Baş dönmesi Dr Damla AYDIN ALTAY

Vertigo diziness (baş dönmesinin) sadece bir alt türüdür Dizziness presenkop dengesizlik ve non spesifik tanımlanmamış sersemlik hissilerini de kapsar.

Hastalar sıklıkla baş dönmesini hareket yanılsaması olarak görür; bazıları bunu kendisinin hareketi olarak, diğerleri ise çevrenin hareketi olarak yorumluyor

Vertigo yaşam kalitesini bozan, hastaları günlük yaşamlarında çok zor durumlara sokan belirtilerdir. Hasta kendini hareketli bir boşlukta hisseder, mekan oryantasyonu bozulur, objelerin hareket ettiği izlenimine kapılır hem VOR (Vestibülooküler Refleks), hem de VSR (Vestibülospinal Refleks) bozukluklarıyla ortaya çıkabilir.

  Denge üç aşamada gerçekleşir​ 1- Bilgilendirme ; gözler, vestibüler sistem, proprioseptif sistem​ 2- Bilgilerin denge merkezinde algılanması ve hazırlanması,​ 3- Uygulama ; göz, ekstremite kasları.​

Baş dönmesi benign hastalıklardan hayati tehdit eden hastalıklara kadar bir çok hastalığın bir belirtisi olabilir

Hem akut santral hem de periferik vertigo atakları şiddetli ataklara neden olabilirler Ancak beyin sapı lezyonu kaynaklı vertigolar daha şiddetli olma eğilimindedirler

Vestibüler disfonksiyonun diğer belirtileri Bulantı ve kusma : vertigoya en sık eşlik eden bulgulardır . Kusmalara bağlı sıvı elektrolit bozuklukları oluşabilir

Vestibüler disfonksiyonun diğer belirtileri Postür ve yürüme bozukluğu :Vestibüler çekirdekler, vestibülospinal traktta sinyal gönderir ve bu vestibülospinal traktöre postürü koruyan antigravite kaslarını uyarır Periferik orijinli vertigo hastaları genellikle yürüyebilir, ancak hareket etmekte çok isteksiz olabilirler.

Vestibüler disfonksiyonun diğer belirtileri Vestibüler hasar gören hastalar baş dönmesine şikayet etmeyebilir. Baş dönmesi, kronik vestibüler yaralanma veya akut, bilateral simetrik vestibüler hasarda olağan değildir

Vestibüler disfonksiyonun diğer belirtileri Tilt illüzyonu - Hastaların yerçekimine göre kendilerinin ve çevrelerinin ters yüz ettiği yönünde eğildiğini hissettirdikleri eğim yanılsaması, genellikle otolitik organların (uticle ve saccule) veya merkez bağlantılarındaki hasarlarında izlenir

Drop attacks ;Vestibüler kökenli düşme atakları olan hastalar sık sık itilme veya yere çekilme hissine kapılır.

Mekansal dezoryantasyon - Hasta vertigo akut atağından sonra kısa süreli mekansal oryantasyon bozukluğu görülür

Oscillopsia:cisimler sallanıyormuş gibi görme , Vestibüloküler refleksin bozukluğunun bir bulgusu. https://www.youtube.com/watch?v=fsD3RDUqgJU

Baş dönmesi olmaksızın bozulmuş denge Aminoglikozid antibiyotik toksisitesi ile ortaya çıkan gibi akut eşzamanlı bilateral vestibüler kaybın ortak bir tezahürüdür Bilateral vestibüler tutulum CANVAS'ın da önemli bir özelliğidir (serebellar ataksi, nöropati ve vestibüler arefleksi sendromu)

Anamnez Süre :Vertigo sürekli, sürekli bir semptom değildir. Vestibular lezyonun kalıcılığında santral sinir sistemi adaptasyonu ile günler veya haftalar içinde semptomlar geriler . Eğer aylar süren bir vertigo görülüyorsa vestibuler kökenli değildir.

Bir dakikanın altında süren tekrarlayan vertigo genellikle benign paroksismal pozisyonel vertigodur Dakikalarca ya da saatlerce sürebilen tek bir başdönmesi episodu migren veya labirent veya beyin sapının geçici iskemisine bağlı olabilir

Tekrarlayan episodlarla giden vertigo atakları genellikle meniere ya da tekrarlayan vestibulopati ile alakalıdır tipik olarak sonlanması saatler sürebilir ancak daha da kısa olabilir.

Vestibüler nevritte ortaya çıkan daha uzun, ciddi vertigo atakları vakaları günlerce sürebilir Bu aynı zamanda multipl skleroz veya beyin sapı veya serebellumun enfarktüsünden kaynaklanan vertigo için de bir karakteristiktir.

Atağın süresi Saniyeler BPPV Dakikalar / saatler Meniere hastalığı / sendromu Günler vestibüler nörinit Değişen süreler fistül travma familial vestibulopati SSK dehisans sendromu Sifiliz Cogan hastalığı Rekürren vestibülopati

Hikaye Epizodik – sürekli SSK – otolit orijin? Atağın süresi Vestibülopatilerin çoğu epizodiktir Epizodik – sürekli SSK – otolit orijin? Atağın süresi Atağın sıklığı Baş hareketleri ile ilişkisi İndükleyen spesifik hareket (yatakta bir tarafa dönme) Eşlik eden kulak şikayetleri Bulantı / kusma Diğer hastalıklar (tiroid, DM, otoimmun, hematolojik) Bilinç kaybı Tilt / ani düşme → otolit Rotasyon → SSK Tinnitus İşitme kaybı Dolgunluk Otore Santral nedenler

