Ag devre kesicileri teknik eğitim semineri Şahin keskin

Ag devre kesicisi TANIM Bir Devre kesicisinin temel kullanılma amacı çeşitli yük karakteristiğine ( kablo, motor,aydınlatma,jeneratör vb..) sahip devreleri korumaktır.

Bir ag devre kesicisi Devreyi açma ve kapama ( manuel veya uzaktan) Aşırı yüklere karşı koruma Kısa devre akımlarına karşı koruma Toprak kaçak akımlarına karşı koruma ( kaçak akım rölesi ve toroidal transformatör kombinasyonu ile) Düşük gerilime karşı koruma ( DGB aksesuarı ile ) FONKSİYONLARINI YERİNE GETİREBİLİR!

Ag devre kesicisi Ürün seçim kriterleri ANMA AKIMI ANMA GERİLİMİ ANMA FREKANSI KISA DEVRE KESME KAPASİTESİ KORUMA YAPACAĞI YÜKÜN KARAKTERİSTİKLERİ EKSTRA KORUMA ÖZELLİKLERİ

ANMA AKIMI Bir Devre kesicinin anma akımı o devre kesicinin üretici tarafından belirtilen bir ortam sıcaklığında kesintisiz olarak taşıyabileceği akım değeridir. In olarak gösterilir. Devre kesicinin taşıyabileceği akım değeri ortam sıcaklığına göre değişiyorsa üretici akımın ortam sıcaklığı ile olan değişimi göstermelidir.

YÜKSEK VEYA DÜŞÜK SICAKLIKLARDA KULLANIM Bir alçak gerilim devre kesicisinin kalibre edildiği 40°C den daha yüksek veya düşük bir sıcaklıkta kullanılması durumunda üretici tarafından verilen sıcaklık dengeleme tablosu dikkate alınmalıdır.

Sıcaklık dengeleme tablosunu nasIL KULLANACAĞIZ? 100 A LİK ŞALTERİMİZ 60°C LİK BİR ORTAMDA KULLANILACAK OLSUN. BU DURUMDA ŞALTERİMİZ TABLOYA GÖRE ASLINDA 87 A LİK BİR AKIMI SÜREKLİ OLARAK TAŞIYABİLİR. DOLAYISIYLA AŞIRI YÜK DURUMUNDA AÇMA SÜRELERİ DE DEĞİŞİR. KEZA ŞALTER 5 °C LİK BİR ORTAMDA KULLANILIRDA BU SEFERDE ŞALTER 124 A LİK BİR AKIMI SÜREKLİ TAŞIYABİLİRLER.BU DURUMDA YİNE AŞIRI YÜK DURUMUNDA AÇMA SÜRELERİ DEĞİŞECEKTİR.

ŞALTERİN KALİBRE EDİLDİĞİ SICAKLIKTAN FARKLI BİR ORTAMDA KULLANILMASI DURUMUNDA HANGİ TEDBİRLER ALINABİLİR? DAHA SOĞUK BİR ORTAMDA KULLANILMASI DURUMUNDA PANO İÇİ REZİSTANSLARLA ORTAM SICAKLIĞI YÜKSELTİLEBİLİR DAHA SOĞUK BİR ORTAMDA KULLANILMASI DURUMUNDA TERMİK AYAR DÜĞMESİ MAX. KONUMDAN MİNİMUM KONUMA ALINABİLİR. DAHA SICAK BİR ORTAMDA KULLANILMASI DURUMUNDA PANO FANLAR VASITASIYLA SOĞUTULABİLİR

ANMA GERİLİMİ ( UE) Bir donanımın beyan çalışma gerilimi, beyan çalışma akımı ile birleştirildiğinde donanımın çalışmasını belirleyen ve ilgili deneylerin ve faydalanma kategorilerinin atıfta bulunduğu bir gerilim değeridir. Çok kutuplu donanımda genel olarak bu gerilim fazlar arası gerilim olarak belirtilir

ANMA YALITIM GERİLİMİ ( Ui) Dielektrik deney gerilimi ve yüzeysel kaçak yolu uzunluklarına atıfta bulunulan gerilim değeridir. Hiçbir durumda beyan çalışma geriliminin en yüksek değeri, beyan yalıtım gerilimi değerini geçmemelidir. Belirli beyan yalıtım gerilimi olmayan donanım için beyan çalışma geriliminin en yüksek değeri beyan yalıtım gerilimi olarak kabul edilir.

Anma darbe yalITIM GERİLİMİ (Uimp) Yalıtma aralığı değerlerinin bulunduğu belirli deney şartları uyarınca arıza olmadan donanımın dayanabileceği şekil ve polaritedeki darbe geriliminin tepe değeridir. Bir donanımın beyan darbe dayanım gerilimi, donanımın tesis edildiği devrede oluşan geçici rejim aşırı gerilimi için belirlenen değerlerden daha yüksek veya onlara eşit olmalıdır.

Gerilim seçiminde dikkat edilmesi gerekenler ! Devre kesicinin çalışma gerilimi (Ue) sistem gerilimine eşit veya daha büyük olmalıdır. İzolasyon gerilimi (Ui) ve darbe dayanımı gerilimi (Uimp) bulunduğu sistemde olabilecek aşırı gerilimlere dayanabilecek seviyede olmalıdır. Ortamın kirlilik seviyesi ve nem göz önünde bulundurulmalıdır.

Anma frekansI Devre kesicinin frekansı bulunduğu sistem frekansına uygun olmalıdır. 400 Hz. SİSTEMLERDE KULLANIM * Anma akımı % 90 azaltılır,ani açma akımı ise 2 katına çıkar.

KISA DEVRE KESME KAPASİTESİ Devre kesicinin kesme yeteneği en azından tesis edildiği noktadaki olabilecek en büyük kısa devre akımına eşit olmalıdır.

OG/AG TRAFO ÇIKIŞINDAKİ MAX. KISA DEVRE AKIMLARI

KISA DEVRE HESABI

En Büyük (Nihai) Beyan KIsa Devre Kesme Kapasitesi (Icu) Bir kesicinin en büyük beyan kısa devre kesme kapasitesi belirtilen şartlarda kesebileceği, daha sonra anma akımında devamlı olarak çalışma kapasitesini ihtiva etmeyen, imalatçı tarafından açıklanmış bir akım değeridir. İmalatçının beyan ettiği nihai kısa devre kesme kapasitesinde (Icu), anma geriliminin % 5 fazlasında ve standartta belirtilen güç faktöründe (65 kA için güç faktörü 0,2 dir.) deney yapılır. Deney manevraları 0 - t – CO şeklindedir. O= Açma t= Bekleme süresi CO= Kapama-Açma

Beyan İşletme Kısa Devre Kesme Kapasitesi (Ics) Bir kesicinin beyan işletme kısa devre kesme kapasitesi belirtilen şartlarda kesebileceği, ve daha sonra anma akımında devamlı olarak çalışma kapasitesini ihtiva eden, imalatçı tarafından açıklanmış bir akım değeridir. Deney manevraları 0 - t – CO – t - CO şeklindedir. O= Açma t= Bekleme süresi CO= Kapama-Açma

LİMİTÖR ( AKIM SINIRLAMA ) ÖZELLİĞİ Kısa Devre akımının sınırlanması ile Devre kesicinin ve bağlı bulunulan devrenin daha az zarar görmesi diğer bir ifadeyle termik ve dinamik zorlanmaların daha az olması sağlanmış olur.

DEVRE KESİCİDE KISA DEVRELERE KARŞI KORUMA NASIL SAĞLANIYOR?

DEVRE KESİCİDE AŞIRI YÜKLERE KARŞI KORUMA NASIL SAĞLANIYOR?

