VARLIKLARIN İZLENMESİ Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar PROF. DR. METİN SABAN YRD. DOÇ. DR. HAKAN VARGÜN YRD. DOÇ. DR. SERHAN GÜRKAN

ÖNEMLİ KAVRAMLAR Kaynak kavramı, varlıkların sağlanması amacıyla işletmelerin sahip oldukları öz kaynakları ile kısa ve uzun vadeli yükümlülüklerini kapsamaktadır. Yükümlülükler, geçmiş olaylar sonucunda ortaya çıkan ve ödenmesi halinde işletmenin ekonomik değerlerinde bir azalma yaratacak olan borçlarını ifade etmektedir. Öz kaynaklar, varlık toplamından yükümlülük toplamı düşüldükten sonra kalan kısmı ifade etmektedir.

KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR İşletmeler tarafından varlıkların sağlanabilmesi amacıyla katlanılan ve vadesi 1 yılın altında olan tüm borç ve yükümlülüklerin izlendiği ana hesap grubudur. 30 MALİ BORÇLAR 36 ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER 32 TİCARİ BORÇLAR 37 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 33 DİĞER BORÇLAR 38 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI 34 ALINAN AVASLAR 39 DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 35 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ

MALİ BORÇLAR Mali borçlar hesapları, işletmelerin finansal kurum ve kuruluşlarına olan vadesi 1 yılın altındaki kredi borçları ile söz konusu borçlara ilişkin kredi faizlerinin izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 300 BANKA KREDİLERİ 303 UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA TAKSİTLERİ VE FAİZLERİ 304 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ 305 ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER 306 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER 308 MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKLARI (-) 309 DİĞER MALİ BORÇLAR

300 BANKA KREDİLERİ HS. Bu hesap, banka ve diğer finans kuruluşlarından sağlanan kısa vadeli kredilere ilişkin tutarları içeren hesap kalemidir. Genel anlamda kredi “belirli miktardaki satın alma gücünün, belirli bir süre için ve geri verilmek üzere bir bedel (genellikle faiz) karşılığı gerçek ya da tüzel kişilere verilmesi” olarak tanımlanabilir.

KREDİ TÜRLERİ Borçlu Cari Hesap: Bankalar tarafından belirli limitler dahilinde müşterilerine borç bakiyeleri devredilmek üzere açılan cari hesaplardır. Faiz tahakkukları 3 aylık dönemler itibariyle yapılmaktadır. Avans Kredisi: Bu kredi türünde kredi bir seferde kullanılır, ana para ve faiz ödemeleri tek seferde veya taksitler halinde ödenerek kredi kapatılır. Açık Kredi: Herhangi bir teminat veya kefalete dayalı olmaksızın yalnızca kredi alan kişinin imzasına dayalı olarak verilen bir kredi türüdür. Kefalet Karşılığı Kredi: Bu kredi borçlunun imzası dışında borçluya kefil olacak üçüncü bir kişinin kefaletine dayalı olarak verilen bir kredi türüdür. Teminat Karşılığı Kredi: Bu kredi türü bankaların kredinin geri dönmeme riskine karşılık; borçlunun senet, menkul kıymet, kıymetli maden, alacak, mal gibi kıymetlerini rehin almak veya arsa ve arazi, bina, taşıt gibi kıymetlerinin üzerinde ipotek tesis ettirmek suretiyle kullandırılır.

Örnek Bankalar hesabı ile Banka Kredileri hesabını karıştırmayınız. (i) İşletmemiz, 10.01.20X1 tarihinde İş Bankası Kızılay Şubesi’nden 150.000 TL tutarında kısa vadeli banka kredisi çekmiş olup, kredi tutarı işletmemizin aynı bankadaki mevduat hesabına aktarılmıştır. 102 BORÇ BANKALAR HS. ALACAK 300 BANKA BORÇ KREDİLERİ HS. ALACAK Bankalar hesabı ile Banka Kredileri hesabını karıştırmayınız.

Örnek (ii) İşletmemiz, 05.11.20X1 tarihinde portföyünde bulunan kısa vadeli 120.000 TL tutarındaki alacak senedi teminatı karşılığında Ziraat Bankası Şişli Şubesi’nden 70.000 TL tutarında kısa vadeli banka kredisi çekmiş olup, kredi tutarı işletmenin mevduat hesabına aktarılmıştır.

