Petrol Kapanları Sedimanter bir ortamda ana kaya özelliğine sahip bir birimden oluşmaya ve birikmeye başlayan hidrokarbon damlacıkları kendilerine daha uygun gözenekli ortamlara (hazne kaya fasiyesine) çeşitli jeolojik kuvvetlerin etkisiyle, birincil ve ikincil göçme tarzında hareket etmeye zorlanırlar. Petrolün bu şekildeki göçü ile kapanlanması mümkün olur. Petrolün kapanlanmasına müsait olan yapılar (petrol kapanları) çeşitli jeolojik kuvvetlerin ve koşulların etkisiyle çeşitli şekilde meydana gelmiştir. Bir petrol kapanında hidrokarbonların kapanlanabilmesi için o kapanın mutlaka geçirimsiz bir katman ile örtülmüş olması gerekmektedir. Bir petrol kapanında hazne kaya yanında örtü kayanın da mutlaka yer alması gerekmektedir. Petrol ana kayası kapan bünyesinde veya kapan haricinde olabilir. O halde petrol kapanları, çeşitli jeolojik kuvvetlerin ve jeolojik çökelme koşullarının meydana getirdiği ve dolayısıyla içinde petrol ve gazın alıkonulduğu yapılardır. Kapanın petrol birikintisi kapsayan kısmına petrol haznesi denir. Birikinti kapanın hepsini veya bir kısmını doldurabilir.

Kapan Türleri 1. Yapısal Kapanlar Antiklinaller Normal ve ters faylar Tuz domları Stratigrafik (Diskordans) kapanlar Senklinal ve gömülü tepelerde oluşan kapanlar 2. Litoloji Kapanları (Stratigrafik kapanlar) Kırıntılı kayaçların mercekleri ve fasiyesleri Kanal dolguları Organik resif ve biyohermler İkincil porozite zonları ve çatlaklar 3. Bileşik Kapanlar İpucu: Konuşmacı notlarınızı buraya ekleyin.

Kapan Türleri 1. Yapısal Kapanlar Antiklinaller Antiklinaller bilinen en eski petrol kapanlarıdır. Simetrik ya da asimetrik olabilirler. Kapan içindeki hidrokarbonlar yoğunluklarına göre dizilim gösterir.

Kapan Türleri 1. Yapısal Kapanlar Normal ve Ters Faylar Yerkabuğunun yapısına etki eden kuvvetlerin türüne ve derecesine bağlı olarak tabakalar kıvrılabilir ya da kırılabilir. Kırıldığı durumlarda faylar ortaya çıkar. Özellikle ters veya normal faylar hazne kaya ile geçirimsiz birimin yanyana gelmesini sağlayarak hidrokarbonun kapanlanmasını sağlayabilir.

Kapan Türleri 1. Yapısal Kapanlar Tuz Domları Tuz domları çok karmaşık ve petrol jeolojisi açısından önemli tektonik yapılardır. Tuz domları derinlerdeki tuzlu katmanların üstteki sedimanları delerek içine girmesiyle oluşur. Tuzların bu davranışları basınç altındaki plastizitelerine bağlıdır. Tuzlar bu özellikleri dolayısıyla örtü kayalarını delerek büyük mesafelerde dom ve mantar biçiminde yapılar oluştururlar. Tuz domlarının üzerlerinde takke kaya adı verilen anhidrit, jips, kireçtaşı ve dolomitten oluşan kayaçlar yer alır. Tuz kütleleri yükselmesi esnasında deldiği kayaları da beraberinde yukarıya sürükler. Bu esnada tuz domunun çeşitli yerlerinde değişik kapan tipleri oluşabilir. Tuz kütlelerinin zaman zaman yukarıya doğru hareketi esnasında diskordanslar oluşabilir.

Kapan Türleri 1. Yapısal Kapanlar Diskordans Kapanlar Bir diskordans yüzeyi hazne kaya ile geçirimsiz birim arasındaki sınırı oluşturup kapan meydana getirebilirler.

