ÖZEL E Ğİ T İ MDE ETK İ L İ Ö Ğ RET İ M YÖNTEMLER İ KONU Ö ğ renmenin Aşamaları (Yanlışsız Ö ğ retim Yöntemleri) HAZIRLAYANLAR

Ö Ğ RENMEN İ N AŞAMALARI Davranışsal Amaç Yazma Bir davranışsal amaçta dört ö ğ enin bulunması gerekmektedir:  Birey  Davranış  Koşullar  Ölçüt Ö ğ renmenin her bir aşaması için ö ğ retim sunmak üzere hazırlanarak davranışsal amaçlarda bu ö ğ eler de ğ işiklik gösterse de yer almadır.

ED İ N İ M  İ lk ö ğ renme olarak da bilinir.  Çocu ğ un daha önce yapamadı ğ ı bir davranışı yapabilir hale gelmesidir.  Bu aşamada davranışın do ğ ru sergilenmesi önemlidir.

Edinimin iki do ğ rusundan söz edilebilir:  Ö ğ renmeyen bireyler için ö ğ retim programında de ğ işiklik yapılarak bu bireylerin ö ğ renmeleri konusunda yardım edilebilir.  Bireye zor bir beceri ö ğ retilirken bu beceriyi nasıl yerine getirebilece ğ ine ilişkin bilgi sunularak ö ğ renme kolaylaştırılabilir.

Edinim kazandırılması için iki yaklaşım söz konusudur:  Davranış öncesi uyaranları kontrol eden “Yanlışsız Ö ğ retim Yöntemleri”,  Hata düzeltmesi

Yanlışsız Ö ğ retim  Bireylerin beceri ve kavramları en iyi şekilde ö ğ renmelerinin, ö ğ retim sırasında yaptıkları hatalardan de ğ il, ö ğ retim sırasında gerçekleştirdikleri olumlu yanıt ve alıştırmalardan kaynaklandı ğ ını ifade edilmektedir ve bu varsayımdan kaynaklanan yaklaşıma yanlışsız ö ğ retim adı verilmiştir.

Hata Düzeltmesi  Hata düzeltmesi ise, birey ö ğ retim sırasında yanlış tepkide bulundu ğ unda uygulamacının bireyin tepkisinin yanlış oldu ğ unu vurgulayarak bireyden sergilemesi beklenen tepkinin ne oldu ğ unu ifade etmesidir.

Edinim Aşamasının Önemi  Bir bireyin bir davranış ya da beceriyi edinim aşamasında ö ğ renmesinin; bireyin güvenli ğ i, daha ba ğ ımsız olması ve yaşam kalitesinin artması açılarından önemli oldu ğ u bir gerçektir.

Edinimi Kolaylaştıran Etmenler  Dikkati sa ğ layıcı uyaran sunmak.  Geri bildirim sunmak.  Denemeleri art arda sunmak.

Edinim Aşaması İ çin Davranışsal Amaç Nasıl Yazılır?  Edinim aşamasında çocu ğ un ya da bireyin bir davranışı do ğ ru olarak yerine getirmesi amaçlanmaktadır. ÖRNEK:“Ayşe, ellerini yıka.” dendiğinde beceri basamaklarını izleyerek ellerini %100 doğrulukla yıkar.

Edinim Aşamasında Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Yolları Nelerdir?  Edinim aşamasında olası sorunları belirlemek ve bu sorunlara çözüm üretmek üzere amaç çizgisi çizilir.  Amaç çizgisi çizerek uygulamacı meydana gelen de ğ işmenin yeterli miktarda olup olmadı ğ ını de ğ erlendirir.

AKICILIK  Öğrenilen bir davranışın hızlı ve kolay yapılabilmesidir.  Hızlı ve kolay sergilenmesinde ölçüt akranlardır.  Çocuk kolaylıkla yerine getirdiği davranışı daha çok sergileme eğilimindedir.  Akıcılığı kazanılmış bir davranış kimi durumlarda daha karmaşık bir davranış için önkoşul olur.  Güvenlik nedeniyle önemlidir.  Akıcılığı sağlamak üzere ALIŞTIRMA yapılmalıdır.  Akıcılık sağlamak istendiğinde her doğru davranış değil davranış önceden belirlenen oranda sergilendiğinde pekiştirilmelidir.  Davranışın tümü sergilendiğinde pekiştirilmelidir.

Akıcılık Aşamasının Önemi  Akıcılığı yüksek olan bir davranışın genellenebilmesi ve kalıcılığı, tepki rekabeti arttırılarak sağlanabilir. Tepki rekabeti, iki ya da daha fazla davranışın aynı amaca yönelik olarak kullanılmasıyla benzer pekiştireçlerin elde edilmesidir.

Akıcılı ğ ı Kolaylaştıran Etmenler  Akıcılığı kolaylaştırmak için en uygun yöntem, bireyin daha fazla alıştırma yapmasını sağlamak ve pekiştirmektir.  Akıcılığı kolaylaştıran bir diğer etmen ise, yukarıda değinilen alıştırmaların aralıklı deneme sunuş biçimiyle yapılmasıdır.

