Isıtılan Maddelerdeki Değişim Hikmet SIRMA

Evimizdeki tencere ve çaydanlıklar neden metalden yapılmıştır? Plâstikten yapılsaydı ne olurdu?

Evimizdeki plâstik kapları neden soba üzerine veya fırın üzerine koyamayız?

Demirci ustaları neden demiri ısıtıp sonra çekiçle üzerine vururlar. Soğukken bu işi neden yapmazlar?

Annem yemek yapıyor ben de bir köşede oturmuş onu izliyordum. Annem tavaya tereyağını koydu ve ocağı yaktı.

Benim aklıma dersimizin konusu olan ‘’Isıtılan maddelerdeki değişim’’ geldi. Sessizce tavadaki yağı gözlemeye başladım.

Tereyağı ısınınca erimiş sanki su olmuştu. Tavaya kapattığı kapağın altında su damlacıkları oluşmuştu. Buharlaşan yağ mis gibi kokmuş tüm mutfağa yayılmıştı.

Tavadaki erimiş tereyağının içerisine iki tane de yumurta kırdı. Birlikte oturup afiyetle yedik. Isınan maddelerin nasıl şekil değiştirdiğini daha iyi öğrendim.

Uzayda yer kaplayan,duyu organlarımızla algıladığımız, ağırlığı olan her şeye MADDE denir. ÖRNEK : *Demir *Taş *Hava *Su *Tahta *Buz *Kömür *Mum *Kağıt *Ot *Plâstik *Cam

Maddeler; kat›, s›v› ve gaz olarak bulunurlar.

Kat› maddeleri elle tutup gözümüzle görürüz. Örnek: Dolap, masa, s›ra kat› maddelerdendir.

S›v› maddeler; belirli bir şekli olmayan, bulundu¤u kab›n şeklini alan maddelerdir. Ak›şkand›r. Örnek: Su, süt, zeytinya¤›, kolonya s›v› maddelere örnektir.

Gaz maddeler; belli bir şekli olmayan, gözle göremedi¤imiz maddelerdir. Örne¤in; hava, su buhar›, do¤al gaz, gaz maddelerdir.

Maddeler ›s› etkisi ile hal de¤iştirebilirler.

Kat› maddeler ›s› ald›¤›nda s›v› hâle dönüşür. Buna erime denir. Tereya¤› kat› maddedir. Is›t›ld›¤›nda erir ve s›v› hâle gelir. Kat›Sıvı

Mum katıdır. Isıtılınca erir, sıvı hale geçer.

Dondurma katıdır. Isı verilirse erir sıvı olur.

Margarin yağ katıdır. Isı alınca erir, sıvı hale geçer.

Isı, elinizdeki çikolatayı eritir. Sıvı hale gelir.

Su, s›v› bir maddedir. Is›t›ld›¤›nda buharlaşarak su buhar› olur. Gaz hâline dönüşür.

Su sıvıdır. Isı verilirse buharlaşır, gaz hâle geçer

Su, so¤ukla karş›laşt›¤›nda ise kat›laş›r, buz olur. Kat› hâle dönmüş olur. Bu olaya donma denir.

Katı maddeler ısınınca boyları uzar. Soğuyunca boyları kısalır. Örnek: Raylar, elektrik ve telgraf telleri.

Raylar döşenirken yaz sıcağı ve kışın soğuğundan etkilenecekleri düşünülerek iki ray arasında uygun miktarda boşluk bırakılarak döşenir.

Uygun şekilde döşenmeyen raylar yazın fazla sıcaklıktan dolayı boyları uzar(genleşir) ve raylar yamulur. Trenler raydan çıkarak kaza yaparlar.

Isı(sıcaklık) yazın fazla olduğundan asfaltların bozulması da yol açar.

Uygun şekilde döşenmeyen elektrik telleri de gerilerek koparlar. Isının bu tellere zarar vermemesi için gergin olarak döşenmez. Bir miktar sarkık bırakılır.

Dondurma ısınınca erir. Eriyen dondurma kaybolmaz sadece şekli değişir.

Mum ısınınca erir. Eriyen mum kaybolmaz sadece şekli değişir.

Doğadaki hiçbir madde yok olmaz. Isı sadece onların şeklini değiştirir. Katı, sıvı, gaz haline getirir.

Maddeler ısıtıldığında bir takım değişiklikler olur. Bu değişimlerden nasıl ve nerelerde yararlanılır?

Ütü, fırın, saç kurutma makinesi, buzdolabı, şofben,klima vs gibi pek çok aletin yapımında istenilen derecede çalışması veya durması için katıların genleşmesinden yararlanılarak termostat bulunmuş ve bu aletlerde kullanılmıştır.

İlk trenler(buharlı lokomotif) ısının maddeler üzerindeki etkisinden yararlanarak yapılmıştır.

Demir köprülerde genleşmeye uygun yapılmazsa köprüler bozulabilir.

Kışın soğuk bir demire sakın dilinizin değdirmeyin sonra demire yapışır. Sebebi ise ısı farkıdır.

Isı, doğadaki maddeleri yok etmez sadece şekillerini değiştirir.