MESLEK HASTALIKLARI Dr. Sadiye YILMAZ

“Hayret ve tereddüt ediyorum “Hayret ve tereddüt ediyorum. Acaba, ilaç ve sinameki kokan muayenehane ve eczanelerde oturan bu azametli ve şık görüntülü doktorların burnuna işyerlerindeki pis kokulu şeyleri mi soksam, yoksa onları bu çukurları görmeye mi davet etsem?” “Hekimlik, tüm olanaklarıyla çalışanların yardımına koşmalıdır.” Dr. Bernardino RAMAZZİNİ İş Hekimliğinin Kurucusu İtalya, 1633-1714

Ne Öğreneceğiz? Sağlık ve iş sağlığı İş ve hastalık ilişkisi Meslek hastalığı, özellikleri, sınıflandırması Meslek hastalığı tanısı Meslek hastalıklarından korunma

Sağlık Nedir? Sağlık; sadece hastalık ve sakatlık halinin olmayışı değil, bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam iyilik halidir.

İş Sağlığı Her türlü işte çalışan işçilerin fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam iyilik durumlarının korunması ve geliştirilmesi, Çalışma şartlarından ötürü işçilerin sağlıklarının yitirilmesinin önlenmesi, Çalışma sırasında sağlıklarını olumsuz yönde etkileyecek faktörlerden korunmaları, Onların fizyolojik ve psikolojik yapılarına uygun bir işe yerleştirilmesi ve bunun sürdürülmesini, Özetle işin işçiye, uygunluğunun sağlanmasını amaçlar

İş ve Hastalık İlişkisi (Çalışanlarda görülen sağlık sorunları) Çalışanları Etkileyen Hastalıklar (Diseases Affecting Working Populations); İşle ilgili bir ilinti olmamasına karşın mesleki zararlı etkenlerle ortaya çıkışı artan hastalıklardır. (Kış aylarında ÜSYE, yaz aylarında ishal vb.) İşle İlgili Hastalıklar (Work Related Diseases); Pek çok etkenin bir arada görüldüğü, çalışma ortamının rol oynayabildiği, birlikte farklı risklerin de yer aldığı, karmaşık bir etyolojiye sahip hastalıklardır. Çalışma ortamına bağlı olarak bazı hastalıklara yakalanma ve hastalığın seyrinin daha kötü olmasına neden olabilir. (kr. bronşit, cilt hastalıkları, koroner arter hastalığı, bazı kanserler, hipertansiyon Meslek Hastalıkları (Occupational Diseases) Genellikle tek bir etkenle meydana gelen, özgün ve kuvvetli bir mesleki ilişkinin ortaya konması ile meslek hastalığı tanısı konur. (kurşun zehirlenmesi, pnömokonyoz vb. gibi çalışanların doğrudan o işi yaptıkları için başlarına gelen rahatsızlıklardır) İş Kazaları

İşle ilgili hastalıklar Meslek hastalıklarından farklı olarak belli bir işe özgü olmayan, herhangi bir kişide görülebilen, ancak belli bir işte çalışmanın hastalığın ortaya çıkmasında ve seyrinin kötüleşmesinde rol oynadığı bilinen hastalıklara işle ilgili hastalıklar denir. Gerçekte işle ilişkili hastalıklar genellikle kronik ve dejeneratif hastalıklardır. Koroner kalp hastalığı, kronik bronşit, bazı kanserler, hipertansiyon, dejeneratif artrit gibi hastalıklar bu grupta yer alır. Örneğin kronik bronşit oluşumunda sigara içilmesi ve hava kirliliğinin yanı sıra tozlu ortamın da etkisi vardır. Bunlardan yalnızca tozlu ortam belirli bir iş türü ile ilişkilidir. Kronik bronşit belirli bir işte çalışma ile doğrudan ilişkili değildir, ama tozlu ortamda bulunmak, mesleksel olarak toza maruz kalmış olmak hastalığın oluşunda etkili olabildiği gibi, hastalığın seyri üzerinde de etkili olabilir.

