(Sosyolojik Düşünme: Yöntem ve Teknikleri) (Sosyolojik Bakış Açısı ve Sosyolojiyi Kullanmak) (Sosyolojik Düşünme: Yöntem ve Teknikleri) Doç. Dr. Ali ARSLAN

İçindekiler Sosyolojik bakış açısı Sosyoloji uğraşısı Bir örnek Sosyolojik araştırmanın amacı Sosyolojik düşünmenin ayıredici özelikleri ve örnekler Uygulamalı Sosyoloji

Sosyolojik Bakış Açısı Bu dünya nasıl ortaya çıktı? Bizim yaşam koşullarımız, anne babalarımız ile dedelerimizin yaşam koşullarından neden böylesine farklı? Gelecekte değişmenin alacağı yön ne olacak? Sosyoloji, insanın toplum yaşamının, insan grupları ile toplumlarının bilimsel incelenmesidir. Başdöndürücü ve zorlayıcı bir girişimdir. Sokaktaki bireyler arasında geçen karşılaşmadan, küresel toplumsal süreçlere kadar konuya el atar.

Sosyolojinin Uzmanlık Alanları İnsan Bedeni Sosyoloji bilimi, tıpkı insan bedeninde olduğu gibi toplumu parçalayarak kendisine uzmanlık alanları oluşturmuştur.

Toplumsal Kurumlar Eğitim Eko nomi Din Hukuk

Sosyolojik Bakış Açısı Sosyoloji, bizim neden olduğumuz gibi olduğumuz ve neden davranıyor olduğumuz gibi davrandığımız hakkında, çok daha geniş bir bakış açısını benimsememiz gerektiğini ortaya koymaktadır. Bize doğal, kaçınılmaz, iyi ya da doğru diye gördüklerimizin böyle olmayabileceklerini ve yaşamımızın ‘verilerinin’ tarihsel ve toplumsal güçler tarafından büyük ölçüde belirlendiklerini öğretir. Bireysel yaşamlarımızın, toplumsal yaşantılarımızın bağlarını yansıttığı o ince, ancak karmaşık ve esaslı yolları anlamak, sosyolojik bakış açısı için temeldir.

Sosyolojik Bakış Açısı Sosyolojik olarak düşünmeyi öğrenmek, başka deyişle daha geniş görünüme bakmak, imgelemin işlenmesidir. Sosyoloji ile uğraşmak sıradan bir bilgi edinme süreci değildir. Bir sosyolog, kişisel koşulların dolaysızlığından kurtulabilen ve şeyleri daha geniş bir bağlam içerisine yerleştirebilen birisidir.

Sosyolojik Bakış Açısı Sosyoloji incelemesi, C. Wright Mills’in ünlü deyişi olan sosyolojik imgeleme bağımlıdır. Sosyolojik imgelem, kendimizi günlük yaşamlarımızın bildik sıradanlığından, yeni bir bakışla uzaklaştırarak düşünmeyi gerektirir.

İçtiğimiz Kahve/Çay Bir kahve: Yalnız bir içecek değildir. Kahve bizim gündelik toplumsal etkinliklerimizin bir parçası olarak simgesel bir değer taşır. Törensel yön tüketmekten önemli Sabahları kahve içmek İkramda bulunmak Sohbet ortamı oluşturmak

İçtiğimiz Kahve

Beyin üzerindeki uyarıcı etkisi ile keyif verici bir madde İçtiğimiz Kahve Beyin üzerindeki uyarıcı etkisi ile keyif verici bir madde Fazladan uyanıklık için içmek Kahve molası Kahve tiryakileri Marihuana ve uyuşturucudan farklı Sosyologlar: Neden farklı kabuller var diye sorarlar

Küresel Toplumsal ve Ekonomik İlişki Yoksul ülkelerde üretilir, zengin ülkelerde tüketilir. Petrolden sonra uluslar arası ticerette en değerli maldır. Dış ticarette en değerli kazanç kapısıdır. Üretimi, taşınması, dağıtımı iletişim aracı…

Küresel Toplumsal ve Ekonomik İlişki 1800’lerin sonunda tüketim aracı olmaya başladı Kökeni ortadoğu Markalaşmış ve siyasallaşmış Nereden satın alınır? Yaşam biçimi Kahve içme yerleri Kahveyi boykot etme Uzaklardan etkileşim ve sorunlarla ilgili bilinçlenme

Türk Kahvesi mi Sturbucks Kahvesi mi?

