EĞİTİM ORTAMLARININ DÜZENLENMESİ

Bu bölüm; Aral,N., 2011. Okul Öncesi Eğitimde Kaynaştırma, İstanbul: Morpa Yayınları. Aral, N. ve Gürsoy, F. 2007. Özel eğitim gerektiren çocuklar ve özel eğitime giriş. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları. kaynağından aynen alınmıştır.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Türkiye’de özel eğitim hizmetleri engel gruplarına göre oluşturulmuş özel eğitim okul ve kurumlarında gerçekleştirilmektedir. Özel eğitime gereksinim duyan çocukların normal okullarda akranlarıyla birlikte eğitim görmelerine de önem verilmektedir.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Eğitim ortamları en fazla bütünleştirici en az sınırlayıcı ortam olan normal sınıflardan en az bütünleştirici en fazla sınırlayıcı ortam olan yatılı özel eğitim kurumlarına doğru sıralanmaktadır.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Normal sınıf: En fazla bütünleştirmeyi sağlayan ve en az sınırlayıcı olan ortamlardır. Engelli çocuklar eğitimlerini normal sınıf ortamlarında akranlarıyla birlikte sürdürürler. Çocukların akranlarıyla birlikte olması, onların topluma kabullerinde önemli bir basamaktır. Engelli çocuklar zamanlarının % 21’inde özel eğitim hizmetinden yararlanırlar.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Kaynak oda: Yarı zamanlı kaynaştırma olarak da adlandırılan bu uygulamada çocuklar okul zamanlarının en az % 21’inde, en çok % 60’ında destek özel eğitim hizmetinden yararlanırlar. Alt özel sınıf: Bu uygulamada çocuklar kendileri için düzenlenmiş özel sınıflarda tam zamanlı olarak zamanlarının % 60’ından fazlasını geçirmekte ve özel eğitim hizmetlerinden yararlanmaktadır. Alt özel sınıflara dahil olan çocuklar boş zamanlarında normal sınıflarındaki arkadaşları ile kaynaşmaktadır.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Ayrı okul: Bu uygulamada engelli çocuklar okuldaki zamanlarının % 60’ından fazlasında özel eğitime gereksinim duyan çocuklara yönelik ayrı gündüz hizmet veren özel eğitim ve destek hizmetinden yararlanır. Bu kurumların tek dezavantajı engelli çocukların normal çocuklarla bir arada bulunmamalarıdır. Fakat bu çocuklar okuldan çıkıp evlerine gidince sosyal çevrelerinin içine girmektedirler.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Yatılı okul: Bu okullar derecesi çok ağır olan dolayısıyla zamanlarının tümünde (% 100) özel eğitime gereksinim duyan çocukların devam ettikleri yatılı kurumlardır. Bu okullarda özel geliştirilmiş program uygulanmakta ve özel olarak yetiştirilmiş personel görev yapmaktadır.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Ev-hastane programları: Bu programda engelli çocuklara hastane ve ev ortamında özel eğitim hizmeti verilmektedir. Engelli bazı çocuklar için uygun eğitim programları bulunmadığından bu çocuklar evden dışarı çıkamadıkları için hiçbir yaşıtı ile beraber olma olanağına da sahip olamazlar. Bu da onlar için sınırlayıcıdır. Bu çocuklar için uygun ev programları hazırlanarak program evde uygulanır.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Türkiye’deki özel eğitim okul ve kurumlarında engel gruplarına göre şu şekilde yürütülmektedir: Görme engellilerin eğitimi: Özel eğitim okullarında görme engellilere okul öncesi dönemde gündüzlü, ilköğretim düzeyinde yatılı ve gündüzlü eğitim verilmektedir. Bu okullarda Braille (Kabartma) yazı ile yazılmış kitaplar kullanılmakta ve normal ilköğretim programları aynen uygulanmaktadır.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI İşitme engellilerin eğitimi: Özel eğitim okullarında işitme engellilere okul öncesi, ilköğretim ve orta öğretim düzeyinde eğitim verilmektedir. Okul öncesi eğitim dışındaki diğer kademelerde işitme engelli çocuklar yatılı olarak eğitim görmektedir.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Ortopedik engellilerin eğitimi: Özel eğitim okullarında ortopedik engelli çocuklara yönelik yatılı ve gündüzlü olmak üzere okul öncesi, ilköğretim ve meslek lisesi (cilt ve serigrafi, dekoratif el sanatları v.b) düzeyinde eğitim imkanları sunulmaktadır.Bu okullarda tıbbi rehabilitasyon ile eğitim iç içe yürütülmektedir.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Zihinsel engellilerin eğitimi: Zihinsel engellilere yönelik eğitim hizmetleri eğitilebilir ve öğretilebilir düzeydeki zihinsel engelli çocukların yeterlilikleri dikkate alınarak planlanmakta ve yürütülmektedir. Eğitilebilir zihinsel engelli çocukların okul öncesi ve ilköğretimde kaynaştırma yoluyla (özel eğitim sınıfı, yarı zamanlı yada tam zamanlı kaynaştırma) normal okullarda tamamlamaları teşvik edilmektedir

