Liderlik

Dersin Amaçları Liderliği tanımlamak Lider ve yönetici kavramlarının ayrımını yapmak Güç kaynakları belirlemek Liderlik yaklaşımları (liderlik türleri) açıklamak Liderlik teorilerini açıklamak

Liderlik Tanımları Etimolojik olarak ‘to lead’; yol göstermek, öncülük etmek kelimesinden türetilmiştir. Liderlik; belirli şartlar altında, belirli kişisel veya grup amaçlarını gerçekleştirmek üzere, bir kimsenin başkalarının faaliyetlerini etkilemesi ve yönlendirmesidir.

Liderliğin Öğeleri Amaç Lider İzleyenler Ortam Hedef ve Gereksinimler Grubu yönlendiren organizasyon üyesi İzleyenler Liderin kararlarını kabullenen grubun diğer üyeleri Ortam Üye yeterliliği Hedefe Ulaşma Derecesi Motivasyon

Lider & Yönetici Lider Yönetici İnsanları etkileyebilme ve harekete geçirebilme işidir. Meslek uygulamasıdır. Formel örgüt yapısı şart değildir. Formel örgüt yapısı şarttır. Sanatsal yönü ağır basar. Bilimsel yönü ağır basar. Görev tanımı olmak zorunda değildir. Görev tanımı vardır. Amaç ve hedefleri yönlendirme söz konusudur. Amaç ve hedeflerin gerçekleştirilmesine odaklanır. Karizmatik güç daha ağır basar. Yasal güç daha ağır basar. Bulunduğu organizasyonun içinden çıkar. Mevcut organizasyona göreve getirme yöntemiyle dahil olur.

Liderlerin Güç Kaynakları Yasal Güç Liderin bulunduğu organizasyon içindeki pozisyonundan kaynaklı formel yetkidir. Zorlayıcı Güç Maddi ve manevi zorlama; para cezası, kınama, uyarı gibi. Karizmatik Güç Liderin sahip olduğu kişisel özellikleri çerçevesinde şekillenen çekicilik ve benzeşme isteği. Uzmanlık Gücü Liderin bir konuda sahip olduğu bilgi ve beceriden kaynaklı güçtür. Ödüllendirme Gücü Formel veya informal olmak üzere; prim, terfi veya sözlü takdir gibi.

Liderlik Tarzları Geleneksel Liderlik Tarzları Otokratik L. Katılımcı L. Liberal L. Çağdaş Liderlik Tarzları Dönüştürücü L. Etkileşimci L. Karizmatik L.

Geleneksel Liderlik Tarzları Otokratik Liderlik Lider astlarını emirler vererek yönlendirir ve pozisyon gücünü daha çok kullanır. Lider organizasyona diğer üyelerinin duygu ve düşüncelerine önem vermez. Lideri karar alma noktasında daha bağımsız kılar ve hızlı karar almayı kolaylaştırır. Yaratıcılığın gelişmesine engel olur. Kriz anlarında hızlı karar vermek adına etkin bir liderlik tarzıdır.

Geleneksel Liderlik Tarzları Demokratik-Katılımcı Liderlik Lider birçok konuda izleyenlerin duygu ve düşüncelerine önem verir. Lider plan ve programlarda astlarıyla iş bölümü yapabilmektedir. Lideri uzmanlık gücünü kullanma eğilimlidir. Çalışanlarını motive eden bir liderlik tarzıdır. Nihai kararlarda liderin inisiyatifi kaçınılmazdır.

Geleneksel Liderlik Tarzları Tam Serbestlik Tanıyan-Liberal Liderlik Lider astlarına tam bir serbestlik sağlayarak herhangi bir yönlendirme gerçekleştirmez. Liderin organizasyon içindeki fonksiyonu çalışanlarına gerekli kaynakları sağlamaktır. Bireysel veya belli grup amaçları ön plana çıktığından organizasyonun bütüncül şekilde misyon ve vizyonlarını gerçekleştirmeleri zorlaşır. Yetki devri en üst seviyededir ve otorite boşluğu(nihai karar alıcı boşluğu) söz konusudur.

Çağdaş Liderlik Tarzları Dönüştürücü-Transformasyonel Liderlik Lider, içinde bulunduğu çevre şartlarını yeniden şekillendirir. Lider, vizyon sahibidir, karizmatik güce sahip olmaları şart değildir. Lider, dönüşüme açık, daha radikal kararlar alabilir, inisiyatif sahibidir. Lider, değişim konusunda çalışanlarını/izleyenleri ikna eder; önemli işler başarıldığı duygusu uyandırır. Lider, çalışanların kişisel gelişim, başarma isteği gibi kendini gerçekleştirme ihtiyaçlarının farkına varmalarını sağlar.