Örnek (iii) İşletmemiz, 04.05.20X1 tarihinde İş Bankası Kızılay Şubesi’ndeki vadesiz mevduat hesabından aynı şubedeki kredi hesabına 3.500 TL ödeme yapmıştır.

Örnek (iv) 31.12.20X1 tarihinde İş Bankası Kızılay Şubesi’nden işletmeye gönderilen dekonttan işletmenin kredi hesabına 2.000 TL faiz tahakkuk ettirildiği anlaşılmıştır. İşletmelerin tahakkuk ettirilen kredi faiz tutarlarını muhasebe kayıtlarında “780 FİNANSMAN GİDERLERİ HESABI”NDA izlemeleri gerekmektedir.

303 UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA TAKSİTLERİ VE FAİZLERİ Vadelerine bir yıldan fazla süre bulunmakla birlikte uzun vadeli kredilerin, bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek anapara taksitleri ile vadesi bir yılın altına düşenleri ve bunların tahakkuk ettiği halde henüz ödenmeyen faizlerini kapsar. (i) İşletmemizin daha önce 3 yıllığına İş Bankası Ortaköy Şubesi’nden çekmiş olduğu 150.000 TL tutarındaki kredinin 31.12.20X1 tarihinde tahakkuk eden anapara taksiti ve faiz tutarı 62.000 TL’dir (50.000 TL anapara ve 12.000 TL faiz).

(ii) İşletmemiz, 04. 03. 20X1 tarihinde uzun vadeli krediye ilişkin 62 (ii) İşletmemiz, 04.03.20X1 tarihinde uzun vadeli krediye ilişkin 62.000 TL anapara taksit ve faiz tutarını nakden ödemiştir.

304 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ HS. Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil anapara borç taksitleri ile tahvillerin tahakkuk edip de henüz ödenmeyen faizlerinin izlendiği hesaptır. (i) İşletmemiz tarafından daha önce ihraç edilmiş ve itibari (nominal) değeri 145.000 TL olan tahvilin vadesinin 31.12.20X1 tarihi itibariyle 1 yılın altına indiği belirlenmiştir.

TİCARİ BORÇLAR Ticari borçlar hesapları, işletmelerin ticari işlemleri nedeniyle ortaya çıkan vadesi 1 yılın altında olan veresiye ve senetli borçlar, verilen depozito ve teminatlar ile diğer ticari borçların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 320 SATICILAR HESABI 321 BORÇ SENETLERİ HESABI 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU HESABI (-) 326 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR HESABI

320 SATICILAR HS. İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan SENETSİZ borçların izlendiği hesaptır.

Örnek (i) İşletmemiz, 20.02.20X1 tarihinde 30.000 TL + %10 KDV bedelle 6 ay vadeli ticari mal satın almıştır.

(ii) İşletmemiz, 12. 06. 20X1 tarihinde veresiye (kredili) borcunun 20 (ii) İşletmemiz, 12.06.20X1 tarihinde veresiye (kredili) borcunun 20.000 TL’lik kısmını vadesinde nakden ödemiştir.

(iii) İşletmemiz, ticari nitelikteki veresiye borcunun 13 (iii) İşletmemiz, ticari nitelikteki veresiye borcunun 13.000 TL tutarındaki kısmını ise vadesinde ödeyememiştir. Bunun üzerine 15.10.20X1 tarihinde satıcı işletme tarafından işletmeye gönderilen yazıda vadesinde ödenmeyen veresiye borca 230 TL vade farkı tahakkuk ettirildiği bilgisi alınmıştır. Veresiye borcu bulunan işletmeler vade farkı tutarını “780 FİNANSMAN GİDERLERİ HESABI”NA aktarmalıdır.

(iv) İşletmemiz, başka bir işletmeye olan 11 (iv) İşletmemiz, başka bir işletmeye olan 11.000 TL değerindeki veresiye borcunu vadesinden önce nakit olarak ödemeye karar vermiştir. Erken ödeme nedeniyle satıcı işletme tarafından %10 iskonto uygulanmıştır. (KDV oranı %10) İşletmeler, satıcılar tarafından yapılan iskonto tutarlarını “153 Ticari Mallar Hesabı”ndaki tutardan indirmeleri gerekmektedir. Ayrıca söz konusu iskonto tutarına ilişkin KDV tutarının da “391 Hesaplanan KDV Hesabı”na aktarılması gerekmektedir.

