İŞLETİM SİSTEMLERİ Murat Olcay ÖZCAN

Bilgisayar Nedir? Bilgisayar (Computer): Kullanıcının girdiği verileri işleyerek bilgi durumuna getiren elektronik makinelere denir. Uzun ve çok karmaşık hesapları bile yapabilen, mantıksal bağlantılara dayalı karar verip işlem yürüten makinedir.

Bilgisayar Nedir? 1. Bilginin Girişi (Giriş birimleri: Klavye, mouse, kamera, scanner, fax-modem vb.) 2. Bilginin işlenmesi (Beyin: Merkezi işlem birimi-Central Processing Unit-CPU) 3. Bilginin saklanması (Hafıza: Harddisk, disket, cd-rom vb.) 4. Bilginin çıkışı (Çıkış birimleri: Monitör/ekran, Printer/yazıcı, plotter/çizici)

INPUT – Veri Giriş Aygıtları

CPU – Merkezi İşlem Aygıtı

BELLEK – Bilgi Saklama Aygıtları RAM (Random Access Memory) Bellek ROM (Read Only Memory) Bellek Depolama Birimi(Yan Bellek)

OUTPUT – Veri Çıkış Aygıtları

İlk Saklanan Program Düşüncesi Genel Amaçlı Kullanılan Elektronik İlk Bilgisayar olan ENIAC’ın programlanmasının zor olması tasarımcılarını düşündürüyordu. (setup: 3 haftaya kadar) 1945 yılında Princeton Üniversitesi matematik profesörü John Von Neuman, programlar ve verinin bilgisayarın iç belleğinde saklanabileceği düşüncesini ortaya attı. Böylelikle hazırlanan programların daha kolay değiştirilebilmesi mümkün olmuştur. Bu düşünce modern bilgisayarların mimarisini belirledi. Günümüz bilgisayarları hala aynı mimaride üretilmektedir.

Von Neuman Mimarisi

Donanım - Yazılım Hardware – Donanım Software – Yazılım Donanım bilgisayarı oluşturan her türlü fiziksel parçaya verilen verilen addır. Donanım bir merkezi işlem biriminden (Central Processing Unit-CPU) ve bu birime bağlı çevre birimlerinden oluşur. Çevre birimleri de ayrıca giriş birimleri (input devices) ve çıkış birimleri (output devices) olmak üzere iki kısma ayrılır. Software – Yazılım Yazılım, kullanıcıların bilgisayarda işlerini yapmalarına imkan veren tüm programlara verilen genel addır. Yazılımlar : 1.Sistem Yazılımları 2.Uygulama Yazılımları

Bilgisayarın Maestrosudur Bilgisayar donanımlarının birbiri ile uyumlu bir biçimde çalışmasını sağlar.

Bilgisayar sistemi işletim sistemi Uygulama Yazılımları Fiziksel Cihazlar mikroprogram (ROM’da) makina dili işletim sistemi derleyiciler editör komut yorumlayıcısı Kelime işlemci, veritabanı uygulamaları, oyunlar, internet tarayıcısı… Uygulama Yazılımları Sistem Yazılımları Donanım

Temel İşlevleri “Kullanıcı arabirimi” tanımlamak, Sistem açılışını sağlamak, Donanımı, kullanıcılar arasında paylaştırmak, Kullanıcıların verileri paylaşmasını sağlamak, Giriş / çıkış işlemlerini gerçekleştirmek, Hataları düzeltmek, Programlama arabirimi (API:Application program interface) sağlamak.

İşletim Sistemleri 1970 lerde Unixler 1984 Apple Macintosh OS 1985 Windows 1.0 1990 Windows 3.0 1991 Linux 1995 Windows 95 …

PC İşletim Sistemleri DOS WINDOWS (9X-ME-XP-VİSTA-2000-NT-2003-MOBİLE-7-8..) UNIX (FreeBSD, OpenBSD, NetBSD, Minix, Sun Solaris, IBM AIX, HP-UX, SGI IRIX, SCO Unixware, Digital UNIX unix türevleridir) LİNUX (PARDUS-SUSE-ARCHLINUX-MANDRİVA-FEDORA-UBUNTU-TRUVA-MANDRAKE-REDHAT…) Novell MAC Os (Mac OS X Mac OS X 10.0 “Cheetah” Mac OS X 10.1 “Puma” Mac OS X 10.2 "Jaguar" Mac OS X 10.3 "Panther“ Mac OS X 10.4 "Tiger“)

