uzatımı yoluyla Hazine borcunu yenileme (roll-over) riskini azaltmayı hedeflemektedir. DFT’lerin yapısı gereği faiz oranlarındaki değişimlere karşı fiyat duyarlılığı sonraki kupon tarihine kalan süre ile orantılı olmakta (effective duration), ve dolayısıyla fiyat yapısı bir anlamda 3 ay vadeli bir bonoya benzemektedir. Dolayısıyla piyasa oyuncuları bu tahvili alarak büyük bir faiz riski üstlenmemiş olacaklardır. DFt’lerin fiyatlaması, sağlayacağı nakit akımlarının değişken olması sebebiyle sabit getirili enstrümanlara göre daha zordur. Daha önceki ihraçlar ve ikincil piyasa gözlemlerine bakıldığında, söz konusu unsurun senetlerin likiditesi üzerinde olumsuz bir etki yarattığı gözlenmektedir. www.hozyildiz.com

ENFLASYONA ENDEKSLİ TAHVİL İHRAÇCI AÇISINDAN NEDEN ENFLASYONA ENDEKSLİ TAHVİL? Hükümetlerin, enflasyon beklentilerinin hedefin üzerinde olduğu kötümser piyasalarda maliyet fırsatını kullanmaları Enflasyonun düşürülmesine ilişkin hükümetlerin verdiği taahhütlerin güçlendirilerek kredibilitenin artırılması Borçlanma maliyetinin enflasyon risk primi ölçüsünde azaltılması Piyasa oyuncularının enflasyon beklentilerini gerçekçi olarak yansıtması bakımından enflasyon belirsizliğinin azaltılması Enflasyona endeksli yapıdaki gelirlere karşılık benzer yükümlülük yaratılarak bilanço riskinin azaltılması Daha dengeli –farklılaştırılmış yapıda- yükümlülük portföy dağılımı Farklı yatırımcı kitlelerine ulaşma www.hozyildiz.com

ENFLASYONA ENDEKSLİ TAHVİL YATIRIMCI AÇISINDAN NEDEN ENFLASYONA ENDEKSLİ TAHVİL? Enflasyon riskine karşı koruma Duration uzatmak için uygun bir enstrüman Kur volatilitesine karşı bir “hedge” Diğer enstrümanlara göre düşük “fiyat volatilitesi” www.hozyildiz.com

ENFLASYONA ENDEKSLİ TAHVİL Tahvilin Yapısı: Uzun vadeli, genellikle 6 ayda bir kupon ödemeli 6 aylık reel kupon oran Anapara enflasyon değerleme farkı vadede ödenecek Kupon ödemeleri enflasyona karşı korunmuş Deflasyon durumunda getiri garantisi www.hozyildiz.com

Tahvil Dünyada şirket tahvilleri de dahil 100 trilyon $’lık bir pazarı var. Hükümetler, şirketler, bankalar, yerel yönetimler nakit ihtiyaçları için piyasalardan borçlanıyorlar. www.hozyildiz.com

Tahvilin özellikleri 1,000 TL lık tahvil satılıyorsa bu onun «face value» su. Yıllık faiz = kuponu Vadesi değeri üzerinde önemli bir etkendir. Her tahvil riskler içerir. İhraç edenin vadesi geldiğinde anaparayı ödememesi «temerrüt» riskidir. www.hozyildiz.com

Fiyatı belirleyen unsurlar Faizler yükseliyorsa; tahvilin fiyatı düşer, getirisi yükselir. Tersi durumda getiri düşer. İhalede 1,000 TL lık kağıt 900 TL den alınıyor. Vadesi 1 yıl. Getirisi 100 TL. Faizi 100/900 = % 11,1 Piyasada fiyat 950 TL olursa faiz 50/950 = % 5,3 (Faizler düşünce tahvili 900 TL’den alan 950 TL’den satıp kar yazıyor – Sermaye kazancı) Fiyat 850 TL olursa 150 / 850 = % 17,6 olur (Tahvili 900 TL’den alan faizler yükselince zarar ediyor) www.hozyildiz.com

