YAZI TÜRLERİ

Olmuş veya olması muhtemel olayların anlatıldığı uzun yazılardır .

Yazı belli bir olay etrafında gelişir ve olaylar ayrıntılarıyla anlatılır.

Çoğu zaman şahıs kadrosu geniştir. Kişiler ayrıntılı olarak tanıtılır Çoğu zaman şahıs kadrosu geniştir. Kişiler ayrıntılı olarak tanıtılır. Çevrenin tanıtımına özen gösterilir.

Türk edebiyatında Tanzimat’tan sonra görülür.

İlk örneği Şemseddin Sami’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı romanıdır

Cevap: Roman

Roman Olmuş veya olması muhtemel olayların anlatıldığı uzun yazılardır . Roman belli bir olay etrafında gelişir ve olaylar ayrıntılarıyla anlatılır. Çoğu zaman şahıs kadrosu geniştir. Kişiler ayrıntılı olarak tanıtılır. Çevrenin tanıtımına özen gösterilir. Türk edebiyatında Tanzimat’tan sonra görülür. İlk örneği Şemseddin Sami’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat adlı romanıdır

Anlatımı bakımından romana benzeyen, ancak romandan daha kısa yazı türüdür .

Olaylar genellikle yüzeyseldir

Kişiler çoğu zaman hayatlarının belli bir ânı içinde anlatılır Kişiler çoğu zaman hayatlarının belli bir ânı içinde anlatılır. Genellikle kişilerin tek yönü üzerinde ( çalışkanlık, titizlik, korkaklık vs. ) durulur.

İki çeşidi vardır. Bunlar: 1. Klasik 2.modern

Türk edebiyatında Tanzimat’la görülmeye başlanmıştır.

Cevap: Hikaye

HİKAYE Anlatımı bakımından romana benzeyen, ancak romandan daha kısa yazı türüdür . Olaylar genellikle yüzeyseldir. Kişiler çoğu zaman hayatlarının belli bir ânı içinde anlatılır. Genellikle kişilerin tek yönü üzerinde ( çalışkanlık, titizlik, korkaklık vs. ) durulur. İki çeşidi vardır.Klasik hikaye ve modern hikaye Türk edebiyatında Tanzimat’la  görülmeye başlanmıştır.

Halk dilinde anlatılarak oluşan sözlü edebiyat ürünüdür

Genellikle tekerleme iler başlar.

Olaylar tamamen hayal ürünüdür.

Yer ve zaman belli değildir

Kahramanlar insan üstü özellikler gösterir.

İyiler hep iyi, kötüler hep kötüdür İyiler hep iyi, kötüler hep kötüdür. İyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır.

Eğiticilik esastır. Çoğu kez evrensel konular işlenir.

Dünya edebiyatında Kelile ve Dimne, Binbir Gece Masalları ünlüdür.

Cevap: Masal

MASAL Halk dilinde anlatılarak oluşan sözlü edebiyat ürünüdür Genellikle tekerleme iler başlar. Olaylar tamamen hayal ürünüdür Yer ve zaman belli değildir Kahramanlar insan üstü özellikler gösterir. İyiler hep iyi, kötüler hep kötüdür. İyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır. Eğiticilik esastır. Çoğu kez evrensel konular işlenir. Dünya edebiyatında Kelile ve Dimne, Binbir Gece Masalları ünlüdür.

Yazarın herhangi bir konudaki görüşlerini, kesin kurallara varmadan, kanıtlamaya kalkmadan, okuyucuyu inanmaya zorlamadan anlattığı yazı türüdür.

Yazar, görüşlerini aktarırken samimi bir dil kullanır Yazar, görüşlerini aktarırken samimi bir dil kullanır. Kendi diliyle konuşuyormuş gibi bir hava içindedir

Her konuda yazılabilir Her konuda yazılabilir. Ancak daha çok tercih edilen konu her devrin, her ulusun insanı ilgilendiren, kalıcı, evrensel konulardır. Ele alınan konu çoğu zaman derinleştirilerek anlatılır.

Bu tür insanları düşünmeye , yorum yapmaya iter.

