OKULU:ÇUBUKLU İLKÖĞRETİM OKULU HAZIRLAYANIN ADI:MUSTAFA SOYADI:YILDIRIM OKULU:ÇUBUKLU İLKÖĞRETİM OKULU OKUL NUMARASI:584

7. SINIF ÜNİTE I: MADDENİN İÇ YAPISINA YOLCULUK A. MADDELERİN SINIFLANDIRILMASI VE DÖNÜŞÜMLERİ 1. Maddenin Katı, Sıvı ve Gaz Olarak Sınıflandırılması

BİR DENEY TÜPÜ İÇERİSİNE KONULAN YOĞUNLUKLARI FARKLI, BİRBİRİNE KARIŞMAYAN SIVILARIN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI: Yoğunlukları (özkütle) farklı olan sıvıların tüp içerisinde karışmadığını görmek. HAZIRLIK SORUSU: Denize dökülen akaryakıtın su üzerinde durmasının nedenlerini araştırınız. .

1.cam tüp 2.su 3.sıvı yağ 4.ispirto 5.gazyağı DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER:

1-Su, sıvı yağ, ispirto ve gazyağından yaklaşık 2 ‘şer cm3 alınız. DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1-Su, sıvı yağ, ispirto ve gazyağından yaklaşık 2 ‘şer cm3 alınız. 2-Bir cam tüpe sırayla önce su, sonra zeytinyağı, ispirto ve en üste de gaz yağı koyunuz. 3-Bu sıvıların birbirine karışmadığını gözleyiniz.

DENEYİN SONUCU:             Yoğunlukları farklı olan sıvılar bir tüp içerisinde aşağıdan yukarıya doğru yoğunluğu  büyük olandan  yoğunluğu  küçük olana doğru, karışmadan sıralanır. Yoğunluk maddelerin ayırt edici özelliklerinden biridir. TEORİK BİLGİ:             Yoğunlukları farklı olan sıvılar bir kap içerisine konursa , sıvıların birbirine karışmayarak yoğunluğu büyük olan sıvı, kabın en dip kısmında yer alır. Yoğunluğu en küçük olan sıvı, kabın en üst kısmında yer alır.

FARKLI MADDELERİN YOĞUNLUKLARININ İNCELENMESİ DENEYİN AMACI:Farklı sıvıların yoğunluklarını bulmak. HAZIRLIK SORULARI: 1-Yoğunluk maddelerin ayırt edici özelliklerinden biri midir? Tartışınız. 2-Yoğunluk farkından yararlanılarak günlük yaşantımızda hangi işler yapılmaktadır?

KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-3 adet 250 ml beherglas 2-dereceli silindir 3-su              ( 100 cm3 ) 4-zeytinyağı ( 100 cm3 ) 5-ispirto        ( 100 cm3 ) 6-terazi ve tartı takımı

DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1-Beherglaslardan birini boş olarak tartınız. Değerini dara olarak bir yere yazınız. 2-Dereceli silindir kullanarak her bir beherglasa sırayla 100 cm3 su, zeytinyağı ve ispirto koyunuz ve bunları ayrı ayrı terazide tartarak bulduğunuz değerleri sırayla yazınız. 3-Tartarak bulduğunuz kütle değerlerinden beherglasın kütlesini ( dara ) çıkarınız. 4-Bulduğunuz net kütle değerlerini 100 ‘e bölünüz. Çıkan sonuçları  karşılaştırınız.

DENEYİN SONUCU: Deney neticesinde üç farklı sıvıdan 100 cm3  eşit hacimli alınmasına karşın üçününde kütlelerinin ,  dolayısıyla yoğunluklarının farklı olduğunu gözlemişsinizdir. Bazı maddelerin yoğunlukları aşağıda verilmiştir. MADDE ADI YOĞUNLUK (g/ cm3)   MADDE ADI ( g/ cm3 )  Alkol  (Etil )         0,8  Demir            7,8  Su         1,0  Bakır            9,0   Aliminyum         2,7  Civa          13,6

d = m = ( Yoğunluk = Kütle ) TEORİK BİLGİ: Bir maddenin birim hacminin kütlesine o maddenin “özkütlesi ( yoğunluk )”  denir.Yoğunluk maddeler için ayırt edici bir özellik olup, her maddenin kendine özgü bir yoğunluğu vardır.              d =  m   =  ( Yoğunluk = Kütle  )                                V                                    Hacim                  Yoğunluk birimleri: KÜTLE HACİM YOĞUNLUK     m      V        d     g      cm3      g /cm3     kg       m3      kg/m3

BASİT BİR AREOMETRE YAPIMI DENEYİN AMACI: Sıvı yoğunluğunu ölçmeye yarayan basit bir“areometre”  yapmak. HAZIRLIK SORUSU: Bir mandırada sütün saf olup olmadığını nasıl ölçebilirsiniz?

KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.deney tüpü 2.derin bir kova 3.tuz veya kum 4.su DENEY DÜZENEĞİ:

1-Deney tüpüne biraz tuz veya kum dökünüz. Areometreniz hazırdır. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Deney tüpüne biraz tuz veya kum dökünüz. Areometreniz hazırdır. 2-Kovayı suyla doldurarak, deney tüpünü suya bırakınız.Bu tüp su içerisinde düşey durur. 3-Tüp üzerinde su seviyesini işaretleyiniz. İşaretlediğiniz yer suyun yoğunluğunu gösterir. 4-Bu defa tuzlu su çözeltisi hazırlayınız ve tüpü bu çözeltiye bırakınız. Tüpün tuzlu suda daha az battığını gözleyiniz. 5-Deneyi alkol veya zeytinyağı ile de tekrarlayınız. DENEYİN SONUCU: Yoğunluğu bilinmeyen bir sıvıyı, areometre yardımıyla bulabiliriz. TEORİK BİLGİ: Sıvı cisimlerin yoğunluğunu ölçmeye yarayan aletlere “Areometre” denir. Areometrelerin yapımında yoğunluğu bilinen (örneğin su)  sıvılardan yararlanılır. Suya göre yoğunluk ayarlandıktan sonra diğer sıvıların yoğunluklarını da bulmak mümkün olabilecektir. 2. Fiziksel ve Kimyasal Değişmeler

MADDELERDEKİ FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞMELERİN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI:Çay şekerinin fiziksel ve kimyasal değişimini incelemek HAZIRLIK SORULARI: 1-Fiziksel  ve kimyasal değişme olaylarını araştırınız. Günlük yaşantınızla ilgili olayların hangileri fiziksel ve kimyasal değişmedir? Tartışınız. 2-Mumun erimesi, mumun yanması, sütün yoğurda dönüşümü, çivinin paslanması, üzümden sirke oluşması olaylarından hangileri kimyasal değişmedir? KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.deney tüpü 2 adet 4.su 7.bunzen kıskacı 2 ad 10.cam çubuk 2.küp şeker 6 adet 5.üç ayak 2 adet 8.bağlama parçası 11.çekiç 3.ispirto ocağı 6.statif çubuk 2 adet 9.kibrit 12.beherglas

DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1-Deney tüplerinin içine 3 ‘er tane küp şeker atarak  şekildeki düzeneği kurunuz. 2-Deney tüplerinden birinin içine biraz su koyarak şekerin erimesini sağlayınız. Diğer tüpü ispirto ocağında ısıtınız. 3-İspirto ocağını kapatıp bir müddet bekleyiniz. Sonra deney tüpünü çekiçle kırarak içindeki maddeyi inceleyiniz. Oluşan madde şeker özelliği taşıyor mu?

*ÇÖZÜNME OLAYLARI FİZİKSEL DEĞİŞMEDİR. DENEYİN SONUCU: I. düzenekte şeker suda çözünerek gözünüzle göremeyeceğiniz kadar küçük parçalar halinde suyun içinde dağılmıştır. Suyun tadına baktığınızda şeker tadını algılarsınız. O halde şekerin yapısı değişmemiş olup sadece şekli ve tanecik büyüklüğü değişmiştir. *ÇÖZÜNME OLAYLARI FİZİKSEL DEĞİŞMEDİR. II. düzenekte şekerin yakılması sonucu, siyahlaşarak kömür haline geldiğini görürsünüz. Şeker yanma sonucu kimyasal yapısı değişmiş ve kömür haline gelmiştir.             *YANMA OLAYLARI KİMYASAL DEĞİŞMEDİR. TEORİK BİLGİ:             Basınç, sıcaklık gibi çeşitli etkiler sonucu maddelerde gözlemlenen değişmelerde o maddenin esas yapısı değişmiyorsa maddeye etkiyen bu tür olaylara “fiziksel olay” denir. Fiziksel olay neticesinde maddenin fiziksel özelliklerinde ve şeklinde meydana gelen değişmelere   “fiziksel değişme” denir. Başlıca fiziksel değişmeler şunlardır: 1.Yoğunluk 4.Hacim 7.Parlaklık 10.Tat 13.Buharlaşma ısısı 2.Çözünürlük 5.Genleşme 8.Renk 11.Kaynama noktası 14.Erime ısısı 3.İletkenlik 6.Setlik 9.koku 12.Erime noktası               Ortam koşullarına bağlı olarak yanma, çürüme, paslanma, pişme, mayalanma gibi etkilerle maddenin görünümünü, şeklini değiştirdiği gibi iç yapısını da değiştiren olaylara  “kimyasal olay” denir.  Kimyasal olay neticesinde maddede gözlenen değişmelere “kimyasal değişme” denir.

POTASYUM KLORATIN (KCIO3 )KİMYASAL YOLLA AYRIŞTIRILMASININ İNCELENMESİ 3. Karışımların Fiziksel Yolla Ayrılması 4. Bileşiklerin Kimyasal Yolla Ayrıştırılması POTASYUM KLORATIN (KCIO3 )KİMYASAL YOLLA  AYRIŞTIRILMASININ İNCELENMESİ HAZIRLIK SORUSU: Bileşiklerin hangi yöntemlerle ayrıştırılabileceğini araştırınız. Örnekler veriniz. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1- iki adet deney tüpü ( biri büyük biri küçük   9- destek çubuğu 2- dik açılı cam boru 10- bunzen kıskacı 3- su 11- bağlama parçası 4- ispirto ocağı 12- kibrit 5- bir adet üçayak 13- cam çubuk 6- spatül 14- 400 ml ‘lik beherglas 7- delikli lastik tıpa 15- potasyum klorat 8- plastik boru 16- terazi ve tartım takımı

1-Küçük deney tüpüne 4 gram potasyum klorat koyunuz. DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1-Küçük deney tüpüne 4 gram potasyum klorat koyunuz. 2-Cam boru takılmış tek delikli lastik tıpa tüpün ağzına yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi yerleştirilir. Tüp ile tıpa arasında boşluk olmamasına özen gösterilmelidir. 3-Beherglasa ¾  oranında su koyunuz. Büyük deney tüpünün içini hava almayacak şekilde su doldurarak  sekildeki gibi  beherglasın içine yerleştiriniz. 4-İspirto ocağını yakarak, küçük tüpte gaz çıkışı bitene kadar ısıtınız. 5-Gaz çıkışı bitince ısıtma  işlemini durdurunuz. Lastik boruyu büyük tüpün ağzından çıkarınız.Beherglastaki tüpün ağzını baş parmağınızla kapatarak hava almayacak şekilde  çıkarınız. 6-Çıkardığınız tüpün ağzına  yanan bir kibrit alevi tutup, sonuçlarını gözlemleyiniz.

(Potasyum klorat) (Potasyum klorür) (Oksijen ) DENEYİN SONUCU: Bu deneyde Potasyum klorat ( KCIO3 ) ısınma sonucu yapısal bir değişikliğe uğrayarak bozunmuştur.Bozunma sonucu Potasyum klorata görünüşte çok benzeyen Potasyum klorür(KCI)  ile Oksijen  gazı (O2)  oluşmuştur. Oluşan gazın oksijen olduğunu yanan kibrit alevinin daha parlak yanmasını sağladığını gözlemleyerek anlayabilirsiniz.                                                                         ISI                                             KCIO3        ®          KCI          +        3/2 O2                                                (Potasyum klorat)           (Potasyum klorür)                  (Oksijen ) TEORİK BİLGİ: Karışımları bileşenlerine ayırma işlemlerinde FİZİKSEL yollar kullanılır. ( Süzme, eleme, damıtma, mıknatısla ayırma, suda çözme, özkütle farkı ile ayırma, ...vb.) Çünkü karışımın oluşumu fiziksel bir olaydır.                      Bileşiklerin oluşumları KİMYASAL  olduğundan,  ayrıştırılma işlemleride ancak kimyasal yollarla sağlanabilir.Bileşiklerin ayrıştırılması işlemlerinde  en yaygın  olanları şunlardır: 1-Isı Enerjisi ile ayrıştırma 2-Elektrik Enerjisi ile ayrıştırma (ELEKTROLİZ )

4-Saf su ile elektroliz olayını gerçekleştirmek mümkün müdür? SUYUN ELEKTRİK AKIMININ ETKİSİYLE ELEMENTLERİNE AYRILMASININ GÖZLENMESİ DENEYİN AMACI: Bileşikleri (su) elektrik enerjisi ile ayrıştırarak  başka saf maddeler elde etmek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Farklı yükler birbirini çekerler yargısı elektrotta gerçekleşen olaylar için söylenebilir mi? Araştırınız. 2-Suyu oluşturan gazlardan oksijen gazı hangi elektrotta toplanmasını beklersiniz? 3-Suyun elektrolizinde oluşan hidrojen ve oksijen gazları arasındaki yaklaşık oran nedir? Araştırınız. 4-Saf su ile elektroliz olayını gerçekleştirmek mümkün müdür? KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.güç kaynağı 4.krokodil kablo 7.üç ayak 10.bunzen kıskacı 2.deney tüpü- 2 adet 5.cam çubuk 8.statif çubuk 11.su 3.çelik elektrot-2 adet 6.damlalık 9.beherglas (800 ml) 12.sülfirik asit  veya sodyum karbonat

DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1-Bir beherglas içerisine 500 ml su koyunuz. İçine az  miktar sülfirik asit veya 30 gr kadar çamaşır sodası (Na2CO3) koyarak çözeltinizi hazırlayınız. 2-İki deney tüpünü de hazırladığınız çözeltiyle ağzına kadar doldurunuz. Sonra hava almayacak şekilde parmağınızla kapatarak ters çeviriniz ve beherglas içerisindeki çözeltiye daldırınız. Tüpleri Bunzen kıskacıyla sabitleyiniz. 3-Elektrotların uçlarını şekilde görüldüğü gibi tüplerin içlerine yerleştiriniz. Krokodilleri elektrotlara bağlayarak, diğer uçlarını güç kaynağının doğru akım çıkışına bağlayınız. 4-Tüplerdeki gaz birikmesi sona erdikten sonra yine hava almayacak şekilde sudan çıkarınız. Tüplere kibrit alevi yaklaştırdığınızda patlayarak yanan gaz hidrojen (yanıcı gaz), alevi daha parlak yakan gaz ise oksijen (yakıcı gaz) gazıdır.