Tahvil piyasasında fiyatlama Piyasada tahvil fiyatları «face value»nun yüzdesi olarak işlem görür. Örneğin işlem 99 olarak geçiyorsa bu 1000 TL’lik tahvilin 990 TL ettiğini, (discount) 101 olarak geçiyorsa bu 1000 TL’lik tahvilin 1010 TL ettiğini, (premium) 100 olarak geçiyorsa bu 1000 TL’lik tahvilin 1000 TL ettiğini (par value) gösterir. Tahviller genellikle par değerin biraz altında ihraç edilir, konjonktüre ve faiz düzeyine bağlı olarak, par değerde veya üstünde işlem görür. Nominal değeri Kotasyon fiyatı Piyasa fiyatı Tahvil işlemi 1,000 TL 100 Par 101 1,010 TL Premium to par 99 990 TL Discount to par www.hozyildiz.com

Tahvil risklerini ölçme Fiyat ile riskler arsında ters ilişki vardır. Bir tahvilin ne kadar duyarlı olduğunu anlamak için «duration» a bakmak gerek. «Duration», tahvilin nakit akımının net bugünkü değerinin ağırlıklı ortalamasıdır. Kupon faizi, vade ile yakınan ilişkilidir. www.hozyildiz.com

SON YILLARDA ÇIKAN BİR ENSTRÜMAN: GELİRE ENDEKSLİ SENETLER Devlet iç borçlanma senetlerinin yatırımcı tabanının genişletilmesi (faize duyarlı yatırımcıya ulaşabilmek) ve finansman araçlarının çeşitlendirilmesi amacıyla 28 Ocak 2009, 29 Nisan 2009, 24 Şubat 2010, 11 Ağustos 2010, 23 Şubat 2011 ve 24 Ağustos 2011 tarihlerinde getirileri Kamu İktisadi Teşebbüsü statüsündeki Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), Devlet Malzeme Ofisi (DMO), Devlet Hava Meydanları İşletmeleri (DHMİ) ve Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nden (KIYEM) Bütçeye aktarılan hasılat paylarına endekslenen Gelire Endeksli senet (GES) ihraçları gerçekleştirilmiştir. 2012 Yılı Hazine Finansman Programında GES’lerin Şubat ve Ağustos aylarında ihraç edilmesinin planlandığı belirtilmiştir. Bu çerçevede, 2012 ve 2013 yılının tamamına ait hasılat paylarının %68’lik tutarına endekslenen, 728 gün vadeli TL cinsinden VII. Tertip GES ihraç edilecektir. www.hozyildiz.com

GES İhraç edilecek VII. Tertip GES, daha önce ihraç edilen GES’lerde olduğu gibi her bir kupon döneminde asgari gelir payı getiri garantili ve azami gelir payı getiri limitini haiz olup, anapara ve kupon ödeme dönemleri ve her ödeme için belirlenen azami ve asgari getiri sınırı önceden bilinir. www.hozyildiz.com

