DÖNEN VARLIKLARDA ENVANTER İŞLEMLERİ

Nakit olarak kasada veya bankada tutulan varlıklar ile normal koşullarda en fazla bir yıl veya işletmenin normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülen varlıklardır. Dönen varlıklar TDHP’da şu şekilde sınıflandırılmıştır. 10 HAZIR DEĞERLER 11 MENKUL KIYMETLER 12 TİCARİ ALACAKLAR 13 DİĞER ALACAKLAR 15 STOKLAR 17 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ 18 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI 19 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR

10.HAZIR DEĞERLER Hazır Değer: Nakit olarak elde ve bankada bulunan varlıklar ile istenildiği zaman değer kaybına uğramadan paraya çevirme imkanı bulunan (menkul kıymetler hariç) varlıklardır. TDHP hazır değerler şöyle sınıflanmıştır: 100 KASA 101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER

100. KASA HESABI

Kasa Hesabının Bölümlenmesi Bu hesap işletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların TL. karşılığında izlenmesi için kullanılır. Kasa hesabı işletmenin ihtiyaçları doğrultusunda istenildiği gibi bölümlenebilir. Örneğin; 100 KASA MERKEZ KASASI TL. KASASI DOLAR KASASI EURO KASASI ISPARTA ŞUBE KASASI TL. KASASI DOLAR KASASI EURO KASASI

TL Kasasının Envanter İşlemleri Kasadaki TL. kasa mevcudu VUK’nun 284. maddesine göre itibari değer ile yani paranın üzerinde yazılı değer ile değerlenir. Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası Kanunu açısından da TL. kasa mevcudu itibari değer ile değerlenmektedir.

TL Kasasının Envanter İşlemleri Herhangi bir tarihte hesabın borç toplamı o tarihe kadar kasaya olan nakit girişleri toplamını, alacak toplamı ise nakit çıkışları toplamını verir. Hesapta hiç para yoksa bakiye vermez ya da olmayan para işletmeden çıkmayacağından daima borç bakiyesi verir. Herhangi bir zamandaki kasa hesabının borç kalanı, o anda kasada olması gereken parayı ifade eder. Kasa hesabının envanter işlemleri sırasında ilk yapılacak işlem, kasa büyük defter hesabının bakiyesi ile kasadaki fiili parayı karşılaştırmak olacaktır. Kasanın Denk Olması Sayım sonucu kasada bulunan nakit kasa hesabının borç kalanına eşit ise kasa ile ilgili muhasebe kayıtlarında herhangi bir hata yoktur anlamı çıkarılır

KASA Envanter Sonucu 100 < 150 (Kayıt) (Gerçek) FAZLA 100 = 100 (Kayıt) (Gerçek) EŞİT 150 > 100 (Kayıt) (Gerçek) NOKSAN nedeni belli ise: tamamlama/ düzeltme kaydı nedeni belli değil ise: nedeni belli değil ise: 100 KASA 50,- 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI50,- 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 50,- 100 KASA 50,-

Kasa Sayım Noksanlığı Kasada, sayım sonucu tespit edilen nakit mevcudu, eğer kasa hesabının borç bakiyesinden daha az ise iki rakam arasındaki fark kadar kasa sayım noksanlığı var demektir. Tespit edilen noksanlık “197 SAYIM ve TESELLÜM NOKSANLIĞI” hesabına borç “100 KASA” hesabına alacak kaydedilerek hesap bakiyesi ile kasa mevcudu denkleştirilir ve noksanlığın nedenleri araştırılır. Bunun nedenleri olarak; Yapılan bir ödemenin kayıtlara geçirilmemesi ya da eksik geçirilmesi, Belge tutarından daha fazla bir ödeme yapılmış olması, Kayıtlara geçenden noksan para tahsil edilmesi, Kasa sorumlusu kişinin zimmetine para geçirmiş olması, İşletme kasasından para çalınması sayılabilir.

Örnek 1: ACAR işletmesinin dönem sonu ( X) kasa sayımında kasadaki nakit para mevcudu 10 TL. dir. Kasa hesabının durumu ise şöyledir KASA 1.940

Kasada tespit edilen noksanlığın kaydı KASA SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI - Kasa sayım noksanı 31/12/20..

Örnek 1.1.: Yapılan inceleme sonucu daha önce ortaya çıkmış 10 TL. kasa noksanlığından veznedar A sorumlu tutulmuş ve kasa noksanının veznedarın ücretinden kesilmesine karar verilmiştir Veznedar A’nın kasa noksanlığından dolayı borçlandırılması SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI - Kasa sayım noksanı PERSONELDEN ALACAKLAR Bay A 31/12/20..

Örnek 1.2. : Daha önce ortaya çıkmış olan 10 TL. noksanlığın sebebinin ödenen ancak işlem görmüş belgeler arasına karıştığından muhasebeleştirilmeyen KDV dahil 10 TL. telefon faturasından ileri geldiği tespit edilmiştir. Noksanlığın sebebinin bulunması SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI - Kasa sayım noksanı 8,47 1, GENEL YÖNETİM GİDERLERİ - Diğ. Sağ. Fay. Ve Hiz. 191 İNDİRİLECEK KDV 31/12/20..

Örnek 1.3.: Daha önce ortaya çıkmış olan 10 TL. kasa noksanlığının sebebi bulunamamış ve noksanlığın zarar yazılması kararlaştırılmıştır. Noksanlığın zarar kaydı SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI - Kasa sayım noksanı DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR - Kasa sayım noksanlığı 31/12/20..

Kasa Sayım Fazlalığı Kasada, sayım sonucu tespit edilen para mevcudu, eğer kasa hesabının borç bakiyesinden fazla ise iki rakam arasındaki fark kadar kasa sayım fazlalığı var demektir. Kasa sayım fazlalığı sebebi buluncaya kadar “100 KASA” hesabının borcuna kayıt edilirken “397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALIĞI” hesabının alacağına kaydedilir. Kasa sayım fazlalığını sebepleri şunlar olabilir. Para tahsilatının eksik kaydı ya da hiç kaydedilmemesi, Belge tutarından daha eksik ödeme yapılması, Fazla para tahsil edilmesi, Yapılan ödemeden daha büyük bir rakamın kayıtlara geçirilmesi.

