FARKLI YAŞLARA GÖRE OYUN MATERYALLERİ VE OYUNCAKLAR Doç. Dr. Ender DURUALP

0-6 ay arası çocuklar Yeni doğan bebek için en değerli oyuncak kendi bedenidir. Örneğin bebek ayağını ağzına getirmeye çalışarak kendi kendine eğlenir. Çıkardığı birtakım seslerle birlikte hareket eder ve kendini oyalar. Ses, şekil ve renge hassastır. Duyularını uyaran her nesne, onda ilgi uyandırır. İlk aylarda çocuğun beşiğinin üzerine asılabilen, yatağının kenarına tutturulabilen, sallanınca hareket eden ve ses çıkaran, hareketli, sesli ve canlı renkli oyuncaklar ilgi kaynağıdır.

7-12 ay arası çocuklar Çocuk uzanabileceği, her eşyayı yakalamaya çalışır. 6-7. aylardan itibaren, çocuğun eline, avucuna sığabilen oyuncaklar tercih edilmelidir. Çocuğun bir elinden diğerine rahatlıkla geçirebileceği renkli halkalar, ağzına götürdüğünde emebildiği kauçuk küpler, kurcalandığı zaman hemen bozulmayan plastik bebekler ve hayvancıklar, bu dönemin sevilen oyuncaklarıdır. Çocuk 10-12. aydan itibaren tutunarak da olsa, ayağa kalkabildiği andan itibaren, eline geçirdiği her şeyi atmaktan zevk alır.

12-18 ay arası çocuklar 13. aydan itibaren yürümeye, bir yerden bir yere gitmeye başlayınca, çocuğun oyuncak tercihinde bir yenilik görülür. ipinden çektiği zaman ses çıkaran, hareket eden, kendisi ile birlikte yer değiştiren oyuncakları arar. 15-18 aylık çocuk, yürüme koordinasyonunun artması ile birlikte eşyaları, bir odadan diğerine taşımaktan zevk alır. Boyuna uygun olan her türlü eşyanın üzerine çıkar, tırmanabileceği her yere tırmanmaya çalışır.

18-24 ay arası çocuklar Doldurma-boşaltma, açma- kapama çocuğun en sık yaptığı işlerdendir. Kule yapmak, köprü yapmak, oyuncağın parçalarını üst üste koymak veya yan yana dizmek, kutuları iç içe yerleştirmek ilgi uyandıran etkinliklerdir.

ÖRNEK OYUNCAKLAR 12- 24 ay

24- 36 ay arası çocuklar Anne ve babasını taklit etmeye başlayan çocuğun, mutfak eşyalarını oyun aracı olarak kullandığı bunun yanı sıra tamir aletlerinden, bahçe materyallerinden (kova, kürek vb) zevk aldığı görülür.

ÖRNEK OYUNCAKLAR 24-36 ay

36-48 ay arası çocuklar Çocuğun hareketlerinde kararlılık vardır. Tırmanmak, inip çıkmak, üç tekerlekli bisiklete binmek, bu yaşlarda en çok sevilen faaliyetlerdir. Yapı-inşa malzeleri ilgi alanlarına girer. Küçükten büyüğe doğru giden küpler, tahta parçaları, büyük bloklar gibi. Su, kum, kil, çamur, hamur gibi oyun materyalleri yaratıcılıklarının gelişiminde oldukça yaralıdır.

ÖRNEK OYUNCAKLAR 36-48 ay

48- 72 ay arası çocuklar Bu dönemde çocuk, masa başı faaliyetlerine ilgi duymaya başlar. Resim yapma, boyama, kesme vb. Bu arada evcilik, bakkalcılık, doktorculuk, hırsız-polis oyunları, bu dönemin en yaygın oyunlar arasındadır. Çocuklar grup oyunlarına ilgi duymaya başlarlar. Zihinsel çaba gerektiren materyaller bu dönemde (resim ve sayı eşleme oyunları, domino, sayı kartları gibi) gözdedir.

ÖRNEK OYUNCAKLAR 48- 72 ay

6-9 yaş arası çocuklar Çocuklar bu dönemde toplumsal gelişim ve işbirliği ile ilgili (top, seksek, dama, minyatür arabalar), bilişsel beceriler ve algısal hareket becerilerini sağlayan (maketler, yap-boz oyunları) ve yaratıcı anlatım oyuncakları (parmak boyası, kağıt hamuru, karakalem-suluboya ya da pastel boyalarla resimler, oyun hamurları, sessiz sinema gibi oyunlar) ile oynamayı tercih ederler.

9-11 yaş arası çocuklar 9-11 yaşları arasında sorun çözme yetenekleri (karmaşık masa üstü oyunları ve video oyunları), ince-ayrıntılı hareket becerileri (küçük parçalı, karmaşık yap-boz oyunları, üç boyutlu model uçaklar, uzaktan kumandalı araçlar, kumaş boyama, ağaç işleme ve akvaryum bakımı) ve stratejik yeteneklere yönelik oyun ve oyuncaklar (sözcük türetme, monopol,tenis,ping-pong ve atari gibi) ilgi alanlarına girmektedir.

12 yaş üzeri çocuklar Bu dönemde çocuklar soyut düşünme ve akıl yürütmeye yönelik oyun ve oyuncaklar (basit mikroskop ya da teleskop, kimya ya da elektronik setleri gibi) ile bağımsız yaşam becerileri kazanmaya yönelik (yürüyüş, bisiklete binme ve kamplar gibi) oyuncakları tercih ederler.

Yaşlara göre oyuncak örnekleri http://www.fisher-price.com/tr_TR/playtime/joyoflearning/index.html

Kaynaklar Anonim (2013). Eğitici oyuncaklar. Ankara: MEB Aral, N., Gürsoy, F. ve Köksal, A. (2001). Okul öncesi eğitimde oyun. İstanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama San. ve Tic. A.Ş., Kaptan Ofset. Kandır, A. ve Tezel-Şahin, F. (2011). Eğitici oyuncaklar. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları. Maden-Ellialtıoğlu, F. (2005). Okul öncesi dönemde oyun ve oyun örnekleri. İstanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama San. ve Tic. A.Ş. Sevinç, M. (2004). Erken çocukluk gelişimi ve eğitiminde oyun. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları. Seyrek, H. ve Sun, M. (2005). Okul öncesi eğitimde oyun. İzmir: Müzik Eserleri Yayınları. Tuğrul, B. (2014). Oyunun gücü. Oyun. (Ed: A.B. Aksoy), (3-24), Ankara: Hedef Yayıncılık.