321 BORÇ SENETLERİ HS. İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan SENEDE BAĞLANMIŞ ticari borçlarının izlendiği hesaptır.

Örnek (i) İşletmemiz, 01.02.20X1 tarihinde 50.000 TL + %10 KDV bedelle ticari mal satın almıştır. Toplam fatura bedelinin 15.000 TL’sini nakden ödemiştir. Geriye kalan kalan tutar için satıcı işletmeye hitaben 5 ay vadeli 10.000 TL’lik ve 7 ay vadeli 30.000 TL’lik iki ayrı senet düzenlenmiştir.

(ii) İşletmemiz, 01. 07. 20X1 tarihinde 10 (ii) İşletmemiz, 01.07.20X1 tarihinde 10.000 TL senetli borcunu vadesinde nakden ödemiştir.

(iii) İşletmemiz, 01. 09. 20X1 tarihinde, 30 (iii) İşletmemiz, 01.09.20X1 tarihinde, 30.000 TL senetli borcunu vadesinde ödeyemeyeceğini satıcı işletmeye bildirmiş ve 30 günlük ek süre talep etmiştir. Söz konusu talep 850 TL vade farkı dahil yeni bir senet verilmesi kaydıyla satıcı işletme tarafından kabul görmüştür. Vade farkı tutarı senetli borcu bulunan işletmeler açısından “780 Finansman Giderleri Hesabı”na aktarılmalıdır.

(iv) İşletmemiz, 12. 06. 20X1 tarihinde 4 (iv) İşletmemiz, 12.06.20X1 tarihinde 4.300 TL’lik veresiye borcuna karşılık aynı tutarda 2 ay vadeli bir senet düzenleyerek satıcı işletmeye senedi teslim etmiştir.

326 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HS. Üçüncü kişilerin belli bir işi yapmalarını, aldıkları bir değeri geri vermelerini sağlamak amacıyla ve belli sözleşmeler nedeniyle gerçekleşecek bir alacağın karşılığı olarak alınan depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.

Örnek (i) İşletmemiz, zahirecilik faaliyetinde bulunmaktadır. İşletme tarafından 15.05.20X1 tarihinde bir müşteriye 5 çuval un satılmış olup müşterinin söz konusu malları taşıması amacıyla kendisine bir taşıma sepeti tahsis edilmiş ve müşteriden 100 TL depozito alınmıştır.

(ii) Müşteri tarafından 20. 05 (ii) Müşteri tarafından 20.05.20X1 tarihinde depozitolu taşıma sepeti işletmeye teslim edilmiştir.

Deniz işletmesi tarafından bir fabrika yapılması amacıyla ihale açılmış ve ihaleye katılacak olan X, Y ve Z işletmeleri ihaleye katılmak amacıyla 10.04.20X1 tarihinde Deniz işletmesinin banka hesabına 3.000 TL geçici teminat yatırmıştır.

İhale günü yapılan değerlendirmede ihaleyi X işletmesi kazanmıştır İhale günü yapılan değerlendirmede ihaleyi X işletmesi kazanmıştır. Daha sonra X işletmesi 30.04.20X1 tarihinde ihaleye konu fabrika inşaatı işini yapmaktan vazgeçtiğini işletmeye yazılı olarak bildirmiştir. İhaleyi kaybeden işletmelerin yatırdıkları geçici teminat tutarlarının 21.04.20X1 tarihinde kendilerine iade edilmesine ilişkin olarak yapılacak yevmiye kaydı

İhale günü yapılan değerlendirmede ihaleyi X işletmesi kazanmıştır İhale günü yapılan değerlendirmede ihaleyi X işletmesi kazanmıştır. Daha sonra X işletmesi 30.04.20X1 tarihinde ihaleye konu fabrika inşaatı işini yapmaktan vazgeçtiğini işletmeye yazılı olarak bildirmiştir. Alınan teminata konu olan işin yapılmaması halinde alınan depozito ve teminat tutarları “649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabı”na aktarılarak kapatılır.