Örnek 2: Envanter işlemleri sırasında kasa hesabının borç ve alacak toplamı aşağıdaki gibidir. Yapılan kasa sayımında kasadaki nakit mevcudu TL. olarak tespit edilmiştir. Farklılığın sebebi araştırılmak üzere ilgili hesaba atılması kararlaştırılmıştır KASA Kasadaki nakit mevcudu TL Kasa hesabının bakiyesi TL Fark 30.-TL

Kasada tespit edilen fazlalık ile ilgili kayıt SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI - Kasa sayım fazlalığı KASA TL Kasası 31/12/20..

Örnek 2.1.: Daha önce ortaya çıkmış olan 30 TL kasa sayım fazlalığının sebebi bulunamamış ve tutarın önemsiz olduğu anlaşılmıştır. Sayım fazlalığının gelir kaydı DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR -Kasa sayım fazlası gelirleri SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI - Kasa sayım fazlalığı 31/12/20..

Örnek 2.2.: Daha önce ortaya çıkmış olan 30 TL. fazlalığın sebebinin, Bay K isimli satıcıya yapılan ödeme sırasında, satıcıya ödenmesi gereken 145 TL ödendiği halde, kayıtlara 175 TL. yazılmasından ileri geldiği anlaşılmıştır. Sayım fazlalığının sebebinin bulunması SATICILAR Bay K SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI - Kasa sayım fazlalığı 31/12/20..

Kasa sayım fazlalığı önemli miktarda olup da sebebi bulunamazsa, sahibi bilinmeyen paralar olarak kabul edilir ve kanuni süre olan 10 yılın sonunda Merkez Bankasına yatırılmak üzere aşağıdaki gibi muhasebeleştirilir. Kasa sayım fazlalığının kapatılması DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR - Merkez bankası SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI - Kasa sayım fazlalığı 31/12/20..

Yabancı Paralar- Değerleme Ülkemizdeki işletmeler TL. cinsinden işlemler yapabildikleri gibi diğer ülkelerin paraları (Yabancı paralar) ile de işlem yapabilmektedirler. işletmenin sahip olduğu yabancı paralar, elde edildikleri günün kur karşılığı 100 Kasa Hesabına işlem günündeki kur üzerinden YTL.ye çevrilerek kaydedilmektedir.

Yabancı Paralar- Değerleme TTK hükümlerine göre yabancı paralar borsa da işlem görüyorsa borsa rayici ile değerlenir. Fakat ülkemizde henüz resmi bir yabancı para borsası kurulmamıştır. Bu nedenle TTK’nın 75. maddesi gereğince şahıs işletmelerinde, işletme için haiz olduğu değerle, sermaye işletmelerinde ise TTK’nın 462. maddesi gereğince maliyet bedelini geçmeyen bir bedelle değerlenebilmektedir. VUK’un 280. maddesine göre ise yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin oluşumunda muvazaa olduğu anlaşılırsa borsa rayici yerine alış bedeli esas alınacaktır. Ülkemizde henüz Kambiyo Borsası olmadığından Yabancı Paralar Maliye Bakanlığı adına T.C. Merkez Bankası tarafından tespit edilen efektif alış kuru üzerinden değerlenir. SPK’ya göre de kasadaki yabancı paralar kambiyo borsası varsa borsa rayici ile yoksa T.C. Merkez Bankasınca ilan edilen efektif kur ile değerlenir.

Yabancı Paraların Envanteri Borsa Rayici Satış Hasılatı Yöntemi KUR Efektif alış kuru esas alınır Maliye Bakanlığı T.C.M.B. Certain 1 TL =.... Incertain 1 EUR =.... Efektif: Kağıt ve madeni yabancı paralar... Döviz: Yabancı parayla düzenlenen çek, senet...

Yabancı Paralar- Değerleme Yabancı paraların envanter işlemlerinde de ilk yapılacak işlem, TL. kasasında olduğu gibi, bilanço günündeki yabancı paraları cins ve miktarları itibariyle saymak olacaktır. Yabancı paraların sayımı sonucunda noksanlık veya fazlalık ortaya çıkarsa yukarıda Kasa Hesabı (TL. Kasası) için gösterildiği şekilde düzeltme kayıtları yapılır.

Yabancı Paralar- Değerleme TTK’nın 75. maddesi gereğince şahıs işletmelerinde, işletme için haiz olduğu değerle, sermaye işletmelerinde ise Madde Borsa rayici bulunan kıymetli evrak, en çok bilanço gününden bir ay evveline ait müddet içindeki ortalama rayiçleriyle bilançoya geçirilebilir. Yabancı borsalarda muamele gören kıymetli evrakın rayici söz konusu olan hallerde, bunların bedellerinin transferindeki güçlükler dahi hesaba katılır. Borsada rayici olmayan kıymetli evrak, faiz temettü gibi gelirler ve kıymetlerindeki her hangi bir azalma nazara alınmak suretiyle ve maliyet kıymetlerini geçmemek üzere bilançoya kaydolunur. VUK’un 280. maddesine göre ise yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Ülkemizde henüz Kambiyo Borsası olmadığından Yabancı Paralar Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilen efektif kur üzerinden değerlenir. SPK’ya göre de kasadaki yabancı paralar kambiyo borsası varsa borsa rayici ile yoksa T.C. Merkez Bankasınca ilan edilen efektif alış kuru ile değerlenir. İşletmenin sahip olduğu; senet, çek vb. kıymetli evraklar ise döviz alış kuru ile değerlenir.