Sosyoloji Uğraşısı Bireyi ilgilendiren bir çok sorun, aslında çok daha geniş sorunları yansıtmaktadır. Örneğin; Boşanma İşsizlik Neden sosyolojiyi seçtik? Üniversite okumamızın nedeni Genç Yaşlı Evli Bekar Toplumsal köken Gelir durumu

Sosyoloji Uğraşısı Kendimizi içinde bulduğumuz toplumsal bağlamlar etkilese de, davranışlarımız yalnızca bu bağlamlar tarafından belirlenmemektedir. Bizler kendi bireyliğimize sahibiz ve onu oluştururuz. Toplumun bizi nasıl yönlendirdiği ve bizim kendimizi nasıl gerçekleştirdiğimiz arasındaki bağlantıları incelemek sosyolojinin işidir.

Sosyoloji Uğraşısı Bizim etkinliklerimiz hem toplumsal dünyayı yapılaştırıp biçimlendirir, hem de aynı zamanda bu toplumsal dünya tarafından yapılaştırılır. Toplumsal yapı, yaşamımızdaki toplumsal bağların yalnızca olay ya da eylemlerin rastgele bir araya gelmesiyle, ortaya çıkmasıyla değil, bunların bunların belirli yollardan yapılaşmış ya da kalıplaşmış oldukları olgusuna gönderme yapar.

Sosyoloji Uğraşısı Bizim davranış biçimlerimizde ve birbirimizle girdiğimiz ilişkilerde düzenlilik vardır. İnsan toplumları fiziksel yapıdan farklı, her zaman yapılaşma süreci içindedir. Toplumlar, her an onu oluşturan yapı taşları, sizin ve benim gibi insanlar tarafından yeniden kurulurlar.

Türk Kahvesi mi Starbucks kahvesi mi? Hangisini kazandırıyorsun? Türk Kahvesi mi Starbucks kahvesi mi?

Sosyolojik Araştırmanın Amacı Sosyolojik araştırma yapmanın amacı, insanın sosyal davranışı hakkında derin bir anlayış elde etmektir. İnsan davranışının araştırılabilecek sayısız yönü vardır. Sosyologlar, bunların bazılarını ve farklı bir biçimde araştırırlar. Sosyolojik bakış açısı; sosyolojik teori, neyin araştırılacağı ve nasıl araştırılacağına kılavuzluk eder.

İntihar NİÇİN?

Duygusal ve Kişisel Bunalım mı? Mutsuz oldukları için Bunalıma girdikleri için İşinde iflas ettiği için Kız arkadaşı terk ettiği için Duygusal nedenler

DURKHEİM Sosyal gruplardaki intihar Erkek Kadın Protestan Katolik Dindar Dindar olmayan Sivil Asker Eğitim görmüş Eğitim görmemiş DURKHEİM Sosyal gruplardaki intihar Ekonomik çöküntü dönemleri Ekonomik refah dönemleri Orta sınıftaki insanlar Diğerkam intiharlar Bencil intiharlar Gruplara bağlılık nisbetine göre : Çok fazla veya az miktarda toplumsal uyum intihara götürür

Bir Benzetme BİREYSEL BAKIŞ AÇISI: Patetes SOSYOLOJİK BAKIŞ AÇISI: Patetes Çuvalı Bireysel sebeblerin intihara sürüklediği söylenir. Sosyologlar bize hangi şartların intihar etme ihtimalini yükselteceğini veya düşüreceğini söyler Kim ve hangi bireyin olduğunu açıklamak için psikologlardan yardım bekler. Katoliklerin protestanlardan daha fazla intihar edeceğini söyleyebilirler. Patates: Bireysel Patates çuvalı: Grup

Kendini mutlu görme araştırması Sosyolojik Teori Sosyolojik teori: Sosyal olayların nedenleri ile ilgili bir hipotezdir. Bu hipotez, aramanız gereken veri çeşitlerine bizi götürecek biçimde hizmet eder. Diğerkamlık intiharı Bencillik intiharı Anomik intihar Kendini mutlu görme araştırması

