KİMLİK SORUNLARI Prof Dr Süheyla Ünal 2005

“Kimlik” sadece “kriz”e girdiğinde, sabit, tutarlı olduğu düşünülen yaşantılar şüphe ve belirsizliğe sürüklendiğinde önem kazanır. “Kimlik” sadece “kriz”e girdiğinde, sabit, tutarlı olduğu düşünülen yaşantılar şüphe ve belirsizliğe sürüklendiğinde önem kazanır. Mercer 1990 Mercer 1990

Bireysel kimlik sorunları ► Kimlik bunalımı ► Kimlik bocalaması ► Kimlik kaybı ► Kimliksizleşme ► Çoğul kimlik ► Cinsel kimlik sorunları ► İnternet bağımlılığını yarattığı kimlik sorunları

Gençlikteki kimlik bunalımı ► Benlik, dış dünya ve ideal benlikteki dağınıklıkların farkedilmesi ► Bunları toparlama sürecine girilmesi ► Bütünlüklü bir kimlik oluşturma çabası

Kimlik bunalımı evresinin uğraşları ► arkadaşlıklar yoluyla, yakın ilişkilerde benimseneceğine olan güvenin oluşturulması ► Otoritenin kural ve buyruklarına başkaldırma ve iradesini sınama yoluyla, bildiği yoldan yürüyebilen biri olduğuna inancını pekiştirme

Kimlik bunalımı evresi uğraşları ► Amaçlarını gerçekleştirmeye girişerek düşlediği erişkin olmaya doğru ilerlediğini duyumsama ► Yetenekli olduğu alanlarda sivrilerek, işinin ustası olabileceğini gösterme

Kimlik bunalımı evresi uğraşları ► Sözünün eri biri olarak tanınma ► Kendini ait olduğu cinsin üyesi olarak hissetmek

Kimlik bunalımı evresi uğraşları ► Yerine göre önderliği, yerine göre ardıllığı deneyimleyerek, kılavuzluk etme ve başkalarının kılavuzluğunu kabul edebilme yetisi kazanma ► Kendisine uygun yaşam tarzının ne olduğunu belirleme Dereboy 1993 Dereboy 1993

Kimlik bocalaması ► Olumlu bir kimlik duygusu edinme konusunda yetersizlik ve pes etmişlik

Kimlik bocalamasının ögeleri ► Ruhsal yapılarda sorunlar  Kimlik duygusunda dağınıklık  Dış dünya tasarımlarında dağınıklık  Benlik amaçlarında dağınıklık  Vicdan işlevlerinde bozukluk

Kimlik bocalamasının ögeleri ► Kimlik duygusunda sorunlar  zaman içinde aynılık ve süreklilik yaşantısının yitirilmesi  Roller içinde aynılık ve süreklilik yaşantısının yitirilmesi  Başkalarının gözünde aynılık ve süreklilik yaşantısının yitirilmesi

Kimlik bocalamasının ögeleri ► Kimlik duygusunda sorunlar  Kendi yolunda yürüyor olma duygusunun yitirilmesi  Gerçekçi bir yaşam çizgisi belirleyip, bu çizgiye yönelememe  Tuttuğu yolu ya da yaşam tarzını tam olarak benimseyememe  Toplumsal çevrede tanınamama

Kimlik bocalamasının ögeleri ► Gelişim evreleriyle ilişkili sorunlar  Zaman kargaşası, içe kapanma, güvensizlik, umutsuzluk  Kendiyle uğraşma, kendinden kuşku duyma  Girişim eksikliği, rol ketlenmesi, kendisini çelmeleyen bir role saplanma

Kimlik bocalamasının ögeleri ► Gelişim evreleriyle ilişkili sorunlar  İşeyaramazlık duygusu, çalışma felci  Cinsel bocalama  Otorite kargaşası  Değerler kargaşası Dereboy 1993 Dereboy 1993

Kimlik bocalamasının ögeleri ► Ters kimlik seçimi  Topluca aranan ters kimlik seçenekleri  Hasta kimliği Dereboy 1993 Dereboy 1993

Kimlik kaybı ► Otizm ve benzeri gelişimsel bozukluklar ► Şizofreni ve diğer psikozlar ► Disosiyatif füg- Bellek yitimi

Çoğul kimlik ► Kimliğin bütünlüğünü kaybetmesi ► Kimliğin bileşenindeki parça kimliklerin özerklik kazanması ► Kimlik parçalarının birbirinden haberdar olmaması

Kimliksizleşme ► Kişisel kimlikten sosyal kimliğe doğru geçiş Reicher, 1987 Reicher, 1987 ► Toplumsal kimlik belirginleşirse grupla özdeşleşme ön plana çıkar, üyelerin toplumsal davranışları daha çok benzer hale gelir Turner, 1987, 1991 Turner, 1987, 1991

Kimliksizleşme modeli Davranış Duygusal, impulsif, akıldışı, gerilemiş, aşırı davranış Kontrolsüz davranış Çarpıtılmış algı ve bellek Çevrede olup bitene aşırı tepkisellik Guba düşkünlük Geleneksel form ve yapıların yıkılışı Uyaran değişkenleri Anonimite Paylaşılmış/dağınık sorumluluk Grup büyüklüğü Uyarılma, aşırı uyaran Eylemlere fiziksel olarak katılma Yeni ve yapılandırılmamış durumlar Alkol ya da ilaçlar aracılığıyle değişmiş bilinç durumu Öznel değişiklikler Kendini gözlemenin ve değerlendirmenin azalması Toplumsal değerlendirme için kaygının azalması Kalabalık  Kendini farketmenin azalması Sorumluluğun azalması  Baskının kalkması Zimbardo 1969