Kasadaki mevcut yabancı paraların alış değerleri toplamı ile T.C. Merkez Bankası kurlarıyla hesaplanan değerleri toplamı karşılaştırılır. Eğer alış değerleri toplamı T.C. Merkez Bankası kurlarıyla hesaplanan toplam değerden daha büyük ise aradaki fark Kambiyo zararları olarak nitelendirilir ve “656 Kambiyo ve Borsa Değer Azalış Zararları” hesabına borç “100 Kasa (Yabancı Para Kasası) hesabına ise alacak yazılır. Eğer tersi söz konusu ise “100 Kasa “Yabancı Paralar Kasası” hesabına borç “646 Kambiyo ve Borsa Değer Artış kârları” hesabına alacak yazılır

Örnek 3: Yabancı para olarak sadece dolarla işlem yapan işletmenin kasasında 31 Aralık tarihi itibariyle 1 $= 1,25 TL. den kayıtlara alınmış $ bulunmaktadır. Merkez Bankasınca ilan olunan değerleme kuru 1 $= 1,30 TL. dir. Değerleme sonucu bulunan değer (1,30X10.000) = Alış değeri (1,25X10.000) = (12.500) Kambiyo Kârı = 500 Kasadaki yabancı paranın değerlemesi KAMBİYO ve BORSA DEĞER ARTIŞ KÂRLARI KASA Yabancı paralar Dolar 31/12/20..

Örnek 4: Envanter günü itibariyle işletmenin kasasında 1 Є = 1,75 TL. den kayıtlara alınmış Є bulunmaktadır. Envanter günü 1 Є = 1,72. TL. dir. Değerleme sonucu bulunan değer (2.000X1,72) = Alış Değeri (Hesap Bakiyesi), (2.000X1,75)= (3.500) Kambiyo zararı : - 60

Kasadaki yabancı paranın değerlemesi KASA Yabancı paralar Euro kasası KAMBİYO ve BORSA DEĞER AZALIŞ ZARARLARI 31/12/20..

101.ALINAN ÇEKLER HESABI 101.ALINAN ÇEKLER HS. Çek ciro edildiğinde Çek tahsil edildiğinde Çek geri verildiğinde Çek alındığında !!! Türk Ticaret Kanunu’na göre bir kambiyo senedi olarak belirtilen çekte vade yoktur ve normal şartlar altında bankaya götürüldüğünde tahsil edilebilecek bir hazır değer niteliğindedir.

Hesabın envanter işlemleri sırasında işletmenin elinde ileri tarihli çek var ise, bunlar vadesine bağlı kalınarak eğer ticari bir faaliyetin sonucunda alınmışsa “121- Alacak Senetleri” hesabının altında yardımcı bir hesaba, ticari değil ise “136- Diğer Alacaklar” hesabına aktarılmalıdır. Ayrıca, eğer “121- Alacak senetleri” hesabının yardımcı hesaplarında izlenen vadeli çeklerin borç kalanında gözüken tutar ile sayım sonucu tespit edilen çek tutarları arasında bir sayım farkı ortaya çıkarsa, bunlar kasa sayım farkında olduğu gibi işleme tabi tutulur. Karşılıksız çeklerin olması halinde “128 Şüpheli Ticari Alacaklar” hesabına aktarılır ve karşılık ayrılabilir. Bu konu 128 Şüpheli Ticari Alacaklar ve 129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) nolu hesaplarda incelenecektir.

Örnek 5: Envanter günü, işletmenin kasasında daha önce ticari bir faaliyet sonucu alınmış ve alınan çekler hesabına kaydedilmiş bulunan YTL.lik ileri tarihli çek bulunduğu tespit edilmiştir. İleri tarihli çekin alacak senetleri hesabına devri ALINAN ÇEKLER ALACAK SENETLERİ 31/12/20..

Örnek 6: Envanter günü, Alınan çekler hesabının borç kalanı TL. olduğu halde yapılan sayımda portföyde YTL.lik çek bulunduğu tespit edilmiştir. Çekte noksanlık ortaya çıkması ALINAN ÇEKLER SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI - Çek noksanlığı 31/12/20..

Örnek: Envanter günü, Alınan Çekler hesabının bakiyesi TL. olduğu halde kasada TL. çek bulunduğu tespit edilmiştir. Ortaya çıkan farkın, alıcıdan alınan çek’in kayıtlara alınmamasından ileri geldiği anlaşılmıştır. Daha önce alınan ve kaydı unutulan çekle ilgili kayıt ALICILAR ALINAN ÇEKLER 31/12/20..

Örnek: Envanter günü işletmenin elinde dönem içinde1$ = 1,30 TL kayıtlara alınmış $’lık çek bulunmaktadır. Envanter günü $ = 1,40 TL dir. Yabancı paralı çeklerin değerlemesi KAMBİYO ve BORSA DEĞER ARTIŞ KÂRLARI ALINAN ÇEKLER Yabancı paralı çekler Dolar 31/12/20..

102.BANKALAR HESABI 102.BANKALAR HS. - Bankadan para çekildiğinde - Bankadaki parada azalış yaratan işlemler olduğunda -Bankaya Para Yatırıldığında - Bankadaki para da artış yaratan işlemler olduğunda

Hesabın envanter işlemlerine başlamadan önce toplayıcı bir hesap olan “102 Bankalar” hesabı ile onun yardımcı hesaplar arasında bir mizanın yapılması gerekir. Bu mizan sırasında, bankalardan gelen her bir hesapla ilgili hesap özeti ile işletmemizce tutulan yardımcı hesaplar karşılaştırılarak kontrol işlemi yapılır. Eğer kontrol sırasında bir fark ortaya çıkıyorsa ve fark bu işletmenin hatasından ileri geliyorsa, bununla ilgili düzeltme kayıtları yapılır. Düzeltme kayıtları sırasında eğer farklılık, bankanın yapmış olduğu hatalı bir işlemden ortaya çıkmış ise durum bankaya bildirilerek bankanın kayıtlarının düzeltilmesi sağlanmalıdır. Yapılan bir diğer envanter işlemi de bankalardaki ticari mevduat için işletme lehine tahakkuk ettirilmiş faizin kaydedilmesidir. Bu işlemlerin sonucunda banka kayıtları ile defter kayıtları arasında tam bir uyum sağlanır. 102.BANKALAR HESABI

Örnek 7: Ziraat Bankası Isparta Şubesinde bulunan nolu hesabımız için gelen hesap özetinde, Antalya’daki müşteri Ali Acar’ın borcuna karşılık gönderdiği TL. lik banka havalesinin işletmenin kayıtlarına geçmediği anlaşılmıştır. Alıcının bankaya yatırdığı ancak kaydı yapılamayan paranın kaydı ALICILAR - Ali Acar BANKALAR - Vadesiz TL. Mevduat Ziraat Banka 9875 nolu hesap 31/12/20..

Örnek: İşletmenin daha önce verdiği virman emri ile satıcı Ayberk Sarıcan’a ödediği TL.nin kayıtlara TL. olarak işlendiği tespit edilmiştir. Daha önce ödenen önceki eksik kaydedilen ödemenin düzeltme kaydı BANKALAR Vadesiz TL. Mevduatı SATICILAR Ayberk Sarıcan 31/12/20..

Örnek 8: İşletmenin bankadaki döviz tevdiat hesabında 1 $ = 1,30 TL. kayıtlara aldığı $ bulunmaktadır. Envanter günü 1 $ = 1,32 TL. dir. Değerleme sonucu (1,32YTL/$ x 5.000$)=6.600 TL Kayıtlı Değer (1,30YTL/$ x 5.000$)=(6.500) TL Kur farkı 100 TL

Bankadaki yabancı paranın değerlemesi KAMBİYO ve BORSA DEĞER ARTIŞ KÂRLARI BANKALAR - Vadesiz $ Mevduat 31/12/20..

Örnek 9: Bir önceki örnekteki yabancı paranın değeri envanter günü 1 $ =1,28 TL. olmuş olsa idi. Bankadaki yabancı paranın değerlemesi BANKALAR - Vadesiz $ Tevdiat KAMBİYO VE BORSA DEĞER AZALIŞ ZARARLARI 31/12/20..

Örnek 10: İşletmenin İş Bankası Isparta şubesinden aldığı 6875 nolu hesabın hesap özetinde alacak kalanı TL. dir. İşletmenin hesap kalanı ise TL. dir. Yapılan karşılaştırma da farkın işletme lehine hesaplanıp kaydedilen TL. faiz ve bundan kesilen gelir vergisinden (oranın % 16,5 olduğu kabul edilmiştir.) sonra kalan değerinden kaynaklandığı anlaşılmıştır.

İşletme lehine faiz tahakkuku FAİZ GELİRLERİ BANKALAR - Vadesiz TL. Mevduat Ziraat Banka 9875 nolu hesap 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 31/12/20..

Örnek: İşletmenin bankada 1 Kasım 200X günü 3 ay vadeli, % 24 faizli olarak yatırdığı TL. si bulunmaktadır. İşletmenin parasının vadesi ertesi yıl 31 Ocak 200X’da dolmakta ve para ve faizi o zaman alınabilecek duruma gelmektedir. Ancak X tarihi envanter günü itibariyle 2 aylık faiz hak edilmiş ancak istenebilir duruma gelmemiştir. Bu durumda 2 aylık faiz dönemsellik kavramı gereği hesaplanarak gelir kaydedilmelidir.

(60.000x60x24) / =2.367,12 vadeli mevduat için hesaplanan faiz 2.367, FAİZ GELİRLERİ Mevduattan alınan faiz 2.367, GELİR TAHAKKUKLARI Faiz gelir tahakkuku 31/12/20..

Örnek 11: İşletme 1 Ekim 20XX günü 6 ay vadeli, % 4 faiz oranlı $ tutarlı bir döviz hesabı açtırmıştır. Hesabın açıldığı tarihte 1 $ = 1.30 YTL.dir. Hesabın faizi anlaşma gereği vade sonunda alınacaktır. Bilanço gününde 1 $ = 1.32 TL. dir.

x (1,32-1,30) = 400 Yabancı parada kur farkının kaydı KAMBİYO ve BORSA DEĞER ARTIŞ KÂRLARI BANKALAR Vadeli döviz hsb. 31/12/20.. (20.000x3x4) / 1200 = 200 $ faiz 200 $ x 1,32 = 264 faizin TL. karşılığı faiz gelir tahakkuku kaydı FAİZ GELİRLERİ GELİR TAHAKKUKLARI Faiz Gelir Tahakkuku 31/12/20..

103.VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HESABI 103.VERİLEN ÇEKLER ÖDEME EMİRLERİ HS. -Çek verildiğinde - Çek ödendiğinde Hesabın envanter işlemleri sırasında ilk yapılacak işlem, verilen çekler ile ilgili kayıtlarımız ile banka tarafından ödenen çekler ve hesabımızın bakiyesinin kontrol edilmesi ve varsa bunun ile ilgili düzeltme kayıtlarının yapılmasıdır.

Örnek: Daha önce satıcı Ahmet Korkmaz lehine keşide edilerek verilmiş bulunan TL. lik çekin kayıtlara alınmadığı tespit edilmiştir. Verilen ancak kaydı unutulan çekle ilgili kayıt VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ SATICILAR Ahmet Korkmaz 31/12/20..

Örnek: Daha önce satıcılar lehine keşide edilen ve banka tarafından da ödenmiş bulunan TL.lik çekle ilgili işletmemizce herhangi bir kaydın yapılmadığı tespit edilmiştir. Daha önce bankadan ödenen ancak kayıt yapılamayan çekle ilgili kayıt BANKALAR VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ 31/12/20..