Edebiyatımızda Cumhuriyet’ten sonra görülmeye başlamıştır.

Cevap: Deneme

DENEME Yazarın herhangi bir konudaki görüşlerini, kesin kurallara varmadan, kanıtlamaya kalkmadan, okuyucuyu inanmaya zorlamadan anlattığı yazı türüdür. Yazar,görüşlerini aktarırken samimi bir dil kullanır. Kendi diliyle konuşuyormuş gibi bir hava içindedir. Her konuda yazılabilir. Ancak daha çok tercih edilen konu her devrin, her ulusun insanı ilgilendiren, kalıcı, evrensel konulardır. Ele alınan konu çoğu zaman derinleştirilerek anlatılır. Bu tür insanları düşünmeye , yorum yapmaya iter. Edebiyatımızda Cumhuriyet’ten sonra görülmeye başlamıştır.

Yazarın gündelik olayları özel bir görüşle, güzel bir üslupla, hiç kanıtlama gereği duymadan yazdığı kısa günübirlik yazılardır.

Bu tür yazıları nükteli hikâyecikler biçimindeki Nasrettin Hoca fıkralarıyla karıştırmayalım.

Bir gazete yazı türüdür Bir gazete yazı türüdür. Gazetenin belli bir köşesinde genel bir başlıkla yazılan fıkralarda mesele kısaca incelenir ve mutlaka bir sonuca varılır.

Anlaşılır bir dil kullanılır .

Cümleler kısadır.

CEVAP: FIKRA

FIKRA Yazarın gündelik olayları özel bir görüşle, güzel bir üslupla, hiç kanıtlama gereği duymadan yazdığı kısa günübirlik yazılardır. Bu tür yazıları nükteli hikâyecikler biçimindeki Nasrettin Hoca fıkralarıyla karıştırmayalım. Bir gazete yazı türüdür. Gazetenin belli bir köşesinde genel bir başlıkla yazılan fıkralarda mesele kısaca incelenir ve mutlaka bir sonuca varılır. Anlaşılır bir dil kullanılır. Cümleler kısadır.

Yazarın herhangi bir konudaki görüşlerini, belli kanıtlar, belgeler, inandırıcı veriler kullanarak kanıtlamaya çalıştığı ve böylece okuyucuyu bilgilendirmeyi amaçladığı yazı türüdür.

Gazete ile birlikte ortaya çıkmış bir gazete yazı türüdür.

Amaç bilgi aktarmak ya da görüşlerine okuyucuyu inandırmak olduğundan açık, anlaşılır, ciddi bir dil kullanılır. Seçilen konuya göre uzun da olabilir kısa da

Her konuda yazılabilir Her konuda yazılabilir. Bu konu günlük olabileceği gibi, felsefi, bilimsel, sanatsal da olabilir.

Edebiyatımızda Tanzimat döneminden beri görülmektedir.

CEVAP: MAKALE

MAKALE Yazarın herhangi bir konudaki görüşlerini, belli kanıtlar, belgeler, inandırıcı veriler kullanarak kanıtlamaya çalıştığı ve böylece okuyucuyu bilgilendirmeyi amaçladığı yazı türüdür. Gazete ile birlikte ortaya çıkmış bir gazete yazı türüdür. Amaç bilgi aktarmak ya da görüşlerine okuyucuyu inandırmak olduğundan açık, anlaşılır, ciddi bir dil kullanılır. Seçilen konuya göre uzun da olabilir kısa da. Her konuda yazılabilir. Bu konu günlük olabileceği gibi, felsefi, bilimsel, sanatsal da olabilir. Edebiyatımızda Tanzimat döneminden beri görülmektedir.

Bir sanatçının, bir sanat eserinin iyi ve kötü yanlarını ortaya koyarak onun gerçek değerini belirleyen yazılardır.

Yazarı eser hakkında okuyucuyu bilgilendirir; hem eserin yazarına hem okura yol gösterir.

CEVAP: ELEŞTİRİ ( TENKİT)

ELEŞTİRİ ( TENKİT) Bir sanatçının, bir sanat eserinin iyi ve kötü yanlarını ortaya koyarak onun gerçek değerini belirleyen yazılardır. Yazarı eser hakkında okuyucuyu bilgilendirir; hem eserin yazarına hem okura yol gösterir.