Akıcılık Aşaması İ çin Davranışsal Amaç Nasıl Yazılmalıdır?  Akıcılık aşamasında davranışsal amaç yazılırken, ölçüt bileşeninde hedef davranış için akıcılı ğ ın ölçütünün ne oldu ğ u belirtilmelidir.  Akıcılık için ölçüt üç biçimde belirlenebilir: a. Alanyazın taraması yapılarak. b. Bireyin çevresindeki kişilerle görüşülerek. c. Fark analizi yapılarak ÖRNEK: “Ayşe ellerini yıka.” dendiğinde 1 dakika içinde ellerini yıkar.

Akıcılık Aşamasında Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Yolları Nelerdir?  Akıcılık aşamasında bir sorun oldu ğ unu işaret eden üç tür e ğ ilimden söz edilmektedir: a.Veri noktaları dura ğ an olabilir. Di ğ er bir deyişle, artma ya da azalma e ğ ilimi göstermeyebilir. b.Veri noktaları performansta kötüleşme gösteriyor olabilir. c.Veri noktaları de ğ işkenlik gösterebilir.

Edinim Aşaması ile Akıcılık Aşaması Karşılaştırması  Edinim aşamasında bireyin bir davranışı ya da beceriyi do ğ ru olarak sergilenmesi hedeflenirken, akıcılık aşamasında davranış ya da becerinin hızlı ve kolay biçimde sergilenmesi hedeflenmektedir.

KALICILIK  Kalıcılık, ö ğ retim sona erdikten sonra da bireyin ö ğ rendi ğ i davranış ya da beceriyi sergileyebilmesidir.

Elde edilen davranış de ğ işikli ğ inin kalıcılı ğ ı; a. Bazen daha karmaşık davranışların ö ğ renilmesinde önkoşul olma özelli ğ i taşıyabilir. b. Çocu ğ un pekiştireç kazanma olasılı ğ ını arttırır. c.Çocu ğ un ba ğ ımsız yaşama hazırlanması açısından önemlidir. d. Davranışın ö ğ retim dışındaki ortamlara genellemesi için önemlidir.

Kalıcılı ğ ı Kolaylaştıran Etmenler  Kalıcılı ğ ı kolaylaştırmak için, ö ğ retilen beceri ve davranışlar bireyin yaşamında işlevsel olmalı, alıştırma yapılmalı, denemeler da ğ ınık sıra ile sunulmalı ve pekiştirme tarifesinde uyarlama yapılarak pekiştireçler silikleştirilmeli.

Kalıcılık İ çin Davranışsal Amaç Nasıl Yazılmalıdır?  Kalıcılık aşaması için yazılan davranışsal amaçta da ölçütün, bir başka deyişle, davranış ya becerinin belli bir düzeyde do ğ ru sergilenmesinin (edinim) ve belli bir hızda sergilenmesinin (akıcılık) vurgulanmasının önemli oldu ğ unu ifade etmektedir. ÖRNEK:“Ayşe, öğretim sona erdikten 15 gün sonra ellerini yıka.” dendiğinde ellerini yıkar.

Kalıcılık Aşamasında Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Yolları Nelerdir?  Kalıcılık aşamasında karşılaşılan en önemli sorun, kalıcılık için bir planlama yapılmaksızın ö ğ retimin edinim aşamasında ölçüt karşılanır karşılanmaz sona erdirilmesidir. Bu durumda edinim ya da akıcılık aşamasında görülen ilerleme de sekteye u ğ rayabilir. Bu nedenle kalıcılı ğ ın gerçekleşebilmesi için sürekli pekiştirme tarifesinden sabit ya da de ğ işken oranlı ya da zaman aralıklı tarife kullanımına geçilmeli, mümkün olan durumlarda ise, sembol pekiştireçler kullanılmalıdır.

GENELLEME  Uyaran genellemesi, ö ğ renilen davranışların ö ğ retimin gerçekleşti ğ i ortamın dışındaki ortamlarda ya da farklı uyaranların varlı ğ ında ortaya çıkmasıdır. Tepki genellemesi de ğ iştirilmek istenene hedef davranışla ilgili olan ve henüz ö ğ retilmemiş olan davranışların sergilenmesi olarak tanımlanmaktadır.

Genellemenin Önemi  Genelleme, de ğ iş yönergeler sunuldu ğ unda, araç-gereçler sunuldu ğ unda, hedef uyaran de ğ işik kişiler tarafından sunuldu ğ unda ya da hedef uyaran de ğ işik ortamlarda sunuldu ğ unda bireyin hedef davranışı sergilemesidir.

Genellemeyi Kolaylaştıran Etmenler  genellemeyi kolaylaştırmak için dört biçimde uyarlama yapılabilir. Bunlar; 1. Ortamda uyarlama yapmak. 2. Davranış öncesi uyarlama yapmak. 3. Davranışta uyarlama yapmak. 4. Davranış sonrasında uyarlama yapmak.

Genelleme Aşaması İ çin Davranışsal Amaç Nasıl Yazılmalıdır?  Genelleme aşamasına ilişkin davranışsal amaçlarda, hem davranışın ne kadar do ğ ru sergilenmesinin hedeflendi ğ inin, hem de ne hızla ya da kolaylıkla sergilenmesinin beklendi ğ inin ifade edilmesi gerekti ğ i vurgulanmıştır. ÖRNEK:“Ayşe, misafirlikte, dışarıda yemekte ellerini yıka.” dendiğinde ellerini yıkar.

B İ Z İ D İ NLED İĞİ N İ Z İ Ç İ N TEŞEKKÜR EDER İ Z.