Örnek : Envanter işlemleri sırasında daha önce ticari bir işlem sonucu satıcı lehine keşide edilen ve 103 nolu hesaba kaydedilmiş olan TL. lik ileri tarihli çek bulunduğu tespit edilmiştir. İleri tarihli çek’in borç senetlerine devri BORÇ SENETLERİ VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ 31/12/20..

Örnek: Envanter günü işletmenin keşide ederek vermiş olduğu ve dönem içinde1$ = 1,40 TL kayıtlara alınmış $’lık çek bulunmaktadır. Envanter günü 1$ = 1,30 TL dir. Yabancı paralı çeklerin değerlemesi KAMBİYO ve BORSA DEĞER ARTIŞ KÂRLARI VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ Yabancı paralı çekler Dolar 31/12/20..

Eğer bu örnekte dolar 1.30 TL‘ye düşmek yerine 1$ = 1,50 TL olsa idi. Yabancı paralı çeklerin değerlemesi VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ Yabancı paralı çekler Dolar KAMBİYO ve BORSA DEĞER AZALIŞ ZARARLARI 31/12/20..

Diğer Hazır Değerler Nitelikleri itibariyle hazır değer sayılan, pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri ve kredi kartı Sliplerinin izlendiği bu hesaptaki değerlerin her an nakde dönüşme imkanının bulunması gerekir. Hazır değerler hesabında yer alan posta ve damga pulları üzerinde yazılı olan itibari değer üzerinden değerlemeye tabi tutulur, dolayısıyla bu alt hesabın borç kalanı, dönem sonu pul mevcuduna eşit olur. Eğer hesap kalanından daha az veya daha fazla pul mevcudu saptanırsa sebep araştırılır ve sebebe göre gerekli düzeltme kayıtları yapılır. Bu hesapta döviz cinsinden bir değer var ise bu T.C. Merkez Bankasının belirlediği kurlar üzerinden değerlenir.

Örnek: Envanter işlemleri sırasında, işletmenin daha önce aldığı ve diğer hazır değerler hesabına kaydettiği TL.lik posta pulu ve 800 TL.lik damga pulunun tüketildiği tespit edilmiştir. 7/A Seçeneğine göre - Posta pulu TL - Damga pulu 800 TL DİĞER HAZIR DEĞERLER - Pul kasası GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 31/12/20..

7/B Seçeneğine göre - Posta pulu TL - Damga pulu 800 TL DİĞER HAZIR DEĞERLER - Pul kasası DIŞARDAN SAĞLANAN FAY. ve HİZ. - Haberleşme giderleri 795 VERGİ RESİM HARÇ GİDERLERİ 31/12/20..

11.MENKUL KIYMETLER Menkul Kıymetler, kamu tüzel kişileri ya da anonim şirketler tarafından alacak veya ortaklık haklarını temsil etmek üzere nakit veya ayın karşılığında; belli şekil ve şartlarını haiz olmak üzere, standart tipte, çok sayıda ve orta veya uzun vadeli olarak seri halinde ihraç edilen, devamlılık arz eden, dönemsel gelir sağlayan ve piyasada tedavül eden ve hukuken kıymetli evrak hükmündeki belgelerdir

Menkul kıymetler; işletmenin faiz ve kar payı sağlamak, fiyat artışlarından yararlanarak kar elde etmek ve geçici bir süre elde tutmak amacıyla satın aldığı hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu gibi varlıklardır. Bu varlıklar; işletmenin parasını değerlendirmek amacıyla geçici bir süre için satın alındıklarından geçici yatırım olarak adlandırılır. Bu yatırımın geçici kabul edilebilmesi için, bu yatırımları kabul edecek ve her an paraya çevrilmesine olanak sağlayacak bir piyasanın olması, yönetimin de bunları paraya ihtiyacı olduğunda satma niyetinde olması gerekir.

Tekdüzen hesap planında menkul kıymetler aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır; 110 HİSSE SENETLERİ 111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI 112 KAMU KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI 118 DİĞER MENKUL KIYMETLER 119 MENKUL KIYMET DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

Hisse Senetlerinin Envanteri Borsa Rayici ile Mukayyet Değer ile Emsal Bedeli ile Alış Bedeli ile değerlenir Sadece ilk yapılacak değerleme için... Tahvillerin Envanteri Alış Bedeli ile değerlenir Alışta Ödenen Tutar İşlemiş Faiz Faiz = (Anapara x Süre(ay) x Faiz Oranı) / 1200 = _

Menkul kıymetlerde değerleme Türk Ticaret Kanunu’na Göre Değerleme: Türk Ticaret Kanununu (TTK) 75. maddesindeki hükme göre hisse senedi ve tahviller en çok bilanço günündeki işletme için haiz oldukları değer üzerinden veya borsada kote edilmişlerse değerleme günündeki borsa rayicine göre değerlemeye tabi tutulurlar. İşletme için haiz oldukları değer olarak nominal değer, alış bedeli, borsa rayici vb. değerler esas alınır.

Türkiye Muhasebe Standartlarına Göre Değerleme: Türkiye Muhasebe Standartlarına göre menkul kıymetler; - Alım ve satım amacıyla elde tutulan varlıklar (hisse senetleri, yatırım fonları ve likit fonlar gibi), - Satılmaya hazır kıymetler (tahviller, senetler ve bonolar gibi), - Vadeye kadar elde tutulacak varlıklar (tahviller, senetler ve bonolar gibi) şeklinde üçe ayrılmaktadır. Alım ve satım amacıyla elde tutulan menkul kıymetler gerçeğe uygun değer üzerinden değerlenir. Gerçeğe uygun değer ise, bu varlıkların elden çıkarılması durumunda sağlanacak hasılattır. Diğer bir ifadeyle, bir menkul kıymet borsada alım ve satıma konu ediliyorsa, o menkul kıymetin gerçeğe uygun değeri borsa fiyatıdır. TFRS 7, TMS 32 ve TMS 39’ a göre bir menkul kıymetin ilk değeri ile borsa değeri arasında fark varsa; aradaki farklar sonuç hesaplarına alınır. Buna karşılık satılmaya hazır durumda bulunan finansal varlıkların borsa değerinde oluşan farklılıklar kar ve zarar hesabına değil, özkaynaklar hesabı içinde değer artış ve azalışları olarak muhasebeleştirilir.