Gezilip görülen yerler hakkında yazılan yazılardır

Kişi gezi esnasında birçok yer görür, birçok insanla tanışır; bunları hafızada tutmak güç olacağından gezi esnasında not alınır ve yazıda bunlar hikâye edilir.

Yazar daima gezdiği yerleri anlatmalı, uydurma, yanlış bilgiler vermemelidir. Gördüklerini okuyucunun daha iyi algılaması için, karşılaştırma yapar. Okur sanki o yerleri yazarla birlikte gezer gibi olur.

Eski edebiyatımızda bu türe seyahatname denir Eski edebiyatımızda bu türe seyahatname denir. Bu alanda Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi ünlüdür. Ancak asıl gezi yazıları Avrupa’ya açılma döneminde görülmeye başlanmış, gidilen Avrupa şehirleri ile ilgili yazılar yazılmıştır.

CEVAP: GEZİ YAZISI ( SEYAHAT)

GEZİ YAZISI ( SEYAHAT) Gezilip görülen yerler hakkında yazılan yazılardır. Kişi gezi esnasında birçok yer görür, birçok insanla tanışır; bunları hafızada tutmak güç olacağından gezi esnasında not alınır ve yazıda bunlar hikâye edilir. Yazar daima gezdiği yerleri anlatmalı, uydurma, yanlış bilgiler vermemelidir. Gördüklerini okuyucunun daha iyi algılaması için, karşılaştırma yapar. Okur sanki o yerleri yazarla birlikte gezer gibi olur. Eski edebiyatımızda gezi yazısına seyahatname denir. Bu alanda Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi ünlüdür. Ancak asıl gezi yazıları Avrupa’ya açılma döneminde görülmeye başlanmış, gidilen Avrupa şehirleri ile ilgili yazılar yazılmıştır.

Bir yazarın kendisinin yaşadığı ya da tanık olduğu olayları Bir süre sonra keleme aldığı yazı türüdür.

Cevap: ANI ( HATIRA)

ANI ( HATIRA) Bir yazarın kendisinin yaşadığı ya da tanık olduğu olayları Bir süre sonra keleme aldığı yazı türüdür.

Biyografi Tanınmış, ünlü kişilerin hayatlarının , eserlerinin anlatıldığı yazılardır. Tarafsız, objektif yazılardır. Açık ve sade bir dille yazılır.

Otobiyografi Ünlü kişi kendi hayatını kendisi anlatırsa bu tarz yazılara otobiyografi denir.

Mektup İnsanların anlaşmak ve haberleşmek amacıyla karşılıklı yazdıkları yazılardır. Özel ve iş mektupları olarak iki çeşidi vardır.

SOHBET Bir konunun fazla derinleştirilmeden, biriyle konuşuyormuş gibi anlatıldığı fikir yazılarıdır . Herkesi ilgilendirecek konular seçilir. Cümleler çoğu zaman konuşmadaki gibi devriktir. Yazar sorulu cevaplı cümlelerle konuşuyormuş hissi verir . Üslup olarak fıkraya benzerse da gazete yazı türü olması, az sözle çok şey anlatmayı amaçlamaması, dışa dönük olması onu fıkradan ayırır .

Günlük Ne gün yazıldığını belirtmek için tarih atılan, çoğu zaman her günün sonunda o gün olup bitenin, sıcağı sıcağına anlatıldığı, olaylarla ilgili yorumlar, değerlendirmeler yapıldığı yazılardır. Her gün yazıldığı için kısa olan bu yazılar, yazarının hayatından izler verdiğinden içten ve sevecendir.

Röportaj Tanınmış bir kişiyi, bir kuruluşu veya bir yeri insanlara tanıtmak amacıyla yazılan yazılardır. Objektif yazılardır. Sorulan sorulara verilen cevaplarla oluşturulur.

Söylev ( Nutuk) Toplumsal fikirlerin, milli davaların dinleyicilere anlatıldığı, aşılanmak istendiği uzun sözlerdir.

Ebru KARTAL Türkçe Öğretmeni