Meslek Hastalığı Çalışanın (sigortalının) çalıştığı işin niteliğine göre, Tekrarlanan sebeplerle veya işin yürütüm şartları nedeniyle meydana gelen, Geçici veya kalıcı hastalık, bedensel ve ruhsal engellilik durumuna Meslek Hastalığı denir. 5510 sayılı Sosyal Güvenlik ve Genel Sağlık Sigortası Yasası, 2008 (Md. 14) Meslek hastalığı ile çalışanın yaptığı iş arasında nedensellik bağı vardır.

Meslek Hastalıklarının İş Kazalarından Farkı Hastalık etkeninin devamlı/tekrarlayan biçimde olması, Hastalığın ilerleyici oluşu Başlangıç tarihinin kesin olarak saptanamaması

Meslek Hastalıklarının Genel Özellikleri Kendine özgü ve kronik seyirli bir klinik tablo, Hastalık etkenine uzun süreli tekrarlanarak maruz kalma, Belirli mesleklere özgü olması Hastalığın o meslekte çalışanlarda insidansının (sayısı) yüksek olmasıdır.

Meslek Hastalıklarının Sınıflandırması En son olarak 2002 yılında ILO, meslek hastalıkları listesini güncellemiş ve 70 adet meslek hastalığını tanımlayarak 194 sayılı Meslek Hastalıkları Listesi Tavsiye Kararını yayınlamıştır. Tıbbi ve yasal olarak bir hastalığın mesleki maruziyete bağlı olduğu kesin olarak kanıtlandığında adı meslek hastalığı olarak tanımlanmaktadır. Bununla beraber bu ilişkiyi ortaya koymak her zaman kolay olmamaktadır. Meslek hastalıklarının büyük kısmı çok faktörlü bir etkileşim sonucu ortaya çıkmaktadır

Uluslararası Meslek Hastalıkları Listesine Bir Hastalığın Eklenmesi İçin Tanımlayıcı Ölçütler Maruz kalma ve etkilenim ilişkisinin güçlü ve bilimsel olarak ispatlanmış olması, Hastalığın belli işlerde veya çalışma alanlarında ortaya çıkması, Maruz kalan işçi sayısı ile riskin şiddeti arasındaki ilişkini kuvvetli olması, Hastalığın birçok ülkenin ulusal meslek hastalığı listesinde yer alması.

ILO Mesleki Hastalıklar Listesi (Recommendation No. 194) Geneva, 2010 İŞ ETKİNLİKLERİNDEN KAYNAKLANAN AJANLARA MARUZ KALMAYA BAĞLI MESLEKİ HASTALIKLAR Kimyasal ajanlara bağlı hastalıklar (Berilyum, kadmiyum, fosfor, krom, manganez, arsenik, cıva, kurşun, flor, karbon disülfit, alifatik veya aromatik hidrokarbonlar, benzen, nitrogliserin, alkol glikol ketol, CO, hidrojen sülfit, hidrojen siyanit, akrilonitril, NO, vanadyum, antimon, heksan, mineral asit, farmasötik ajanlar, nikel talyum osmiyum, selenyum, bakır, platin, teneke, çinko, fosgen, benzokinon, amonyak, izosiyanat, pestisit, sülfür oksit, organik çözücü, lateks, klor, Fiziksel ajanlara bağlı hastalıklar (gürültü,titreşim, basınçlı ya da basınçsız hava, iyonize radyasyon, lazeri içeren optik radyasyon, aşırı sıcak ya da soğuğa maruz kalma) Biyolojik ajanlar ve enfeksiyöz veya parazitik hastalıklar (brucelloz, hepatit, HIV, tetanoz, tüberküloz, bakteriel fungal toksik sendromlar, şarbon, leptospiroz) HEDEF ORGAN SİSTEMLERİNE GÖRE MESLEKİ HASTALIKLAR Solunum sistemi hastalıkları (pnömokonyoz, silikotüberküloz, sideroz, metal tozuna bağlı bronkopulmoner hast, pamuk keten kenevir kendir şeker kamışı tozu bağlı bronkopulmoner hastalık, astım, ekstrinsik alerjik alveolit, aliminyuma bağlı ac hast, üst sol yolu boz, Cilt hastalıkları (alerjik kontakt dermatoz, irritan kontakt dermatoz, vitiligo, Kas iskelet sistemi bozuklukları Zihinsel ve davranışsal bozukluklar MESLEKİ KANSERLER Etkenlere bağlı kanserler (asbestoz, benzidin, b,s-klorometil eter, krom, kömür katranı zift isi, beta naftilamin,vinil klorit, benzen, iyonize rad, zifir, katran, madeni yağ, antrasen, kok fırını emisyonu, nikel odun tozu, arsenik berilyum, kadmiyum, eriyonit, etilen oksit, HBV HCV) DİĞER HASTALIKLAR