Çağdaş kimliksizleşme kuramı Dikkate ulaşan ipuçları  Kendini farketmenin azalması  Norm karşıtı davranış

Cinsel kimlik sorunları ► Transseksüalizm ► Transvestizm

İnternet çağının kimlik sorunları ► Parçalanmış self ► Gerçek yaşamın sadece bir pencereye indirgenmesi ► Cinsiyetin değişebilir hale gelmesi ► Bürünülen kişiliğin gerçek bir maskeye dönüşmesi Boyd ve ark 2002

Toplumsal kimlik ► Bireyler genelde büyük grup kimlikleri tehdit altında olmazsa, onunla çok fazla ilgilenmezler. Ancak başka bir grupla çatışma ya da savaş içine girdiğinde, bireysel gereksinimlerinin hatta yaşamı sürdürmenin ötesinde olabilecek derecede büyük grup kimliklerinin farkına varırlar. Volkan 1999 Volkan 1999

Toplumsal kimlik sorunları ► Çatışma ve savaşlar ► Küresel tehdit

Çatışma ÇATIŞMA Benlik saygısını arttırmak isteyen A kişisi Bir sosyal grupla özdeşim kurma Bu grubun üstün olduğuna inanma Bir sosyal grupla özdeşim kurma Benlik saygısını arttırmak isteyen B kişisi Bu grubun üstün olduğuna inanma

Gerçekçi çatışma kuramı ► Bireylerin birbirlerine bağlı olduğu, birlikte davrandığı yerde grup oluşur ► Bireylerin amaçları birbiriyle çatışır hale gelirse grup dağılır ► Grupların birlikte çalıştığı durumlarda uyum oluşur ► Gruplar birbirleriyle yarışa girerlerse, çatışma oluşur Sherif 1966 Sherif 1966

Gruplar arası çatışma ÖNYARGI KALIPYARGI AYRIMCILIK Bir grubun üyelerine karşı genelleşmiş bir tutum Diğerlerine karşı ait oldukları grup nedeniyle yöneltilen davranışlar Bir grubun üyeleri hakkında genelleşmiş bir inanç

AFFECT (Feelings) BEHAVIOR (Actions you would take) DAVRANIŞ (Ayrımcılık) DUYGU (Önyargı) DÜŞÜNCE (Kalıpyargı)

Küresel Tehdit ► Küresel kültür hızla ve yoğun bir baskıyla kimliğin sürekliliği ve tarihselliğine meydan okumaktadır. Morley and Robins 1995 Morley and Robins 1995

Küreselleşme ► melezleşme ve “şeyleştirme” yaratmakta ► teknolojideki hızlı gelişim bilgi akışını oldukça artırmakta ve hızlandırmakta ► bellek yitimi oluşturmakta ► kültürel kodlar, referanslar, küresel kodlarla yer değiştirmekte ► birçok değer çöpe atılmakta, yenileri övgüyle karşılanmakta

Küreselleşme ► Yeni kimlikler “marka”lar üzerinden tüketilenle özdeşleşerek kurulmakta  televizyonda seyrettiğimiz programlar  alışveriş yaptığımız mağazalar  bindiğimiz araba  Üyesi olduğumuz klüpler

Çözümler Çözümler ► Yaşam alanımızı oldukça belirgin biçimlerde değiştiren teknik süreçlere karşı tepki olarak bildik şeylere sığınma gereksinimi ► “Şeyleşme”ye karşı bir panzehir olarak kimliklerimize yapışma

Çözümler ► Politikaları kültürel kimlik üzerinden oluşturmak oldukça tehlikeli ► Ülkenin bütünlüğü açısından farklılıklara değil, benzerliklere, ortaklıklara vurgu yapılmalı ► Asıl “düşmanın”, “öteki”nin adresi doğru saptanmalı, tanımı doğru yapılmalı

KAYNAKLAR ► ► Boyd D, Potter J, Viegas F.Fragmentation of identity through structural holes in contacts. ► ► Volkan VD. Kanbağı Etnik gururdan etnik teröre. Bağlam Yayınları1999 ► ► Arkonaç SA. Sosyal Psikoloji. Alfa Yayınları 1998 ► ► Gasset OY. İnsan ve Herkes. İkinci Basım Metis Yayınları 1999 ► ► Dereboy İF. Kimlik Bocalaması Özmert Ofset Malatya 1993 ► ► Morley D, Robins K. Spaces of identity: Global media, electronic landscapes and cultural boundaries. London: Routledge. 1995

KAYNAKLAR ► ► Huyssen A. Alacakaranlık anıları.Bellek yitimi kültüründe zamanı belirlemek.Metis yayınları 1999 ► Bilgin N. Sosyal bilimlerin kazşağında kimlik sorunu.Ege yayıncılık 1994 ► Bilgin N. İnsan ilişkileri ve kimlik. Sistem yayıncılık 1996 ► Botton A. Statü Endişesi. Sel yayıncılık 2005 ► Petrovski AV. Topluluk ve birey. Bilim ve Sanat 1986 ► Habip B. Bensizbiz Topluluk zihniyetinin psikanalizi.İthaki Yayınları 2002 ► Kağıtçıbaşı Ç. Kültürel Psikoloji. Kültür bağlamında insan ve aile. Evrim Yayınları 2000 ► Bock PK. İnsan davranışının kültürel temelleri. Psikolojik antropoloji. İmge yayınevi 2001