DENEYİN SONUCU:              Suyun elektrolizinde; ( - ) kutba bağlı olan tüpte iki hacim hidrojen , ( + ) kutba bağlı olan tüpte bir hacim oksijen gazı toplanır. TEORİK BİLGİ:             Bir bileşiğin elektrik yardımıyla bileşenlerine ayrılma olayına “elektroliz” denir. Herhangi bir bileşiğin elektrolizinde bileşiğin anyonu anottan, katyonu ise katottan açığa çıkar.             Elektroliz düzeneğinde pozitif ve negatif kutupların her ikisine birden “elektrot” denir. Güç kaynağının pozitif kutbuna bağlanan elektrot “anot” , negatif kutbuna bağlanan ise” “katottur”.  İki kutup arasında elektrik taşınmasını sağlayan iletken çözeltiye “elektrolit” denir.             Suyun elektrolizinde katotta ( - ) “hidrojen, anotta( + ) ise oksijen gazı toplanır. Deney sırasında bir süre sonra  tüplerde toplanan hidrojen gazı hacim olarak oksijen gazının iki katı olur. Yapılan deneyde yaklaşık olarak 1 coulomb’luk yükün  devreden geçmesi halinde yaklaşık olarak 0,12 cm3 hidrojen, 0,06 cm3 oksijen gazının açığa çıktığı  görülmüştür. 5. Elementlerden Bileşik Oluşturulması

KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: DEMİR  (Fe) İLE KÜKÜRT (S) ELEMENTLERİNDEN KİMYASAL YOLLA DEMİR SÜLFÜR (FeS) BİLEŞİĞİNİN ELDE EDİLMESİNİN GÖZLENMESİ DENEYİN AMACI:Elementlerden bileşik oluşumunu görmek, kütlenin korunumu yasasını doğrulamak. HAZIRLIK SORULARI: 1-Endotermik ve ekzotermik reaksiyonları araştırınız. Örnekler veriniz. 2-Azot fabrikalarında açığa çıkan kükürt gazının oluşum sebebini araştırınız.                          KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1- bir deney tüpü 10- kükürt tozu 2-üç adet saat camı                                                                11- demir tozu 3-terazi ve tartım takımı                                                       12- bağlama parçası 4-ispirto ocağı                                                                        13- bez parçası 5-saçayak                                                                              14- bunzen kıskacı 6-bir adet üçayak                                                                  15- spatül 7-mıknatıs                                                                              16- tüp maşası 8-destek çubuğu                                                                    17- balon 9-bir büyüteç                                                                         18- kibrit

3-Karışıma mıknatıs yaklaştırınız ve sonuçlarını gözlemleyiniz. DENEYİN YAPILIŞI: 1- 7 gram demir tozu ile 4 gram kükürdü spatül yardımıyla teraziye koyup  tartarak,  ayrı ayrı  saat camlarına koyunuz. 2-Bunları  diğer saat camına koyarak karıştırınız. Büyüteçle bu karışımı inceleyiniz. 3-Karışıma mıknatıs yaklaştırınız ve sonuçlarını gözlemleyiniz. 4-Oluşturduğunuz karışımı deney tüpüne doldurunuz.. Yukarıdaki şekil düzeneğini hazırlayınız. 5-Çıkacak olan gazlar zehirli olduğundan tüpün ağzına balon bağlayınız. 6-Hazırladığınız demir tozu ve kükürt karışımını ısıtınız. Isıtma sırasında karışımdaki değişiklikleri gözlemleyiniz. 7-Isıtma işlemi tamamlandıktan sonra elde ettiğiniz oluşumu soğumaya bırakınız. 8-Soğuduktan sonra deney tüpünü bir bezle sarıp  çekiçle kırınız. Oluşan yeni maddeyi saat camına koyunuz. 9-Elde ettiğiniz yeni maddedeki değişiklikleri gözlemleyiniz. Yeni maddeye mıknatıs yaklaştırınız, mıknatıs tarafından çekiliyor mu? 10-Yeni maddeyi büyüteçle inceleyiniz, demir  ve  kükürt taneciklerini görebiliyor musunuz? 11-Yeni madenin kütlesi reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamına eşit mi?

Demir + Kükürt + Isı ® Demir sülfür DENEYİN SONUCU: Yeni maddeyi elde etmek için kullandığınız demir tozunun gri, kükürt tozunun ise sarı renkte olmasına karşın, oluşan yeni maddenin rengi siyahtır. Demir tozları mıknatıs tarafından çekilmesine karşın,  oluşan yeni madde mıknatıs tarafından çekilmez. Bu maddeyi büyüteçle incelediğinizde , içinde kükürt ve demir tozu taneciklerini göremezsiniz.  Oluşan yeni maddenin kütlesi, reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamına eşittir.                                           Demir  + Kükürt  +  Isı ®  Demir sülfür                                               Fe        +     S            +   Isı  ®         FeS                       7 gram demir tozu  +  4 gram kükürt tozu  =  11 gram demir sülfür bileşiği TEORİK BİLGİ: Elementler kimyasal olaylar neticesinde birleşerek yeni bir madde oluştururlar. Oluşan yeni maddelerin özellikleri kendini oluşturan elementlerin özelliklerinden farklıdır. En az iki  atomun  kimyasal reaksiyonlarla, belirli oranlarda birleşerek oluşturdukları yeni saf maddelere BİLEŞİK denir.             Bir kimyasal reaksiyonda, reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamı, reaksiyon sonucu meydana gelen ürünlerin kütleleri toplamına eşittir. Fransız bilgini LAVOSIER ‘in bulduğu bu kanuna “ kütlenin korunumu kanunu” denir. B. ATOMUN YAPISI VE PERİYODİK ÇİZELGE 1. Atomun Yapısı 2. İyonlar Atomların Elektrik Yüklü Hâlidir 3. Bir Elementin Birden Çok İzotopu Olabilir 4. Elementler Kendi Aralarında Sınıflara Ayrılır 5. Tüm Elementler Periyodik Çizelgede Gösterilir

KUVVET DURAN BİR CİSMİ HAREKET ETTİRİR Mİ? ÜNİTE II: KUVVET VE HAREKETİN BULUŞMASI - ENERJİ A. EVRENDE HER ŞEY HAREKETLİDİR 1. Konum, Yer Değiştirme ve Zaman Ölçülebilir 2. Hangi Cisim Daha Hızlıdır? B. KUVVET ETKİSİNDE CİSİMLER NASIL DAVRANIR? 1. Kuvvet Duran Cisimleri Hareket Ettirir, Hareketli Cisimleri Durdurur, Hareketin Yönünü Değiştirir 2. Kuvveti Nasıl Ölçeriz? KUVVET DURAN BİR CİSMİ HAREKET ETTİRİR Mİ? DENEYİN AMACI:     Duran bir cisme kuvvetin etkisini görmek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Duran bir cismi harekete geçirmek için ne yapılmalıdır? 2-Hareket halindeki bir cisme bir etki uygulayarak cismin hızını, doğrultusunu ve yönünü değiştirebilir miyiz?

KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-bir döküm ayak 2-dinamometre 3-iplik DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1-Bir döküm ayağının vidasına bir iplik bağlayıp, ucuna ilmik yapınız. 2-Dinamometreyi ipliğe bağlayarak çekiniz. DENEYİN SONUCU: Yaptığınız deneyde dinamometre belli bir kuvvet değerini  gösterirken, döküm ayağın hareket ettiğini görürsünüz.

1 Başlangıç noktası Kuvvet birimleri: TEORİK BİLGİ: Kuvvet nedir? Duran bir cismi hareket ettiren, hareket halindeki bir cismi durduran veya hareket hızını, yönünü,doğrultusunu ve cisimlerin biçimlerini değiştiren etkiye “kuvvet” denir.             Kuvvet vektörel bir büyüklüktür ve vektörle gösterilir ( → ) . Kuvvetin değeri dinamometre ( yaylı el kantarı ) ile ölçülür.  Kuvvet “F” ile sembolize edilir ve dört elemanı ile tanımlanır. Bunlar: 1 Başlangıç noktası                                                     Kuvvet birimleri: 2 Doğrultusu                                                         gramkuvvet ................g-f 3 Yönü                                                                   kilogramkuvvet...........kg-f 4 Şiddeti                                                                Dyn   ve  Newton ( N ) ‘dur.

KUVVET CİSİMLERİN ŞEKLİNİ DEĞİŞTİRİR Mİ? DENEYİN AMACI: Kuvvetin esnek cisimler üzerindeki şekil değiştirme etkisini görmek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Bir yay parçasının iki ucundan çekip bıraktığınızda nasıl bir değişim gözlenir? 2-Bir hamur yumağını avucunuzun içinde sıkıp bıraktığınızda nasıl bir değişim gözlenir? DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-döküm ayak 2-statif çubuk 3-bağlama parçası 4-dik tutturucu 5-çelik şerit 6-çengelli ağırlıklar 7-yalıtkan saplı çubuk DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1-Yukarıdaki şekil düzeneğini hazırlayınız. 2-Çelik şeride değişik ağırlıklar asarak değişiklikleri gözleyiniz. 3-Astığınız  ağırlıkların hepsini geri çıkarın ve sonuçları gözlemleyiniz.

1 Tele uygulanan kuvvetle doğru orantılıdır. DENEYİN SONUCU:             Esnek cisimlere bir kuvvet uygulandığı zaman cisimde şekil değişikliği meydana gelir. Uygulanan kuvvet ortadan kalkınca cisim tekrar ilk şekline döner. TEORİK BİLGİ:             Kuvvet bir cisme etki ettiği zaman,cismin şeklini değiştiren, kuvvet ortadan kalktığı zaman  ilk şekline dönebilen cisimlere “esnek (elastik) cisimler” denir. Kuvvet bir cisme etki ettiği zaman şeklini değiştiren, kuvvet ortadan kalktığı zaman  ilk şekline dönemeyen cisimlere “esnek olmayan cisimler” denir.             Esnek cisimlerin esnekliğinin bir sınırı vardır. Bu sınırdan sonra cisimler esnekliğini kısmen veya tamamen kaybeder. Esneklik sınırı aşılmamak şartıyla esnek cisimlerin uzama miktarı, uygulanan kuvvetle doğru orantılıdır. (HOOKE KANUNU) Uzama esnekliği; 1 Tele uygulanan kuvvetle doğru orantılıdır. 2 Telin uzunluğu ile doğru orantılıdır. 3 Telin kesiti ile ters orantılıdır. 4 Telin cinsine bağlıdır.

YERÇEKİMİ KUVVETİ ETKİSİNİNİN GÖZLENMESİ DENEYİN AMACI:  Yerin bir çekim kuvveti olduğunu görmek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Elimizde bulunan bir elmayı serbest bıraktığımızda neden yere doğru düşer? 2-Dünyamız bütün cisimleri niçin yerin merkezine doğru çeker? Araştırınız. DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 4-çengelli ağırlık 5-ip 6-kibrit 1-döküm ayak 2-statif çubuk 3-bağlama parçası 7-yalıtkan saplı çubuk DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1-Şekildeki düzeneği hazırlayın. 2-Çengelli ağırlığı ip ile yalıtkan saplı çubuğa asınız. 3-İpin gergin ve aşağıya doğru düşey oluşuna dikkat edin. 4-İpi kibrit ile yakınız. Çengelli ağırlığın neden yere düştüğünü tartışınız.

Yerçekimi kuvveti bütün cisimleri yerin merkezine doğru çeker. DENEYİN SONUCU: Yerçekimi kuvveti bütün cisimleri yerin merkezine doğru çeker. TEORİK BİLGİ: Belirli bir yükseklikten serbest bırakılan  bir cisim Yer’ e düştüğüne göre, Yer’ in bu cisme bir kuvvet uygulaması gerekir. Bu kuvvete “yerçekimi kuvveti” denir. Bir cismin ağırlığı , o cisme etki eden yerçekimi kuvvetidir  (G = mg ) . O halde ağırlık da bir kuvvettir. Dünya ile dünyada bulunan cisimler birbirlerine çekim kuvveti uygular. Ancak dünyanın kütlesi, cisminkine göre çok büyük olduğundan, dünya bu çekimden etkilenmez. Dünyanın çekim alanı enlemlere göre değişir. Bu yüzden herhangi bir cismin ağırlığı, ekvatordan kutuplara doğru gittikçe artar. Yerçekimi kuvvetinin doğrultusu düşey, yönü Yer’in merkezine doğrudur. İngiliz bilgini “Isaac Newton “   bir gün elma ağacının altında otururken bir elmanın yere düştüğünü görür. Bu olay daha sonra kendi adıyla anılan “Newton Genel Çekim kanununu” bulmasına ışık tutmuştur. Bu kanuna göre;” bütün kütleler birbirini çeker. Bu çekme kuvveti cisimlerin kütle büyüklüklerine ve  aralarındaki uzaklığa bağlıdır.” Örneğin yer elmayı çeker, elma da yeri çeker. Ancak yerin kütlesi elmanın kütlesinden büyük olduğu için, elmaya uyguladığı çekim kuvveti de o kadar büyüktür. Bu nedenle elma yere doğru düşer.

