Deneysel Modeller Gerçek deneme M. Öntest-sontest kontrol gruplu deseni Sontest kontrol gruplu deseni Solomon dört gruplu desen Yarı deneme M. Eşitlenmemiş kontrol gruplu öntest-sontest deseni Zaman serili desen Zayıf deneme M. Tek gruplu öntest- sontest deseni Tek gruplu sontest deseni Eşitlenmemiş kontrol gruplu son test deseni Deneysel Desenler2

Öntest-sontest kontrol gruplu desen Bir denekler havuzundan denekler yansız atama ile seçilip birisi bir gruba, diğeri ikinci gruba yerleştirilir (grup 1, grup 2). Daha sonra yine yansız atama yoluyla gruplardan biri deney, diğeri kontrol grubu olarak belirlenir. Deney öncesinde her iki gruba bağımlı değişkene ilişkin ön test uygulanır. Deneysel işlem sonunda son test uygulanır. Deneysel Desenler3

Eşleştirilmiş kontrol gruplu desen «Öntest-sontest kontrol gruplu desen» ve «sontest kontrol gruplu desen» uygulamalarında, sonucu etkileyebilecek bağımsız değişkenler açısından denek çiftleri oluşturulur. Denek çiftlerinden rastgele birisi deney grubuna, diğeri kontrol grubuna yerleştirilir. Gerçek bir deneysel desendir. Deneysel Desenler4

Sontest kontrol gruplu desen «Öntest-sontest kontrol gruplu desen»den tek farkı öntest uygulaması yoktur. Ne zaman tercih edilir? Deneysel süreçte işlenecek konu açısından grupların giriş davranışları arasında bir farklılık olmadığı düşünüldüğünde. Deneysel Desenler5

Eşitlenmemiş kontrol gruplu öntest- sontest deseni «Öntest-sontest kontrol gruplu desen»e çok benzer. Gruplardaki elemanların yansız atama yolu ile eşitlenmesine çalışılmaz. Hali hazırdaki gruplardan (okul ortamında sınıflar) yansız atama yolu ile bir deney, bir de kontrol grubu seçilir. Grupların yine de belli özellikler açısından benzer olmalarına özen gösterilir. Örneğin grupların giriş davranışları öntest ile kontrol edilir. Deneysel Desenler6

Öntest-sontest kontrol gruplu desen analizleri Deneysel Desenler7 Gruplaröntestsontest Deneyön1son1 Kontrolön2son2  ön1 ile ön2 için: Bağımsız gruplardaki t testi  son1 ile son2 için: Bağımsız gruplardaki t testi Grupların öntest puanları eşitlenmemişse son1 ile son2 için: Kovaryans analizi (ANCOVA)  ön1 ile son1 için: Bağımlı gruplardaki t testi  ön2 ile son2 için: Bağımlı gruplardaki t testi  Grupların erişi puanı ortalamaları arasındaki fark için: Deney grubun erişi puan ortalaması: e1=ön1-son1 Kontrol grubunun erişi puan ortalaması: e2=ön2-son2 e1 ile e2 için: Bağımsız gruplardaki t testi

Zaman serili desen Tek bir grup üzerinde deneysel işlemin etkisini görmek için deney öncesi ve sonrasında aynı araç kullanılarak çok sayıda ölçme yapılır. Tek faktörlü tekrarlı ölçümler söz konusudur. Analizlerde de «İlişkili Örneklemler İçin Tek Yönlü ANOVA» kullanılır. Deneysel Desenler8

Bağımsız değişken sayısına göre desenler Tek faktörlü desen Gruplararası (deneklerarası) Gruplariçi (denekleriçi) Çok faktörlü desen Gruplararası Gruplariçi Karışık Deneysel Desenler9

Özellikler Bağımlı değişken üzerinde tek bir bağımsız değişkenin (faktörün) etkisi araştırılıyorsa tek faktörlü desen; iki ya da daha fazla bağımsız değişkenin etkileri inceleniyorsa çok faktörlü (faktöryel) desen söz konusudur. Faktöryel desenler üçe ayrılır:  Gruplararası faktöryel desenler,  Gruplariçi faktöryel desenler,  Karışık faktöryel desenler Deneysel Desenler10

Gruplararası faktöryel desenler Örnek: «üç farklı öğretim stratejisinin/yöntemin (üç alt grup) akademik başarıya etkisi» araştırılıyorsa; tek faktörlü gruplararası desen (analizde: ilişkisiz ölçümler için tek yönlü ANOVA kullanılır) iken; aynı anda cinsiyetin (iki alt grup) de etkisi sorgulanırsa; çok faktörlü gruplararası desen olur. Bu durumda 2x3’lük faktöryel desen oluşur ve 6 grup ortaya çıkmış olur. Analizde: İlişkisiz ölçümler için iki yönlü ANOVA kullanılır. Deneysel Desenler11

grupcinsiyetyöntemsontest grup1 kadınsunuştest1 erkeksunuştest2 grup2 kadınbuluştest3 erkekbuluştest4 grup3 kadınaraştırmatest5 erkekaraştırmatest6 Deneysel Desenler12 Gruplararası faktöryel desenler

Gruplariçi faktöryel desenler Gruplariçi desenlerde aynı grup üzerinde ( yada eşleştirilmiş gruplar) yapılan tekrarlı ölçümler söz konusudur. Zaman serili desen gibi işlem görür. Örnek: Eğitim fakültesi birinci sınıf öğrencilerinin bir yıllık sürede (dönem başı/ortası/sonu) öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının değişip değişmediği araştırıyor olalım. Öğrencilerin, dönemin başında ortasında ve sonunda aldıkları tutum puanları arasında anlamalı bir farklılık olup olmadığına bakılır. Bu araştırma, tek faktörlü gruplariçi desen (analizde: ilişkili ölçümler için tek yönlü ANOVA kullanılır) olurken; aynı anda öğretmen davranışlarının (demokratik, otoriter, yerine göre demokratik/otoriter) da tutumlara etkisi sorgulanırsa çok faktörlü gruplariçi desen olur. Bu durumda 3x3’lük faktöryel desen oluşur ve burada aynı gruptan 9 tekrarlı ölçüm elde edilir. Analizde: İlişkili ölçümler için iki yönlü ANOVA kullanılır. Deneysel Desenler13

Gruplariçi faktöryel desenler Dönem başıDönem ortasıDönem sonu Demokra tik OtoriterYerine göre D/O Demokra tik OtoriterYerine göre D/O Demokra tik OtoriterYerine göre D/O test1test2test3test4test5test6test7test8test9 Deneysel Desenler14

Karışık desenler Bağımlı değişken üzerinde en az iki bağımsız değişkenin etkisi araştırılır. Bunlardan biri farklı deneysel koşulları, diğeri farklı zamanlardaki tekrarlı ölçümleri ifade eder. Deneysel Desenler15

Karışık desenler Öntest-sontest kontrol gruplu desen buna örnek sayılabilir (2x2’lik karışık desen) Örnek: İki farklı öğretim yönteminin başarıya, kalıcılığa etkisinin araştırıldığı araştırma 2x3’lük bir desendir. Analizlerde: Karışık ölçümler için iki yönlü ANOVA kullanılır. Deneysel Desenler16

Karışık desenler Gruplaröntestsontestİzleme testi Grup 1 (Deney)öntest1sontest3İzleme5 Grup 2 (Kontrol)öntest2sontest4izleme6 Deneysel Desenler17