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE İŞLETİM SİSTEMLERİ

UNIX Unix işletim sistemi 1969 yılında AT&T Bell Laboratuvarları'nda ABD de Ken Thompson, Dennis Ritchie, Brian Kernighan, Douglas McIlroy, Michael Lesk ve Joe Ossanna tarafından tasarlanıp uygulamaya konmuştur. İlk olarak 1971'de yayınlandı ve başlangıçta tamamen bilgisayar programlarının yazılmasında kullanılan alt seviyeli bir çevirme dilinde (assembly) yazılmıştı. Daha sonra 1973'te DEC’in PDP-11 makineleri için Dennis Ritche tarafından C programlama diliyle tekrar yazıldı. 1974 yılında AT&T Unix işletim sisteminin kaynak kodunu bazı üniversitelere ücretsiz olarak dağıttı. Üst düzey bir dilde yazılmış bir işletim sisteminin geçerliliği, diğer farklı bilgisayar platformlarına kolayca taşınabilirlik için olanak sağlar.

Ken Thompson (oturan) ve Dennis Ritchie PDP-11'de çalışırken

UNIX 1970'lerin sonu ve 1980'lerin başında, Unix'in akademik çevrelerdeki etkisi, Sequent, HP-UX, Solaris, AIX ve Xenix gibi ticari girişimler tarafından Unix'in (BSD ve System V) geniş ölçüde benimsenmesine yol açtı. 1980'lerin sonunda, AT & T Unix Sistem Laboratuarları ve Sun Microsystems, daha sonra pek çok ticari Unix üreticisi tarafından kabul edilen System V Release 4 (SVR4 )'i geliştirdi. 1990'lı yıllarda Unix benzeri sistemler, dünya çapında bir programcı ağı tarafından yapılan işbirliği sayesinde geliştirilen Linux ve BSD dağıtımları sayesinde popülerlik kazanmıştır. 2000'de Apple, MacOS işletim sisteminin çekirdeğini oluşturan Darwin'i piyasaya sürdü.

Tüm zamanların en kötü teknoloji tahminlerinden biri :)

LINUX Unix’e fikirsel ve teknik anlamda atıfta bulunarak geliştirilmiş; açık kaynak kodlu, özgür ve ücretsiz bir işletim sistemi çekirdeğidir. Çekirdeğin kaynak kodları GNU Genel Kamu Lisansı çerçevesinde özgürce dağıtılabilir, değiştirilebilir ve kullanılabilir. Linux ismi ilk olarak Linus Torvalds tarafından yazılan ve 5 Ekim 1991 Linux 0.02 etiketiyle duyurusu yapılan, Linux çekirdeğinden gelmektedir.  Çok geniş bir donanım desteğine sahip olan Linux çekirdeği; Sunucu bilgisayarlar, masaüstü-dizüstü bilgisayarlar, iş istasyonları, akıllı telefonlar, yeni nesil TV'ler ve tabletler gibi hemen her platformda tam bir uyum içerisinde çalışabilmektedir. Linux sunucu işletim sistemlerinde kullanım oranı bakımından ilk sırada tercih edilmekte ve dünyanın 10 hızlı süperbilgisayarında da kullanılmaktadır.

Linus Torvalds ilk mail

BSD NEDİR? BSD “Berkeley Software Distribution” nun kısaltılmışıdır. Bu isim AT&T’ nin Research Unix’ in bir uzantısıdır. BSD işletim sistemi bir kopya değildir. UNIX ‘in atası sayılan AT&T’ nin Research Unix’ inin açık kaynak kodlarından oluşur. FreeBSD: FreeBSD yüksek performans ve son kullanıcılar için kullanım kolaylığı amacını güder. ISS firmaları için favori işletim sistemidir. NetBSD: Azami seviyede taşınabilirlik hedefler. Sade bir tasarıma sahiptir. 50 den fazla farklı işlemci mimarisini desteklemektedir. NASA’ nın uzay çalışmalarında da kullanılmaktadır. Intel olmayan donanımlar için iyi bir seçimdir. OpenBSD: OpenBSD güvenlik ve kod güzelliği hedefler. Borsa ve bankalar gibi güvenliğin ön planda olduğu önemli merkezler tarafından kullanılmaktadır.

FreeBSD

İşletim Sistemleri-MS/DOS MS-DOS, Microsoft Disk Operating System (Microsoft Disk İşletim Sistemi) kelimelerinin kısaltılmış halidir. MS-DOS bir disk işletim sistemi olarak bilinir, çünkü yaptığı işlerin büyük bölümü disk işlemleri, bellek işlemleri gibi programların çalışabilmesi için gerekli düzenlemeleri yapan bir işletim sistemidir. İlk sürümü 1981 yılında piyasaya sürülmüştür.

İşletim Sistemleri Arasındaki Farklar DOS (Disk Operation System)Tek kullanıcılıdır ve text ekranda çalışır. Her türlü işlem komut verilerek yapılır.

