DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU MSÖ405 ÖZEL EĞİTİM DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU

DERSİN İÇERİĞİ ÜNİTE I: ÖZEL EĞİTİM ÜNİTE II: ÖZEL EĞİTİMDE DEĞERLENDİRME ÜNİTE III: BEP HAZIRLAMA ve ÖĞRETİMİN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ ÜNİTE IV: KAYNAŞTIRMA ve DESTEK ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ ÜNİTE V: AİLE EĞİTİMİ ÜNİTE VI: ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE VII: İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE VIII: GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE IX: FİZİKSEL YETERSİZLİĞİ/SÜREĞEN HASTALIĞI OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE X: DİL VE KONUŞMA BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XI: ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XII: DUYGU DAVRANIŞ BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XIII: OTİSTİK BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XIV: ÇOKLU YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XV: ÜSTÜN ZEKALI ÖĞRENCİLER Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

ÜNİTE VIII: GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER Görme Yetersizliğinin Tanımı ve Sınıflandırılması Yaygınlık Gözün Yapısı ve İşleyişi Görme Yetersizliğinin Nedenleri Görme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Özellikleri Görme Yetersizliği Olan Öğrencileri Değerlendirme Öğretim ve Hizmetlerin Planlanması Bireyselleştirilmiş Eğitim Programlarını Hazırlama Öğretim Süreçlerinde Uyarlamalar Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler İçin Eğitim Ortamları Öğrencilerin İlerlemelerini Değerlendirme Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Görme Yetersizliğinin Tanımı ve Sınıflandırılması Görme yetersizliği hem yasal hem de eğitsel açıdan tanımlanabilmektedir. 1. Yasal Tanım: yasal tanım görme keskinliği ve görme alanı ölçümüne dayandırılır. Görme keskinliği, belli bir mesafeden görme ve ayrıntıları ayırt etme yeteneğidir. (20feet=20X30cm=600cm=6m) Görme alanı, baş çevrilmeden ve gözler oynatılmadan görülebilen alan (ileriye doğru bakarken çevresindeki alanı görebilme) demektir. Kör: Bütün düzeltmelerden sonra iyi gören gözdeki görme keskinliğinin onda birine yani 20/200 ya da daha azına sahip olan ya da görme alanı 20 dereceden az olan kişilere kör denilmektedir. 20/200’in anlamı; görme yetersizliğinden etkilenen kişilerin 60 cm’den görebildiğinin, normal görme gücüne sahip olan kişilerin 6 metreden görebilmesidir. Görme alanının 20 derece olmasının anlamı, görmenin sadece merkezdekilerle sınırlı olmasıdır. Az Gören: Bütün düzeltmelerden sonra, iki gözle görmesi 20/70 ile 20/200 arasında olan ve günlük yaşamda görme gücünden ancak çeşitli yardımcı araçlarla yararlanabilen kişilere az gören denir. Normal gören kişinin 6 metreden gördüğünü az gören kişi 60 cm ile 2 metre arasındaki mesafeden görebilmesidir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Devam… 2. Eğitsel Tanım: Birçok uzman, özellikle eğitimciler yasal tanım sınıflamasını yetersiz bulmaktadır. Uzmanlar görme keskinliğinin ölçümü ile görme yetersizliği olan öğrencinin görme kalıntısından nasıl yararlandığı ya da nasıl işlevde bulunduğunu çok doğru tahmin edilemeyeceğini ifade etmektedirler. Yasal olarak kör olduğu belirlenen bireylerin çok azı kör olmasına karşın, çoğunluğu görme kalıntısından yararlanabilmektedir. Körlüğün ve az görmenin yasal tanımlarındaki sınırlılıklar nedeniyle eğitimciler eğitsel tanımları yeğlemektedirler. Kör: İleri derecede görme keskinliği kaybı olan, öğrenmesini dokunarak, işiterek ve konuşan kitapları dinleyerek sürdürmeye gereksinimi olan bireylerdir. Az gören: Görme duyusunu öğrenme amacıyla kullanabilen bireydir. Görme potansiyellerini en üst düzeyde kullanabilmek için gözlük, büyüteç gibi araç gereçlere, büyük puntolu yazı, aydınlatma, zıtlık gibi materyallere ve çevre düzenlemelerine gereksinim duyarlar. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Yaygınlık Görme yetersizliği, rastlanma sıklığı düşük olan bir yetersizliktir. Görme yetersizliğinin yaygınlığı benimsenen tanımlara ve yaşlara göre farklılık göstermektedir. Yasal tanıma göre, tüm görme yetersizliğinden etkilenenlerin oranı toplumun %0.15 ile %0.56 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Görme yetersizliği olan öğrencilerin yaklaşık üçte ikisi başka yetersizliklere de (zihinsel, ortopedik vb.) sahiptir. Görme yetersizliği olan öğrencilerin yaklaşık %25’i gören okuyucu (yazılı materyalleri okuyabilmekte ve yazabilmekte), %10’u Braille okuyucusu ve %7’si işitsel okuyucudur. Körlüğe gençlerden daha çok yetişkinlerde rastlanmaktadır. Araştırmalar körlüğe okul çağı çocuklarda daha az rastlandığını ortaya koymaktadır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Gözün Yapısı ve İşleyişi Dış (sert) tabaka Orta (damar) tabaka İç (ağ) tabaka Gözün işleyişi Işık dış tabakadan iç tabakaya kadar gelerek ağ tabaka üzerine düşer. Görme hücrelerini uyarır. Optik sinirler yoluyla beyindeki görme merkezine iletilir. Beyin tarafından yorumlanır, görsel imge haline gelir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Görme Yetersizliğinin Nedenleri Görme üç temel öğesi olan algısal bir süreçtir; göz, optik sinirler ve beyin. Bunlardan herhangi biri çalışmadığında görme yetersizliği ortaya çıkar. Görme yetersizliğinin nedenleri 3 grupta incelenebilir: Yapısal yetersizlik (doğuştan-sonradan, kalıtsal-travma) Kırılma hataları (miyop-yakını görme, hipermetrop-uzağı görme, astigmat-nesneleri uzamış görme) Kortikal görme yetersizliği (gözde yapısal bir bozukluk yoktur, beyin algılanan görsel bilgileri analiz edemez ve yorumlayamaz; beyindeki görme merkezinin çalışmaması sonucunda, sinirlerle beyne iletilen uyaranların istenildiği bicide algılanmamasıyla oluşur) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Görme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Özellikleri Özellikleri çok farklı olabilir; yetersizliğin başlama yaşı, SED, başka yetersizliklerin varlığı, bilişsel beceriler, vb. farklılaşabilir. Bilişsel özellikler (yaşantıların türü ve düzeyindeki sınırlılıklar, hareket etmedeki sınırlılıklar, çevreyle etkileşimdeki sınırlılıklar) Akademik başarı (okuma-yazma) Sosyal beceriler (gözlem yoluyla öğrenme, sosyal ipuçlarını okuma, arkadaşlık, sosyal etkileşim, gülümseme) Davranışsal özellikleri (duyusal uyaran eksikliği, hareket ve etkinlik sınırlılığı ve sosyal yoksunluk nedeniyle yineleyici hareketler, göz ovuşturma, baş ve vücudu sallama, vb. davranışlar) Dil gelişimi (dilde gecikme? yineleyici konuşma? çok konuşma? sözel zekada farklılık?) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Görme Yetersizliği Olan Öğrencileri Değerlendirme Görme yetersizliğinin varlığını belirleme (farkına varma, tarama, gönderme, tanılama, özel eğitime uygunluk kararının alınması ve okullara yerleştirme) Eğitsel değerlendirme (öğrencinin görmeyi nasıl kullandığını belirleme, uygun okuma-yazma araçlarını belirleme) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Öğretim ve Hizmetlerin Planlanması Özel eğitim ve ilgili hizmetlerin planlanması, hem genel eğitim hem de özel eğitim