AŞIRI YÜKLERE KARŞI KORUMA ŞARTLARI Ayarlanabilir aşırı yük akımı (Ir) nominal akımın ( In) bir fonksiyonu olup aşırı yük şartlarında açma ve açmama akımlarının belirlenmesinde önemli rol oynar. TS EN 60947-2 madde 7.2.1.2.4 e göre aşırı akım şartları altında açma ve açmama koşulları ters zaman gecikmeli çalışma için şöyledir;

KIsa devre şartlarI altInda koruma Alçak Gerilim Devre kesicileri bağlı bulundukları devreyi aşırı yükler kadar kısa devrelere karşı da korumalıdır.Bu amaçla kullanılan kısa-devre salıcıları kısa devre açma ayar akımında ± % 20 doğrulukla devre kesiciyi açtırmalıdır. Sigma AG devre kesicilerinin kısa devre salıcıları koruyacakları yükün karakteristik özelliklerine göre ayarlanmaktadır.

OG /AG TRANSFORMATÖRLERİN KORUNMASI DEVRE KESİCİ ANMA AKIMI TRAFO ANMA AKIMINDAN KÜÇÜK OLMAMALIDIR. DEVRE KESİCİNİN KISA DEVRE KESME KAPASİTESİ TRAFO SEKONDER UÇLARINDA OLUŞACAK KISA DEVRE AKIMINDAN BÜYÜK OLMALIDIR.

JENERATÖRLERİN KORUNMASI Jeneratör devrelerinde oluşabilen kısa devre akımları Jeneratör kısa devre geçiş reaktanslarının yüksek olmasından dolayı anma akımının ancak 3-4 katına kadar çıkabilmektedir. Bu nedenle seçilen devre kesicinin düşük manyetik ayarlı olması gerekmektedir. (2,5-4)xIn

Kondansatörlerin korunmasi IEC 33 e göre AG güç kondansatörleri anma akımınlarının 1.3 katını taşıyabilecek şekilde tasarlanmalı ve üretilmelidir. AG güç kondansatörlerinin korunmasında kullanılacak AG devre kesicilerinin anma akımı ise harmoniklerden dolayı AG güç kondansatörünün anma akımının yaklaşık 1.5 katı seçilmelidir. Ayrıca kondansatörün devreye girmesi anında oluşan anlık yüksek pik akımlarından dolayı devre kesicinin nedensiz açmasını engellemek için ani açma değeri anma akımının en az 15 değerine ayarlanmış devre kesiciler tercih edilmelidir.

Kablolarin korunmasi IEC 60634 standardına göre elektrik tesislerinde AG Devre kesicileri kabloları aşırı yüklere ve kısa devrelere karşı koruyabilmelidir.

Kablolari Aşiri yüklere karşi korumak IB: kablodan geçen akım In : Devre kesici anma akımı Iz : Kablonun taşıyabileceği maksimum akım I2 : Devre kesici aşırı yük açma akımı

Kablolari Kisa devrelere karşi korumak IEC 60364-5 e göre herhangi bir devrede kısa devre oluştuğunda oluşan kısa devre akımı sistemi besleyen kablonun yalıtkanının zarar görebileceği maksimum sıcaklığa erişmeden kesilmelidir.Pratikte bu devre kesicinin I²t değerinin kablonun maksimum I²t değerini aşmamasıyla sağlanır. I²t ≤ k² x s² t: kısa devre süresi ( saniye) s: kablo kesiti ( mm²) I:kısa devre akımının efektif değeri ( A) k: kablo kısa devre sıcaklık limit katsayısı

Bir kablonun normal,aşiri yük ve kisa devre şartlari altinda yalitkaninin ulaşacaği maksimum değerler  

Dc devrelerin korunmasi DC sistemlerde akım hiçbir zaman sıfır noktasından geçmediği için DC akımların kesilmesi AC akımlara göre daha zordur.Bu yüzden DC sistemlerin korunmasında kullanılacak AG Devre kesicileri kutupları birbirine seri bağlanarak kullanılmalıdır.