Yeni bir “faizsiz” (!) borçlanma enstrümanı www.hozyildiz.com

KİRA SERTİFİKASI 1- 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 7/A Maddesi kapsamında, kamuya ait taşınmazların Hazine Müsteşarlığı Varlık Yönetim AŞ (HMVKŞ) ye satış yoluyla devri yapılmaktadır. Aynı zamanda, tapu kayıtlarında taşınmazların HMVKŞ adına tescil işlemi gerçekleştirilmektedir. 2- HMVKŞ’ye devri yapılan taşınmazların ilgili kurumlarca kullanımları aynen devam etmek üzere, Hazine Müsteşarlığı ile HMVKŞ arasında 1 inci maddedeki satış yoluyla devir işleminden bağımsız ayrı bir kira sözleşmesi yapılmaktadır. Ayrıca, söz konusu taşınmazların kira süresi sonunda geri alım taahhütnamesi düzenlenmektedir. Diğer taraftan, ihracın öncesinde HMVKŞ tarafından, söz konusu varlıkları kendi namına ve sertifika sahipleri hesabına ve yararına muhafaza edeceğine dair bildiri düzenlenmektedir. 3- HMVKŞ tarafından satın alınan varlıkların Hazine Müsteşarlığı’na kiralanması karşılığında, sertifika sahiplerinin payları oranında kira geliri hak etmelerini sağlayan kira sertifikası ihraç edilmektedir. 4- Yatırımcıların kira sertifikası karşılığında ödedikleri tutar HMVKŞ’ye aktarılmaktadır. 5- HMVKŞ tarafından kira sertifikası ihracından elde edilen hasılat, devralınan varlıklara karşılık Hazine Müsteşarlığı’na aktarılmaktadır. 6- Hazine Müsteşarlığı ile HMVKŞ arasında yapılan kira sözleşmesi ve geri alım taahhütnamesi çerçevesinde, Hazine Müsteşarlığı tarafından HMVKŞ’ye kira sözleşmesi süresince kira ödemeleri ve kira sözleşmesinin vadesi dolduğunda taşınmazların geri alımı karşılığında taşınmaz satış bedeline ilişkin ödeme yapılmaktadır. 7- HMVKŞ tarafından kira sertifikası sahiplerine payları oranında kira gelirleri ve kira sertifikası bedelleri dağıtılmaktadır.

SUKUK Hazine’nin borç enstrümanlarını çeşitlendirmesi, en geniş yatırımcı tabanından borç istemesi sağlıklı bir yaklaşımdır. Böylelikle faiz baskısını azaltmakta, BORSA İSTANBUL’da kurulacak ikinci piyasa ile likiditeyi artırmayı hedeflemektedir. Ancak, bu işlem birçok hukukçu tarafından çağdaş medeni hukuk açısından “nitelikli muvazaa” olarak nitelendirilmektedir. Kamunun kendi binasını satılmış gibi göstermek, ona kira ödemek, sonra kira gelilerine dayalı menkul kıymet çıkarmak... Bir hukuk sitesinden : “mevsuf muvazaa durumunda ise iki sözleşme vardır; bunlardan ilki gerçek sözleşme olup, asıl amacı içerir. diğeri ise görüntü sözleşmedir ve asıl sözleşmeyi maskeleme amacı güder. “ Asıl amaç adına faiz demeden bir getiri ödemek olunca işler biraz karışık bir hal alıyor. İşin ilginç yanı; genellikle yıllık faizle, kira sertifikasının geliri bir birine çok yakın oluyor. www.hozyildiz.com

NAKİT DIŞI İÇ BORÇLANMA İHRAÇ ŞEKLİ Devlet Bakanlığı Makamından alınan onay çerçevesinde Doğrudan Satış İHRAÇ ÇEŞİTLERİ İkrazen Yapılan İhraçlar - Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu İkrazen Olmayan İhraçlar - Kamu Bankaları, Fiskobirlik www.hozyildiz.com

NAKİT DIŞI İÇ BORÇLANMA KANUNİ DAYANAK 4749 Sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Mali Yıl Bütçe Kanunu 4389 Sayılı Bankalar Kanunu www.hozyildiz.com

DİBS’LERİN İHRAÇ YÖNTEMLERİ “İHALE” YÖNTEMİYLE İHRAÇ EDİLEN DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ ‘’TAP’’ SİSTEMİYLE İHRAÇ EDİLEN DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ “DOĞRUDAN SATIŞ” YÖNTEMİYLE İHRAÇ EDİLEN DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ, “HALKA ARZ” YÖNTEMİYLE İHRAÇ EDİLEN DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ www.hozyildiz.com

İHALE SÜRECİ İkincil Piyasa İşlemleri Senedin itfa tarihi İhale valör günü Detaylı ihale duyurusu (ihaleden önceki iş günü yapılır) İhalenin düzenlendiği tarih (genelde Salı günleri yapılır) www.hozyildiz.com

İHALE SÜRECİ ÖZET İhale Günü İhale Valör Günü Saat 10:30 Saat 12:00 İhale Öncesi ROT Teklifi İhale Teklifleri İhale Sonucu İhale SonrasıTeklifler Kamu Kurumları Piyasa Yapıcılar Piyasa Yapıcılar www.hozyildiz.com