programlarında öğrencinin var olan performans düzeyi ayrıntılı şekilde değerlendirilmeli ve belirlenen özel gereksinimlerine dayandırılmalıdır. Görme yetersizliği olan öğrenciler için temel özel eğitim alanları: kavram gelişimi ve akademik beceriler, sosyal ve duyuşsal beceriler, yönelim (oryantasyon) ve bağımsız hareket becerileri, iletişim becerileri, günlük yaşam becerileri, eğlenme ve dinlenme becerileri, yardımcı teknolojiyi kullanma becerileri, görmeyi etkili kullanma becerileri, iş ve mesleki beceriler. Eğitimciler görme yetersizliği olan öğrencilerin bu alanlarda gereksinim duyduğu becerileri ayrıntılı olarak değerlendirmelidir. Görme yetersizliği olan öğrencilerin ayrıntılı değerlendirmesi görme yetersizliği olan öğrencilerle çalışan deneyimli bir ekip tarafından yapılmalıdır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programlarını Hazırlama Özel eğitim ve ilgili hizmetlerle işbirliği: özel eğitim sağlama (matematik ve okuma-yazma gibi soyut akademik alanlarda özel öğretim, Braille ile okuma-yazma öğretimi, vb.), akademik olmayan öncelikleri belirleme (sosyal ve duyuşsal beceriler, yönelim ve bağımsız hareket, günlük yaşam, iletişim becerileri, yardımcı teknolojileri kullanma gibi) özel eğitim ve ilgili hizmetlerin yerini belirleme (özel sınıf, özel okul, kaynaştırma gibi) öğrencilerin gereksinimlerini karşılayacak iletişim (ekip üyelerinin iletişimi) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Öğretim Süreçlerinde Uyarlamalar Okuma yazma becerileri (Braille, büyük punto, büyütücüler) Günlük yaşam becerileri (günlük yaşam, kişisel yönetim) Bağımsız hareket becerileri (yönelim/oryantasyon ve bağımsız hareket/dolaşma): vücut, uzay ve çevreye ilişkin kavram gelişimi, görme, ses, koklama ve dokunma duyusu gelişimi, yönelim ve haritacılık, iletişim-güvenlik ve savunma, seyahat teknikleri (uzun baston, rehber köpek, gören rehber) Teknolojik destek (iletişim, yönelim ve bağımsız hareket için) Dinleme becerileri (çevredeki sesleri dinleme ve anlamlandırma eğitimi, dersleri kaydetme,, kasede okunan kitaplar, konuşan kitaplıklar) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler İçin Eğitim Ortamları Okul öncesi dönem öğrenciler (eve dayalı programlar ve okul öncesi kaynaştırma) İlköğretim ve ortaöğretim öğrencileri Kaynaştırma uygulamaları Görme yetersizliği olan öğrenciler için öğretim veren kurumlar(yatılı özel eğitim okulları, gündüzlü özel eğitim okulları özel sınıflar) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler İçin Öğretim Uyarlamaları Ders ve sunumu sırasında Yazı tahtası ve projektör kullanımında Film ya da video gösteriminde Ders notlarında Öğrenme ortamında Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Öğrencilerin İlerlemelerini Değerlendirme Genel Eğitim Programındaki İlerlemeler Gören akranlarıyla aynı zamanda çeşitli sınav uyarlamalarıyla değerlendirilmelidirler. Farklılaştırılmış Programdaki İlerlemeler Ölçüt bağımlı testler, kontrol listeleri, programa dayalı testler kullanılarak bireysel değerlendirme yapılır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Sınav Soru ve Yönergelerinin sunumu Sorulara Yanıt Verme Formatı Sınav Uyarlamaları Ayrı ortamda, teknoloji ve geniş materyal kullanımını gerektiren başka ortamlar, ortamın ışığı, özel renk düzenlemeleri Sınav Ortamı Ek süre, kısa sınav oturumları Sınav Süresi ve Zamanı Braille alfabesi, büyük punto, teybe kayıt edilmiş sesli sorular Sınav Soru ve Yönergelerinin sunumu Braille alfabesi, sözel, yardımla işaretleme Sorulara Yanıt Verme Formatı Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU