Ünite I : Canlılarda üreme, büyüme ve gelişme Konu: Hücre Hücrenin yapısı Hücre zarı Sitoplazma ve organeller Çekirdek Hayvan ve bitki hücrelerinin karşılaştırılması

HÜCRE

Canlıların en küçük yapı birimine hücre denir. Öğrencilerin yapmış olduğu bir hücre modeli.

Hücre dıştan içe doğru hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek olmak üzere üç kısımda incelenir.

Hücre zarı Canlıdır. Esnektir. Seçici geçirgendir. Hücreye şekil verir ve onu korur. Hücrenin iç ve dış ortamı arasında madde alışverişini sağlar. Üzerinde por denilen delikler vardır.

Sitoplazma Hücrenin çekirdeği ile zarı arasında kalan yarı akışkan sıvı kısım sitoplazmadır. Sitoplazma içersinde hücrenin hayatsal faaliyetlerini gerçekleştiren organeller bulunur.

Hücre sitoplazmasında bulunan organeller Mitokondri Ribozom Endoplazmik retikulum Golgi aygıtı Lizozom Koful Sentrozom Plastitler

Mitokondri Hücredeki görevi enerji üretmektir. Enerji ihtiyacının fazla olduğu kas hücrelerinde sayıları fazladır. Kendine has DNA sı olduğundan çoğalabilir. Oksijenli solunum yapan tüm hücrelerde bulunur.

Ribozom Hücredeki görevi protein sentezlemektir. Virüsler hariç tüm hücrelerde bulunur. mRNA, tRNA ve rRNA olmak üzere üç çeşidi bulunur. Ribozomlar hücrede bir organele bağlı olarak yada serbest olarak bulunurlar. Bağlı olanlar ER ye bağlıdırlar.

Endoplazmik Retikulum (ER) Hücre içinde madde dolaşımını sağlar. Hücre zarını çekirdek zarına bağlayan kanallardan meydana gelir. Hücre bölünürken ER kaybolur. Üzerinde ribozom bulunanlara granüllü ER, ribozom bulunmayanlara ise granülsüz ER denir.

Golgi aygıtı Hücredeki görevi salgılama yapmaktır. Olgunlaşmış kan ve sperm hücreleri hariç tüm hücrelerde bulunur. Golgi aygıtı üst üste yığılmış keselerden meydana gelir. Golgi aygıtı tükrük bezi hücrelerinde, koku çıkaran bitki hücrelerinde çok sayıda bulunur.

Lizozom Hücredeki görevi maddeleri sindirmektir. Akyuvarlar hariç tüm hayvan hücrelerinde bulunur.Bitki hücrelerinde ise lizozomlara benzer yapılar bulunur. Hücre savunmasında da etkilidirler.

Koful Hücredeki görevi artık maddelerin ve besinlerin depolanmasıdır. Hücrede boşaltım görevini de yapar. Kofullar bitki hücrelerinde büyük, hayvan hücrelerinde ise daha küçüktür.

Sentrozom Hücre bölünmesinde görev yapar. Sadece hayvan hücrelerinde bulunur, bitki hücrelerinde bulunmaz. Hücre çekirdeğinin yakınında yer alırlar.

Plastitler Yalnızca bitki hücrelerinde bulunur. Hücrelerde kloroplast, kromoplast ve lökoplast olmak üzere üç tip plastit bulunur. Kloroplast: Bitkilerde fotosentez olayının gerçekleştiği, bitkiye yeşil rengi veren plastitlerdir. Kendilerine özgü DNA ları olduğu için bölünme özelliğine sahiptirler. Kromoplast:Bitkilerdeki çiçek ve meyvelere sarı, turuncu ve kırmızı rengi veren plastitlerdir. Lökoplast: Bitkilerin ışık görmeyen renksiz plastitleridir. Bitkilerin besinlerinin depolandığı organeldir.

Çekirdek Çekirdek hücrenin hayatsal faaliyetlerini yönetir. Aynı zamanda özellikleri sonraki hücrelere aktararak kalıtsal devamlılığı sağlar. Çekirdeği çıkartılan bir hücre yaşayamaz.

Hücre çeşitleri Prokaryot hücre: Tek hücreli canlılarda görülen ve düzenli bir çekirdeği olmayan (çekirdek zarı olmayan) hücre çeşididir. Bu tip hücrelerde kalıtım maddesi sitoplazma içinde dağılmış durumdadır. Ökaryot hücre: Düzenli zarla çevrili bir çekirdeği olan hücre tipidir. Kalıtım maddesi çekirdeğin içinde yer alır.

Bitki ve hayvan hücrelerinin karşılaştırılması Hayvan hücresi Sentrozom bulunur. Hücre duvarı yoktur. Plastitler yoktur. Kofullar küçüktür. Bitki hücresi Sentrozom bulunmaz. Hücre duvarı bulunur. Plastitler bulunur. Koful büyüktür.

Bazı hücre çeşitlerine örnekler

75. YIL İLKÖĞRETİM OKULU FEN VE TEKNOLOJİ ÖĞRETMENİ HAZIRLAYAN 75. YIL İLKÖĞRETİM OKULU FEN VE TEKNOLOJİ ÖĞRETMENİ YALÇIN KOCAGÖZ