Dc devrelerin korunmasi DC devrelerde kullanılacak AG devre kesicisini ani açma akımı AC ye göre 1,4 kat daha fazladır. Örneğin Ani açma değeri 1000 A olan bir AG devre kesici DC devrede kullanıldığında 1400 A de ani açma yapacaktır. Devre kesici termik akımı değişmeyecektir. Kesme kapasitesi DC 250 V için katalogda belirtilen değerlerde olacaktır.

Motor devrelerinin korunmasi Motor devrelerini koruyacak cihazların seçiminde temel alınması gereken kriterler şöyledir. Motor tam yük akımı Motor yol alma şekli Motor yol alma akımı Motor yol alma süresi Motorun devreye girme anında şebekeden çok kısa süreli çektiği yüksek akım Çevre sıcaklığı

Motor devrelerinin korunmasi

Motor devrelerinin korunmasi

Motor devrelerinin korunmasi Motor devrelerinin aşırı yüklere ve kısa devrelere karşı en etkin şekilde korunabilmesi için AG devre kesicileri ile birlikte termik aşırı akım rölesi kullanmak gerekir.AG devre kesicisi motoru kısa devrelere karşı termik aşırı akım rölesi de aşırı yük akımlarına karşı koruma yapar 3 Fazlı Asenkron motorları koruyacak olan AG devre kesicilerinin ; Anma akımları motor tam yük akımından daha düşük olmamalıdır. Kısa devre kesme kapasiteleri bağlı bulundukları noktadaki beklenen kısa devre akımından büyük olmalıdır. Ani açma salıcılarının ayarı motorun ilk devreye girme anında oluşan çok kısa süreli pik akımlarından büyük olmalıdır. AG Devre kesici sadece ani açma salıcıları ile donatılmış olmalıdır.

Motor devrelerinin korunmasi Motor devrelerinin aşırı yüklere ve kısa devrelere karşı en etkin şekilde korunabilmesi için AG devre kesicileri ile birlikte termik aşırı akım rölesi kullanmak gerekir.AG devre kesicisi motoru kısa devrelere karşı termik aşırı akım rölesi de aşırı yük akımlarına karşı koruma yapar 3 Fazlı Asenkron motorları koruyacak olan AG devre kesicilerinin ; Anma akımları motor tam yük akımından daha düşük olmamalıdır. Kısa devre kesme kapasiteleri bağlı bulundukları noktadaki beklenen kısa devre akımından büyük olmalıdır. Ani açma salıcılarının ayarı motorun ilk devreye girme anında oluşan çok kısa süreli pik akımlarından büyük olmalıdır. AG Devre kesici sadece ani açma salıcıları ile donatılmış olmalıdır. Sigma motor koruma amaçlı Devre kesicilerin ani açma salıcıları anma akımlarının 12-15 katına ayarlanmaktadır.

Motor devrelerinin korunmasi Bir motorun etkin olarak korunabilmesi için termik röle ile manyetik salıcılı devre kesici arasında koruma koordinasyonu sağlanmalıdır.

TERMİK RÖLE AÇMA SINIFLARI

Motor koruma şalteri ile koruma Motor koruma şalteri ile % 57 yerden tasarruf sağlarken % 50 ile de kablolama ve iş kazancı sağlanır

Ag devre kesicilerinde kullanilan aksesuarlar AÇTIRMA BOBİNİ

Ag devre kesicilerinde kullanilan aksesuarlar DÜŞÜK GERİLİM BOBİNİ

Ag devre kesicilerinde kullanilan aksesuarlar YARDIMCI KONTAK

Ag devre kesicilerinde kullanilan aksesuarlar ALARM KONTAĞI

Ag devre kesicilerinde kullanilan aksesuarlar MOTOR MEKANİZMASI

Ag devre kesicilerinde kullanilan aksesuarlar DÖNER KUMANDA KOLU

Ag devre kesicilerinde kullanilan aksesuarlar TOPRAK KAÇAK AKIMLARINA KARŞI KORUMA