Öğretmenler grevi boyunca korku Hastalık ve Fakirlik yardımı alanlar Sosyolojik Teori Öğretmenler grevi boyunca korku Sosyal yapı, ruh hali, davranış Hastalık ve Fakirlik yardımı alanlar Fizyolojik durum, hastalık, görevlerini yerine getirememe Sebep Sonuç ilişkisinin Sosyolojik Teorisi Görevlerini yerine getirerememe, hastalık

Başarısızlık Toplumsal Başarısızlıklar Kişisel Başarısızlıklar Ayrımcılık Tembellik İşsizlik Aptallık Zayıf eğitim sistemleri Ahlaksızlık

Toplumsal Gelişmeler Toplumsal Değişim: Sosyolog aynı zamanda gruplarda ve sadece bir bütün olarak topluma ne olduğunu açıklamaya çalışır.

Sosyal Değişim Hareketleri: Ekmek Askıda

Ekmek Askıda

Bilimin Gelişmesi

Sosyolojik Düşünmenin Ayırtedici Özellikleri İnsan davranışını incelemek sadece, sosyolojiye özgü bir şey değil. Öyleyse sosyolojiyi ayırt edici yapan onun neyi incelediği değil, nasıl incelediğidir.

Sosyolojik Düşünmenin Ayırtedici Özellikleri Çoğumuz sosyal sorulara yaygın cevaplara aşinayızdır, ve çok defa sosyolojik olmayan açıklama biçimlerine dayanırız. Örneğin: Biyolojik tartışmalar - cinsiyet Psikolojik tartışmalar - intihar Ahlaki tartışmalar - yoksulluk Bu görüşler şundan kaynaklanır: Bireysel faraziyeler daha geniş güçlerin önemini tanımıyor. Davranışı tanımayan doğal faraziyeler de, davranışın temel olarak biyolojik (içgüdüsel) değil, sosyal (öğrenilmiş) bir şey olduğunu tanımıyor.

Sosyolojik Açıklamaya Örnekler Evlilik Doğal açıklama: Bir erkek ve kadının birlikte yaşamak, birbirlerini sevmeleri, evlenmek ve çocuk yetiştirmek istemeleri doğaldır. Sosyolojik açıklama: Tek eşlilik (Bir erkek ve bir kadının evliliği) evliliğin bir yoludur. Evlilik biçimleri ekonomik ve sosyal faktörlere göre şekillenmektedir. Evlilik bir insani kurumdur.

Kadının aile içindeki rolü: Sosyolojik Açıklamaya Örnekler Kadının aile içindeki rolü: Doğal açıklama: Kadınlar çocuk yetiştirirler, çünkü annelik güdüsünü besler ve çocukların da bir anneye ihtiyaçları vardır. Sosyolojik açıklama: Aile içi idealler ve fikirler ve kadınlık kadını evde içinde kalmaya zorlar.

Sosyolojik Açıklamaya Örnekler Yoksulluk: Bireysel açıklama: İnsanlar tembel, aptal oldukları; parayı yönetemedikleri veya beceriksiz oldukları için fakirdirler. Sosyolojik açıklama: İnsanın çevre şartları onu yoksul olmaya iter.

Sosyolojik Açıklamaya Örnekler İntihar: Bireysel açıklama: İntihar, mutsuz veya zihinsel hasta olan birinin gerçekleştirdiği bir eylemdir. Daha çok bireysel olarak gerçekleştirilmiş davranıştır. Sosyolojik açıklama: İntihar, sosyal olarak şekillenir. İntihar, bireysel faktörlerle değil, özellikle din, aile, evlilik biçimleri vb. gibi sosyal faktörler tarafından şekillenir. (artar, eksilir)

Sosyolojik Açıklamaya Örnekler Sosyolojik düşünmeye başladığımız zaman doğru yerden başlamak ve doğru sorular sormak çok önemli. Bunu başarabilmek için Wright Mills’in “Sosyolojik İmgelem” dediği şeyi uygulamamız gerekir.

Sosyolojik Açıklamaya Örnekler Bir kişi işsizse, Mills bunun bir kişisel problem olduğunu söylüyor. Bu o kişi için, kişisel bir problemdir. Uygun işler olduğu müddetçe, biz bunu bir açıklama olarak karaktere veya eğitime bağlarız. Fakat, bir milletin iş gücünün önemli bir kısmı işsiz ise, bu durum da bireysel açıklamalarla yetinilemez. O zaman bir açıklama için aksine gruplara, onların örgütlerine, toplumun organize olma biçimine, Bu durum o zaman bir kamu (toplumsal) problemi olur.