Sermaye Piyasası Kurulu Tebliği Seri XI, No:1 menkul kıymetlerin değerleme esaslarını belirlemiştir. Adı geçen tebliğe göre, geçici amaçla alınan menkul kıymetler elde etme maliyetine göre kaydedilir. Ancak işlemler sırasında yapılan giderler “659 Diğer Olağan Faaliyetlerden Giderler ve Zararlar” hesabında muhasebeleştirilir.

Vergi Usul Kanunu’na Göre Değerleme: İktisadi işletmelere dahil olan hisse senetleri alış bedeli ile değerlenecektir, İktisadi işletmelere dahil olan ve fon portföylerinin en az %51’i Türkiye’de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri alış bedeliyle değerlenecektir, Yukarıda verilen menkul kıymetler dışında kalan her türlü menkul kıymet borsa rayici ile değerlenecektir, Menkul kıymetlerin borsa rayici veya borsa rayicinin muvazaalı bir şekilde oluştuğu anlaşılırsa değerlemeye esas bedel menkul kıymetin alış bedeline vadesinde elde edilecek gelirin (kur farkları dahil) iktisap tarihinden değerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden kısmın eklenmesi suretiyle hesaplanacaktır, Borsa rayici bulunmayan, getirisi ihraç edenin kar ve zararına bağlı olarak doğan ve değerleme günü itibariyle hesaplanması mümkün olmayan menkul kıymetler alış bedeli ile değerlenecektir.

Menkul kıymetlerde muhasebe dışı envanter Muhasebe dışı envanter çalışması sırasında menkul kıymetlerin fiziken sayılması gerekir. Ancak, bir menkul kıymet fiziken işletmenin elinde değilse, örneğin işletme adına Takasbank’ta saklanıyorsa teyit yoluna gidilebilir. Tekdüzen muhasebe sistemine göre menkul kıymetler hesaplarına yapılacak olan giriş ve çıkışlar alış bedeli ile kaydedilmelidir. Dolayısıyla hesabın borç kalanı envanter listesindeki menkul kıymetlerin alış değerleri toplamına eşit olmalıdır. Eğer, hesap kalanı ile envanter listesindeki tutarlar arasında farklar varsa, bu fark geçici bir hesapta tutulmalı ve bunun nedenleri araştırılmalıdır. Bu geçici hesaplar farkın özelliğine göre “197 sayım ve tesellüm noksanları hesabı” olabileceği gibi, “397 sayım ve tesellüm fazlaları hesabı” da olabilir.

Örnek: Yapılan muhasebe dışı envanter çalışmaları sırasında KLM işletmesinin elinde bulunan hisse senetlerinin değerinin TL olduğu görülmüştür. Ancak, işletmenin büyük defter kayıtlarına baktığımızda, hisse senetleri hesabının borç kalanının TL olduğu tespit edilmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda farkın nedeni anlaşılamamıştır.

Sayım sonucu eksik çıkan hisse senedi kaydı HİSSE SENETLERİ SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 31/12/20.. Sayım noksanlarının ilgili hesaba devri SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI DİĞER OLAĞAN DIŞI GİD. ZAR. 31/12/20..

Bu durumda vergi hukuku açısından kanunen kabul edilmeyen bu gider aşağıdaki gibi kaydedilir. Kanunen kabul edilmeyen gider karşılığı hisse senedi KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDER KARŞILIĞI KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER 31/12/20..

Tekdüzen muhasebe sistemi, değerlemesi yapılan menkul kıymetlerde bir değer düşüklüğü olduğu zaman karşılık ayrılmasını öngörmüştür. Buna karşılık, menkul kıymetlerde değerleme günü, değer artışı söz konusu olursa bir muhasebe kaydını öngörmemektedir. Bunun nedeninin ise “ihtiyatlık” ilkesi gereği olduğunu söyleyebiliriz. Ancak, SPK tebliği ve TMS (Türkiye Muhasebe Standartları) 7’ye göre hem değer artışlarının hem de değer azalışlarının muhasebe kayıtlarının yapılması gerekmektedir. Böyle bir uygulamanın nedeni ise, Muhasebenin Genel Kabul Görmüş Kavramlarından ihtiyatlılık kavramıdır. İhtiyatlılık kavramı, muhasebe olaylarında temkinli davranılması, tarafsız bir şekilde işletmenin karşılaşabileceği risklerin ve belirsizliklerin göz önüne alınması gereğini belirtmektedir.

VUK uyarınca alış bedeli ile değerlenmesi gereken menkul kıymetler için ayrılan karşılığı (Örneğin %51’i Türkiye’deki şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonları için ayrılan karşılık) “Kanunen Kabul Edilmeyen Gider” olarak kabul etmektedir. Eğer bir işletme böyle bir karşılık ayırırsa, ticari kardan mali (vergi) karına geçerken, ayırmış olduğu karşılığı matraha ilave etmesi gerekir. Bu durumda, işletmenin bu menkul kıymetten kar veya zarar ettiği bu menkul kıymetin satılması durumunda ortaya çıkacaktır. Buna karşılık borsa rayici ile değerleme yapılan menkul kıymetler için ayrılan değer düşme karşılığı kanunen kabul edilen giderdir. Diğer taraftan VUK’ta menkul kıymetlerin değerinde bir yükselme olursa, gelir kaydedilmesi gerekliliği konusunda bir hüküm bulunmamaktadır. Dolayısıyla bir değer artışı durumunda yapılacak kayıt “vergiden muaf gelir” olarak nitelendirilecektir. Bu durumda ticari kardan mali kara geçerken bu tutar vergi matrahından indirilecektir.