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI İlköğretim programını tamamlayan eğitilebilir zihinsel engelli çocuklar meslek okullarına yönlendirilmektedir. Meslek okulları, sekiz yıllık zorunlu eğitimlerini tamamlayan eğitilebilir düzeydeki zihinsel engellilere hizmet veren ve beceri kazandırmaya yönelik olan okullardır.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Öğretilebilir düzeyde olan altı- on dört yaş grubundaki çocukların eğitim gördüğü eğitim-uygulama okullarında ilköğretim okulları düzeyinin altında eğitim yapılmakta ve çocuklara yaşamlarını bağımsız sürdürebilmelerine yönelik beceriler kazandırmayı amaçlayan programlar uygulanmaktadır.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Dil ve konuşma bozukluğu olan çocukların eğitimi: Dil ve konuşma bozukluğu gösteren çocukların ayrıştırılmış bir ortamda problemlerinin düzeltilmesi oldukça güç olmaktadır. Bu nedenle dil ve konuşma bozukluğu olan çocuklara yönelik özel eğitim önlemleri alınarak, bu çocukların normal okullarda kaynaştırma yoluyla eğitimleri sürdürülmektedir.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Üstün zekalı ve üstün yeteneklilerin eğitimi: Üstün zekalı ve üstün yetenekli çocuklara yönelik çocukların bireysel yeteneklerinin farkında olmalarını ve kapasitelerini geliştirmelerini amaçlayan projeler hazırlanmıştır. Bu amaçla ‘Bilim ve Sanat Merkezleri’ açılmış ve bu çocukların örgün eğitimleri dışında eğitim almaları sağlanmıştır.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Uyum güçlüğü olan çocukların eğitimi: Uyum güçlüğü olan çocuklara eğitim hizmeti vermek amacıyla çalışmalar devam etmektedir. Uyum güçlüğü gösteren çocukların bir kısmı kaynaştırma eğitimi yoluyla eğitimlerine devam etmektedir.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Kaynaştırma ve özel sınıflarda eğitim: Özel eğitime gereksinimi olan çocukların akranlarıyla aynı sınıfta ve aynı okulda eğitim görmelerini kapsamaktadır. Bu uygulamada durumu uygun olan çocuklar, normal sınıflarda kaynaştırma uygulamalarına dahil edilmektedir.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Özel eğitim ile ilgili yapılan yasal düzenlemelerde, özel gereksinimli bireylerin en az kısıtlayıcı ortam ilkesine göre eğitilmeleri öngörülmektedir. Bu ilke özel gereksinimli çocuğun hem normal gelişim gösteren akranları ile bir arada bulunmasını, hem de eğitim gereksinimlerini en iyi şekilde karşılayacak ortama yerleştirilmesini ifade eder.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI özel gereksinimli çocuklar için eğitim ortamları görüldüğü gibi en fazla kısıtlayıcı yatılı/gündüzlü özel eğitim okullarından, en az kısıtlayıcı genel eğitim sınıflarına doğru sıralanmaktadır Akranlarından farklı eğitim gereksinimleri olan çocukların etkinliklere katılımını arttırmak için eğitim ortamında düzenlemeler yapılmalıdır