Kapan Türleri 1. Yapısal Kapanlar Senklinal ve Gömülü Tepelerde Oluşan Kapanlar Ender olmakla birlikte senklinallerde ve gömülü tepelerin üzerlerinde de hidrokarbon birikimlerine rastlamak mümkündür. Senklinallerde gaza, yapının hemen yanındaki antiklinalin tepesinde, petrole ise senklinalde rastlanabilir. Ayrıca petrolün birikmesiyle farklı seviyelerde oluşan petro havuzları da mevcuttur.

Kapan Türleri 2. Litoloji Kapanları (Stratigrafik kapanlar) Kırıntılı Kayaçların Mercekleri ve Fasiyesleri Geçirimsiz sedimanlarla kuşatılmış ince merceksi, gözenekli ve geçirimli kırıntılı kayalar hidrokarbonların birikmesi için uygun koşullar sunabilir. Bunlar genellikle kiltaşı içindeki kumlu-çakıllı mercekler şeklinde ortaya çıkar. Ancak fasiyes değişiklikleri daha sık rastlanan bir kapan şeklidir ve daha bölgesel ölçektedir. Fasiyes, belirgin bir yer sürecini ve depolanma ortamını yansıtan çökel paketlerinin özelliklerinin genel ismidir. İpucu: Konuşmacı notlarınızı buraya ekleyin.

Kapan Türleri 2. Litoloji Kapanları (Stratigrafik kapanlar) Kanal Dolguları Menderesli ve örgülü akarsular çoğu kum ve çakıllarla dolan eski kanallarını bırakır ve yeni kanallar açarlar. Sığ sahillerde denize ulaşan sular, sularını ve yüklerini birkaç kanaldan boşaltırlar. Gel-git düzlükleri, deltalar, deltamsı çökeller kum ve çakıl ile dolu kanallar oluşturur. Birbirleriyle kaynaşan kanal dolguları geniş çökellerdir ve gözeneklilik/geçirimlilik özellikleri de yüksektir. Geçirimsiz çevre kayaçla olan sınırları boyunca hazne kaya özellikleri taşıyabilirler. İpucu: Konuşmacı notlarınızı buraya ekleyin.

Kapan Türleri 2. Litoloji Kapanları (Stratigrafik kapanlar) Organik Resif ve Biyohermler Resifler, sondalamanın çokluğu ve petrol kapanlanmasındaki önemi dolayısıyla ayrı bir yere sahiptir. Derecelenmeleri ve bileşimleri farklı olan çeşitleri mevcuttur (atol , tabla resifi, set resifi, biostrom ve bioherm). Bunlar yerli yerinde büyümüş organizmalardan yapılmış olmakla beraber bir çoğu kırıntılı, kimyasal ve biyokimyasal karmadan yapılmış da olabilirler. Resiflerde gözeneklilik ve geçirimlilik yalnız resifin yüksek kısımlarına özgü değildir. Resifler bütün jeolojik zamanlarda oluşabilir. Uzun, dar ve yuvarlak şekiller sunarlar. İpucu: Konuşmacı notlarınızı buraya ekleyin.

Kapan Türleri 2. Litoloji Kapanları (Stratigrafik kapanlar) İkincil Porozite Zonları ve Çatlaklar Tabakalı istifler tektonik etkiler altında şekillenirken çatlak sistemleri de gelişebilir. Bu gibi gözenekliliğin gelişmiş olduğu zonlar petrol birikimine elverişli kapanların oluşmasını sağlar. Ayrıca kayaçlarda meydana gelen hacimsel değişiklik ve erozyon zonları da gözeneklilik artışına neden olabilir ve kapan gelişimini sağlayabilir/destekleyebilir. İpucu: Konuşmacı notlarınızı buraya ekleyin.

Kapan Türleri 1. Bileşik Kapanlar Hem yapısal hem de litolojik kontrolün bir arada bulunduğu kapan tipleridir.