DİNAMOMETRENİN (Yaylı terazi) TANITILMASI DENEYİN AMACI:  Dinamometreyi tanımak ve kullanmak. HAZIRLIK SORULARI: 1-Dinamometre ne işe yarar? 2-Dinamometreler maddelerin hangi özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır? DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-dinamometre 2-çengelli ağırlıklar 3-bağlama parçası DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1-Önce dinamometrenin üstündeki vidayı gevşetiniz. 2-Dinamometreyi hangi konumda kullanacaksanız, sıfır  ayarını ona göre yapmaya dikkat ediniz. 3-Şekildeki düzeneği hazırlayın. Sonra çeşitli ağırlıkları (çengelli ağırlıklar, bağlama parçası) tartınız.

TEORİK BİLGİ: Bir cismin ağırlığını veya cisme etkiyen kuvveti ölçmeye yarayan alete “dinamometre” denir. Dinamometreler “Esnek cisimlere eşit kuvvetler uygulandığında, uzama miktarları da eşit olur” kuralından yararlanılarak yapılmıştır. Dinamometreler, hangi konumda ölçüm yapılacaksa o konuma göre ayarlanmalıdır. ***Önemli not:Dinamometreler değişik ağırlıklara göre ayarlanmıştır(100g-f, 200g-f, 400g-f, 1kg-f...vb.). Örneğin 300g-f ağırlığındaki bir cismi, 100g-f ‘lik bir dinamometrede tartmaya çalışırsak, dinamometrenin esneklik özelliği kaybolacağından dolayı bozulacaktır. 3. Kuvvet Kuvvetle Dengelenir

DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-iki adet dinamometre BİRARADA BULUNAN MADDELERİN BİRBİRİNE UYGULADIĞI KUVVETLERİN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI: Bir arada bulunan maddelerin birbirine uyguladığı kuvvetlerin eşit olduğunu  görmek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Beton zemine hızla atılan çelik bilya sıçrama hareketi yapar mı?Sebebini araştırınız. 2-Bir cisme yapılan etkiye, cisim aynı büyüklükte mi yoksa farklı büyüklükte mi tepki verir?Tartışınız. DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-iki adet dinamometre 2-iki adet küçük bunzen kıskacı 3-üç ayak 4-iplik

1-Dinamometreleri kullanacağınız konumda ayarlayınız. DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1-Dinamometreleri kullanacağınız konumda ayarlayınız. 2-Bunzen kıskaçlarını şekildeki gibi bağlayarak, içlerine dinamometreleri yatay konumda tutturunuz. 3-30-40 cm uzunluğunda bir iple dinamometreleri şekildeki gibi bağlayınız. 4-Dinamometrenin biri sabit kalacak şekilde, diğer dinamometreyi aynı doğrultuda geriye doğru çekiniz. 5-Sabit dinamometredeki değer ile çektiğiniz dinamometredeki değerleri karşılaştırınız. Değerler birbirine eşit mi?

Dinamometrelerin gösterdiği kuvvetlerden biri etki, diğeri tepkidir. DENEYİN SONUCU: Her iki dinamometre değerlerini okuduğunuzda ikisi de aynı değerleri gösterir. Dinamometrelerin gösterdiği kuvvetlerden biri etki, diğeri tepkidir. Etki tepkiye eşit fakat zıt yönlüdür (Newton’un III. Hareket kanunu). TEORİK BİLGİ: Newton’un III. Hareket kanununa göre; bir cisme yapılan her etki, eşit değerde ve zıt yönde bir tepkiye neden olur. Yukarıdan serbest bırakılan bir top yere çarptıktan sonra geri sıçrar. Bunun nedeni yer tarafından topa uygulanan tepki kuvvetidir. F = Etki kuvveti        N = Tepki kuvveti                F = -N       ifadesi yazılabilir 4. Bileşke Kuvvet Birden Fazla Kuvvetin Ortak Etkisini Tek Başına Yaratır

PARALEL KUVVETLERİN BİLEŞKESİNİN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI:   Paralel kuvvetlerin bileşkesini deney yaparak hesaplama. TEORİK BİLGİ:                                         Bir çubuğun her iki ucuna aynı doğrultu ve yönlü kuvvetler uygulanırsa; Bileşke kuvvet, kuvvetlerin toplamına eşit, aynı yönde ve büyük kuvvete yakın olur. Paralel kuvvetlerde bileşke kuvvetinin Uygulama noktası:                                                    A B O F1                   R = F1 + F2                  F2                                               F1 . a = F2 . b     Formülü ile hesaplanır.                                                                                                                                   

HAZIRLIK SORULARI: 1-Bileşke kuvvet nedir? 2-Bir çubuğun her iki ucuna aynı yönlü, farklı büyüklükte kuvvetler uygulanırsa; bileşke kuvvetin büyüklüğü, yönü ve yeri hakkında ne söylenebilir?                                                                                                                                               DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-statif çubuk 2 adet 2-bağlama parçası 2 adet 3-bunzen kıskacı 2 adet 4-dinamometre 2 adet 5-üç ayak 2 adet 6-yarıklı ağırlık takımı DENEY DÜZENEĞİ:

1-Dinamometreleri kullanacağınız konumda ayarlayınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Dinamometreleri kullanacağınız konumda ayarlayınız. 2-Bunzen kıskaçlarını bağlama parçaları ile bağlayarak, içlerine dinamometreleri şekildeki gibi  dikey konumda tutturunuz. 3-Değişik değerdeki yarıklı ağırlık takımını kaldıraç kolunun çeşitli yerlerine asarak kuvvet değerlerini okuyunuz. 4-Dinamometreleri değişik yerlere takarak deneyi tekrarlayınız. DENEYİN SONUCU: Dinamometrelerin gösterdiği değerler toplamı yarıklı ağırlıkların değerine eşittir. F1. a = F2. b  formülü her durumda geçerlidir.

KESİŞEN KUVVETLERİN BİLEŞKESİNİN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI:  Kesişen kuvvetlerin bileşkesini deney yaparak hesaplama. HAZIRLIK SORULARI: 1-Bir cisme farklı doğrultuda ve yönde kuvvetler uygulandığında cismin hareket doğrultusu ve yönü hakkında ne söylenebilir? 2-Cismin hareket doğrultusu uygulanan kuvvetin büyüklüğüne bağlı mıdır? Tartışınız. DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-statif çubuk 4 adet 2-üç ayak 3 adet 3-optik daire 4-saplı makara 5-bağlama parçası  7 adet 6-küçük bunzen kıskacı 2 adet 7-dinamometre 2 adet 8-yarıklı ağırlık takımı 9-saplı makara 2 adet DENEY DÜZENEĞİ:

1-Dinamometreleri kullanacağınız konumda ayarlayınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Dinamometreleri kullanacağınız konumda ayarlayınız. 2-Yukarıdaki şekil düzeneğini oluşturunuz. 3-Optik daire üzerinden kesişen kuvvetler arasındaki açıyı okuyunuz. 4-Bir kağıt üzerinde ölçekli bir şekilde kuvvet diyagramını çizerek paralel kenar yöntemiyle veya kosinüs teoremiyle bileşke kuvveti hesaplayarak, yarıklı ağırlıktaki değerle karşılaştırınız. DENEYİN SONUCU: Bu deneyde yarıklı ağırlık bileşke kuvveti dengeleyen kuvvettir. Bileşke kuvvet, dengeleyen kuvvetle aynı doğrultuda, aynı büyüklükte, fakat zıt yöndedir. TEORİK BİLGİ: Uzantıları birbirini kesen  ve aralarında açı bulunan kuvvetlere kesişen kuvvetler denir. Kesişen kuvvetlerin bileşkesini üç yolla bulmak mümkündür. 1-Paralel kenar metodu:  Aralarında açı bulunan kuvvetler bir paralel kenara tamamlanır. Bu kuvvetlerin uygulama noktasından geçen köşegen büyüklüğü bileşke kuvveti verir. 2-Uç uca ekleme metodu: Bileşenlerden birinin bitim noktasından diğerinin başlangıç noktasına gelecek şekilde paralel kaydırılarak uç uca eklenir. İlk başlangıç noktası ile son bitim noktasını birleştiren vektör bileşke kuvveti verir. 3-Dik bileşenlerine ayırma metodu:Kuvvetler ayrı ayrı dik bileşenlerine ayrılarak, yatay ( X ) ve düşey (Y ) bileşenleri ayrı ayrı toplanır. Toplam yatay ve düşey bileşenlerin kesiştiği nokta ile uygulama noktasını birleştiren vektör bileşke kuvveti verir. 5. Her Cismin Eylemsizliği Vardır 6. Sürtünme Yararlı mı Zararlı mı?

Cismin yüzeyinin büyük yada küçük olması sürtünme kuvvetini etkilemez. SÜRTÜNME KUVVETİNİN CİSMİN AĞIRLIĞI VE YÜZEYİN CİNSİYLE OLAN İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI :Sürtünme kuvvetinin cismin ağırlığına ( yüzeye yapılan etki kuvvetine) ve yüzeyin cinsine bağlı olduğunu görmek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Bir kutuyu hareket ettirdiğimiz kuvvetle iki kutuyu üst üste koyarak hareket ettirdiğimiz kuvvet arasında fark olur mu? Nedenlerini tartışınız. 2-Bir ansiklopediyi masa üzerinde yatay konumda ve dikey konumda hareket ettirirken harcanan kuvvetler arasında bir fark olur mu? Nedenlerini tartışınız.             Sürtünme kuvveti; yüzeye yapılan  “etki kuvvetinin (N)” büyüklüğüne bağlıdır. FS = k.N = k.m.g             Cismin yüzeyinin büyük yada küçük olması sürtünme kuvvetini etkilemez. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-Tahta takoz -2 adet            2-Dinamometre 3-Cam 4-Yarıklı ağırlık takımı

1.Cam üzerine 2 takozu koyunuz. I düzenek:. 1.Cam üzerine 2 takozu koyunuz. 2.Takozlardan birinin üzerine ağırlık takımı koyunuz. 3.Her ikisini şekilde görüldüğü gibi dinamometre ile çekip okunan değerleri karşılaştırınız. II.düzenek: Bu defa takozun değişik yüzeyleri cam üzerine gelecek şekilde koyunuz. Dinamometre ile takozu çekerek bulduğunuz değerleri bir yere not ediniz. Bulduğunuz sonuçları karşılaştırınız.

   DENEYİN SONUCU:  I. düzenekte; Üzerinde ağırlık takımı olmayan takozu çekmek için daha az kuvvet gerektiği görülür. O halde cismin ağırlığı artarsa sürtünme kuvveti de   artar. II. düzenekte; dinamometrede okunan değerleri karşılaştırdığınızda her iki durumda da aynı değerleri bulursunuz. O halde sürtünme kuvveti cismin yüzey genişliğine bağlı değildir. Cam zemin yerine değişik zeminler kullanarak deneyinizi tekrarlayınız. Sonuçları karşılaştırınız. TEORİK BİLGİ  :             Bir yüzey üzerinde bulunan cisme etki eden sürtünme kuvveti  “yüzeyin cinsine” bağlıdır. Yüzey ne kadar pürüzsüz ise sürtünme kuvveti o kadar az olur. Yüzey pürüzlü ise sürtünme kuvveti de büyük olur.

KAYMA VE YUVARLANMA SÜRTÜNMELERİNİN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI:Kayma ve yuvarlanma sürtünmeleri arasındaki farkı deneyle göstermek. HAZIRLIK SORUSU: Cisimleri kaydırarak mı, yoksa yuvarlayarak mı daha kolay hareket ettirebiliriz? Nedenini tartışınız DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-dinamometre     3-ip 2-döküm ayak      4-küçük statif çubuk 2 adet Kayma sürtünmesi: I. düzenek: 1-Dinamometrenin ayarını yatay konumda  ayarlayınız. 2-Döküm ayağını vidasından ip yardımıyla dinamometreye bağlayarak, masanın üzerinde çekiniz. Dinamometredeki değeri not ediniz. Yuvarlanma sürtünmesi: 2.düzenek: Bu defa döküm ayağın altına şekil 2‘de görüldüğü gibi iki tane yuvarlak çubuk koyarak, dinamometre ile çekiniz. Okuduğunuz değeri diğeriyle karşılaştırınız.

DENEYİN SONUÇLARI: I. düzenekte; cisim ile cismin dayandığı yüzey arasındaki sürtünme kuvveti fazladır. 2. düzenekte ise; dinamometredeki okunan değerlere göre, yuvarlanma sürtünmesi, kayma sürtünmesinden çok daha küçük olduğu için daha az bir kuvvetle çekilebilmektedir. TEORİK BİLGİ:             Silindir şeklinde yuvarlanabilen cisimlerin sürtünme kuvveti azdır. Kaydırılarak çekilen cisimlerin sürtünme kuvveti yuvarlanma sürtünmesine göre daha büyüktür.             Bu nedenle, bütün makine ve motorlu araçlarda sürtünmeyi azaltmak için “bilyalı yataklar” kullanılmaktadır. C. İŞ YAP, ENERJİ AKTAR 1. Bir Yay İş Yapılarak Sıkıştırılır 2. İş Enerji - Enerji İştir

POTANSİYEL ENERJİ- KİNETİK ENERJİ DÖNÜŞÜMÜNÜN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI: Potansiyel ve kinetik enerjinin birbirine dönüşebildiğini görmek ve mekanik enerji olayını  kavramak. HAZIRLIK SORULARI: 1-Barajlarda biriken suyun yüksekten aşağıya doğru akarak su türbinin döndürmesinin nedenlerini araştırınız. 2-Salıncakta sallanan bir çocuğun hangi konumlarda kinetik ve potansiyel enerjisi  en fazla olur? Nedenlerini tartışınız. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.sarkaç 2.hertz ayağı 3.üç ayak 4.statif çubuk

1-Sarkacı hertz ayağına bağlayarak şekildeki düzeneği kurunuz. DENEYİN YAPILIŞI: DENEY DÜZENEĞİ: 1-Sarkacı hertz ayağına bağlayarak şekildeki düzeneği kurunuz. 2-Sarkaç topunun sabit kalmasını bekleyiniz. 3-Topu yana doğru çekip serbest bırakınız. Sonucu gözlemleyiniz.