İHALE SÜRECİ (1) İHALE DUYURUSU: Hazine 2006 yılı başından itibaren aylık ihale programlarını kamuoyuna duyurmaya başlamıştır. Hazine her ayın son iş günü açıkladığı iç borçlanma stratejisi çerçevesinde, bir sonraki ay gerçekleştirilecek ihalelerin tarihini, valör tarihini, ihraç edilecek senetlerin türünü (döviz, YTL, kuponlu, iskontolu vs) ve vadesini duyurmaktadır. Temmuz ayından itibaren iç borçlanma stratejisi iki aylık duyurulmaktadır. İhalelere ilişkin detay duyuru ise ihalelerden önceki haftanın son iş gününde yapılmaktadır. İç borçlanma ihaleleri genellikle Salı günleri yapılır. Ancak piyasanın uygun olması durumunda diğer günlerde de düzenlenebilmektedir. www.hozyildiz.com

İHALE SÜRECİ (2) İHALELERE KATILIM: Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) ihaleleri TC Merkez Bankası Kanunu’nun 41 inci maddesi çerçevesinde TCMB Piyasalar Genel Müdürlüğü nezdindeki Hazine İşlemleri Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmektedir. İç borçlanma ihaleleri tüm tüzel ve gerçek kişilere açıktır. İhalelere tüm bankalar, aracı kurumlar, sigorta şirketleri, özel finans kuruluşları ve bireysel yatırımcılar katılabilmektedir. Katılımcılar, ihale günü saat 12:00’ye kadar, minimum 100 YTL. nominal (1 YTL’nin katları şeklinde) tutarlı tekliflerini (döviz cinsi borçlanmalarda min. 10.000 birim döviz) T.C. Merkez Bankası ya da banka şubelerine iletirler. İhale teklifleri TCMB’ye faks, on-line ve EFT (Elektronik Fon Transferi) aracılığıyla ve/veya TCMB şubelerine bizzat şahısların başvurusu ile yapılır. Katılımcılar fiyat teklifinde bulunurlar. Her katılımcı ihaleye birden çok teklifle katılabilir. www.hozyildiz.com

İHALE SÜRECİ (3) İHALE TEMİNATI: İhaleye katılanlar (Piyasa Yapıcılar hariç) teklif ettikleri miktarın % 1’ini, ihaleden önce teminat olarak yatırmak zorundadırlar. Valör günü DİBS almaya hak kazandığı halde yükümlülüğünü yerine getirmeyen katılımcıların teminatlarına Müsteşarlığımız tarafından el konmaktadır. Ayrıca, sözkonusu katılımcıların sonraki ihalelere teklif vermek istediklerinde %1 yerine %20 teminat yatırmaları gerekmektedir. %20 teminat yatırdığı halde aynı davranışı tekrarlayan katılımcılar %100 teminat yatırmakla cezalandırılmaktadır. Dövizli ihalelerde teminat YTL olarak yatırılmaktadır. Bu süreçte kullanılacak döviz kuru ihaleden önce TCMB tarafından açıklanmaktadır. www.hozyildiz.com

İHALE SÜRECİ (4) İHALEDEN ÖNCE ROT SATIŞI YAPILMASI: Kamu Kuruluşlarına ve Piyasa Yapıcısı olan bankalara ihale öncesinde ihale sistemine göre; ihalede oluşacak fiyattan ya da ortalama fiyattan teklif verme yani Rekabetçi Olmayan Teklif (ROT) verme hakkı tanınmıştır. İhale günü saat 10:30’a kadar katılmak isteyen kamu kurumlarının almak istedikleri net tutarı Merkez Bankasına faksla bildirerek %1 oranında teminatı yatırmış olmaları gerekmektedir. ROT satışları ihale günü saat 11:00’da kamuoyuna duyurulur. www.hozyildiz.com