Ag devre kesicilerinde kullanilan aksesuarlar TOPRAK KAÇAK AKIMLARINA KARŞI KORUMA

DEVRE KESİCİ KABLO/BARA SEÇİMİ

DEVRE KESİCİ ÇALIŞMA ŞARTLARI Ortam sıcaklığı: -20°C ile +60 °C ( 24 saat içindeki ortalama değer +35 °C yi aşmamalıdır) Yükseklik : < 2000 m Bağıl Nem : +40°C de % 50 yi : +20°C de % 90 ı aşmamalıdır. Kirlenme derecesi : 3 Depolama sıcaklığı : -40°C ile +80 °C Ortam : Devre kesicinin çalışacağı ortamda toz, kir, yağ,tuz ,korozyona sebep olacak kimyasallar bulunmamalı ,vibrasyon ve darbe olmamalıdır.  Yukarıda belirtilen şartlar altında Devre kesicinin işletme ömrü 10 yıldır.

ÇALIŞMA ŞARTLARI İLE İLGİLİ ÖZEL DURUMLAR

ÇALIŞMA ŞARTLARI İLE İLGİLİ ÖZEL DURUMLAR 10°C nin altındaki sıcaklıklarda devre kesici trip veya OFF pozisyonunda muhafaza edilmelidir. Normal çalışma koşullarından yüksek nemli ortamlarda kullanım durumunda yalıtım direncinde ve elektriksel ömürde azalma meydana gelebilir.Bu yüzden bu şartlarda kullanılacak devre kesiciler özel olarak üretilmelidir. Korozyona neden olabilecek kimyasallar ile ilgili izin verilen maksimum değerler şöyledir: H2S 0.01 ppm SO2 0.05 ppm NH3 1 ppm  Deniz seviyesinden 2000 m nin üzerindeki şartlarda hava basıncı ve sıcaklık düşeceği için bu durum devre kesicinin performansını olumsuz olarak etkiler.Bu nedenle 2000 m nin üzerinde kullanılacak devre kesicilerin akım ve gerilimleri aşağıdaki tabloya göre azaltılmalıdır

ÇALIŞMA ŞARTLARI İLE İLGİLİ ÖZEL DURUMLAR VİBRASYON ŞARTLARI Vibrasyona maruz kalması gereken devre kesiciler için vibrasyon kriterleri şöyledir: Vibrasyon Testi sırasında devre kesici off veya trip pozisyonuna gelmemeli 2xIr deki açma zamanı akım-zaman eğrisinde belirtilen sınırlar içinde kalmalıdır.

MİNİMUM MONTAJ MESAFELERİ

MONTAJDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Şalterin montajı mutlaka yetkili ve yetkin personel tarafından yapılmalıdır. Şalter duvara monte ediliyorsa duvar ile şalter arasına en az 3mm kalınlığında yalıtkan bir malzeme (polyester fiber-glas) konması tavsiye edilir. Ölçü cihazlarının bağlantısının baralardan yapılması gerekmektedir. Şalterin klemenslerinden bağlantı yapılmamalıdır. Kablo pabucu ile yapılacak bağlantılar için uzatma baraları kullanılmalıdır. Şalter devreye alınıp belirli bir süre ısındıktan sonra akım taşıyan bağlantıların cıvataları tekrar sıkılmalıdır. Çok telli kabloların şalter klemensine olan bağlantılarında uç yüksüğü kullanılmalı, kablo uçlarına lehimleme yapılmalıdır. Bakır baralar ile şaltere bağlantı yapılması durumunda, atlama riskini en aza indirgemek için, baraların şaltere giriş uçları boyanmalı, baralardaki sivri uçlar yuvarlatılmalıdır. Şalter gövdesinde bulunan iki bara arasındaki oluğa şalterle beraber gönderilen yalıtkan levhalar (faz perdeleri) mutlaka monte edilmelidir.