DENEYİN SONUCU: Top sabit durduğunda kinetik enerjisi sıfırdır. Potansiyel enerji ise yere göre minimumdur. Topu yukarı doğru kaldırdığınızda potansiyel enerjisi artar. Maksimum yükseklikte potansiyel enerji maksimumdur. Top yine bu noktada durduğu için kinetik enerjisi sıfırdır. (A noktası) Bu defa topu serbest bıraktığınızda, yerçekiminin etkisiyle top aşağıya doğru düşerken potansiyel enerjisinin bir kısmını kaybeder, ancak top hızlandığı için kinetik enerjisi artar. Topun  B noktasındaki hızı ve kinetik enerjisi maksimum olurken, potansiyel enerjisi minimumdur.             C noktasına doğru yükselen topun hızı azalacağından kinetik enerjisi de azalır, yukarı doğru yükselme olduğundan potansiyel enerjisi artar. Sarkaç topu  C noktasında durduğunda potansiyel enerji maksimum, kinetik enerji ise sıfır olur. Topun yeniden geriye düşmesiyle sürtünme olmadığı takdirde bu olay sonsuza dek sürer. TEORİK BİLGİ: Bütün enerji çeşitleri birbirine dönüşebilir. Örneğin; barajlarda biriken suyun potansiyel enerjisi vardır. Barajdaki su, hidroelektrik santralden geçerken potansiyel enerjinin bir kısmı kinetik enerjiye dönüşür. Bu enerji türbinleri döndürür.Dönen türbinler jeneratörlerde elektrik üretilmesini sağlar. Ünlü bilim adamı Einstein “Enerjinin korunumu” ile; “Enerjinin yoktan varolmayacağını, varken de yok olmayacağını, maddenin enerjiye, enerjinin de maddeye dönüştürülebileceğini “açıklamıştır. 3. Aynı İşi Güçlü Olan Daha Çabuk Yapar 4. Basit Makineler Yaşamımızı Kolaylaştırır

ÇİFT KOLLU KALDIRAÇLARIN TANITILMASI DENEYİN AMACI:   Az bir kuvvetle, çok yükü dengelemek ve çift kollu kaldıraçta, yük ve kuvvetin dayanma noktasına olan uzaklıklarını değiştirerek ; Kuvvet x kuvvet kolu  = yük x yük kolu  bağlantısının varlığını açıklamak. HAZIRLIK SORULARI: 1-Günlük hayatta işlerimizi kolaylaştırmak için kullandığımız araçlardan çift kollu kaldıraçlara örnekler veriniz. 2- Çift kollu kaldıraçta kuvveti hangi noktaya uygularsak kuvvet kazancımız artar? KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-döküm ayak 3-bağlama parçası 5-kaldıraç mesnedi 7-dinamometre 2-statif çubuk 4-kaldıraç kolu 6-asma ağırlıklar

6-Hesaplamalarınızı yaparken her defasında ; DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN  YAPILIŞI: 1-Döküm ayağa statif çubuğu bağlayarak, kaldıraç mesnedini bağlama parçası ile şekildeki gibi bağlayınız. 2-Kaldıraç kolunu, statif çubuğuna bağlı olan kaldıraç mesnedine takınız. 3-Asma ağırlıkları yük kabul edeceğiniz tarafa fazla, kuvvet olarak düşündüğünüz tarafa ise az asma ağırlık takınız. 4-Astığınız bu ağırlıkları dengede tutmak için, kuvvet yada yükü sağa, sola çekmek suretiyle dengeye getiriniz. 5-Bu defa kuvvet olarak kullandığınız asma ağırlık yerine dinamometre kullanarak değişik ağırlıklardaki dengeleyen kuvveti bulunuz. 6-Hesaplamalarınızı yaparken her defasında ; Kuvvet x Kuvvet kolu = Yük x Yük kolu  bağıntısını kullanınız.

DENEYİN SONUCU: Bu deneyde yaptığınız hesaplamalar ; “Kuvvet x Kuvvet kolu = Yük x Yük kolu “ bağıntısını doğruladı mı? Çift kollu kaldıraçlarda; az kuvvetle çok miktardaki yük dengelendiğine göre kuvvet kazancının olduğunu söyleyebiliriz ancak işçe bir kazanç yoktur.

TEK  KOLLU  KALDIRAÇLARIN TANITILMASI DENEYİN AMACI: Tek kollu kaldıraçlarda dayanma noktasının kuvvet ve yükün dışında olduğunu bilme,  çift kollu kaldıraçlarda olduğu gibi  “Kuvvet x Kuvvet kolu = Yük x Yük kolu “ bağıntısını deney yaparak öğrenmek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Ağır bir kaya parçasını kalas yardımıyla kolayca hareket ettirmemizin sebebi nedir? 2-Fındık kıracağı ile fındığı niçin kolayca kırarız? Sebebini tartışınız. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-döküm ayak 2-statif çubuk 3-kaldıraç kolu 4-kaldıraç mesnedi 5-ibre 6-skala (gösterge) 7-asma ağırlıklar 8-dinamometre 9-bağlama parçası

2-Kaldıraç kolunu, statif çubuğa bağlı kaldıraç mesnedine takınız. DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1-Bağlama parçasına, kaldıraç mesnedini takıp, şekildeki gibi döküm ayağa bağlı olan statif çubuğun orta kısmına bağlayınız. 2-Kaldıraç kolunu, statif çubuğa bağlı kaldıraç mesnedine takınız. 3-Göstergeyi ibrenin ucuna yakın bir yerden, statif çubuğa bağlayınız. 4-Kaldıraç kolunun birisine şekilde görüldüğü gibi belirli bir ağırlık asınız. 5-Dinamometreyi kullanarak yükü dengede  tutunuz. Kuvvet kazancı var mı? 6-Bu defa dinamometre ile yükün yerlerini değiştirin. Kuvvet kazancı var mı? 7-Her defasında “Kuvvet x Kuvvet kolu = Yük x Yük kolu “ bağıntısını kullanarak hesaplayınız. Bulduğunuz değerleri karşılaştırınız. DENEYİN SONUCU: Tek kollu kaldıraçlarda; her seferinde “Kuvvet x Kuvvet kolu = Yük x Yük kolu “ bağıntısı doğrulanmaktadır.

FARKLI YÜZEYLERDE SÜRTÜNME KUVVETİNİN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI:  Sürtünme kuvveti büyüklüğünün, hangi faktörlere bağlı olduğunu deneylerle kavramak. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 3- dinamometre          1- cam  5-ip 2- tahta takoz   4-tahta 6-mermer karo           TEORİK BİLGİ: Belli bir yüzey üzerinde hareket eden cisme, hareketiyle zıt yönde etki eden kuvvete “sürtünme kuvveti” denir. Sürtünme kuvveti  Fs ile sembolize edilir. Sürtünme kuvveti cisim ile yüzey arasında oluşur.                                                                           FS = k.N = k.m.g                           F FS                                                                                           FNET  = F - FS            G= N = mg                                                  FS =Sürtünme kuvveti                                                                                             k = Yüzeyin sürtünme katsayısı                                                                              m = kütle                                                                             g = yerçekimi ivmesi

1-Sürtünen yüzeylerin cinsine bağlıdır. Sürtünme kanunları:  Sürtünme kuvveti; 1-Sürtünen yüzeylerin cinsine bağlıdır. 2-Sürtünen yüzeylerin alanına, büyüklüğüne bağlı değildir. 3-Daima hareket yönüne zıt yöndedir. 4-Cismin kütlesine, yerçekimine ve eğim açısına bağlıdır. 5-Hareket eden cismin hızına bağlı değildir ve hareket bitinceye kadar devam eder. HAZIRLIK SORUSU: 1-Bir takozu halı üzerinde mi yoksa kaygan bir zemin üzerinde mi kolay hareket ettirebiliriz? Hangi durumda daha büyük kuvvet gerekir? Nedenlerini tartışınız. DENEY DÜZENEĞİ:

2-İp yardımıyla dinamometreyi tahta takoza bağlayınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Dinamometreyi ;şekildeki gibi kullanacağınızdan dolayı ,yatay konumda  sıfır ayarını yapınız. 2-İp yardımıyla dinamometreyi tahta takoza bağlayınız. 3-Şekilde görüldüğü gibi sırayla önce tahta zemin, sonra mermer zemin ve cam zemin üzerinde çekerek, dinamometrede okunan değerleri karşılaştırınız. DENEYİN SONUCU: Dinamometredeki değerleri karşılaştırdığınızda, cam üzerindeki çekme kuvvetinin en az olduğu görülür. O halde pürüzlü yüzeylerde sürtünme kuvveti, düz ve cilalı yüzeylerden daha büyüktür.

EĞİK DÜZLEMDE SÜRTÜNME KUVVETİNİN HAREKET İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI:Eğik düzlemde sürtünme kuvvetinin hareket ilişkisini gözlemek. TEORİK BİLGİ:          Ağır yükleri bulundukları yerden yüksek bir yere kaldırmak için faydalanılan, bir ucu daha yüksekte bulunan ve yatayla belirli bir açı yapan düzleme “eğik düzlem” denir.         Eğik düzlemde yoldan kayıp, kuvvetten kazanç vardır. F:Kuvvet                                G:Yük                             h:Eğik düzlem yüksekliği                    l:Eğik düzlem boyu         Eğik düzlem üzerinde bulunan bir cismi hareketi eğim açısına bağlıdır. Eğim açısı (h/l) büyüdükçe cisim daha kolay hareket eder. Eğim açısı küçüldükçe hareket güçleşir.

HAZIRLIK SORUSU: Cam ve mukavva gibi cisimleri eğimli hale getirip üzerlerine tahta takoz konulup çekilirse, hangisinde daha fazla kuvvet harcanır? Nedenlerini tartışınız. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-eğik düzlem tahtası 3-dinamometre 5-ip 2-tahta takoz 4-cam 6-karton veya mukavva DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1-Şekildeki düzeneği hazırlayınız. Dinamometreyi kullanacağınız konumda ayarlayınız. 2-Eğik düzlem üzerine önce cam levha koyarak, cismi dinamometre ile çekiniz ve okuduğunuz değeri not ediniz. 3-Bu defa eğik düzlem üzerine karton koyarak cismi dinamometre ile çekiniz. Okuduğunuz değeri bir önceki sonuçla karşılaştırınız. DENEYİN SONUCU: Dinamometredeki değerleri karşılaştırdığınızda;kartondaki sürtünme daha fazla olduğundan, çekme kuvveti de daha büyüktür.

EĞİK DÜZLEM YÜKSEKLİĞİNİN, CİSMİN HAREKETİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ DENEYİN  AMACI:Eğik düzlem yüksekliğinin cismin hareketine etkisini incelemek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Eğik düzlemin yüksekliği artarsa, cismi yukarı çekmek için harcanan kuvvet artar mı? Tartışınız. 2-Bir araba eğimi fazla olan rampada yokuş yukarı çıkarken zorlanır. Nedenlerini araştırınız. DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-eğik düzlem tahtası 4-dinamometre 7-naylon ip 5-statif çubuk 2-uçlu bağlama parçası 8-yarıklı ağırlık takımı 3-döküm ayak 6-eğik düzlem arabası 9-küçük bunzen kıskacı DENEY DÜZENEĞİ:

1-Dinamometreyi kullanacağınız konumda sıfır ayarını yapınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Dinamometreyi kullanacağınız konumda sıfır ayarını yapınız. 2-Eğik düzlem arabasını dinamometre ile tartarak değeri  not ediniz. 3-Eğik düzlem tahtasını uçlu bağlama parçasıyla ,şekilde görüldüğü gibi belli bir açıyla statif çubuğa bağlayınız. 4-Eğik düzlem arabasını ip yardımıyla dinamometreye bağlayarak, şekildeki düzeneği oluşturunuz. Dinamometrenin değerini okuyunuz. 5-Yarıklı ağırlıklarla arabanın ağırlığını ve açıyı değiştirerek, her seferinde kuvveti ölçerek bu değerleri karşılaştırınız. DENEYİN SONUCU: Yükseklik (h) / düzlem boy ( l ) oranı eğik düzlemin “eğimini “verir. Eğim arttırıldığında çekme kuvveti daha büyük olmaktadır. Eğim ne kadar küçükse, kuvvet kazancıda o kadar fazla olur. Eğik düzlem ile yükseğe çıkarılacak yük daha az kuvvetle aynı yüksekliğe çıkarılmış olur. Yapılan iş değişmez, ancak işlerimizi yapmada kolaylık sağlar. TEORİK BİLGİ: Eğik düzlem üzerinde bulunan cisme etki eden dengeleyici kuvvet, eğik düzlemin eğim açısına bağlıdır. Eğim açısı büyüdükçe dengeleyici kuvvet büyür. Eğim açısı küçüldükçe dengeleyici kuvvet küçülür.

