ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI Yrd. Doç. Dr. Belgin Uzunoğlu Yegül belginuzunoglu@trakya.edu.tr

BÖLÜM 1 EĞİTİM, ÖĞRETİM TEKNOLOJİSİ VE İLETİŞİM

Eğitim sözcüğünden ne anlıyoruz?

Davranışcı yaklaşıma göre eğitim, bireyin davranışında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir (Ertürk, 1975).

Yapılandırmacı yaklaşıma göre eğitim, yaşantılar, deneyimler, gözlemler ve deneme- yanılma yoluyla bireyin kendi bilişsel şemalarını yapılandırma sürecidir.

Eğitimin tanımı içerisinde geçen birey, davranış, yaşantı, kasıt, istendik ve süreç kavramları üzerinde tartışınız. Bireyin (insanın) eğitim açısından üç önemli boyutu vardır. Bunlar biyolojik, kültürel ve sosyal boyutlarıdır.

Biyolojik boyutu canlı organizma oluşundan kaynaklanır. Kültürel boyutu sosyal yolla iletilen davranış biçimleri, sanat, inanç, gelenek ve insan çalışma ve düşüncelerinin tüm ürünleridir. Sosyal boyutu organize gruplar halinde yaşamasından kaynaklanır.

Yaşantı: Bireyin çevresiyle etkileşiminin bireyde bıraktığı izlenimdir. Kasıt: Bireyde oluşması istenilen davranış değişikliklerinin daha önceden seçilmiş, hedeflenmiş ve tesadüfi olmadığını belirtmek için kullanılmıştır. İstendik: Davranış değişikliklerinin neler olacağının daha önceden tasarlandığını göstermek için kullanılmıştır. Süreç: Bir işi sonuçlandırmakta yerine getirilen eylemler, işler dizisi.

“Eğitim planlı olmalıdır” sözünden ne anlıyoruz?

Program Geliştirme Eğitimde planlama eğitim programı geliştirerek yapılır. Bir eğitim programı nasıl hazırlanır? Eğitim programının çeşitli basamakları vardır.

Eğitim Programının Basamakları Hedef davranışlar belirlenip sıraya konur. Hedef davranışları kazandıracak öğrenme yaşantıları geliştirecek eğitim durumları düzenlenir. Eğitim durumlarının hedef davranışları kazandırmadaki etkinlik derecesi araştırılarak değerlendirme yapılır. Eğitim Programı (tanım): Belli öğrencileri belli zaman süreci içerisinde yetiştirmeye yönelik geçerli öğrenme yaşantıları düzenidir. (S. Ertürk)

EĞİTİM PROGRAMI HEDEF DAVRANIŞ Niçin? İÇERİK DEĞERLENDİRME Ne? Kalite Kontrol ÖĞRETME-ÖĞRENME SÜRECİ (EĞİTİM DURUMLARI) Nasıl?

Hedef Davranış: Yetiştirdiğimiz insanda bulunmasını uygun gördüğümüz, eğitim yoluyla kazandırılabilir nitelikte istendik özelliklerdir. Eğitim Durumları Öğrenme İlkeleri Öğretme Stratejileri Yöntemler Teknikler Araç-Gereçler

Eğitimde Programı Geliştirmenin Temel Öğeleri hedefler eğitim durumları sınama durumları

Hedef: Öğrenciye planlı ve tertipli yaşantılar yoluyla kazandırılması kararlaştırılan davranışlar veya davranış değişiklikleri. Eğitim Durumları: Öğrenme yaşantılarının planlanması ve etkili öğretme-öğrenme stratejilerinin belirlenmesi ve uygulanması. Sınama Durumları (Değerlendirme): Oluşturulan programın hedeflere ulaşmada işlerliğinin belirlenmesi.

Eğitim Programının Ögeleri Hedef ve Davranışlar a) Dikey Hedefler 1. Uzak Hedefler 2. Genel Hedefler 3. Özel Hedefler b) Yatay Hedefler 1) Bilişsel Alan 2) Duyuşsal Alan 3) Devinişsel Alan

a) Dikey Hedefler Uzak Hedefler: Politik felsefeyi yansıtır, fonksiyonu yön göstermek, eğitim hizmetlerinin amaçlarını belirtmektedir. Türk Milli Eğitim kanunun 2.maddesinin son fıkrasında ,Türk Milli Eğitiminin uzak amacı şöyle belirlenmektedir: «Bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu arttırarak; öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk ulusunu çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır.»