Çağdaş Liderlik Tarzları Etkileşimci-Transaksiyonel Liderlik Lider, değişim dönüşümden çok mevcut işin başarılmasına odaklanır. Lider işin başarılmasında çalışanlarına destek olur ve ödüllendirme gücü aktif olarak kullanır. Lider, geçmiş ile bugün arasında bağlantılar kurarak karar verir. Yaratıcılık ve yenilikçilik öncelikli değildir. Lider sistemsel sorunlara hemen müdahale eder gerektiğinde çalışanlarına zorlayıcı güç uygulayabilir. Lider çalışanlarını işlerini yapma noktasında doğrudan yönlendirmez ve bu yüzden bazı durumlarda sorunların çözümünde pasif kalabilmektedir.

Çağdaş Liderlik Tarzları Karizmatik Liderlik Lider yüksek özgüvene sahiptir ve liderin olağanüstü yetenekleri olduğu düşünülür. Liderin inançlarının doğruluğuna ikna yeteneği yüksektir. Liderin güçlü hitabet ve imajları vardır. Lider yeteneklerinde süreklilik taşır. Liderlik kişisel özelliklerinden kaynaklanır ve lider insanların olmayı istedikleri kişilerdirler. Bu yüzden alacakları herhangi bir karar kolaylıkla kabul edilir. Çünkü; çalışanlar liderin yerinde olsa aynı kararı verecektir.

Durumsal Liderlik Teorileri Özellikler Teorisi Davranışsal Teoriler Durumsal Liderlik Teorileri

Özellikler Teorisi Liderin organizasyon içinde kabulü, organizasyonu yönlendirmesi bir takım özelliklere bağlıdır. Buna göre; Fiziksel Özellikler: Yaş, boy, cinsiyet, yakışıklılık/güzellik vb. Düşünsel Özellikler: Zeka, dikkat, kararlılık, inisiyatif, sorumluluk, bilgi birikimi vb. Duygusal Özellikler: Algılama, kendini kontrol etme, yüksek başarma duygusu, güven duygusu Sosyal Özellikler: İletişim becerileri, kendini kabul ettirebilme, dışa dönüklük vb.

Özellikler Teorisine Eleştirel Bakış Özellikler listesi sonsuzdur, bu açıdan liderliği kapsamı çizilemez. Bu tip özelliklere sahip birçok kişi vardır ancak herkes liderlik rolünü üstlenmezler. Özellikler sadece liderin vasıfları üzerine odaklanmaktadır, halbuki liderliği etkileyen izleyenlerin/çalışanların beceri ve algılamaları rol oynamaktadır.

Davranışsal Liderlik Teorileri Ohio State Üniversitesi Liderlik Araştırmaları Michigan Üniversitesi Liderlik Araştırmaları Likertin Sistem 4 Modeli Blake ve Mounton Liderlik Araştırmaları Özellikler teorisinin aksine liderlik; sahada fiilen uygulandığı takdirde söz konusu olabilmektedir. Bu yüzden liderlik davranışlarını ortaya koymak önemlidir. Liderlik davranışlarının izleyiciler üzerindeki etkisinin incelenmesine olanak verir.

Ohio State Üniversitesi Liderlik Araştırması Liderlik davranışları gösteren tanımların faktör analize tabi tutulması sonucu oluşturulmuştur. Lider 1 hem izleyenleri dikkate alma hem de işin başarılması noktasında hedeflerin belirlenmesi, grubu organize etme, iş sürelerin belirlenmesi gibi emirler vermektedir.

Michigan Üniversitesi Liderlik Araştırması Liderlik davranışları dört temel faktöre dayandırılmıştır; Destek: İzleyicilerin duygularına önem verme Karşılıklı İlişkileri Kolaylaştırma: Benzer şekilde izleyiciler arasında iletişimin sağlıklı olmasına önem verme - ödüllendirme gücü ön plana çıkar Amacın Vurgulanması: İşi Kolaylaştırma: Araç-gereç, teknik bilgi gibi kaynakların sağlanması - formel ve zorlayıcı gücü ön plana çıkar

Blake ve Mouton Liderlik Araştırmaları Lider 1,1 : Etkili Olmayan Lider Lider 1,9: Klüp Lideri Lider 9,1: Görev Lideri Lider 9,9: Ekip Lideri Lider 5,5: Örgüt Lideri

Likert Sistem 4 Modeli

Durumsal Liderlik Teorileri Fred Fiedler Etkin Liderlik Modeli Yol-Amaç Teorisi Vroom ve Yetton Liderlik Teorisi Hersey-Blanchard Durumsal Liderlik Teorisi Durumsal liderlik teorileri, tek bir en iyi liderlik tipi olmadığını, durum ve şartlara göre öne çıkan liderlik tiplerinin farklılaşabileceğini ifade etmektedir.