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Çok Az Destekli ya da Desteksiz Tam Zamanlı Genel Eğitim Sınıfı En fazla bütünleştirmeyi sağlayan ve en az kısıtlayıcı ortamdır. Özel gereksinimli çocuklar eğitimlerini genel eğitim sınıflarında akranlarıyla birlikte sürdürürler. Çocukların akranlarıyla birlikte olması, onların topluma kabullerinde önemli bir basamaktır

Çok Az Destekli ya da Desteksiz Tam Zamanlı Genel Eğitim Sınıfı Bu uygulamada öğretmen özel gereksinimli çocuğu sınıfa alırken istekli olmalı ve ona yardımcı olabileceğine inanmalı ve çocuklara kendi istek ve çabalarıyla destek olmalıdır. Öğretmeninde destek alabileceği birimler okulda yer almalıdır.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Danışman/Yardımcı Öğretmen/Destek Eğitim Odası Destekli Tam Zamanlı Genel Eğitim Sınıfı: Öğretmen öğretimi uyarlama, davranış problemleri ile başa çıkma gibi konularda danışmandan yardım alabilir ya da yardımcı öğretmenle birlikte çocukların eğitimlerini sürdürebilir. Bu uygulamada da özel gereksinimli çocuklar akranları ile birlikte eğitimlerini sürdürürler, ihtiyaçları doğrultusunda destek eğitim odasından yararlanırlar.

Yarı Zamanlı Genel Eğitim Sınıfı ve Yarı Zamanlı Özel Eğitim Sınıfı Özel gereksinimli çocuğun kaydı özel eğitim sınıfında olup, çocuk ihtiyacı doğrultusunda kaynaştırma uygulaması yapılan sınıfların etkinliklerine katılır. Çocuklar için gerekli düzenlemeler yapılır Kaynaştırmaya yarı zamanlı katılan özel gereksinimli çocuklar özeliklerine göre hazırlanan özel eğitim programını takip ederler. Yarı zamanlı kaynaştırmada çocuklar okul zamanlarının en az % 21’inde, en çok % 60’ında destek özel eğitim hizmetinden yararlanırlar.

Tam Zamanlı Özel Eğitim Sınıfı Genel eğitim okullarının ya da özel eğitim okullarının bünyesinde açılan belirli bir yetersizlik grubundaki çocukların birlikte eğitim aldıkları sınıflardır. Bu uygulamada çocuklar kendileri için düzenlenmiş özel sınıflarda tam zamanlı olarak zamanlarının % 60’ından fazlasını geçirerek özel eğitim hizmetlerinden yararlanırlar.

Özel eğitim sınıflarına dahil olan çocuklar boş zamanlarında normal sınıflarındaki arkadaşları ile kaynaşabilir Tam Zamanlı Özel Eğitim Okulu: Bu uygulamada özel gereksinimli çocuklar okuldaki zamanlarının % 60’ından fazlasını özel eğitime gereksinim duyan çocuklara yönelik ayrı gündüz hizmet veren özel eğitim ve destek hizmetinden yararlanarak geçirir.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Bu kurumların dezavantajı özel gereksinimli çocukların normal çocuklarla bir arada bulunmamasıdır. Tam zamanlı özel eğitim okulu en fazla kısıtlayıcı ortamlar arasında yer almaktadır. Tam zamanlı özel eğitim okuluna devam eden çocuklar okuldan çıkıp evlerine giderken sosyal çevrenin içine çok az da olsa girebilirler.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Tam Zamanlı Yatılı Özel Eğitim Okulu Yatılı özel eğitim okulunda, özel gereksinimli çocuklar aynı engel grubundan çocuklarla birlikte eğitim alır ve geceleri de okulun yatakhanesinde kalır. Bu okullarda özel geliştirilmiş program uygulanır ve özel olarak yetiştirilmiş personel görev yapar.

ÖZEL EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI Evde / Hastanede Bakım: Bu uygulamada özel gereksinimli çocuklara hastane ve ev ortamında özel eğitim hizmeti verilmektedir. Bu çocuklar evden dışarı çıkarılmaz ve hiçbir akranı ile beraber olma olanağına da sahip olamazlar. Bu çocuklar için uygun ev programları hazırlanarak program evde uygulanır.