Bölüm 1: Eğitim, Öğretim Teknolojisi ve İlteişim E. ASKER Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme Genel Hedefler: Belli bir eğitim kesiminin ya da okulun genel hedefidir. Genel hedeflerde, eğitimin ürünü olarak yetişmesi istenen ideal insanın niteliklerinden oluşur. Ancak genel hedefler belirlenirken bu niteliklerin tek tek sayılmış olması gerekir. Bir ulusun eğitim sisteminin genel hedeflerini belirleme işi ülkenin geleceği açısından çok önemlidir. Bu nedenle genel hedeflerin belirlenmesinde devletin ve yüksek karar organlarının da onayına ihtiyaç vardır. Genel müzik eğitimi

Bölüm 1: Eğitim, Öğretim Teknolojisi ve İlteişim E. ASKER Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme Özel Hedefler: Bir disiplin ya da çalışma alanı için hazırlanır. Belli bir ders ya da kurs için saptanacak özel hedeflere örnek teşkil eder. Belli bir öğrencinin yetiştirilmesi için yapılacak faaliyetlerin kararlaştırılmasında ve değerlendirilmesinde alınan hedefler, o işteki özel hedeflerdir. Özengen müzik eğitimi

b) Yatay Hedefler Bilişsel alan, zihinsel öğrenmelerin çoğunlukta olduğu alandır. Duyuşsal alan, sevgi, korku, ilgi, tutum gibi duygusal yönlerin baskın olduğu alandır. Devinişsel alan, zihin ile kas koordinasyonu gerektiren becerilerin baskın olduğu alandır.

Bölüm 1: Eğitim, Öğretim Teknolojisi ve İlteişim E. ASKER Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme Eğitim Programının Ögeleri devam Öğretme-Öğrenme Süreci (Eğitim Durumu) Eğitim programının en önemli boyutudur. Bu aşamada, dersin hedef ve davranışları belirlendikten sonra, bu hedef ve davranışların öğrencilere kazandırılmasını sağlayacak eğitim durumlarının planlanması yapılır. Eğitim durumu planı; içerik, araç-gereç ve kaynaklar ile öğretme strateji ve yöntemlerini kapsar. Öğretmenin yeterliliği devreye girer

Ölçme-Değerlendirme Süreci Eğitim Programının Ögeleri devam Ölçme-Değerlendirme Süreci Öğretim programlarında yer alan her hedef ve davranışların en az bir test maddesi ya da soru ile (mümkünse) sınanmasıdır.

Teknoloji Tanım: Endüstriyel ve ticari hedeflere ulaşmak amacıyla kullanılan bilimsel yöntem ve materyaller. Eğitim Teknolojisi Genelde eğitime, özelde öğrenme durumuna egemen olabilmek için ilgili bilgi ve becerilerin işe koşulmasıyla öğrenme yada eğitim süreçlerinin işlevsel olarak yapısallaştırılmasıdır (Alkan, 1998).

Öğretim Teknolojisi Bilimsel yöntem ve materyallerin öğretimsel problemlere uygulanması sürecidir. Öğretim Teknolojisi İletişim ve Öğrenme Arasındaki İlişkiler Öğretim, öğrenmenin gerçekleşmesi için bilginin ve ortamın düzenlenmesi.

Öğrenme Bireyin davranışlarındaki gözlemlenebilir değişimlerdir (davranışçı kuram) Dışsal uyarıcıların içsel ya da zihinsel süreçlerle işlenmesi (bilişsel kuram) Öğrenenin duyu organları aracılığıyla algıladığı nesne, olay, olgu ya da kavramlara ilişkin zihninde kendi gerçeğini (bilgilerini) yapılandırması ya da önceki deneyimlerine dayalı olarak gerçeği yorumlaması sürecidir (yapılandırmacı yaklaşım)

Öğretim Teknolojisi İletişim ve Öğrenme Arasındaki İlişkiler, devam... Öğrenci, eğitim sırasında yeni davranışlar geliştirmek veya davranış değişikliği oluşturmak üzere öğretmenle ya da eğitimciyle ve onun düzenlediği çevreyle etkileşimde bulunan kişi. İletişim, iki birim arasında konuşma, sinyal, yazı yada davranış gibi yollarla bilgi, mesaj ve düşünce alış-verişi.