1-Sabit makaralarda kuvvet kazancı olur mu? Tartışınız. SABİT MAKARANIN TANITILMASI DENEYİN AMACI:  Sabit makarada kuvvet, yük bağıntısını bulmak, sağladığı kolaylığı kavramak. HAZIRLIK SORULARI: 1-Sabit makaralarda kuvvet kazancı olur mu? Tartışınız. 2- Sabit makaralarda kuvvet yönünün değişmesi iş kolaylığı sağlar mı? Tartışınız KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 4-saplı makara 7-yarıklı ağırlık takımı 1-masa kıskacı 8-metre 5-küçük bunzen kıskacı 2-statif çubuk 9-naylon iplik 3-ikili bağlama parçası (2 adet) 6-dinamometre (400 g-f)

1-Dinamometreyi kullanacağınız konumda sıfır ayarını yapınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Dinamometreyi kullanacağınız konumda sıfır ayarını yapınız. 2-Saplı makarayı şekilde görüldüğü gibi Statif çubuğun üst ucuna tutturunuz. 3-Uygun uzunlukta ip keserek makaradan geçiriniz. İpin bir  ucuna yarıklı ağırlıkları, diğer ucuna dinamometreyi takarak yük ve kuvvet değerlerini ölçünüz. 4-Metreyi Bunzen kıskacı ile uygun konumda statif çubuğa tutturunuz, yük ve kuvvetin aldığı yolu ölçünüz. DENEYİN SONUCU:             Sabit makaralarda kuvvet yüke eşittir. Ayrıca kuvvet kolu, yük koluna eşittir. Bu nedenle sabit makaralarda işçe de bir kazanç yoktur. TEORİK BİLGİ: ”Sabit Makara”; sabit bir eksen etrafında serbestçe  dönebilen, yük ile birlikte hareket etmeyen, sadece iş yapma kolaylığı sağlayan basit bir makinedir. Sabit Makaralar da kaldıraçlar prensibine göre çalışırlar. Yani ;  Kuvvet x kuvvet kolu = Yük x yük  kolu Bu eşitlikten dolayı, kuvvetten kazanç yoktur. Kuvvetin yaptığı iş, yükün yaptığı işe eşit olduğundan  YÜK (G) = KUVVET ( F )  iş kazancı da olmaz. Sadece kuvvetin uygulama yönünü değiştirebilir ve iş kolaylığı sağlar.

2-Hareketli makaralarda işçe bir kazanç var mıdır? Tartışınız HAREKETLİ MAKARANIN TANITILMASI DENEYİN AMACI:  Hareketli  makarayı tanımak, sağladığı kolaylıkları kavramak. HAZIRLIK SORULARI: 1-Yükle birlikte hareket eden makaralar kuvvet kazancı sağlar mı? Araştırınız. 2-Hareketli makaralarda işçe bir kazanç var mıdır? Tartışınız KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-ikili bağlama parçası 4-hareketli  makara 7-ip 5-üç ayak  (2 adet ) 2-statif çubuk ( 2 adet ) 8-yarıklı ağırlık takımı 6-küçük bunzen kıskacı 3-metre 9-makas DENEY DÜZENEĞİ:

1-Dinamometreyi kullanacağınız konumda sıfır ayarını yapınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Dinamometreyi kullanacağınız konumda sıfır ayarını yapınız. 2-Hareketli makarayı şekilde görüldüğü gibi ip yardımıyla statif çubuğun üst ucuna tutturunuz. 3-Uygun uzunlukta ip keserek makaradan geçiriniz. İpin ucuna dinamometreyi takarak yük ve kuvvet değerlerini ölçünüz. 4-Metreyi Bunzen kıskacı ile uygun konumda ikinci statif çubuğa tutturunuz, yük ve kuvvetin aldığı yolu ölçünüz. DENEYİN SONUCU: Hareketli makaralarda kuvvet, yükün yarısına eşittir. Burada kuvvet kazancı iki kat olmasına karşın, yoldan da iki kat kayıp vardır. Hareketli makaralarda işçe bir kazanç yoktur. TEORİK BİLGİ: Hareketli makaralar; yükle birlikte hareket eden, hem iş yapma kolaylığı, hem de kuvvet kazancı sağlayan basit makinelerdir. Hareketli makarada ipler paralel olmak şartıyla;              Kuvvet = Yük / 2 ‘dir. Hareketli makaralarda kuvvetten kazanç olmasına  karşın , yoldan iki kat kayıp vardır. Yani yükü 1 metre yukarı kaldırmak  için kuvvet 2 metre yol almalıdır.

2-Karışık bağlı makara çiftlerinde kuvvet kazancı var mıdır?Tartışınız MAKARA SİSTEMLERİNİN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI:  Hareketli   ve sabit makarayı karışık bağlamak, makara çiftinin sağlayacağı kolaylığı kavramak. HAZIRLIK SORULARI 1-Sabit ve hareketli makarayı bir arada kullanıp, kuvvet yönünü değiştirdiğimizde iş kolaylığı sağlar mıyız? 2-Karışık bağlı makara çiftlerinde kuvvet kazancı var mıdır?Tartışınız KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-bağlama parçası (5 adet) 3-makara ( 2 adet) 5-dinamometre 7-dik tutturucu 2-statif çubuk 4-döküm ayak 6-iplik 8-makas DENEY DÜZENEĞİ:

1-Dinamometreyi kullanacağınız konumda sıfır ayarını yapınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Dinamometreyi kullanacağınız konumda sıfır ayarını yapınız. 2-Makaraları şekilde görüldüğü gibi ip yardımıyla statif çubuğun üst ucuna tutturunuz. 3-Uygun uzunlukta ip keserek makaradan geçiriniz. İpin ucuna dinamometreyi takarak yük ve kuvvet değerlerini ölçünüz. 4-Bulduğunuz sonuçları karşılaştırınız.                                                                                                                                                                                                                                                                                         DENEYİN SONUCU: Hareketli makaralarda kuvvet, yükün yarısına eşittir. Sabit makarada ise kuvvetten herhangi bir kazanç yoktur. O halde bu karışık makara sisteminde  Kuvvet = Yük/ 2 olacaktır. Bu sistemde sabit makaranın faydası; kuvvetin yönünü aşağıya doğru değiştirmektir. TEORİK BİLGİ:  Hareketli makaraya uygulanan kuvvetin yönü yukarı doğrudur. Yukarı doğru kuvveti zor uygularız. Onun için, aşağıdaki şekil gibi makara çifti yaparak kuvvetin yönünü istediğimiz şekilde değiştirebiliriz.  Makara çifti; yükün yarısına eşittir ve aşağıya doğru uygulayacağımız bir kuvvetle, yükü yukarıya doğru çıkarmamızı sağlar.

2-Makara sayısını arttırarak kuvvet kazancını da arttırabilir miyiz? PALANGALARIN TANITILMASI DENEYİN AMACI: Palangaları tanımak, palangalarda yükle kuvvet arasındaki bağıntıyı belirlemek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Birden fazla hareketli ve sabit makaranın bir arada kullanılmasıyla oluşan palangalar kuvvetten nasıl bir kazanç sağlar?  Araştırınız. 2-Makara sayısını arttırarak kuvvet kazancını da arttırabilir miyiz? KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 4.küçük bunzen kıskacı 7.metre 1.statif çubuk 8.yarıklı ağırlık takımı 2.kancalı bağlama parçası 5.dinamometre 9.iplik 3.ikili makara ( 2 adet) 6.masa kıskacı DENEY DÜZENEĞİ:

1-Dinamometreyi kullanacağınız konumda sıfır ayarını yapınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Dinamometreyi kullanacağınız konumda sıfır ayarını yapınız. 2-Şekildeki düzenekleri sırayla kurunuz. 3-Yük miktarını her seferinde değiştirip kuvveti belirleyiniz. Bulduğunuz sonuçları karşılaştırınız. 4-Metre yardımıyla yük ve kuvvetin aldığı yolu ölçünüz. Bulduğunuz sonuçları karşılaştırınız. DENEYİN SONUCU: Palangalarda kullanılan makara sayısı ve kuvvetin uygulanış yönü kuvvet kazancını etkiler. Makara sayısı arttıkça kuvvet kazancı da artar.( Kuvvet = Yük / Yükü çeken ip sayısı ) Palangalarda kuvvetten kaç kat kazanç sağlanırsa, yoldan da o kadar kaybedilir. Bu sonuçlara göre palangalarda işçe bir kazanç yoktur. Kuvvetin yaptığı iş, yükün kazandığı enerjiye eşittir. TEORİK BİLGİ: Sabit ve hareketli makaraların bir arada kullanılmasıyla oluşturulan sisteme “palanga” denir. Sistemde; Kuvvet = yük / yükü çeken ip sayısı Kuvvet aşağıya doğru uygulanıyorsa; Kuvvet = Yük / Makara sayısı olur.

KADEMELİ MAKARANIN ( ÇIKRIK ) TANITILMASI DENEYİN AMACI: Çıkrığı tanımak, çıkrıkta yükle kuvvet arasındaki bağıntıyı belirlemek, Çıkrığın çalışma prensibini kavramak. TEORİK BİLGİ:             Aynı eksenli ve yarıçapları farklı iki silindirden meydana gelen düzeneklere “ çıkrık “ denir.             Çıkrıkta da palangalarda olduğu gibi kuvvetten kazanç kadar yoldan kayıp vardır. Yani işçe bir kazanç yoktur. F:Kuvvet G:Yük R:Kuvvet kolu r:Yük kolu Kuvvet x kuvvet kolu = Yük x yük kolu                           F x R = G x r                                G                                G    HAZIRLIK SORULARI: 1-Bir kuyudan su dolu kovayı çıkrıkla çektiniz mi? 2-Çıkrıkta kuvvet uygulanan silindirin yarıçapı artarsa kuvvetten kazancımız artar mı?                                                                                                                                                         

1-Dinamometreyi kullanacağınız konumda sıfır ayarını yapınız. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 4.küçük bunzen kıskacı 7.metre 1.statif çubuk 5.dinamometre 8.yarıklı ağırlık takımı 2.uçlu bağlama parçası 6.masa kıskacı 9.iplik 3.kademeli makara (çıkrık) 10.ikili bağlama parçası DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1-Dinamometreyi kullanacağınız konumda sıfır ayarını yapınız. 2-Uçlu bağlama parçası yardımıyla kademeli makarayı şekildeki gibi Statif çubuğa tutturunuz. 3-Uygun uzunlukta iplerle yarıklı ağırlıkları küçük kademeye, dinamometreyi büyük kademeye asınız. 4-Küçük Bunzen kıskacı ile metreyi şekildeki gibi Statif çubuğa tutturunuz. Metreyle kuvvet ve yük yolunu ölçünüz. 5-Yük miktarını her seferinde değiştirip kuvveti belirleyiniz. Bulduğunuz sonuçları karşılaştırınız. DENEYİN SONUCU: Deney sonucunda bulduğunuz sonuçlar ; “Kuvvet x kuvvet kolu = Yük x yük kolu “ bağıntısını sağlamaktadır. O halde kuvvet uygulanan silindirin çapı ne kadar büyükse kuvvet kazancı o kadar büyük olur. Yani “R / r oranı” büyükse, kuvvet kazancı da o kadar büyük olur. Kuvvetin aldığı yol, yükün aldığı yolun ( R/r) oranı ile çarpımı kadardır.

ENERJİNİN İŞE DÖNÜŞÜMÜNÜN GÖZLENMESİ (BUHAR TÜRBİNİ ) DENEYİN AMACI: Enerjinin işe dönüşebileceğini görmek. HAZIRLIK SORUSU: Isı enerjisiyle suyu ısıttığımızda ortaya çıkan buharla bir iş yapılabilir mi? Tartışınız. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.statif çubuk (2 adet) 4.bunzen kıskacı 7.lastik tıpa 2.üç ayak ( 2 adet) 5.bağlama parçası 8.ucu çekik dik açılı cam boru 3.su çarkı 6.cam balon 9.ispirto ocağı DENEY DÜZENEĞİ:

Bunu cam balonun ağzına takınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Parçaları şekilde görüldüğü gibi birbirine monte ederek şekildeki düzeneği kurunuz. 2-Cam balonun içine yarıya kadar su doldurunuz. Lastik tıpayı dik açılı cam boruya geçiriniz. Bunu cam balonun ağzına takınız. 3-Su çarkını, şekildeki gibi kanatlarına , buhar üstten vuracak şekilde yaklaştırınız. 4-İspirto ocağını yakınız, su kaynayınca çıkan buharın etkisiyle dönen su çarkını izleyiniz. DENEYİN SONUCU: Yanan ispirto ocağı enerji verir. Bu enerjiyle cam balonun içindeki suyun sıcaklığı artar. Sıcaklığı artan su buharlaşır. Buhar, pervaneye bir kuvvet uygular. Bu kuvvetin etkisiyle pervane döner.Yani iş yapar.O halde “bu olayda enerji işe dönüşmüştür”diyebiliriz. TEORİK BİLGİ:  Bir cisim iş yapabilecek durumda ise bu cismin enerjisi vardır. Yani “enerji”, iş yapabilme yeteneğidir. Enerji, günlük yaşantımızın vazgeçilmez bir parçasıdır. Günlük işlerimizi yapmak, kahvaltı için suyumuzu kaynatmak, yemek yapmak, ısınmak, elektrikli aletleri çalıştırmak, fabrikalarda üretim yapmak...vb. için enerjiye ihtiyacımız vardır. Enerjinin büyüklüğü yapacağı işle ölçüldüğü için, iş birimleri aynı zamanda enerji birimleri için de geçerlidir. Albert Einstein Enerjinin Korunumu Kanunu ile; “Enerjinin yoktan varolmayacağını, varken de yok olmayacağını ancak maddenin enerjiye, enerjinin de maddeye dönüştürülebileceğini açıklamıştır. Isı , elektrik, mekanik, güneş, nükleer, kimyasal, ışık enerjisi...vb.  bilinen enerji türlerindendir.

