Emrullah YILMAZ Özel Eğitim Kursu 06 Haziran-1 Temmuz 2016 KAVRAM ÖĞRETİMİ Emrullah YILMAZ Özel Eğitim Kursu 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Görme, işitme, konuşma, ortopedik, zihinsel yetersizliği olan ve öğrenme güçlüğü gösteren çocukların öğrenmelerinin yavaş ve yetersiz olduğu hatta öğrenemeyecekleri ileri sürülmektedir. 06Haziran-1 Temmuz 2016

devam Bu çocukların gözlerinin görmemesi, kulaklarının duymaması, ayaklarının, ellerinin tutmaması, algılamalarında, belleklerinde bozukluk yada duygusal bir takım problemlerinin olmasından dolayı öğrenmeleri her zaman yetersiz değildir. 06 Haziran-01 Temmuz 2016

devam Bu çocukların öğrenememeleri kendilerine öğretilmemesinden yada yanlış öğretim süreçlerine yer verilmesinden kaynaklanabilmektedir. Genel olarak bu çocuklar sınırlı ve yetersiz öğrenme gizil gücü ile doğmamakta, sınırlılıklar ve yetersizlikler onlar için yaratılmaktadır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Tüm çocuklarda görülen öğrenme güçlükleri ve yetersizliklerinin azaltılması ve düzeltilmesi, bu yetersizliklerin nedenlerinin ortadan kaldırılmasını gerektirdiği kadar öğretim uygulamalarının niteliğinin de yeterli ve uygun düzeye çıkarılmasını gerektirmektedir. Bu ikinci durum ise eğitimciler açısından çok önemlidir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Bunun için, sınıfta öğretmen ve eğitim personeli hazırlanmadan ve plan yapmadan aklına gelen şeyleri yapmaktan kaçınmalı ve amaç da belirlenen davranış türlerine göre öğretim aşamalarına ve süreçlerine yer verebilmelidir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

KAVRAM ÖĞRETİMİ Kavram Kavramlar, benzer ve/veya ortak özellikleri olan nesne, olay, fikir ve davranışların oluşturduğu sınıflamaların soyut temsilcileridir. Kavramların gerçek hayatta tam karşılıkları yoktur, örnekleri vardır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Eğitim açısından kavram ise, ortak tepkiye yol açan ilişkili uyaran takımıdır (Özyürek, 1984). Kavramlar, insanların duygu, düşünce ve hareket bütünlüğü içinde edindikleri tecrübeleri ile oluşurlar. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam tepkide bulunduğumuz soyutlamalar da kavram olarak bilinmektedir. Örneğin, kaşık sözcüğüyle sadece nesnenin fiziksel niteliğine tepkide bulunulmaz nesneler sınıfına özelliğini veren soyut niteliklerine de tepkide bulunulur. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Kaşık kelimesiyle simgelenen kavram oldukça kolaydır. Çünkü, bu örnek somut nesneler sınıfında yer alan kavram örneği oluşturmaktadır. Buna karşılık, soyut nitelikler ve olgular arasında ilişkileri belirleyen kavramlar daha karmaşıktır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavramlar somut ve soyut (tanımlanmış) olarak incelenebilir; Somut Kavramlar: Fiziksel özellikleri duyu organları ile algılanabilen kavramlardır. Somut kavramlar genellikle okul öncesi dönemde öğrenilmektedir. Soyut (tanımlanmış) Kavramlar: Bazı kavramlar, kavramın nitelikleri ya da kavramlar arasındaki ilişkiler, objenin kendisi somut olarak gösterilerek açıklanamaz. Bu tür kavramların tanımlanması gereklidir. *** Somut kavramlar, soyut kavramların öğrenilmesinde önkoşuldur. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Sebzeler, kuşlar, otomobiller, ünlüler, sayılar ve kediler somut kavram örnekleri olup gözlenebilirler. Somut kavramlar doğrudan gözlenerek öğrenilebilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Örneğin; iki-üç yaşındaki çocuklar kedi kavramını; ana babaların dört ayaklı küçük hayvanı kedi olarak belirlemesi ve çocukların uygun tepkilerini pekiştirmeleri buna karşılık kedi dışındaki hayvanları da kedi değil (köpek) olduğunu belirlemesi ve uygun olmayan tepkilerini de düzeltmeleriyle öğrenirler. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Gözlenebilir olmayan soyut yada tanımlanmış kavramlar, tanımlar aracılığıyla öğrenilmektedir. Basit kurallarla nitelikler arasında ilişkinin kurulmasıyla soyut kavrama biçim verilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Numaralar vererek değerlendirme(5 çok iyi, 1 çok kötü gibi), kelimelerin işlevleri (sıfat, zamir, isim gibi) soyut (tanımlanmış) kavram örnekleridir. Soyut kavramın kazanılması kuralların öğrenilmesini gerektirmektedir. 06Haziran-1 Temmuz 2016