İHALE SÜRECİ (5) İHALE LİSTELERİNİN OLUŞTURULMASI: İhale günü TCMB’ye gelen tüm teklifler saat 12.00’den sonra yüksek fiyattan düşük fiyata (düşük faizden yüksek faize) göre sıralanır. Ayrıca, her fiyat seviyesinde elde edilecek kümülatif hasılat, satılacak nominal tutar, ortalama, basit ve bileşik faiz oranları görülebilmektedir. Bu sayede ihale farklı (tek fiyat-çoklu fiyat) değerlendirme yöntemleriyle incelenebilmektedir. İhale listesi TCMB tarafından hazırlandıktan sonra Hazine’ye değerlendirilmek üzere gönderilmektedir. www.hozyildiz.com

İHALE SÜRECİ (6) İHALE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ: Çoklu Fiyat İhalesi: İhale katılımcıları ihaleyi kazanmaları halinde kendi teklif ettikleri fiyat üzerinden ihaleden DİBS almaya hak kazanmaktadırlar. Çoklu fiyat yönteminde ihaleyi kazanan yatırımcıların herbiri farklı fiyattan senedi satın almış olmaktadır. Tek Fiyat İhalesi: İhale katılımcıları ihaleyi kazanmaları halinde DİBS’leri kendi teklif ettikleri fiyat üzerinden değil Hazinenin belirlediği fiyat (ihaleyi kazanan fiyat tekliflerinin en düşüğü) üzerinden almaya hak kazanmaktadırlar. Tek fiyat yöntemiyle değerlendirilen bir ihaleden almaya hak kazanan katılımcıların hepsi aynı getiriyi elde edeceklerdir. www.hozyildiz.com

Basitleştirilmiş ihale örneği www.hozyildiz.com

İHALE TEKLİFLERİ www.hozyildiz.com 39 TEKLİF VEREN MİKTARI BİRİM FİYAT NAKİT FAİZ YILLIK KAPİT. GEL KUMUL TOPLAM İHALE HASILAT ORT. KAPİ A 1.000.000 92.246 922.460 0,0841 0,3362 0,3811 92.163 921.630 0,0850 0,3401 0,3860 2.000.000 1.844.090 0,0845 0,3382 0,3835 B 5.000.000 92.144 4.607.200 0,0853 0,3410 0,3872 7.000.000 6.451.290 0,0851 0,3402 0,3861 C 92.105 921.050 0,0857 0,3429 0,3895 8.000.000 7.372.340 0,3406 0,3866 450.000 92.102 414.459 0,0858 0,3430 0,3897 8.450.000 7.786.799 0,0852 0,3407 0,3867 D 10.000.000 9.210.200 18.450.000 16.996.999 0,0855 0,3419 0,3883 1.250.000 92.097 1.151.212 0,3433 0,3900 19.700.000 18.148.212 0,3420 0,3884 1.841.940 21.700.000 19.990.152 0,3421 0,3886 1.500.000 92.088 1.381.320 0,0859 0,3437 0,3906 23.200.000 21.371.472 0,0856 0,3422 0,3887 92.081 1.841.620 0,0860 0,3440 0,3910 25.200.000 23.213.092 0,3424 0,3889 E 920.810 26.200.000 24.133.902 0,3425 0,3890 F 6.000.000 92.064 5.523.840 0,0862 0,3448 0,3920 32.200.000 29.657.742 G 50.000 92.059 46.029 0,0863 0,3450 0,3923 32.250.000 29.703.771 109.000 100.344 32.359.000 29.804.115 0,3896 1.850.000 1.703.091 34.209.000 31.507.207 92.056 920.560 0,3452 0,3925 35.209.000 32.427.767 0,3431 0,3898 H 20.000.000 92.049 18.409.800 0,0864 0,3455 0,3929 55.209.000 50.837.567 0,3439 0,3909 500.000 92.039 460.195 0,0865 0,3460 0,3935 55.709.000 51.297.762 15.000.000 13.805.850 70.709.000 65.103.612 0,0861 0,3444 0,3915 920.390 71.709.000 66.024.002 200.000 92.032 184.064 0,0866 0,3463 0,3939 71.909.000 66.208.066 250.000 92.030 230.075 0,3464 0,3941 72.159.000 66.438.141 10.867.000 92.027 10.000.574 0,3466 0,3942 83.026.000 76.438.715 0,3447 0,3919 92.022 1.380.330 0,0867 0,3468 0,3945 84.526.000 77.819.045 5.521.320 90.526.000 83.340.365 0,3449 0,3921 92.017 4.600.850 0,0868 0,3470 0,3949 95.526.000 87.941.215 0,3922 750.000 690.127 96.276.000 88.631.342 İHALE TEKLİFLERİ www.hozyildiz.com 39 39