diye beş grupta değerlendirilmektedir. Ülkemizde MH: Sağlık İşlemleri tüzüğü ve ekindeki Meslek Hastalıkları listesi kullanılmaktadır. Burada Meslek Hastalıkları; Kimyasal Etmenlerle Olan Meslek Hastalıkları Mesleki Deri Hastalıkları (en sık) Deri kanserleri ve prekanseröz deri hastalıkları Kanserleşmeyen cilt hastalıkları Pnömokonyozlar ve Solunum Sisteminin diğer Meslek Hastalıkları Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar Fiziksel Etmenlerle Olan Meslek Hastalıkları diye beş grupta değerlendirilmektedir.

Meslek Hastalığının Tanısı MH TANISI 6331 İSG KANUNU 5510 SGK KANUNU MH ÖN TANISI MH TANISI

Meslek Hastalığının Tanısı HASTALIK TANISI ANAMNEZ, FM, LABORATUAR TESTLERİ MH TANISI + MESLEK ANAMNEZİ, BİYOLOJİK İZLEM, ORTAM GÖZETİMİ + MESAİ ÇİZELGESİ, İŞ ORTAMI İNCELEME RAPORLARI MH YASAL TANISI

Meslek Hastalığı Tanısının Aşamaları Meslekle ilişkisi daha fazla olan hastalıklar: Deri hastalığı, Solunum sistemi hastalıkları, Nörolojik tablolar, Bel ve sırt ağrıları, Bazı kanserlerdir. (özellikle akciğer ve mesane kanserleri, lösemiler) Ayrıntılı Çalışma Öyküsü Kişinin son olarak yaptığı işin öğrenilmesi Daha önce çalışmış olduğu işlerin tarih sırası ile öğrenilmesi. İş yerinin ve işinde yapılan işin öğrenilmesi Kişinin mesleğinin ve yaptığı işin öğrenilmesi İşyeri Maruziyetlerinin Sorgulanması Çalışılan işyerinde hastanın yaptığı işin ne olduğu ve bu işi yaparken hangi maddelerle teması olduğu öğrenilmelidir. Söz konusu maddelerle ilgili olarak işyerinde ortam ölçümleri yapılmış ise bu ölçümlerin sonuçları da kaydedilmelidir. İşin yürütümü sırasında koruyucu önlemlerin olup olmadığı, kişisel koruyucu malzemenin varlığı ve kullanım durumu da sorulmalıdır.