Mills’in verdiği bir başka örnek de evliliktir Mills’in verdiği bir başka örnek de evliliktir. Eğer bir evlilikte ayrılma olur ise, bu kişisel bir problemdir. Batı toplumunda olduğu gibi, boşanma yaygın bir orana ulaşırsa, o zaman bu çiftler için kişisel problem olsa da, bu takdirde biz açıklamayı kişilerin dışında bulmaya çalışırız. Aynı durum başka sosyolojik konular için de söz konusudur. Örneğin çocukların istismarı, aile içi şiddet, yoksulluk. ‘Source: Approaching Sociology, Coulson and Riddell, RKP, 1970. http://www.s-cool.co.uk/a-level/sociology/introduction/revise-it/introduction-to-sociological-thinking

MOTORUN NASIL ÇALIŞTIĞINI ANLAMAK Uygulamalı Sosyoloji ve Sosyolojiyi Kullanma MOTORUN NASIL ÇALIŞTIĞINI ANLAMAK

Uygulamalı Sosyoloji ve Sosyolojiyi Kullanma Kuram (Teori) şeylerin nasıl çalıştığının açıklanmasıdır. Eğer bir araba motorunun nasıl çalıştığı bilinirse, onu onarmak kolaylaşır. Onun nasıl çalıştığını ne kadar iyi bilirsek; onu, o kadar daha kolay ve çabuk şekilde onarabiliriz.

Uygulamalı Sosyoloji ve Sosyolojiyi Kullanma Uygulamalı bilimlerde amaç, gerçek problemleri çözmektir. Gerçek problemlerin çözülebilmesi için sosyolog hem kuramı hem de uygulamayı bilmelidirler. Kuramı ve dolayısıyla arabanın nasıl çalıştığını bilmek 2. Arabayı onarıp, çalışır hale getirmek Kuramın ortaya koyduğu problemlere çözüm getirmek

Uygulamalı Sosyoloji “Sosyal hayattaki ilişkilerin ve etkileşimin anlaşılması ve insan sosyal hayatının geliştirilmesi amacıyla sosyolojik perspektifin ve/veya onun araçlarının (genellikle müşteri bazlı) kullanılmasıdır. (Alıntı: From Steele, S. & Iutcovich, J. Directions in Applied Sociology, SAS, 1997, p. 154).

Uygulamalı Sosyoloji Uygulamalı sosyologlar genellikle şu 3’ünü bir arada yaparlar. Anlama: Sosyal olgu ile ilgili ortak bilgimizi geliştirme Müdahale: Problemleri çözme Sosyal hayatı güçlendirme: Soysal etkileşimi geliştirme Anlama Sosyal hayatı güçlendirme Müdahale

Uygulamalı Sosyoloji Buna bazıları, Klinik sosyolojisi veya Sosyoloji uygulaması da demektedirler. Temel ve uygulamalı sosyoloji örneği Bir organizasyon değişirse ne olur? Organizasyon nasıl çalışıyor? Ne kadar büyük olmalı? Nasıl olmalı, nasıl yapılanmalı? Hangi liderler en iyidir?

Uygulamalı Sosyoloji İyi pratik iyi teori gerektirir. İyi yöneticinin, iyi teori bilmesi gerekir. Temel sosyoloji teori test etme ve geliştirmeye odaklanır. Uygulamalı sosyoloji ise, müşteri odaklı bir problemi çözmek için kullanır. Temel sosyolojide teori bir sondur. Uygulamalı sosyolojide ise, teori sona götüren bir araçtır. Uygulamalı sosyoloji teorik değildir, aksine, teori, temel sosyolojide oynadığından farklı bir rol oynar.

Kaynaklar Anthony Giddens, Sosyoloji, İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2008 Stephen Cole, Sosyolojik Düşünme Yöntemi: Sosyoloji Bilimine Giriş, Ankara, Vadi Yayınları Zygmunt Bauman, Sosyolojik Düşünmek, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998. http://people.uncw.edu/pricej/teaching/appliedsoc/proposals.htm