İHALE SÜRECİ (7) İHALE SONRASI DEĞİŞİM İŞLEMLERİ Piyasa Yapıcılığı uygulaması kapsamında Piyasa Yapıcı olan bankalar rekabetçi olmayan teklif ve ihale yollarıyla kazandığı net tutarın toplamının %5’ine kadar olan miktarda ilave ihale DİBS’lerini ihale sistemine göre ortalama veya ihalede kabul edilen fiyattan alım karşılığında; elinde bulundurduğu, ihalede satılan DİBS’ten daha kısa vadeli, tanım ve fiyatı Müsteşarlıkça belirlenen DİBS’leri Müsteşarlığa değişim amacıyla iade edebilir. Piyasa Yapıcı bankalara, Hazine’nin belirleyeceği senetler için ilave bir %5’lik değişim imkanı da tanınmıştır. www.hozyildiz.com

DEĞİŞİM İHALELERİ VE AMACI Değişim işlemleri, birçok ülkede, borç ve risk yönetiminde etkinliğin artırılması amacıyla aktif olarak kullanılan bir yöntemdir. Uluslararası uygulamalar incelendiğinde; değişim işlemlerinin Senetlerin likiditesinin artırılması Borç geri ödeme profilinin düzenlenmesi Borç çevirme riskinin azaltılması amaçlarıyla gerçekleştirildiği görülmektedir. Borç yönetimin etkinleştirilmesi www.hozyildiz.com

İHALE SÜRECİ (8) Ayrıca, yine Piyasa Yapıcı bankalar valör günü saat 14:00’e kadar ihale sonrası teklif verebilir. İhale sonrası teklif yoluyla satış tutarı uygulamadaki ihale sistemine göre iki şekilde hesaplanabilecektir. Tek fiyat ihale sisteminde her bir Piyasa Yapıcıya söz konusu tekliflerin karşılanmasıyla yapılacak satışların azami tutarı, Piyasa Yapıcının ihalede aldığı net tutarın (rekabetçi olmayan tekliflerin karşılanması yoluyla yapılan satışlar hariç) %20’si kadardır. Çoklu fiyat ihale sisteminde ise her bir Piyasa Yapıcıya, ihalede oluşan ortalama fiyatın üstünde kalan (ortalama fiyat ve rekabetçi olmayan tekliflerin karşılanması yoluyla yapılan satışlar hariç) net teklifleri toplamının %40’ı kadar ortalama fiyat üzerinden ihale sonrası satış yapılır. www.hozyildiz.com

‘’TAP’’ SİSTEMİYLE İHRAÇ EDİLEN DİBS’LER Ekim 1988’de Hazine “Tap” adı altında yeni bir yöntem kullanmaya başlamıştır. Bu sistemde Hazine, ihraç edeceği senedin türü, vade ve faiz yapısını önceden belirler ve ilan eder. Bu yöntemle yapılan ihraç süresi, bir gün olabileceği gibi, senetler daha uzun süre ile satışta kalabilir. Senetlerin birden fazla gün satışta kalması durumunda, ilan edilen faiz oranı üzerinden her gün için fiyat belirlenip bu fiyatlar üzerinden satış gerçekleştirilir. Yatırımcıların satış süresince istedikleri zaman satın alabilecekleri senetleri Merkez Bankasına depolanmaktadır. Yatırımcılar Merkez Bankasından alana kadar bu tahvillerin mülkiyeti Hazine’ye aittir. Merkez Bankası “TAP” satışları süresince sadece aracı ve depolayıcı görevi görmektedir. Piyasa Yapıcılığı Sözleşmesi gereği TAP satışlarından sadece Piyasa Yapıcı bankalar yararlanabilmektedir. www.hozyildiz.com