Meslek Hastalığı Tanısının Aşamaları Belirtilerin Zaman İlişkisi Hastalığın belirtilerinin çalışma temposu ile ilişkisi tanı bakımından yönlendirici olabilir. Hastalığın belirtileri işyerine geldikten sonra artıyor ve işyerinden çıkınca azalıyorsa, bu bilgi, hastalık belirtilerinin işyerindeki bir faktöre bağlı olduğu konusunda uyarıcı olur. Meslek Hastalıklarının tanınmasında, periyodik muayenelerin usulüne uygun olarak yapılmasının, gerekli tüm laboratuvar tetkikleriyle desteklenmesinin önemi büyüktür. Periyodik muayenelerin amacı, meslek hastalıkları tanılarının olabildiğince erken konulması ve hastalığın maluliyetinin durdurulmasıdır. Benzeri yakınmaları olan başka işçilerin varlığı Hastadan öykü alınırken, işyerindeki çalışma arkadaşları arasında benzeri yakınmaları olan başka kişilerin bulunup bulunmadığı öğrenilmelidir. Sağlık sorunu nedeniyle iş değiştiren veya erken emekli olan kişilerin olup olmadığı da öğrenilebilir.

Meslek Hastalığı Tanısının Aşamaları İş Dışı Etkilenmeler Başka bir işte çalışma Hobiler ve alışkanlıklar Sigara, alkol, beslenme vb. alışkanlıklar Oturduğu yerin özellikleri Fiziki bulgular Laboratuvar Değerlendirmeleri Radyoloji, Biyokimyasal, Patoloji İncelemeler Meslek ile İlişkinin Kurulması Meslek hastalıklarının tanısında klinik olarak tanı konmasının yanı sıra, hastalığın meslekle olan ilişkisinin de ortaya konması gereklidir. Hastalığın nedeni olan faktörün işyerindeki düzeyinin, izin verilen sınırların üzerinde olup olmadığının ölçümlere dayalı olarak ortaya konması gereklidir.

MH Tanısı Koyabilecek Yetkili Kuruluşlar Sağlık Bakanlığı Meslek Hastalıkları Hastaneleri Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri Devlet Üniversite Hastaneleri

MH Tanısı Yasal Gerekleri Hastalıkla çalışma arasında zorunlu nedensellik bağının olması. Kişinin SKG Kanununca sigortalı sayılması Hastalığın Meslek Hastalıkları Listesinde bulunması Hastalığın yükümlülük süresi içinde ortaya çıkması Sigortalının etkenle karşılaşma süresinin uygun olması Meslek hastalığının hekim raporu ile belirtilmesi.

MH Sevk İşlemleri KİMLER SEVK EDECEK HEKİM ( İşyeri Hekimi, Toplum Sağlığı Merkezi Hekimi, Sağlık Kuruluşu Hekimi) İŞVEREN (Periyodik Muayene Şüphelilerini) ÇALIŞAN (Bölge Çalışma Müdürlüğü aracılığı ile kişisel başvuru) SEVK EDEN HEKİM YADA KURUMUN İSTEĞİ Meslek Hastalığı mı? İşle ilgili hastalık mı? İş değişikliği gerekiyor mu? Kişinin çalışmaya devam edip edemeyeceği? Çalışabilecekse hangi işlerde ve koşullarda çalışması gerekli? Tedavi, izlem protokolü ve prognoz? Maluliyet değerlendirmesi?

Meslek Hastalıklarından Korunma TEKNİK ÖNLEMLER TIBBİ YAKLAŞIMLAR

A) Teknik Önlemler İşyeri üretim ve planlaması Risk faktörlerinin belirlenmesi, tanımlanması (işyeri ortam analizleri) Risk faktörlerinin kontrolü (değiştirilmesi, azaltılması, yok edilmesi) Kaynakta kontrol En etkili yaklaşım riskin kaynakta kontrolüdür. Risklerin kaynağında kontrolü amacı ile en çok kullanılan yöntemler arasında havalandırma, kapatma, ayırma veya kullanılan teknolojiyi değiştirme gibi yöntemler sayılabilir. Etkenin kişiye ulaşmasının engellenmesi Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) Kişisel koruyucu uygulamaları her zaman istenen verimi sağlamasa da, diğer uygulamalara ek olarak kullanılması gerekebilir. Öncelikle kaynağa yönelik teknik uygulamalar yerine getirilmeli, bunlara ek olarak gerektiğinde kişisel koruyucular da kullanılmalıdır.