ÜNİTE III: YA BASINÇ OLMASAYDI? A. KUVVET UYGULAR BASINÇ YARATIRIM B. DENİZ DİBİNDE BALIK, ATMOSFER DİBİNDE İNSAN

HAVA BASINCININ VARLIĞININ GÖZLENMESİ DENEYİN AMACI: Hava basıncının  varlığını deney yaparak kavramak. HAZIRLIK SORULARI: 1-Ağzına kadar su dolu bir bardağın üzerine kağıt kapatıp ters çevirdiğimizde su dökülür mü? Tartışınız. 2-Kolonya şişesinden kolonya dökmek için şişeyi niçin sallarız? Tartışınız. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 3.su 5.su bardağı 1.cam balon 4.cam veya plastik huni 6.kağıt 2.tek delikli lastik tıpa  DENEY DÜZENEĞİ:

1-Cam huniyi lastik tıpanın deliğine takınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Cam huniyi lastik tıpanın deliğine takınız. 2-Lastik tıpayı cam balonun ağzına sıkıca geçiriniz. 3-Cam balonu şekilde görüldüğü gibi ters çeviriniz. Sonucu gözlemleyiniz. 4-Su bardağının içine su doldurunuz. Ağzına hava almayacak şekilde kağıt parçası koyunuz. Elinizle destek vererek şekildeki gibi bardağı ters çeviriniz. Sonucu gözlemleyiniz. DENEYİN SONUCU: Cam balonun ağzındaki huniden ve bardaktan suyun dökülmediğini göreceksiniz. Bunun nedeni huninin borusuna ve bardağın ağzındaki kağıt parçasına havanın yaptığı basıncın, cam balon ve bardaktaki suyun  basıncından daha büyük olmasıdır. TEORİK BİLGİ: Yerküre, kalınlığı yüzlerce km. olan hava tabakası ile kaplıdır. Bu kalınlıkta havanın özgül ağırlığının küçük olmasına rağmen, ağırlığı dolayısıyla bir basıncı vardır. Bu basınca “Açık Hava Basıncı” denir. Açık hava basıncı cisimler üzerine her yönde etki eder. Barometre ile ölçülür.

TORİÇELLİ BORUSU İLE AÇIK HAVA BASINCININ ÖLÇÜLMESİ DENEYİN AMACI: Açık hava basıncını toriçelli borusu ile  ölçmek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Açık hava basıncını nasıl ölçebiliriz? Araştırınız. 2-Toriçelli kimdir? Araştırınız. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 7.toriçelli borusu 1.statif çubuk (100 cm – 2 adet) 4.bunzen kıskacı (2 adet) 8.plastik küvet 2.büyük üç ayak ( 2 adet) 5.bağlama parçası (2 adet) 9.metre (en az 100 cm ‘lik) 3.civa çanağı ve damlalığı 6.civa DENEY DÜZENEĞİ:

1-Civa çanağı haznesinin yarısına kadar civa doldurunuz. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Civa çanağı haznesinin yarısına kadar civa doldurunuz. 2-Toriçelli borusuna civa damlalığı ile civa doldurunuz. İşaret parmağınızın ucuyla borunun ağzını kapatıp ters çeviriniz. Civa çanağına hava kaçmayacak şekilde daldırıp, parmağınızı çekiniz. 3-Toriçelli borusunu şekildeki gibi Bunzen kıskacıyla Statif çubuğa sabitleyiniz. 4-Metreyi Statif çubuğa tutturarak civa yüksekliğini ölçünüz. DENEYİN SONUCU: Bu deneyde civa basıncı açık hava basıncı ile dengelenerek,  AHB’nin değeri ölçülmüştür. Laboratuvar  koşullarında ölçtüğünüz değer 76 cm olmayabilir. NOT:Civa buharı zehirlidir. Ayrıca altınla çok şiddetli reaksiyon verdiği için, çalışmalarınızda takı bulundurulması sakıncalıdır. TEORİK BİLGİ: Toriçelli  açık hava basıncını, sıvı basıncından faydalanarak hesaplamayı başarmıştır. Toriçelli   deneyi; deniz seviyesinde ve sıcaklığın 0 0C olduğu bir günde yapılırsa, içi civa dolu 1 metrelik bir ucu açık cam borunun civa yüksekliğinin 76 cm ‘ye düştüğü görülür. Buna normal hava basıncı denir. Açık hava basıncının değeri yeryüzüne yakın yerlerde en büyüktür. Yükseklere çıkıldıkça hava molekülleri azalacağından açık hava basıncının değeri düşer.

AÇIK HAVA BASINCI ETKİSİ İLE CAM TÜPE SUYUN DOLMASININ GÖZLENMESİ DENEYİN AMACI: Açık hava basıncının etkisiyle cam tüpe suyun dolmasını görmek. HAZIRLIK SORUSU: Isıtılarak havası boşaltılan cam tüpü su dolu bir kaba batırdığımızda içine fışkırarak su dolar mı? Nedenlerini tartışınız? KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 4.küçük bunzen kıskacı 1.cam boru 7.su 5.beherglas 2.tek delikli lastik tıpa 8.kibrit 6.ispirto ocağı 3.kısa cam boru DENEY DÜZENEĞİ:

DENEYİN YAPILIŞI: 1-Cam tüpün içerisine 2 cm yüksekliği kadar su koyunuz. Beherglasa yarıya kadar su koyunuz. 2-Kısa cam boruyu tek delikli lastik tıpaya geçiriniz. Daha sonra lastik tıpayı cam borunun ağzına sıkıca kapayınız. 3-Bunzen kıskacıyla cam boruyu kavrayarak, ispirto ocağında şekildeki gibi ısıtınız. 4-Su buharı cam borunun ağzından iyice çıkmaya başlayınca, tüpü ters çevirip kaptaki suyun içerisinde dik olarak tutunuz.  Sonucu gözlemleyiniz. DENEYİN SONUCU: Tüpü ters çevirip kaptaki suya batırdığınızda tüpün içi suyla dolar. Bunun nedeni tüpü ısıtma sırasında içindeki gazın (su buharı), açık hava basıncı etkisiyle suyla yer değiştirmesidir. TEORİK BİLGİ:             İç basınç dış basınca (açık hava basıncı)  göre düşürülürse akışkanlar, yüksek basınçtan alçak basınca doğru hareket eder.

1.iki adet cam boru ( biri uzun, biri kısa) AÇIK HAVA BASINCININ VARLIĞININ FİLİT POMPAYLA GÖSTERİLMESİ DENEYİN AMACI: Açık hava basıncının etkisiyle filit  pompaların (ilaç püskürtme pompası) çalışmasını görmek. HAZIRLIK SORUSU: Bir ucu sıvıya batırılan cam borunun içindeki havayı boşaltırsak, cam boru içindeki su yükselir mi? Nedenini tartışınız. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.iki adet cam boru ( biri uzun, biri kısa) 2.beherglas 3.su DENEY DÜZENEĞİ:

1-Beherglasa 2/3 kadar su koyunuz. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Beherglasa  2/3 kadar su koyunuz. 2-Su dolu kaba cam borunun birini dikey olarak batırınız. Diğer cam borunun ağzını şekilde görüldüğü gibi tutarak üfleyiniz. 3-Her üflemeden sonraki durumu gözleyiniz.   DENEYİN SONUCU: Her üflemenizde beherglasdaki suya batırılmış cam boru içindeki havanın basıncı düştüğünden  dolayı  cam boru içindeki suyun yükseldiğini ve hatta fışkırdığını göreceksiniz. TEORİK BİLGİ Sıvılar basıncı azaltılmış bölgeye doğru  hareket eder. Sıvıya batırılmış cam borunun içindeki havayı üfleyerek boşalttığımızda cam boru içindeki hava basıncı düşer. Sıvı üzerine etki eden açık hava basıncı cam boru içindeki sıvının yükselmesine neden olur. Cam boru içindeki havanın yerini sıvı almıştır. Üflemeyi ne kadar hızlı yaparsak sıvı yükselmesi o denli hızlı olur.

BOŞALTMA TULUMBASI İLE BALON PATLAMASININ GÖZLENMESİ DENEYİN AMACI: Hava boşaltma tulumbasını tanımak, tulumba ile jelatin zarı patlatmak. HAZIRLIK SORUSU:                Hava boşaltma tulumbasında fanusun ağzına bir jelatin bağlayıp havasını boşalttığınızda jelatinde nasıl bir değişme olur? Gözleyiniz? KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.pistonlu hava boşaltma tulumbası 4.cam boru 7.iplik 2.fanus 5.plastik boru 8.masa kıskacı 3.lastik tıpa 6.jelatin zar DENEY DÜZENEĞİ:

1-Hava boşaltma tulumbasını masa kıskacı ile tutturunuz. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Hava boşaltma tulumbasını masa kıskacı ile tutturunuz. 2-Fanusun ağzına jelatin zarı sıkıca bağlayınız. 3-Fanusun diğer ucunu lastik tıpa, cam boru, plastik boru vasıtasıyla hava boşaltma tulumbasının borulu ucuna bağlayınız. 4-Pistonu  hareket ettirerek fanusun içindeki havayı boşaltınız. DENEYİN SONUCU: Fanusun içindeki hava boşaldıkça jelatin zarın içe doğru kubbeleştiğini, sonrada patladığını gözlersiniz. TEORİK BİLGİ:                Cisimlere açık hava basıncı her yönde etki eder. Cisme etki eden iç ve dış basınç farklı olduğunda cisimde şekil değişikliğine yol açar.

BALONLARIN ŞİŞMESİNDEN YARARLANARAK AKCİĞERLERİN ÇALIŞMA PRENSİBİNİN ÖĞRENİLMESİ DENEYİN AMACI: Hava boşaltma tulumbasını kullanarak ve balonların şişmesinden yararlanarak akciğerlerin çalışma prensibini öğrenmek. HAZIRLIK SORUSU: Soluk alıp vermede diyafram kasının görevi ve önemi nedir? Araştırınız. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.pistonlu hava boşaltma tulumbası 3.lastik tıpa 5.lastik balon (2 adet) 4.y boru 6.masa kıskacı 2.fanus DENEY DÜZENEĞİ:

1-Hava boşaltma tulumbasını masa kıskacı ile tutturunuz. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Hava boşaltma tulumbasını masa kıskacı ile tutturunuz. 2-Lastik balonları Y borunun ucuna bağladıktan sonra Y boruyu fanusun içinden lastik tıpaya takınız. 3-Fanusu şekilde görüldüğü gibi tabla üzerine oturtunuz. 4-Pistonu ileri geri hareket ettirerek sistemi çalıştırınız. DENEYİN SONUCU: Fanusun içindeki hava boşaldıkça balonlar şişer  (soluk alma). Fanusun içine hava verilince balonlar söner ( soluk verme). TEORİK BİLGİ: Diyafram ve kaburga kasları nefes alıp vermede yardımcı organlardır.Nefes alma ve verme sırasında kaburga kasları ve diyafram kasılıp, gevşer.  Bu kaslar birlikte hareket ederek, göğüs boşluğunun hacmini arttırıp, azaltmakla gaz değişimini sağlar.  Nefes alma sırasında kaburga kasları kasılarak göğüs kafesini dışarı doğru genişletir. Diyafram kası da bu sırada kasılarak aşağıya doğru çekilir.   Nefes verme sırasında kaburga kasları ve diyafram gevşer. Diyafram kası yukarı doğru kubbeleşir. Göğüs boşluğunun hacmi azalır. Bu esnada akciğerler içindeki basıncı artan hava, nefes borusu yoluyla dışarı verilir.

SUYUN KAYNAMASINA ALÇAK BASINCIN ETKİSİNİN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI:Alçak basınçta suyun kaynamasını gözlemek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Kapalı bir kaptaki suyun basıncı düşürülerek kaynaması sağlanabilir mi? Araştırınız. 2-Yüksek yerlerde su neden daha çabuk kaynar?  Tartışınız. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.cam balon(100 ml) 4.sac ayağı 7.bunzen kıskacı 2.deliksiz  tıpa 5.ispirto ocağı 8.su 3.küvet 6.kibrit DENEY DÜZENEĞİ:

1-Cam balona bir miktar su koyarak ispirto ocağında kaynatınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Cam balona bir miktar su koyarak ispirto ocağında kaynatınız. 2-Su kaynadıktan sonra aşağı indirip kaynama duruncaya kadar bekleyiniz. Balonun ağzını deliksiz lastik tıpa ile sıkıca kapatınız. 3-Bunzen kıskacı ile cam balonu tutarak, küvetin üzerine ters çeviriniz. Balonun üzerine soğuk su dökerek, suyun kaynamasını izleyiniz. 4-Kaynama durunca, yeniden soğuk su dökerek, kaynamanın yeniden başladığını görünüz. DENEY  SONUCU: Sıvı üstündeki basınç düştükçe, kaynama sıcaklığı düşer. TEORİK BİLGİ: Kaynama, sıvının içinde oluşan hızlı bir buharlaşma olayıdır. Kaynama sırasında buhar kabarcıklarının sıvıdan ayrılabilmeleri için dış basıncı yenmeleri gerekir. Dış basınç büyük olursa buhar kabarcıklarının  hem oluşması,  hem de sıvı dışına çıkabilmesi zorlaşır. Sonuç olarak sıvı daha yüksek sıcaklıkta kaynar.                   Sıvı üstündeki basınç düşük olursa, kabarcıkların oluşması ve yukarı çıkıp sıvıyı terk etmesi kolay olur. Yani sıvı daha küçük bir sıcaklık derecesinde kaynar. Basınç çok düşürülürse, su sıfır derecede bile kaynar. Örneğin su Ankara’da 97 0C, Erzincan’da 88 0C ‘de kaynar.

DENEYİN AMACI: Dip basınç aletini tanımak ve kullanmak. DİP BASINÇ ALETİNİN TANITILMASI DENEYİN AMACI: Dip basınç aletini tanımak ve kullanmak. HAZIRLIK SORULARI: 1-Sıvı içerisine bırakılan bir cismin yapacağı hareket hakkında ne söyleyebiliriz? 2-Su üzerine bırakılan bir karton parçası önce su üzerinde yüzer, sonra yavaş yavaş dibe batar. Bunu sebebi nedir?  KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.dip basınç aleti 2.beherglas 3.su DENEY DÜZENEĞİ:

1-Beherglas içine üçte iki oranında su koyunuz. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Beherglas içine üçte iki oranında su koyunuz. 2-Dip basınç aletinin içine hava almayacak şekilde suya daldırınız. 3-Belirli bir derinliğe daldırdıktan sonra tabla kolunu serbest  bırakıp, kenarındaki cam tüpü tutunuz.  Sonucu gözlemleyiniz. DENEYİN SONUCU: Tabla kolunu serbest bıraktıktan sonra, cam boru içine yavaş yavaş su sızmaya başlar. İçindeki suyun basıncı, dıştaki suyun dibe yaptığı basınca eşit olduğunda tabla kolunun suya battığı görülür. TEORİK BİLGİ: Sıvıların belli şekilleri yoktur. İçine konuldukları kabın biçimini alırlar. Bütün maddeler gibi sıvılar da yerçekimi etkisinde olduklarından  ağırlıkları da vardır. Ağırlıkları nedeniyle içinde bulundukları kabın yüzeyine bir kuvvet uygularlar.  Bu kuvvete sıvı basıncı denir. Sıvı dolu bir kaba hangi yönde basınç uygulanırsa uygulansın sıvı, uygulanan basıncı her yönde eşit iletir.

SIVILARDAKİ DİP BASINCIN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI: Sıvıların dip basıncını deneyle görmek. HAZIRLIK SORUSU:             Sıvı tarafından cisme uygulanan basınç sıvı yüzeyine yakın yerde mi, yoksa derin yerde mi daha çok etkilidir? Nedenlerini araştırınız. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.iki ucu açık manometre 4.kısa cam boru 7.büyük beherglas veya derin kova 2.lastik hortum 5.tek delikli tıpa 8.su 6.tabanı kesik şişe veya plastik huni 9.mürekkep 3.lastik balon DENEY DÜZENEĞİ:

4-Manometre içerisine üçte bir kadar renkli su koyunuz. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Kısa cam boruyu hortumun bir ucuna takınız. Bu cam boruyu tek delikli bir tıpaya geçiriniz. 2-Bir lastik balonu ortasından kesip, tabanı kesik şişenin veya huninin tabanına gerdirerek bağlayınız. 3- Kısa cam borunun takıldığı tıpayı şişenin ağzına döndürerek sıkıca kapayınız. 4-Manometre içerisine üçte bir kadar renkli su koyunuz. 5-Manometrenin bir ucuna lastik hortumu geçirerek, şekildeki düzeneği oluşturunuz. 6-Şişeyi, kaba daha fazla daldırdıkça, manometre içindeki suyun yükselişini gözleyiniz. DENEYİN SONUCU: Sıvıların basıncı derinlikle doğru orantılıdır. Derinlik arttıkça sıvı basıncı artar, derinlik azaldıkça sıvı basıncı azalır. TEORİK BİLGİ: Bir sıvının basıncı yüksekliği arttıkça artar. Kabın en dibindeki basınç en fazladır. Bir sıvının basıncı ; 1.Sıvı derinliğine ve özkütlesine  bağlıdır. 2.Sıvının doldurulduğu kabın çapına bağlı değildir.                                                                 3.Doldurulduğu kabın şekline bağlı değildir. 4.Sıvı miktarına bağlı değildir.                                                                       5.Bulunduğu yerin yerçekimi ivmesine bağlıdır.                                               d:özkütle(g/cm3, kg/m3)                        h:yükseklik (cm,m)                        P:Basınç(g-f/cm2,kg-f/m2, pa,atm,bar)          Bir sıvının tabana yaptığı basınç:   P = h x d                                                                                                                          

SU TÜRBİNİ KULLANARAK ENERJİNİN İŞE DÖNÜŞÜMÜNÜN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI: 1-Sıvı basıncının yükseklikle ilişkisini incelemek.                                     2-Potansiyel enerjinin , kinetik enerjiye dönüşümünü gözlemek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Suyun basıncından yaralanıp hareket enerjisi elde edebilir miyiz? 2-Suyun hareket enerjisinden iş elde edilebilir mi? KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 5.dik tutturucu 9.lastik tıpa 1.döküm ayak ( 2 adet) 6.şişe tutturucu 10.kısa cam boru 2.statif çubuk (2 adet) 7.lastik hortum 11.su çarkı 3.bağlama parçası (3 adet) 8.ucu çekik cam boru 12.maşalı tutturucu 4.tabanı kesik şişe DENEY DÜZENEĞİ:

1-Şekildeki düzeneği oluşturunuz. Şişeye bir miktar renkli su dökünüz. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Şekildeki düzeneği oluşturunuz. Şişeye bir miktar renkli su dökünüz. 2-Hunideki su seviyesiyle şişedeki su seviyesinin aynı olduğuna dikkat ediniz. 3-Huniyi aşağı yukarı hareket ettirerek, her iki durumda kaptaki su seviyesinin aynı olup olmadığını gözleyiniz. DENEYİN SONUCU: Kabın şekli nasıl olursa olsun, huniyi aşağı yukarı hareket ettirseniz bile kaplardaki su seviyeleri eşit olacaktır. Bunun nedeni her iki koldaki açık hava basıncının birbirini dengelemesidir. TEORİK BİLGİ: Kesitleri birbirinden farklı veya aynı olan, birbiri ile bağlantılı borulardır.En basit bileşik kap örneği “U” borularıdır.Pascal ve bileşik kapların çalışma prensiplerinden yararlanılarak sıvıların yoğunlukları hesaplanır.             Ayrıca artezyen kuyularındaki suyun fışkırması, su depolarının yüksek yerlere yapılması, bileşik kap ilkesine göre olur. Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi         kollardaki sıvılar dengede olduğu için;                        P1 = P2 = P3 = P4 = ... olur.

MANOMETRE İLE SIVI YOĞUNLUĞUNUN BULUNMASI DENEYİN AMACI: Manometre ile yoğunluğu bilinen bir sıvıdan yola çıkarak, başka bir sıvının yoğunluğunu bulmak. HAZIRLIK SORULARI: 1-Bir U borusu ile iki farklı sıvının yoğunluğunu bulabilir miyiz? 2-U borusunun içine konan iki farklı sıvının yükseklikleri hakkında ne söylenebilir? KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.manometre 4.civa damlalığı 7.dik tutturucu 2.küçük üç ayak 5.civa çanağı 8.su 3.statif çubuk 6.civa 9.küçük huni DENEY DÜZENEĞİ:

1-Manometreyi üç ayağa tutturunuz. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Manometreyi üç ayağa tutturunuz. 2-Manometre kollarından birine huni yardımıyla az miktar civa dökünüz. 3-Bu defa civa üzerine su veya yoğunluğu bulunacak olan sıvıdan az miktar dökünüz. 4-Gerekli sıvı yükseklikleri tespit edildikten sonra ;” d civa x h civa  = d su x h su “ formülünü kullanarak, yoğunluğu bilinmeyen sıvının yoğunluğunu bulunuz.  DENEYİN SONUCU: Yoğunluğu bilinen bir sıvıdan yararlanarak, manometre yardımıyla yoğunluğu bilinmeyen başka bir sıvının yoğunluğu bulunabilir. TEORİK BİLGİ: Sıvılar, üzerlerine yapılan basıncı, her doğrultuda ve şiddetini değiştirmeden iletirler.(PASCAL PRENSİBİ) . Pascal prensibi ve bileşik kaplar ilkesine göre; U borusunun kollarındaki sıvıların aynı seviyeye yaptığı basınçların eşit olması gerekir. Bu ilkelerden dolayı yoğunluğu civaya göre küçük olan suyun yüksekliği, civanın yüksekliğinden daha büyüktür.

MANOMETRE (U BORULU) İLE SIVILARIN BASINCININ BULUNMASI DENEYİN AMACI: Manometre ile değişik sıvıların basınçlarını karşılaştırmak. HAZIRLIK SORULARI: 1-Yoğunlukları farklı sıvıların basınçları hakkında ne söylenebilir?Tartışınız. 2-Denizde derinlere doğru dalan bir yüzücüye etki eden basınç artar. Nedenlerini tartışınız.                                                                                                                                                                                       KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.iki ucu açık manometre 4.kısa cam boru 7.büyük beherglas veya derin kova 2.lastik hortum 5.ispirto 3.tuz 6.l ve j kıvrımlı cam boru 8.su 9.mürekkep DENEY DÜZENEĞİ:

1.Sıvı derinliğine ve özkütlesine bağlıdır. TEORİK BİLGİ: Bir  noktadaki sıvının basıncı , bu noktanın sıvı yüzeyinden olan derinliğine ve sıvının özkütlesine bağlıdır.  Bir sıvının basıncı; 1.Sıvı derinliğine ve özkütlesine  bağlıdır. 2.Sıvının doldurulduğu kabın çapına bağlı değildir.                                                                3.Doldurulduğu kabın şekline bağlı değildir. 4.Sıvı miktarına bağlı değildir.   5.Bulunduğu yerin yerçekimi ivmesine bağlıdır.                                          DENEYİN YAPILIŞI: 1-Manometreye üçte bir kadar renkli sıvı (mürekkepli su)  koyunuz. 2-Manometre borusunun bir ucuna plastik boruyu (60-70 cm) takınız. 3-Plastik borunun diğer ucuna cam boru takımındaki kısa düz cam boruyu takınız. Bu cam boruyu su dolu beherglasa daldırınız. 4-Cam borunun su içindeki derinliğini değiştirerek manometredeki basınç değerlerini izleyiniz. 5-Deneyi L ve J kıvrımlı borularla tekrarlayınız. 6-Bu defa deneyi tuzlu su, ispirto gibi farklı yoğunluktaki sıvılarla tekrarlayınız. 7-Sıvı basıncı = sıvının derinliği x sıvının öz kütlesi formülünde hesapladığınız değer ile manometredeki değerleri karşılaştırınız. DENEYİN SONUCU: Yapılan deneyde sıvı basıncının yüzeyin konumuna ve sıvının miktarına bağlı olmadığı görülür. Ayrıca sıvı basıncının sıvı derinliği ve sıvı yoğunluğuyla doğru orantılı olduğu görülür. h:yükseklik(cm,m)  d:özkütle(g/cm3,kg/m3)   P:Basınç(g-f/cm2,kg-f/m2, pa,atm,bar) Bir sıvının tabana yaptığı basınç: P=h x d Ç. BALONDAKİ HAVA MOLEKÜLLERİ HER YÖNE UÇUŞUR

KAPALI KAPTAKİ GAZIN BASINCININ YÜKSELTİLMESİNİN GÖZLENMESİ (heron balonu) DENEYİN AMACI:Kapalı bir kapta bulunan gazın basıncının yükselmesini  deneyle göstermek. HAZIRLIK SORUSU: Kapalı bir kaptaki (düdüklü tencere gibi) gazın basıncını nasıl yükseltebiliriz?Araştırınız. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.cam balon(100 ml) 4.ucu çekik cam boru 7.ispirto ocağı 2.tek delikli tıpa 5.sac ayağı 8.kibrit 3.cam boru 6.beherglas (800 ml) 9.su DENEY DÜZENEĞİ:

3-Beher içerisine yarıya kadar su koyunuz ve iyice ısıtınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Tek delikli tıpanın üstte kalan kısmına ucu çekik cam boruyu, altta kalan kısmına da kısa cam boruyu takınız. Üstteki cam borunun sivri ucu balon dışında kalacaktır. 2-Cam balona yarıdan az soğuk su koyunuz. Hazırladığınız tıpadaki, kısa düz cam boru suyun içerisine girecek şekilde cam balonun ağzına kapatınız. 3-Beher içerisine yarıya kadar su koyunuz ve iyice ısıtınız. 4-Elinizin işaret parmağıyla sivri cam borunun ucunu kapatınız.Parmağınızı kaldırmadan elinizdeki cam balonu kaynamaya yakın olan, beherdeki suyun içerisine daldırınız. Sıcak su balonun yuvarlak kısmını iyice kaplasın. 5-Bu şekilde 20-30 saniye bekledikten sonra işaret parmağınızı sivri uçtan kaldırınız. Ve olayı gözleyiniz. 6-Bu defa cam balonu beherden çıkardıktan sonra işaret parmağınızı sivri uçtan çekiniz ve suyun yeniden fışkırdığını gözleyiniz. DENEY  SONUCU:             Cam balonda bulunan kapalı havanın ısınma ile genleşmesi sonucu basınç artmakta, sıvı yüzeyindeki hava basıncının artması ile de su fışkırmaktadır.

D. SU, İÇİNDEKİ HER CİSMİ YÜZDÜREMEZ TEORİK BİLGİ: Gaz molekülleri hem ağırlıkları hem de hareket halinde olmaları sebebiyle içinde yer aldıkları kap çeperlerinde bir basınca neden olurlar.             Aynı miktar gaz kütlesinin  hacmi sabit tutulursa, basıncının sıcaklıkla doğru orantılı olduğu görülür.(GAY- LUSSAC KANUNU)             Bir gaz kütlesinin sıcaklığı arttırılırsa, gaz moleküllerinin hızı da artar. Moleküller kap yüzeyine daha büyük bir hızla çarpar. Bu sebeple de gaz basıncı artar. Sıcaklığın düşmesi gaz basıncının da düşmesine neden olur.             Evlerimizde kullandığımız düdüklü tencere, su buharını kaçırmayan basınçlı tencerelerdendir. Tenceredeki suyun üstünde toplanan buhar, basıncı arttırır ve bu yüzden su 100 0C ‘ye çıktığı halde kaynamaz. Böylece suyun sıcaklığı 140 0C ‘ye kadar çıkabilir. Suyun sıcaklığı artınca yemek daha çabuk pişer. D. SU, İÇİNDEKİ HER CİSMİ YÜZDÜREMEZ

CİSİMLERİN SIVI İÇERİSİNDEKİ DENGE ŞARTLARINI İNCELEMEK DENEYİN AMACI: Sıvıların kaldırma kuvvetini gözlemek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Şişirilmiş bir topu suyun dibine doğru batırmakta niçin zorlanırız? 2-Suya atılan bir taş neden dibe batar? Tartışınız.  KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.cam balon 2.lastik tıpa(deliksiz) 3.su dolu bir kap DENEY DÜZENEĞİ:

1-Cam balonun ağzını deliksiz lastik tıpa ile kapatınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Cam balonun ağzını deliksiz lastik tıpa ile kapatınız. 2-Hazırladığınız düzeneği suyun içine daldırmaya çalışınız. DENEYİN SONUCU: Suya daldırmak istediğiniz cam balona aşağıdan yukarıya doğru, karşı bir kuvvet etki eder. Bu kuvvet balonu yukarı doğru itmeye çalışır. Bu kuvvete suyun kaldırma kuvveti denir. TEORİK BİLGİ: Sıvılar (su) , içerisine bırakılan bir cisme aşağıdan yukarıya doğru (yerçekimi kuvvetine zıt yönde) bir kuvvet uygular. Sıvıların cisimlere aşağıdan yukarıya doğru uyguladıkları bu kuvvete “sıvıların kaldırma kuvveti (İtme kuvveti) “ denir. CİSİMLERİN SIVI İÇERİSİNDEKİ DENGE ŞARTLARI: G:Cismin ağırlığı                                                              dc:Cismin yoğunluğu Fk:Sıvının cisme uyguladığı kaldırma kuvveti               ds:Sıvının yoğunluğu   G < Fk       ise; cisim yüzer. d c < ds            G = Fk       ise; cisim sıvı d c  = ds        içinde bırakıldığı   yerde askıda kalır. G > Fk       ise; cisim dibe d c > ds         dibe batar. 

KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.aliminyum dereceli kap 2.tuz veya kum ARŞİMET PRENSİBİNE DAYANARAK  SIVININ CİSME UYGULADIĞI KALDIRMA KUVVETİNİN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI: Sıvı içerisine batırılan bir cismin, batırılan kısım kadar sıvıyla yer değiştirmesini gözlemek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Bir tahta parçasının su üzerinde batmadan durmasının nedeni nedir? Tartışınız. 2-Bir cismin suya batan kısmının hacmi artarsa suyun cisme uyguladığı kaldırma kuvveti de artar mı? Nedenlerini tartışınız.  KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.aliminyum dereceli kap 2.tuz veya  kum 3.su dolu kova 4.dinamometre DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1-Alüminyum kabın içine bir miktar tuz veya kum koyunuz. 2-Dinamometrede bu ağırlığı tartınız. 3-Alüminyum kabı suya bırakınız ve üzerindeki değeri okuyunuz.

DENEYİN SONUCU: Deney sonucunda dinamometredeki alüminyum ağırlığıyla, suyun kaldırma kuvvetinin birbirine eşit olduğu görülür. Bir sıvıya batan cisim, taşırdığı sıvının ağırlığı kadar bir kuvvetle yukarı doğru itilir. Bu kurala “Arşimet Kanunu” denir. TEORİK BİLGİ: Sıvı içerisine batırılan bir cisim, batırılan kısım kadar sıvıyla yer değiştirir. Yerini değiştiren sıvının ağırlığına eşit bir kuvvetle aşağıdan yukarıya doğru kaldırılır.

SIVININ KALDIRMA KUVVETİYLE, YOĞUNLUK İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI: Bazı cisimlerin su içerisinde, havadaki ağırlığından daha hafif olduğunu görmek. HAZIRLIK SORULARI: 1-Bir cisim havada mı yoksa suda mı daha ağırdır? Nedenlerini tartışınız. 2-Bir yüzücü denizde mi daha kolay yüzer, yoksa gölde mi? Nedenlerini tartışınız. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.dereceli silindir 2.dinamometre 3.asma ağırlık 2 adet 4.su                  DENEY DÜZENEĞİ:

1-Dereceli silindire 60 cm3 su koyunuz. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Dereceli silindire 60 cm3 su koyunuz. 2-İki askılı ağırlığı dinamometreye asınız. Dinamometredeki değeri okuyunuz. 3-Asma ağırlıklar suya tamamen gömülene kadar, dereceli silindir içinde dinamometreyi aşağıya indiriniz. Dinamometreden, cismin sudaki ağırlığını, dereceli silindirden de yeni su seviyesini ölçünüz.      ÖRNEK:  a)Cismin havadaki ağırlığı :40 g-f                                      b)Cismin sudaki ağırlığı : 35g-f c)Kaldırma kuvveti:FK=40–35= 5g-f   d)Silindirdeki suyun yükselmesi: 5 cm3 DENEYİN SONUCU: Kaldırma kuvveti, cismin hacmindeki sıvının ağırlığına eşittir. ( Bu deney, dereceli silindire sığabilecek hacimde bir taş parçası ile de yapılabilir.) TEORİK BİLGİ: Bazı cisimler su içerisinde iken, havadaki ağırlıklarından daha hafiftirler. Bunun sebebi, suyun cisme uyguladığı kaldırma kuvvetidir. Cismin hacmi ve sıvının yoğunluğu ne kadar büyük olursa, sıvının cisme uygulayacağı kaldırma kuvveti de o oranda büyük olur. Fkaldırma kuvveti = Vtaban x dsıvı  Not:Yerçekimi ivmesi sabit bir değer olduğundan havadaki ve sıvıdaki hesaplamalarda dikkate alınmayacaktır

CİSMİN YOĞUNLUĞUNUN BULUNMASI ARŞİMET PRENSİBİNDEN YARARLANARAK KATI BİR CİSMİN YOĞUNLUĞUNUN BULUNMASI DENEYİN AMACI: Arşimet prensibi doğrultusunda yoğunluğu bilinen bir sıvıdan yola çıkarak, katı bir cismin yoğunluğunu hesaplamak. HAZIRLIK SORUSU: Herhangi katı bir cismin yoğunluğunu suyun kaldırma kuvvetinden yararlanarak bulabilir miyiz? Araştırınız.  KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1-hidrostatik terazi 2-ağırlık takımı 3-beherglas( 800ml) 4-yoğunluğu ölçülebilecek cisim 5-iplik DENEY DÜZENEĞİ:

1- Hidrostatik terazinin denge ayarını yapınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1- Hidrostatik terazinin denge ayarını yapınız. 2-Hidrostatik terazinin kısa kefesinin altına, şekilde görüldüğü gibi yoğunluğu bulunacak cismi iple asınız. 3-Bu cismin ağırlığını tartarak, GH  değerini bulunuz. 4-Bu defa cismi su dolu beherglas içine  daldırarak, tartınız , böylece Gs ağırlığını tespit ediniz. 5-Son olarak   “dC = GH / (GH – GS ) “ formülü ile cismin yoğunluğunu bulunuz. DENEYİN SONUCU: Suyun kaldırma kuvvetinden yararlanarak ve yoğunluğu bilinen bir sıvıdan yola çıkarak katı bir cismin yoğunluğu bulunabilir. TEORİK BİLGİ: Arşimet itmesi  F = V (cisim) x d (sıvı) ‘dır. Suyun yoğunluğu  yaklaşık 1 g/ cm3 olduğu için bu deneyde F = V ‘dir. Deneyde F = GH (cismin havadaki ağırlığı) – GS (cismin sıvıdaki ağırlığı) olduğundan, V = GH- GS olur. Buradan  cismin yoğunluğu:  dC = m/ V = GH / (GH – GS ) olur.

BİR SIVININ YOĞUNLUĞUNUN BULUNMASI ARŞİMET PRENSİBİNDEN YARARLANARAK BİR SIVININ YOĞUNLUĞUNUN BULUNMASI DENEYİN AMACI: Arşimet prensibi doğrultusunda yoğunluğu bilinen bir sıvıdan yola çıkarak, bir başka sıvının yoğunluğunu hesaplamak. HAZIRLIK SORUSU: Yoğunluğu bilinmeyen bir sıvın yoğunluğunu suyun yoğunluğundan yararlanarak bulabilir miyiz?  KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 4-herhangi bir  cisim 7-su 1- hidrostatik terazi 5-iplik 2-ağırlık takımı 6-yoğunluğu ölçülecek sıvı(tuzlu su) 3-beherglas( 800ml) – 2 adet DENEY DÜZENEĞİ:

1- Hidrostatik terazinin denge ayarını yapınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1- Hidrostatik terazinin denge ayarını yapınız. 2-Hidrostatik terazinin kısa kefesinin altına, şekilde görüldüğü gibi bir cismi iple asınız. 3-Bu cismin ağırlığını tartarak, GH  değerini bulunuz. 4-Cismi su dolu beherglas içine  daldırarak, tartınız , böylece GSU ağırlığını tespit ediniz. 5-Bu defa  aynı cismi yoğunluğunu ölçeceğiniz sıvıya daldırınız ve sıvı içindeki ağırlığını tartarak GSIVI değerini bulunuz.  6-Son olarak   “dSIVI = (GH – GSIVI)  / (GH – GSU ) “ formülü ile sıvının  yoğunluğunu bulunuz. DENEYİN SONUCU: Suyun kaldırma kuvvetinden yararlanarak ve yoğunluğu bilinen bir sıvıdan yola çıkarak bir başka sıvının yoğunluğu bulunabilir. TEORİK BİLGİ:        Sıvının kaldırma kuvveti =FK = GH – GS                     Cismin hacmi                   =VC  = GH – GSU                                                          FK = VC . dSIVI     Buradan  sıvının yoğunluğu:  dSIVI = FK / VC = (GH – GSIVI)  / (GH – GSU ) olur. E. HAVADA ASILI KALAN BALONLAR

GAZLARIN GENLEŞMESİNİN İNCELENMESİ DENEYİN AMACI: Gazların genleşmesini deney yaparak kavramak. HAZIRLIK SORUSU: Isıtılan gazların hacminde bir değişme olur mu? Nedenlerini tartışınız. KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: 1.cam balon  (500 ml) 3.su dolu kap 2.delikli lastik tıpa 4.cam boru (30 cm) DENEY DÜZENEĞİ:

2-Cam borunun ucunu içinde su bulunan plastik kaba daldırınız. DENEYİN YAPILIŞI: 1-Tek delikli tıpayı cam boruya geçiriniz ve tıpayı cam balona takınız. 2-Cam borunun ucunu içinde su bulunan plastik kaba daldırınız. 3-Cam balonu avuçlarınızda ısıtarak çıkan hava kabarcıklarını gözleyiniz. 4-Cam borunun ucunu sudan çıkarmadan balonu ıslak  bir mendille sararak cam boru içinde  suyun yükselişini izleyiniz. DENEYİN SONUCU: Cam balonu avuçlarımızla ısıtınca balondaki hava genleşir, suyun içinde kabarcıklar halinde çıkar. ( Genleşme) Cam balon ıslak mendille soğutulunca suyun cam boru içerisinde çıkan hava kadar yükseldiği görülür. (Büzülme) TEORİK BİLGİ: Gazlar moleküller arasındaki boşluk çok fazla olmasından dolayı maddelerin en düzensiz halidir. Belirli bir hacim ve şekillerinin olmama sebebi de budur. Gazlar konuldukları kabın hacmini ve şeklini alırlar. Basınçları aynı olmak üzere, eşit hacimdeki gazlar,  aynı derecede ısıtılırsa , eşit değerde genleşirler.  Soğuyunca da aynı ölçüde büzülürler. Bütün gazlar sıcaklık değişmelerine karşı aynı davranışı gösterirler. Genleşme gazlar için ayırt edici bir özellik değildir.

ÜNİTE IV: TÜM CANLILARDA ORTAK YUVAMIZ MAVİ GEZEGENİMİZİ TANIYALIM VE KORUYALIM A. GERÇEK EVİMİZ DÜNYA B. ÇEVREMİZDE HANGİ EKOSİSTEMLER VAR VE BURALARDA NELER OLUYOR? 1. Doğadaki Maddelerin Dengesinin Korunması a. Beslenme Döngüleri b. Madde Döngüleri 2. Ekosistemlerin Doğal Özellikleri 3. Ekosistemler Neden Değişiyor ve Bozuluyor? a. Doğa Kaynaklı Bozulmalar (Doğal Afetler) b. İnsan Kaynaklı Bozulmaların Nedenleri c. Aşırı Nüfus Artışının Etkileri d. Plânsız Sanayileşmenin Etkileri e. Doğal Kaynakların Bilinçsiz Kullanımı   C. EKOSİSTEMDEKİ BOZULMALAR NELERİ DOĞURUR? 1. Dünyanın Coğrafyası Değişir

2. Dünyanın İklimi Değişir 3. Erozyon Toprakları Bitirir 4. Su Kaynakları Azalır ve Kurur 5. Enerji Kıtlığı Başlar 6. Biyolojik Çeşitlilik Azalır Ç. BİLİNÇLİ BİR ÇEVRE DOSTU OLARAK NEREYİ, NELERİ, NİÇİN, NASIL KORUYALIM? 1. Sanayi Yapılaşmasında Çevresel Önlemleri Önceden Alalım 2. Türlerin Yaşadıkları Ortam İçinde Devamlılıklarını Sağlayalım 3. Bilinçli Tarımla Toprağı Koruyalım 4. Yok Etmeden Ağaç Dikelim 5. Suları ve Su Kaynaklarını Kirletmeyelim 6. Geri Dönüşümlü Ürünleri Kullanalım 7. Tüketim Maddelerini Geri Dönüşümü Sağlayacak Şekilde Değerlendirelim 8. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanılabilirliğini Artıralım 9. Yenilenemez Enerji Kaynakları İçin Önlem Alalım 10. Kullandığımız Her Şeyde Tutumlu Olalım 11. Bu Konularda Her Yaş Grubunun Bilgilendirilmesi ve Eğitimine Önem Verelim 12. Sürdürülebilir Kalkınmayı Esas Alalım 13. Sorunların Çözümlerinde Bilimsel Yaklaşımı Kullanalım

OKULU:ÇUBUKLU İLKÖĞRETİM OKULU HAZIRLAYANIN ADI:MUSTAFA SOYADI:YILDIRIM OKULU:ÇUBUKLU İLKÖĞRETİM OKULU OKUL NUMARASI:584