1 Şubat 2014 Numune Alma ve Numunelerin Analize Hazırlanması Konulu Hizmetiçi eğitim SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENVANTER VE İZLEME DAİRESİ BAŞKANLIĞI Bahar Ayşe AYDIN Suların Kimyasal Analizi ve İzlenmesi için Teknik Spesifikasyon Direktifi

Sunum İçeriği /90/EC (Genel) Analiz Metotları Analiz Metotları için Minumum Performans Kriteri Ortalama Değerlerin Hesaplanması Kalite Güvencesi ve Kontrolü

2009/90/EC 3 Bu direktif; SÇD’ye uygun olarak Suların Kimyasal Analizi ve İzlenmesi için Teknik Spesifikasyonları ortaya koyar. Suların kalitesinin izlenmesi sırasında, uygulanacak analiz metotları için minimum performans kriterleri ile analitik sonuçların kalitesini açıklamak için uygulanacak kuralları belirler.

2009/90/EC İzleme kalitesinin belirli seviyede olmasını sağlamak amacıyla ortak çerçeveyi oluşturmak için; – Analiz metotları için minimum performans kriteri oluşturulmalıdır, – Analiz metotları ve kalite yönetim sistemi EN ISO/IEC standartı ile uyumlu olmalıdır. – Laboratuvarların yeterlilik test programlarına katıldığına emin olunmalıdır. 4

2009/90/EC Ayrıca bu direktif; Kuantifikasyon limiti, dedeksiyon limiti ve belirsizlik için tanımları içerir. Ortalama değer hesaplanırken ve su kütlesinin kimyasal durumunu belirlerken ortak yöntem sunar. 5

2009/90/EC Dedeksiyon limiti: numunenin belirleyici etkeni içermeyen blank numuneden farklı olduğunu belirli güvenlik seviyesinde doğrulayan konsantrasyon değeri Kuantifikasyon limiti: belirleyici etkenin, belirli ve güvenilir seviyedeki doğruluk ve hassasiyeti ile kabul edilebilir konsantrasyondaki deteksiyon limitinin katı Ölçüm belirsizliği: ölçülen miktara ait değerlerin dağılımı 6

Analiz Metotları Kimyasal izleme programları için kullanılan tüm analiz metotlarının; Geçerliliğinin denetlenmesi, EN ISO/IEC standardı ya da diğer uluslararası düzeyde kabul edilmiş eşdeğer standartlar ile uyumlu şekilde dokümante edilmiş olması gerekmektedir. 7

2009/90/EC Tüm uygulanan analiz metotları için; Minimum performans kriterinin, k=2 ölçüm belirsizliğine dayalı ya da ilgili çevre kalite standardından daha aşağıda tahmin edildiğine, Kuantifikasyon limitinin, ilgili çevre kalite standardının %30’una eşit ya da altında olduğundan emin olunmalıdır. 8 Analiz Metotları için Minimum Performans Kriteri (Madde 4)

Analiz Metotları için Minimum Performans Kriteri (Madde 4) Verilen parametre için ilgili çevre kalite standardının ya da minimum performans kriterini sağlayan analiz metodunun olmaması durumunda izleme gereksiz, aşırı maliyet gerektirmeyen mevcut en iyi teknikler kullanılarak yapılmalıdır /90/EC

Ortalama Değerlerin Hesaplanması 10 Ölçülen büyüklüğün değeri < LoQ Ortalama Değer Hesaplanacaksa ölçüm sonuçları = 1/2 LoQ

Ortalama Değerlerin Hesaplanması Değer ‘limit of quantificationdan daha küçük’tür. < LoQ Hesaplanan ortalama değer < LoQ 11

Ortalama Değerlerin Hesaplanması (1) : 2009/90/EC Direktifi?? – Ortalama değer< LoQ : LoQ < 1/3ÇKS = İyi Kimyasal Durum LoQ > 1/3ÇKS = kimyasal durum bilinmiyor? – Ortalama Değer > LoQ => Ortalama değer ÇKS ile karşılaştırılmalıdır. 12

Ortalama Değerlerin Hesaplanması (2) : Ortalama Değer: Miktarı belirtilmemiş ölçüm = LoQ/2 (tek parametre) ya da 0 (grup) Ortalama değer ÇKS ile karşılaştırılmalıdır. 13

Ortalama Değerlerin Hesaplanması (3) : Min – Max : double substitution – Min(ortalama) > ÇKS Kötü Kimyasal Durum – Max(ortalama) ≤ ÇKS => İyi Kimyasal Durum – Min ≤ ÇKS Kimyasal Durum Bilinmiyor 14

Ortalama Değerlerin Hesaplanması Max Min ÇKS_Yıllık ortalama Max (ölçülen < LoQ = LoQ) Min (ölçülen < LoQ = 0) Max Min Kötü Kimyasal Durum İyi Kimyasal Durum

Kalite Güvencesi ve Kontrolü  Laboratuvarların/laboratuvarların anlaşmalı olduğu kurumların/ ortakların EN ISO/IEC ile ya da uluslararası düzeyde kabul görmüş diğer eşdeğer standartlar ile uyumlu kalite yönetim sistemi uygulamalarını uyguladığından emin olmalıdır. 16

Kalite Güvencesi ve Kontrolü Fiziko-kimyasal ya da kimyasal ölçülenlerin analizlerinin uyumluluğundan; Laboratuvarların analiz metotlarını içeren yeterlilik test programlarına katılımı, Çevre kalite standartlarına göre uygun konsantrasyon seviyesini içeren numuneleri temsil edecek referans materyallerin analizi ile emin olunabilinir. 17

Kalite Güvencesi ve Kontrolü Yeterlilik test programları; Akredite kuruluşlar, ISO/IEC kılavuz 43-1, ya da Uluslararası düzeyde kabul görmüş diğer eşdeğer standartlarla uyumlu uluslararası/ulusal tanınmış kuruluşlar tarafından organize edilmelidir. 18

Kalite Güvencesi ve Kontrolü Bu programlara katılım sonuçları, ISO/IEC kılavuz 43-1 ya da ISO standardı ya da uluslararası düzeyde kabul görmüş diğer eşdeğer standartlarda yer alan sayı sistemine dayanarak değerlendirilmelidir. 19

ARZ EDERİM… 20