Öğretim teknolojisi, öğrenci-öğretmen veya öğrenci-çevre arasında bilgi, mesaj ve düşünce alış-verişinin en etkili biçimde gerçekleştirmek için bilgi ve materyallerin işe koşulmasıdır. İletişim sürecini etkili kılabilme çabası da denilebilir.

İletişim Süreci KANAL ÖĞRETMEN ÖĞRENCİ MESAJ YÖNTEM

Kaynak bilgiyi, mesajı ileten birimdir. İletişim süreci devam... Kaynak bilgiyi, mesajı ileten birimdir. Alıcı mesajın gönderildiği birimdir. Mesaj iletişimin içeriğidir. Kanal mesajın sunuluş biçimidir. Dönüt alıcının mesaja verdiği tepkidir.

DÖNÜT (GERİ-BİLDİRİM)

Öğretme-Öğrenme Süreci ile İletişim Süreci Arasındaki Benzerlik ÖĞRETMEN (Kaynak) ÖĞRENCİ (Alıcı) İÇERİK (Mesaj) Öğretim Araç ve Yöntemleri (Kanal) Öğrenme Tepkileri (Dönüt)

Eğitimde İletişim Sürecinin Ögeleri Kaynak hedeflediği kişi yada grupta davranış değişikliği oluşturmak üzere iletişim sürecini başlatan kimse Mesaj bir iletişim sürecinde iletişime esas olan haber yada bilgi Kanal mesajın alıcıya iletilmesini sağlayan araç ve yöntemler Alıcı, kaynaktan gelen mesajın iletici araç ve yöntemleri takip ederek ulaştığı kişi Dönüt kaynaktan gelen mesaja alıcının gösterdiği tepkinin tekrar kaynağa ulaşması surecidir

İletişim Süreci ve Yaşantı Alanı Yaşantı alanı, bireyin etkileşimde bulunduğu sosyal ve fiziksel çevresi. (İ. Zencirci) Öğrencilere sunulan bir materyal öğrencilerin yaşantı alanlarının kapsama alanı içinde ise, yani öğrenciler sunulan materyal ile ilgili gerekli ön öğrenmelere sahip iseler ve materyal ile sunulan kavramlara yabancı değilseler istenen davranış değişikliği gerçekleşebilir.

Sınıf içinde iletişimin hedeflerine ulaşabilmesi için, öncelikle alıcının kaynak tarafından iyi tanımlanması, iletilmesi istenen özelliklerin alıcıya uygunluğu ve mesajın alıcı üzerindeki anlamlılığının iyi bir şekilde belirlenmesi gerekir.

Ortak yaşantı alanı, kaynak ve alıcının yaşantı alanlarının kesiştiği bölüm olarak tanımlanmaktadır. (K. Çilenti, 1984) Yaşantı Alanı Yaşantı Alanı Ortak Yaşantı Alanı Kaynak Kodlama Kod Çözme Alıcı Mesaj Geri Bildirim

Bir iletişim sürecinin etkililiği; Simgelerin benzer biçimde tanımlanmasına, Dilin anlaşılır bir şekilde kullanılmasına, Çoklu kanal kullanılmasına, Dönüt sisteminin sağlanmasına bağlıdır.

Sağlıklı bir iletişim kurulmasını engelleyen bazı nedenler Psikolojik engeller Semantik engeller: konuşma dili ile ilgili engeller Statü: Kaynak ve alıcının sosyal ve formal statüler Korunma: Savunma mekanizmaları (yükümlülükten kaçma) Alan: İletişim merkezi ile birimler arasındaki uzaklık Hiyerarşi: Katı ve hiyerarşik sınıflamadan dolayı kanalların tıkanıklığı Uyutma: Mesajların ihmali yada önemsiz sayılması Sınırlama: Mesajların iletim sırasında sınırlanması ve gizli tutulması

Sınıf içi iletişimi geliştirmek için; Öğretmen konuşma yeteneğini geliştirmeli Ders iyi bir şekilde planlanmalı Öğrenci ihtiyaç, yetenek ve ilgileri değerlendirilmeli Öğrencilerin ilgisini dağıtan durumlar ortadan kaldırılmalı Birden fazla duyu organına hitap eden araç- gereçler kullanılmalı Zor ve çok teknik olan öğretim araçları kullanılmamalıdır.