Hikaye Dizartri, diplopi, parestezi Terleme, dispne, çarpıntı Başağrısı, aura Travma hikayesi Kullandığı ilaçlar Otolojik cerrahi hikayesi Kardiovasküler hastalık risk faktörleri Vertebrobaziler yetmezlik Panik atak Migren BPPV Perilenf fistülü Beyinsapı kontüzyonu Hipertansiyon DM Sigara ↑ Kolesterol

Vertebrobaziler bir inme nedeniyle oluşan akut vertigo, neredeyse daima, diplopi, dizartri, disfaji, zayıflık veya uyuşukluk gibi semptomlar eşlik eder Sağırlık ve kulak çınlaması, iç kulakta periferik bir lezyon olduğunu gösterir . İşitsel dolgunluk hissi genellikle Meniere hastalığının ataklarında görülür

Baş ağrısı, fotofobi ve sonophobia migrenöz vertigoya işaret eder. Nefes darlığı, çarpıntı ve terleme gibi baş dönmesine eşlik eden semptomlar panik atak ta görülebilir

Özgeçmiş Hipertansiyon, diabetes mellitus, sigara kullanımı ve vasküler hastalık öyküsü gibi inme risk faktörlerinin varlığı, vertebrobaziler iskemi tanısını desteklemektedir. Vertigo atağı ve bir veya daha fazla risk faktörü bulunan hastalar daha sonra inme açısından önemli bir risk taşır: bir yada 2 risk faktörü olan 2 yıllık risk oranı %8 2 veya 3 risk faktörü olan hastalarda 2 yıllık risk oranı % 14

Geçmişteki kafa travması benign paroksismal pozisyonel vertigo için ortak bir öneme sahiptir Kafa travması veya baro travma nedeniyle nadir olsa da perilymfatik bir fistülede neden olabilir Bazı ilaçlar vestibüler (örneğin, sisplatin, aminoglikosidler) ya da serebellar (örneğin, fenitoin) toksisite ile ilişkilidir. Ion channelopathies are caused by malfunction or altered regulation of ion channel proteins due to hereditary or acquired protein changes Bir vertigo hastalığının geçmişi, nadir bir hereditary channelopathy düşündürebilir.

Fizik muayene Nistagmus - Nistagmus, gözlerin ritmik salınımıdır.

Nörolojik muayene Kafa çiftlerinin muayenesi Serebellar testler Postürel testler Past pointing Parmak burun testi Disdiadokokinezi Romberg testi Unterberger testi Yürüyüş testi

https://www.youtube.com/watch?v=1NtDhHSGXEs https://www.youtube.com/watch?v=9SLm76jQg3g

Labirent kaynaklı spontan nistagmus fiksasyonla baskılanabilir Eğer hastanın nistagmusu her yöne bakışta tek yöne vuruyorsa ve horizontal ise bu muhtemelen akut , unilateral periferik lezyona bağlı olur Labirent kaynaklı spontan nistagmus fiksasyonla baskılanabilir Santral spontan nistagmus ise fiksasyonla baskılanamaz Aşağı vuran nistagmus arnold chiari malformasyonuve serbellumdaki dejeneratif lezyon Yukarı vuran nistagmus ;pontomeduller ve 4. venrikül Yön değiştiren nistagmus: Sağa bakışta sağa vuran sola bakışta sola vuran nistagmus Beyin sapı ve serebellum lezyonlarında gözlenir

https://www.youtube.com/watch?v=oUlUVWQx7zI sağa nistagmus https://www.youtube.com/watch?v=pibtidgEXMc

Denge ve yürüyüş Diğer Nörolojik bulgular İşitme testi ;yatak başı otoskop muayenesi Dix hallpike manevrası

Vestibülo-oküler refleksin değerlendirilmesi Head thrust test Head shake test

Dix hallpike manevrası https://www.youtube.com/watch?v=8fwSaOGBBEo https://www.youtube.com/watch?v=8RYB2QlO1N4 Dix hallpike manevrası Hastanın başı muayene masasını kenarından sarkacak şekilde 45° sağa yada sola doğru hızla yatırılır. Birkaç saniye sonra nistagmus gelişir (latent süre) ve bir dakikadan kısa süre sonra sonlanır. Eğer etkilenme olmaz ise diğer yönde aynı manevra tekrarlanır. Hasta kulak tespit edilmeye çalışılır. provaksyon vaya nistagmus tespit edilemezse santral nedenler veya toksikolojik nedenler düşünülebilir

tanı Beyin görüntülemesi ;mr santral hadiselerin aydınlatılmasında daha sensitif Electronystagmography and video nystagmography Vestibular evoked myogenic potentials otolit fonksiyonu değerlendirilmesinde Audiometry işitmenin tespitinde

Brainstem auditory evoked potentials :akustik nörinomların tanısında95 persentilik başarıya sahip

Sık görülen vertigo nedenleri Periferik Vestibüler Bozukluklar Santral Bozukluklar

Santral Bozukluklar -Vasküler patolojiler; hematom, infarkt, anevrizma, iskemi,VB yetersizlik, -MİGREN -Tümörler; CPA, beyin sapı ve posterior fossa, -İntrakraniyal otit komplikasyonları, -Kraniyal nöropati, 8. sinir tutulumu, Multipl skleroz -AVM ve travmaları, -Epilepsi (özellikle temporal tip nöbetler), -Heredofamilyal hastalık; Spinoserebellar dejenerasyon, -Atlantoaksiyel dislokasyon ve diğer kraniyovertebral kavşak bozuklukları vs.

Periferik Vestibüler Bozukluklar -BPPV (Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo) - Ménière Hastalığı -Vestibüler Nörinit -Labirentitler -İatrojenik travmalar -Labirent travma ve ameliyatları -Ototoksisite -Vestibüler nörektomi -Vasküler labirent lezyonları -Akustik Nöroma