B) Tıbbi Yaklaşımlar İşe giriş muayenesi Aralıklı Kontrol Muayenesi (Periyodik Muayene) Sağlık Eğitimi Uygun işe yerleştirme Bağışıklama Genel Hijyen Koşullarının Sağlanması Yeterli ve Dengeli Beslenmenin Sağlanması

İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarında Sorunlar Kayıtlar yetersiz (Ölüm, sakatlık ya da yaralanma varsa kayıt tutuluyor), Meslek Hastalıkları (Tazminat nedeniyle sadece Meslek Hastalıkları Hastanesi tanı da yetkili) tanısı koymada güçlükler, Sendikalar duyarsız, işçi sınıfı bilinçsiz, Mesleki eğitim yetersiz,

İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarında Çözüm Önerileri Ramak Kaldı Kazalar da dahil olmak üzere tüm kazalar kayıt edilmeli İş yeri ortam ölçüleri yapılmalı İşe giriş, aralıklı kontrol (periyodik) muayeneler düzenli yapılmalı, özel laboratuvar yöntemleri ile desteklenmeli. İşyerlerinde kullanılan tüm kimyasalların güvenlik bilgi formları” olmalı.

İşyerinde Sağlık Riskleri İş Sağlığını etkileyen tozlar: (Pnömokonyozlar) İş sağlığını etkileyen fiziksel faktörler: Gürültü, Silikozis, Titreşim, Bisinozis, Aydınlatma, Asbestozis Isı ve nem, İş sağlığını etkileyen biyolojik faktörler: Işınlar, Şarbon, Basınç değişimleri, Bruselloz, İş sağlığını etkileyen mekanik faktörler: Tetanos Ağır yük kaldırma ve taşıma, Parazitler, Duruş bozuklukları, Kuduz, Ergonomik sorunlar, Tbc, Kazalar, İş Sağlığını etkileyen psiko-sosyal riskler: İş sağlığını etkileyen kimyasal faktörler: Stres, Madenler, Vardiyalı çalışma, Solventler, Tek düze iş Zehirli gazlar, Aşırı yorgunluk, Asitler, alkaliler, Tükenmişlik, Boyalar, Pestisitler, Tüm İşyerlerinde Ortak Sorun SİGARA Herbisitler,

Meslek Hastalığı İstatistikleri Türkiye’de iş gücü yaklaşık olarak 23 milyon kişiden oluşmakta; bunların yine yaklaşık olarak % 30 u kayıt-dışı çalışmaktadır. Genel olarak dünyada, meslek hastalıkları görülme sıklığının binde 4- 12 arasında değişmesi beklenmektedir. Bu beklentiye göre, Türkiye’de yalnızca zorunlu sigortalı sayıları üzerinden her yıl en az 72 bin yeni meslek hastalığı olgusu saptanması gerekir. Meslek hastalıklarının Türkiye’de 1998’ten sonra görülme sıklığının giderek azalma eğiliminde olduğu gözlenmektedir. 1998’te bildirilen meslek hastalığı yeni olgu sayısı 1400 iken, bu sayı 2004’de 384’e kadar düşmüştür. 2012 yılında toplam 395 meslek hastalığı tanısı konmuştur

SGK Verilerine Göre Türkiye’de Yıllara Göre Meslek Hastalıkları Sayısı

Yeni Oluşan Meslek Hastalıkları Vakaları / 100000 (WHO-2009)

Meslek Hastalıklarıyla İlgili Yasal Düzenlemeler 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Madde 14 Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü Madde 62,63,64,65,66 Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği

Meslek Hastalıklarının Hukuksal Boyutu Meslek hastalığı işin yürütümü sırasında meydana geldiğinden, Çalışılan iş bir diğer kişiye ait işyeri olduğundan, işyeri sahibinin de bu hastalıkta sorumluluğu vardır. (işyeri risklerinin kontrol altına alınması için yapılması gereken uygulamaların tam olarak yerine getirilmemiş olması nedeniyle). İşveren bu sorumluluklarının karşılığını , işçileri meslek hastalığına karşı sigortalayarak yerine getirirler. Hastalık ortaya çıkarsa, hastalığın tedavisi sigorta tarafından sağlanır. Bu sürede hastanın işine gidemediği günler için sigorta hastaya “geçici iş göremezlik ödeneği” adı altında ödeme yapar. Hastalık nedeniyle iş görme gücünde kalıcı bir azalma varsa, sigorta kişiye “sürekli iş göremezlik ödeneği” (tazminat) öder. Tazminat miktarı, işçide hastalık nedeniyle ortaya çıkan iş göremezlik düzeyi ile ilişkilidir. Tazminat hesabında, hastalığa bağlı fonksiyonel kaybın yanı sıra kişinin yaşı ve mesleği de dikkate alınmaktadır. (Sosyal sigortalar sağlık işlemleri tüzüğü)

İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu (6331) İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi MADDE 14 İşveren Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, raporları düzenler Yaralanma ya da ölüme neden olmayan ancak potansiyel ya da olan olayları da inceler raporlar. İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde. Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde. Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları meslek hastalığı ön tanısı koydukları vakaları sevk eder. Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, Yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir

Yükümlülük süresi: (Liability period); Bir işçi meslek hastalığına yakalandığında, daha önce çalışmış olduğu işyerlerinin bu hastalığın ortaya çıkmasındaki sorumluluk payları demektir. Meslek hastalıkları uzun yıllar sonra ortaya çıkabilir. Emeklilikten sonra, iş değişiminden sonra ortaya çıkan meslek hastalıklarında önceki iş(ler)in dolayısıyla önceki işverenin sorumluluk payları bu kapsamda ele alınır. Her meslek hastalığı için yükümlülük süreleri “Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü”nde belirtilmiştir. Kanunla sağlanan yardımlardan yararlanabilmek için sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçecek azami süreye yükümlülük süresi denir.

Meslek Hast. Tanı Konulamama Nedenleri Sağlık hizmetleri sunumunda koruyucu hekimliğin öncelikli olmaması, Sağlık eğitim politikalarında ve programlarında meslek hastalıklarının öncelikli alan olmaması, Hekimlerin bilgi ve duyarlığında yetersizlik, Meslek hastalığı tanı sürecinde yaşanan güçlükler, Meslek hastalığı tanısının işyeri ortam ölçümleri ve iş anamnezi ile desteklenmesinde yetersizlik, Meslek hastalığı tanı rehberlerinin olmaması, Meslek hastalığı kayıt sistemindeki yetersizlikler, Meslek hastalığı tanı standardizasyonunun mevcut olmaması Hekimlerin meslek hastalığı prosedürü konusunda bilgisinin yeterli olmaması,

Meslek Hast. Tanı Konulamama Nedenleri Çalışanın meslek hastalığı hakkında yeterli bilgiye sahip olmaması, Çalışanın, meslek hastalığı tanısı sonucu hak ve pozisyon kaybına uğrama korkusu, Çalışanın, sakat ya da malul olarak ilan edilme korkusu, Çalışanın sigorta tazminatları hakkındaki bilgi eksikliği, Çalışanın, karşısında güven verecek sabit bir hekim ya da sendika desteğinin bulunmaması, Çalışanın, işini kaybetme korkusu.

Meslek Hastalıklarında Tedavi Maruziyetin kesilmesi Daha fazla etkilenmeyi önlemek --- istirahat Spesifik tedavi Varsa Semptomatik tedavi - genel destekleyici tedavi