DOĞRUDAN SATIŞ YÖNTEMİYLE İHRAÇ EDİLEN DİBS’LER Hazine 1996 yılından itibaren doğrudan DİBS ihraç etmeye başlamıştır. Özelliği başlangıçta kime ve ne kadar satılacağının belli olmasıdır. Hazine kamu kurumları, bankalar ile diğer finansal kuruluşlara doğrudan ihraç yöntemi ile DİBS ihraç edebilmektedir. Kamu kurumları, bankalar ya da diğer finansal kuruluşlar senet taleplerini Hazine’ye iletmektedir. Söz konusu talep Hazine tarafından değerlendirilmekte ve piyasa koşulları çerçevesinde senedin faizi belirlenerek karşı tarafla da mutabakat sağlanarak senet ihracı gerçekleştirilmektedir. Daha önce ihraç edilmiş olan bir senet için de doğrudan satış söz konusu olabilir. Senedin ihraç fiyatının üzerine işlemiş faizi konularak hesaplanan fiyat üzerinden ihraç gerçekleştirilir. www.hozyildiz.com

HALKA ARZ YÖNTEMİYLE İHRAÇ EDİLEN DİBS’LER Ağustos 1992’den itibaren 3 ay ve 6 ay vadeli Hazine Bonoları ve 1 yıl vadeli Devlet Tahvilleri ile başlamak üzere kamu bankaları, özel bankalar ve aracı kurumlar vasıtası ile halka doğrudan DİBS satışına başlanmıştır. Bu yöntemle hem piyasaya yeni bir enstrüman sunulmakta hem de alıcı tabanını genişleterek küçük yatırımcılara da fırsat verilmektedir. Piyasa Yapıcılığı Sözleşmesi gereği halka arz yoluyla satışlara sadece Piyasa Yapıcı bankalar aracılık edebilmektedir. www.hozyildiz.com

Piyasa Yapıcılığı Uygulaması www.hozyildiz.com

Etkin Bir Borç Yönetimi UYGULAMANIN AMACI Uygulama ile; Etkin Bir Borç Yönetimi Hazine İhalelerinde Belli Oranlarda Rollover Garantisi Elde Etmek İkincil Piyasalarda Likiditeyi Artırmak amaçlanmaktadır. www.hozyildiz.com

PY SİSTEMİ UYGULAMA ESASLARI PİYASA YAPICILARA SAĞLANAN HAKLAR PİYASA YAPICILARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ www.hozyildiz.com

Yeterlik 2017 YILI PİYASA YAPICILIĞI YETERLİLİK KRİTERLERİ 1. Piyasa Yapıcı seçilebilmek için aday olan bankanın bağımsız denetimden geçmiş ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumuna sunulmuş olan en son mali tabloları itibarıyla sermaye yeterliliği oranının yüzde 12’nin altında olmaması, 2. Başvuru bitiş tarihinden önceki son 12 aylık dönemde, a) Birincil piyasada gerçekleştirilen DİBS ihraçlarından yapılan alım tutarının 800 milyon TL’nin altında olmaması, b) Borsa İstanbul Borçlanma Araçları Piyasasındaki DİBS kesin alım satım işlemleri (kendinden kendine işlemler hariç) ile Borsa İstanbul’a tescil ettirilen işlemlere ilişkin tutarın 4 milyar TL’nin altında olmaması gerekmektedir. www.hozyildiz.com

PY’LARA – SAĞLANAN HAKLAR PY, “Türk DİBS Piyasa Yapıcısı” ünvanını kullanabilir. İhalelere teminatsız katılabilirler. Geri alım ve değiştirme ihalelerine PY’lar katılabilir. Halka Arzlara PY’lar aracılık edebilir. TAP satışlardan PY’lar faydalanabilir. Danışma Kurulu Toplantılarına 2 Temsilci ile katılabilir. www.hozyildiz.com