MS-DOS Ekran Örneği

Apple Lisa – 1983

Windows 1.0 Windows 1.0,Microsoft'un MS-DOS adlı işletim sistemi üzerinde oluşturduğu grafik arayüz (GUI) içeren işletim sistemi ailesi Windows'un ilk sürümüdür. 1986'da Avrupa'da piyasaya sürüldüğünde çok fazla satmamıştır. Büyük bir yenilik olarak lanse edilen Task-switcher (aynı anda birkaç yazılımın paralel çalışması) ise sınırlı ölçülerde mümkün olabildi. Aynı anda birçok program açılabilse de, yalnızca biri çalıştırılıyordu. Ürün; MS-DOS dosya yönetim programı, bir takvim, kart dosyası, not defteri, hesap makinesi, saat ve iletişim programlarından oluşan, kullanıcıların günlük etkinliklerini yönetmelerinde yardımcı olan bir grup masaüstü uygulaması içeriyordu. Diğer verilen programlar Windows Hesap makinesi, Windows Takvim, Windows Pano Görüntüleyicisi, Saat, Microsoft Notepad, Microsoft Paint, Reversi, Cardfile (Kart dosyası), Terminal emülatörü ve Microsoft Write (WordPad öncesi) idi.

Windows 1.0

WINDOWS 3.1 Windows 3.1 – Windows işletim sisteminin ilk sürümü 1985 yılında çıkarılmakla birlikte, dünyada kabul görmesi 1992 yılında çıkarılan Windows 3.1 ile olmuştur. Windows işletim sisteminin en önemli yeniliklerinden birisi grafik bir kullanıcı arabirimi olmasıdır. Grafik Kullanıcı Arabirimi sayesinde, bilgisayarın ve yazılımların kullanımı daha basit (sezgisel ve görsel) biçime girerek herkesin kolayca kullanabilmesi sağlanmıştır. Windows 3.1 işletim sistemi, DOS işletim sisteminin daha önce kurulu olduğu bir sisteme gerek duyar. Bu nedenle Windows 3.1 ve MS-DOS 6.0 (6.2 ya da 6.21) ile birlikte kullanılabilir.

Windows 3.1 Ekran Örneği

Windows 95 Windows 95 - 1995 tarihinde piyasaya sürülmüş bir işletim sistemidir. Windows 95'in 32-bitlik mimarisi, Windows 95'in masaüstünde kullanıcıya sürat ve kolaylık sağlar. Windows 95 birden çok uygulamayı aynı anda çalıştıracak sağlam ve korumalı bir ortamı sağlar.

İşletim Sistemleri-DOS TABANLI WİNDOWS İŞLETİM SİSTEMLERİ Windows 95 tak çalıştır, özelliği ile donanım birimlerini otomatik tanır. Windows 95’ de Dos’ tan gelen 8 karakterlik dosya ismi sınırı ortadan kalkmıştır. Ayrıca Windows 95 ‘ de bir yapay zeka ürünü olan mouse’ un sağ tuşu devreye sokularak, yapacağımız en önemli işlemlere daha kısa ve kolay bir şekilde erişmemizi sağlar. Kopyalama işlemleri için kes, kopyala, yapıştır ve sürükle bırak özellikleri kullanılabilmektedir, bu sayede komut ve yol belirtme özelliği kalkmıştır

Windows 95 Ekran Örneği

Windows 98 WİNDOWS 98 Windows 98, Windows 95 özelliklerine ek olarak, internet ve multimedya destekli dos tabanlı bir işletim sistemidir. Windows 95 gibi, Windows 98’ in en önemli özelliği nesneye yönelik (görsel) olmasıdır. Yani DOS ortamına girilmeden direk olarak grafiksel kullanıcı arayüz ortamına girilir. Windows 98, windows 95’ den sonra çıktığı için daha fazla donanımı desteklemektedir. Windows 98’ de de 2000 yılı sorunu vardır, onun için daha sonra Windows 98 SE (Second Edition) çıkmıştır.

Windows 98 Ekran Örneği

Windows 2000

Windows Me

Windows XP

Windows Vista Ekran Örneği

Windows 7 Microsoft tarafından kişisel bilgisayarlar, masaüstü, dizüstü, netbooklar, Tablet PC ve media center bilgisayarlarda kullanılmak için çıkan bir işletim sistemidir. 22 Ekim 2009 tarihinde piyasaya sürülmüştür.