Örnek: Yapılan muhasebe dışı envanter çalışması sonucunda işletmenin elinde bulunan hisse senelerinin toplam değerinin TL olduğu tespit edilmiştir. Ancak, hisse senetleri hesaplarının borç bakiyesi ise TL’dir. Yapılan incelemede bu farkın nedeni bulunamamıştır. Hisse senedi sayım fazlalığı SAYIM VE TESELLÜM FAZ HİSSE SENETLERİ 31/12/20..

Sayım fazlalığının kar –zarar hesabına devir DİĞER OLAĞAN DIŞI GELİR VE KÂRLAR SAYIM VE TESELLÜM FAZ. 31/12/20..

HİSSE SENETLERİ’NE YATIRIM UZUN VADELİ AMAÇLAKISA VADELİ AMAÇLA 110 HİSSE SENETLERİ A) BORSADA İŞLEM GÖRÜYORSA B) BORSADA İŞLEM GÖRMÜYORSA A-1) H.S’NİN DEĞERİNDE ARTIŞ VARSA HİÇBİR İŞLEM YAPILMAZ A-2) H.S’NİN DEĞERİNDE AZALIŞ VARSA AZALIŞ; 654 NOLU HS. BORÇ, 119 NOLU HS. ALACAK KAYDEDİLİR. B-1) H.S’NİN DEĞERİNDE ARTIŞ VARSA ARTIŞ; 110 NOLU HS. BORÇ, 646 NOLU HS. ALACAK KAYDEDİLİR B-2) H.S’NİN DEĞERİNDE AZALIŞ VARSA AZALIŞ; 656 NOLU HS. BORÇ, 110 NOLU HS. ALACAK KAYDEDİLİR. 240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER 242 İŞTİRAKLER 245 BAĞLI ORTAKLIKLAR

Hisse Senetlerinin Değer Azalışı Durumunda Muhasebe Kaydı Örnek: KLM işletmesinin alış bedeli TL olan hisse senetlerinin değerleme günündeki değerinin TL olduğu hesaplanmıştır. Menkul kıymet değer düşüş karşılığı MEN. KIY. DEĞ. DÜŞ. KARŞ KARŞILIK GİDERLERİ 31/12/20.. Eğer işletmenin hisse senetleri borsada işlem görüyorsa;

Menkul kıymet değer düşüş karşılığı KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDER KARŞILIĞI KANUNEN KAB.ED. GİD. 31/12/20..

İşletmenin yukarıda sözü edilen hisse senetlerini elden çıkarması halinde ayrılan bu karşılığın iptal edilmesi gerekmektedir. Karşılığın iptali kaydı KONUSU KALMAYAN KRŞ. - Vergiden muaf gelirler MEN. KIY. DEĞ. DÜŞ. KARŞ. 31/12/20..

Eğer işletmenin hisse senetleri borsada işlem görmüyorsa; Bu durumda TMS’ye göre piyasa değeri ile değerleme yapılmalıdır. Bu işlemde gider yazılan tutar kanunen kabul edilmeyen gider hükmünde olup, nazım hesap uygulaması aynı olacaktır. Menkul kıymet değer düşüşün kaydı HİSSE SENETLERİ KAM.VE BORSA DEĞ.AZ.ZAR. 31/12/20..

Hisse Senetlerinin Değer Artışı Durumunda Muhasebe Kaydı Eğer işletmenin hisse senetleri borsada işlem görüyorsa; Bu durumda, maliyet veya piyasa değerinden düşük olanıyla değerleme yönteminde değer artışı görmezden gelinecek, dolayısıyla herhangi bir kayıt yapılmayacaktır. Çünkü, SPK Tebliğ Seri XI’e göre; işletmenin elinde bulunan hisse senetlerini geçici amaçla tutuyorsa, bunların değerlemesinde bilanço gününden önceki 5 günlük ağırlıklı ortalama fiyatların ortalaması alınır. Hisse senetleri ise, ağırlıklı fiyat veya elde etme maliyetinden hangisi düşükse o fiyattan değerlenir. Diğer bir ifadeyle, işletmenin elinde bulunan hisse senetlerinin elde etme maliyeti borsa fiyatından düşükse, değerleme elde etme maliyeti ile; eğer borsa fiyatı düşükse borsa fiyatıyla değerleme yapılacaktır.

Örnek: Alış değeri TL olan hisse senetlerinin değerleme günündeki değerinin TL olduğu görülmüştür. Burada hisse senetlerinin borsaya kote olması veya olmaması durumuna göre kayıt yapılır. Eğer işletmenin hisse senetleri borsada işlem görüyorsa; Bu durumda, maliyet veya piyasa değerinden düşük olanıyla değerleme yönteminde değer artışı görmezden gelinecek, dolayısıyla herhangi bir kayıt yapılmayacaktır. Hisse Senetlerinin Değer Artışı Durumunda Muhasebe Kaydı

Eğer işletmenin hisse senetleri borsada işlem görmüyorsa; Buna karşılık piyasa değeriyle değerleme yöntemini uygulayan işletme değer artışı için aşağıdaki kaydı yapacaktır. Borsa değer artışları kaydı KAM.VE BORSA DEĞ. ARTIŞ KARLARI HİSSE SENETLERİ 31/12/20..

İşletmenin aktifinde bulunan hisse senetleri dövize endeksli ise, bu durumda değerleme döviz kuru ile yapılacaktır. Örnek: İşletme daha önce $ değerinde hisse senedi satın almıştır. Alış gününde 1 $ = 1,5 TL., değerleme gününde ise 1 $ = 1,6 TL. dir. Bu durumda; Dolar kurundaki artış = 1,6 TL -1,5 TL = 0,1 TL. Hisse senedinin değerindeki artış = 1.000adet x 0,1YTL/Adet = 100 TL. dir.

Değer artış kaydı KAMBİYO VE BORSA DEĞER ARTIŞ KARLARI HİSSE SENETLERİ 31/12/20..