PY’LARA – SAĞLANAN HAKLAR Piyasa Yapıcı ihalelerde “rekabetçi olmayan teklif” verebilir. (varsa ihaleye ilişkin üst limitin %30’u kadar.) Valör günü saat 14:00’a kadar “ihale sonrası teklif” verebilir. - Tek Fiyat ihale sisteminde  Piyasa Yapıcının ihalede aldığı “net” tutarın (ROT ile yapılan satışlar hariç) %20’si kadar ihale sonrası satış yapılabilir. - Çok Fiyat ihale sisteminde  İhalede oluşan ortalama fiyatın üstünde kalan (ortalama fiyattan ve ROT’tan yapılan satışlar hariç) net tekliflerin toplamının %40’ı kadar ortalama fiyat üzerinden ihale sonrası satış yapılabilir. www.hozyildiz.com

PY’LARA – SAĞLANAN HAKLAR Piyasa Yapıcı, rekabetçi olmayan teklif ve ihale yollarıyla kazandığı net tutarın toplamının %5’ine kadar olan miktarda ilave ihale DİBS’lerini ihale sistemine göre ortalama veya ihalede kabul edilen fiyattan alım karşılığında; elinde bulundurduğu, ihalede satılan DİBS’ten daha kısa vadeli, tanım ve fiyatı Müsteşarlıkça belirlenen DİBS’leri Müsteşarlığa değişim amacıyla iade edilebilir. Merkez Bankası bünyesinde kurulmuş olan Devlet İç Borçlanma Senedi ödünç işlemleri piyasasında Devlet İç Borçlanma Senedi ödünç alma-verme işlemlerine taraf olabilirler, www.hozyildiz.com

UYGULAMA ESASLARI PİYASA YAPICILARA SAĞLANAN HAKLAR PİYASA YAPICILARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ www.hozyildiz.com

PY’LARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ www.hozyildiz.com

PY’LARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ www.hozyildiz.com

PY’LARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Alım-Satım Kot. Arası Azami Açıklık PY’lar, ikincil piyasada likiditeyi sağlamak amacıyla İMKB Tahvil ve Bono Piyasasında Müsteşarlıkça belirlenen tüm ölçüt ihraçlar için alım-satım kotasyonu verir. - (9:45 – 12:00) ile (13:15 – 16:00) saatleri arasında verilir, - alım – satım kotasyonlarının asgari büyüklüğü 5 milyon YTL’dir. Kotasyonlar, Kuponlu senetler için, fiyat üzerinden verilir. Alım-satım fiyatları arasındaki açıklık azami 0,5 YTL’dir. İskontolu senetler için, yıllık basit faiz üzerinden verilir. Alım Kotasyonu (Faiz Aralığı) Alım-Satım Kot. Arası Azami Açıklık (Faiz Puan) - %9,99 0,13 %10,00 - %19,99 0,25 %20,00 - 0,50 www.hozyildiz.com

PY’LARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Kotasyon büyüklüklerinin 5 milyon YTL’nin altına düşmesi kotasyonların geri çekilmesi durumunda Piyasa Yapıcı 2 dakikalık bir süre içinde kotasyonlarını yeniler. Kotasyonlar “PY” ek koduyla girilir. www.hozyildiz.com

ÖLÇÜT İHRAÇLAR Müsteşarlık 9 ölçüt senet belirler ve ilan eder. Piyasa Yapıcı 9 senetten kendi belirleyeceği dördü sabit faizli, biri değişken faizli ve TÜFE’ye endeksli olmak üzere altı ölçüt ihraç belirler.. Vadesine 182 günden az kalan DİBS’ler ölçüt olmaktan çıkar. Gerekli görüldüğü takdirde Piyasa Yapıcılığı Danışma Kurulu’nda gündeme getirilerek ölçüt ihraçlarda değişiklik yapılabilir. www.hozyildiz.com