Fred Fiedler Etkin Liderlik Modeli Lider ile İzleyiciler Arasındaki İlişki: İyi veya Kötü Başarılacak İşin Niteliği: Rutin veya Karmaşık-Planlı veya Plansız Liderin Mevkiye Dayanan Otoritesi: Ödüllendirme, Cezalandırma, İşe son verme, Terfi Ettirme vs.

Fred Fiedler Etkin Liderlik Modeli Uygun Liderlik Tarzı İlişkiler İşin Niteliği Formal Otorite En Olumlu İYİ ZAYIF Planlanmış Planlanmamış Fazla Az İşe Yönelik Kişiye Yönelik En Olumsuz

Yol-Amaç Teorisi Yol-amaç teorisine göre liderin görevi, belirli işlerin başarılması için izleyicilerine bilgi, araç-gereç vb. destekleri sağlamaktır. Ana noktası izleyicilerin motive edilmesidir. Belirli davranışların belirli sonuçlara ulaştıracağı inancı: bekleyiş Belirli sonucun izleyici için taşıdığı değer: valens Lider bu noktada ya izleyicilerin bekleyişlerini etkileyerek (yol) ya da valenslerini etkileyerek(amaç) liderlik gösterebilir.

Yol-Amaç Teorisi Yönlendirici Lider: Astlardan ne beklediğini açıklar, nasıl başarılacağı açıklar ve başarı standartlarını belirler. Destekleyici Lider: Astlarına arkadaşça yaklaşır, kendilerini iyi hissetmelerini sağlar. Katılımcı Lider: Karar vermeden önce astlarına danışır, onların istek ve düşüncelerini dikkate alır. Başarıya Yönelik Lider: Amaçlara ulaşmada yüksek performans bekleyen ve gerekli tüm araç-gereç, bilgi ve donanımı çalışanlarına sunan liderlik tipidir.

Vroom ve Yetton Liderlik Modeli Bu model verilecek kararın niteliği, kararın kabul edilebilirliği ve zamanında kararın alınıp uygulanması faktörlerine dayandırılmaktadır. Bu noktada alınacak kararların astlara danışılıp danışılmamasına göre farklı seviyelerde liderlik tipleri oluşmaktadır. Otokratik Lider 1: Eldeki bilgiler ışığında tek başına karar verir. Otokratik Lider 2: Astlarından ek bilgi isteyip yine tek başına karar verir. Danışmacı Lider 1: Bireysel olarak astlarının karar üzerinde düşünce ve tekliflerini alır, nihai kararı kendisi verir. Danışmacı Lider 2: Grup olarak astlarının karar üzerinde düşünce ve önerilerini alır, nihai kararı kendisi verir.

Vroom ve Yetton Liderlik Modeli Grup 1 Tipi Liderlik: Lider, karar üzerinde astlarıyla bireysel olarak tartışır ve ortak karar verir. Grup 2 Tipi Liderlik: Lider karar üzerinde astlarıyla grup olarak müzakere eder, kendi düşüncelerini empoze etmeye çalışmaz, demokratik olarak karar verir. Yetki Devreden Liderlik: Lider karar alma sürecinde yetkiyi astlarına devreder, astları arasında alınan kararın ne olduğunu öğrenmek ister.

Hersey-Blanchard Durumsal Liderlik Teorisi İş ve ilişki davranışı üzerinden bir liderlik tanımlaması yapılmaktadır. İş davranışı; neyin, nerede, nasıl, ne zaman, kimlerle tarafından yapılmasını ifade eder. İlişki davranışı; izleyicilerle olan dinleme, teşvik etme, düşüncelere açıklık getirme, sosyal-duygusal destek gibi davranışları ifade eder. Buna göre;

Hersey-Blanchard Durumsal Liderlik Teorisi Yüksek İlişki Davranışı Katılımcı Liderlik Satan Liderlik Yetki Göçeren Liderlik Anlatan Liderlik Düşük İş Davranışı Yüksek İş Davranışı Düşük İlişki Davranışı

Hersey-Blanchard Durumsal Liderlik Teorisi Bu durumsal liderlik teorisi aynı zamanda izleyicilerin olgunluk düzeylerinin de liderliğe etki yaptığı öngörüsünde bulunmaktadır. Yüksek Başarma İsteği Olgunluk Düzeyi 2 Olgunluk Düzeyi 4 Olgunluk Düzeyi 1 Olgunluk Düzeyi 3 Düşük Bilgi-Beceri Yüksek Bilgi-Beceri Düşük Başarma İsteği

Çalışma Soruları Liderlik nedir? Lider ve yönetici arasındaki farklar nelerdir? Liderlerin kullanabileceği güçler nelerdir? Özellikler teorisini neyi ifade eder, kendisine getirilen eleştiri nedir? Diğer durumsal teorilerden farklı olarak Hersey-Blanchard Liderlik teorisinin ortaya koyduğu yaklaşım nedir, açıklayınız. Yol-Amaç Liderlik teorisi nedir, açıklayınız?