İşletme daha önce $ değerinde hisse senedi satın almıştır. Alış gününde 1 $=1,2 TL’dir. Değerleme gününde 1 $= 1,1 TL olursa; Dolardaki azalış 1,2TL – 1,1TL = 0,1 TL’.dir. Hisse senetlerinin değerindeki azalış 1.000adet x 0,1TL = 100 TL olacaktır. Bu durumda yapılması gereken muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir. Hisse senetleri değer azalışı kaydı HİSSE SENETLERİ KAMBİYO VE BORSA DEĞER AZALIŞLARI 31/12/20..

Örnek: KLM işletmesi daha önce adedi 50 TL’den 100 adet hisse senedi satın almıştı. İşletme, paraya ihtiyacı olduğundan bu hisse senetlerinin tamamını adedi 45 TL’den satmış, satış bedeli olarak da aracı kuruluşa %2 komisyon ödemiştir. Daha önceden de ifade ettiğimiz gibi hisse senetleri alım ve satımı KDV’ye tabi değildir. Satış = 100 x 45 TL/lot = TL Alış = 100 x 50 TL = TL Zarar 500 TL Hisse senedi satışı HİSSE SENETLERİ KASA 655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI 31/12/20..

Aracı kurumlara ödenen komisyon tutarı KASA KOMİSYON GİDERLERİ 31/12/20..

Örnek: KLM işletmesi daha önce 500 adedini TL’ye satın aldığı hisse senetlerinin tamamını TL’ye satmıştır.Satış için %1 komisyon ödemiştir. Hisse senetlerinin satışı HİSSE SENETLERİ 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI KASA 31/12/20..

Aracı kurumlara ödenen komisyon tutarı KASA KOMİSYON GİDERLERİ 31/12/20..

Örnek: İşletmenin elinde KLM şirketine ait 1000 adet hisse senedi bulunmaktadır. KLM şirketi hissedarlarına %40 oranında kar payı dağıtacağını ilan etmiştir. İşletmenin alacağı kar payı TL’dir. KLM işletmesi daha sonra işletmemizin hissesine düşen kar tutarını işletmemizin bankadaki hesabına yatırmıştır

Temettü gelirleri kaydı İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR 31/12/20.. Temettü gelirlerinin tahsili İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR BANKALAR 31/12/20..

111.ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI HESABI Örnek: İşletmenin elinde bulunan tahviller borsada işlem görmemektedir. Yapılan hesaplamalar sonucu işletmenin değerleme gününe kadar tahvillerindeki değer artışı TL’dir. Tahvil faiz kaydı FAİZ GELİRLERİ ÖZEL KES. TAH. SENT. VE BONOLARI 31/12/20..

Örnek: KLM işletmesi X tarihinde GÜÇ AŞ’nin 100 TL nominal değerli % 20 faizli, 100 adet tahvilini tanesi 110 TL’den satın almıştır. Tahvillerin faiz dönemi 1 Ocak ile 31 Aralık tarihleri arasındadır. Tahvil İçin Ödenen Tutar: 110 TL/ adet x 100Adet = TL 6 Aylık İşlemiş Faiz Tutarı: [10.000TL x 6 ay x 20/1200] = TL olacaktır. Tahvilin Satın Alma Değeri: [( TL)- (1.000TL)] = TL olarak hesaplanır. Tahvil alışı KASA ÖZEL KES. TAH. SENT. VE BON. 198 ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR 01/07/20..

Tahvil alışı KASA ÖZEL KES. TAH. SENT. VE BON Cüzdandaki tahviller Alış bedeline dahil edilmiş faiz /07/20.. Tahvilin alış bedeline dahil edilmiş faizin yardımcı hesapta izlenmesi kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

Örnek: KLM işletmesi, X tarihinde almış olduğu tahvillerin 50 adedini X tarihinde her biri 118,34 TL.den satmıştır. Tahvilin Satış tutarı: 118,34 TL / adet x 50 adet = TL Satın Alma Tarihine Kadar İşlenmiş Faiz = [(5.000 TL x 6ay x 20)/1200] = 500 TL. olarak hesaplanır. Alış Tarihinden Satış Tarihine Kadar İşlemiş Faizi tutarı =[(5.000 TL x 5 ay x 20)/1200]= 417 TL dir. Satılan Tahvilin Maliyet Bedeli: [( TL )-(500 TL+417 TL )] = TL dir.

Tahvil satışı ÖZEL KES. TAH. SENT. VE BON. 198 DİĞER EŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR 642 FAİZ GELİRLERİ KASA 01/12/20..

Örnek: KLM işletmesinin elinde (200X yılında itfa edilecek) özel kesim tahvili vardır. İşletmenin 3 ayda bir TL. faiz aldığını ve en son faizin de bir önceki yıl olan X tarihinde tahsil edildiğini varsayalım. Bu durumda tahvil dönem sonunda aşağıdaki gibi değerlenecektir. - Günlük Faiz : TL/90 gün = 35 TL/gün - Faiz alınan gün sayısı = X X=76 gün - Dönemsel faiz = 76 gün x 35 TL/gün= TL.

Tahvilin değerlemesi FAİZ GELİRLERİ ÖZEL KESİM TAHVİL SENET BONOLARI 01/12/20..

Örnek: KLM işletmesinin elinde bulundurduğu hazine bonolarının değerleme günündeki değeri TL artmıştır. Faiz tahakkuk kaydı FAİZ GELİRLERİ KAMU KESİM TAHVİL SENET BONOLARI 01/12/20..

DİĞER MENKUL KIYMETLER Diğer Menkul Kıymetler: Finansman bonosu, banka bonoları, banka garantili bonolar, varlığa dayalı menkul kıymetler ve gelir ortaklığı senetleri gibi menkul kıymetler, eğer varsa borsa rayici ile eğer borsa rayici yoksa bu menkul kıymetlerin ilgili döneme ait kıst getirilerinin hesaplanarak alış bedeline eklenmesi gerekir.