Windows 8

Windows 10

LİNUX DAĞITIMLARI

Linux Avantaj Open Source (Açık kaynak kod) (Privacy…) Daha güvenilir (güvenlik, virüs, yamalar…) Ücretsiz Yüksek performans Daha düşük donanım gereksinimleri Dezavantaj Henüz tam ihtiyaçlara cevap verememesi, (oyunlar, ofis …) Bazı ticari yazılımlar Linux üzerinde fazla gelişemiyor. Basit kullanıcıların rahatça kullanabileceği düzeyde değil. Yeterince tanıtımı yapılmıyor olması. Donanım üreticilerinin yeterli desteği vermemesi

PARDUS İŞLETİM SİSTEMİ 2003 yılı içerisinde Türkiye'de Tübitak tarafından dünyadaki benzer uygulamalar, yazılım sanayisinin mevcut durumu ve eğilimi araştırılmış ve ulusal bir dağıtım gerekliliği göz önüne alınarak Pardus Projesi'nin temelleri atılmıştır. 2004 yılında teknik ekibin oluşturulmasıyla başlamıştır. Proje kapsamında 2005 yılı başlarında Pardus'un bir deneme sürümü , aynı yıl sonunda da Pardus'un ilk kararlı sürümü çıkartılmıştır. Pardus 2013 sürümü ile Debian tabanına geçiş yapmıştır.

Pardus 2013 - Sürümler Pardus KDE Sürümü

Pardus 2013 - Sürümler Pardus XFCE Sürümü

Pardus 2013 - Sürümler Pardus ETAP Sürümü (Akıllı Tahta)

Ubuntu

MAC OS Macintosh işletim sistemi Macintosh, 1984 yılında apple firması tarafından üretilmiş bir bilgisayardır ve işletim sistemini de apple firması üretmiştir. Grafik kullanıcı arabirimi olan işletim sistemleri Macintosh’ten esinlenmişlerdir. (Steve Jobs da XEROX Alto’dan) Son sürüm Eylül 2016 - “MacOS Sierra”dır.

Xerox Star(Alto)

MacOS Sierra

Mobil İşletim Sistemleri Akıllı telefonlar (Smart Phones) , Tablet bilgisayarlar , PDA (Personal Digital Assistant) 'lar gibi taşınabilir cihazlar için üretilen işletim sistemleri mobil işletim sistemleri olarak adlandırılırlar.

Android Android, Google, Open Handset Alliance ve özgür yazılım topluluğu tarafından geliştirilen, Linux tabanlı, mobil cihaz ve cep telefonları için geliştirilmekte olan, açık kaynak kodlu bir mobil işletim sistemidir.

Sürümleri Android 1.1 (Astro) – Asker 9 Şubat 2009 Android 1.5 (Cupcake) – Kapkek 30 Nisan 2009 Android 1.6 (Donut) – Tatlı Çörek 15 Eylül 2009 Android 2.0 (Eclair) – Ekler 26 Ekim 2009 Android 2.2 (Froyo) 20 Mayıs 2010 Android 2.3 (Gingerbread) – Zencefilli Çörek 6 Aralık 2010 Android 3.0 (Honeycomb) – Petek Şubat 2011 Android 4.0 (Ice Cream Sandwich) – Dondurmalı Sandvich 19 Ekim 2011 Android 4.1, 4.2, 4.3 (Jelly bean) – Jelibon 9 Temmuz 2012 Android 4.4 (Kitkat) – Kitkat Ekim 2013 Android 5.0 (Lollipop) – Lolipop 3 Kasım 2014 Android 6.0 (Marshmallow) – 29 Eylül 2015 Android 7.0 (Nougat) – 22 Ağustos 2016

Nougat 7.1.1

IOS iOS (eski adıyla iPhone OS) Apple'ın orijinal olarak iPhone için geliştirdiği ancak daha sonra iPod Touch ve iPad'de de kullanılan mobil işletim sistemidir. İşletim sistemi ilk olarak iPhone için Macworld Conference & Expo'da 9 Ocak 2007'de duyuruldu, aynı yılın Haziran ayında yayınlandı.

IOS 10 13 Eylül 2016 tarihinde çıkmıştır.

Windows Phone Windows Phone veya Windows Telefon, Microsoft tarafından geliştirilmiş ve Windows Mobile serilerinin devamı olan bir mobil işletim sistemidir. 2010 Şubat ayında Mobil Dünya Kongresi'nde ilk kez duyurulan sistem; Windows Mobile'daki kurumsal kullanıcı kitlesine nazaran Windows Phone'da hedef kitlesi Microsoft tarafından sadece son kullanıcılar olarak belirlemiştir. 20 Haziran 2012 tarihinde, Microsoft Windows Phone 8’i duyurmuştur. Windows 10 ise tüm platformda çalışabilmektedir.

Windows 10

Windows Continuum

Diğerler Mobil İşletim Sistemleri RIM : BlackBerry OS Symbian Vakfı : Symbian Palm : Web OS Linux Vakfı : MeeGo Samsung : Tizen Canonical: Ubuntu Phone