devam Kavram kelimeden ayrılmaktadır. Kaşık kelimesi her zaman bir kavramı simgelemez, o kavram için bir etiketi simgeleyebilir. Kelimenin öğrenilmiş olması kavramın öğrenildiği anlamına gelmeyebilir. Örneğin ‘gode’ yi okuyabilir ve tekrarlayabilirsiniz ancak ne olduğunu bilmeyebilirsiniz. Çünkü bu kavramla ilgili yaşantınız yoktur. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Seslerle de kavramlar simgelenmektedir. İki ses bir arada söylendiğinde sadece iki sesi bir araya getirmez iki kavramı da bir araya getirir. Kırmızı gül bir kavramı gül kırmızı ise başka kavramı biçimlendirirken iki ses söz konusudur. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Seslerde kelimeler gibi kavramları etiketler. Sesleri söyleyebilme kavramların bilindiği anlamına gelmemektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

KAVRAM ÖĞRENME Nesneleri, olayları yada insanları bir sınıfına koyabilme ve bu sınıfa bir bütün olarak tepkide bulunabilme durumu kavram öğrenme olarak betimlenmektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavramın Özellikleri * Kavramlar, dünyadaki gerçek obje ve olayların tecrübemize dayalı olarak algılanan özellikleri kadar tanımlanabilmektedirler. * Obje ve olayların algılanan özellikleri bireyden bireye değişebilir. * Kavramların bazı özelikleri, bazen birden fazla kavramın üyesi olabilirler. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam * Kavramlar objelerin ve olayların hem doğrudan hem de dolaylı olarak gözlenebilen özelliklerinden oluşurlar. * Kavramlar çok boyutludur. * Kavramlar kendi içlerinde, özelliklerine uygun belli ölçütlere göre gruplanabilirler. * Kavramlar dille ilgilidir, sözcüklerle ifade edilirler. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam * Kavramların özellikleri de kendi içinde birer kavramdır. * Nitelikler arasındaki ilişkiyi ve onların işlevini belirleyen kurallar, kavramı tanımlamaktadır. * Kavramların ilişkili ve ilişkisiz nitelikleri bulunmaktadır. * Kavramın aşamalı sınıflandırılması (Taksonomi) kavramın yapısına ilişkin özelliktir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavramın Yapısına İlişkin Özellikler Kavramın yapısal özellikleri, kavramın kendisinde var olan ve bir kavramı diğer bir kavramdan ayıran özelliklerdir. Bu özellikler: fiziksel olabileceği gibi (örn., şekil, renk,vb.) tanımsal da olabilir (örn., güçlük düzeyi,kural ya da kuralları). 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Kavramın Kurallarının Yapısı Kavramın İlişkili (Ayırıcı) ve İlişkisiz (Ayırıcı Olmayan) Nitelikleri Kavramın Taksonomik Düzeyi: 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavramın Kurallarının Yapısı Nitelikler arasındaki ilişkiyi ve onların işlevini belirleyen kurallar, kavramı tanımlar. Bu kurallar çok sayıda aynı niteliğin bir arada bulunmasını içerebileceği gibi birbirinden farklı niteliklerin bir arada bulunmasını da içerebilir. Aynı niteliklerden oluşan kavramlar, niteliklerin farklılaştığı kavramlardan daha kolay öğrenilmektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Farklı renkte, aynı türde iki nesne arasından “kırmızı renkte olanı göster” dendiğinde, üç örnekten ikisinde gösterir. (1 tane kırmızı pil ve 1 tane sarı pil gibi) Farklı renkte, farklı tipte iki nesne arasından “kırmızı renkte olanı göster” dendiğinde, üç örnekten ikisinde gösterir. (1 tane büyük kırmızı düğme ve 1 tane küçük sarı düğme gibi) Farklı renkte, farklı türde iki nesne arasından “kırmızı renkte olanı göster” dendiğinde, üç örnekten ikisinde gösterir. (1 tane kırmızı kalem ve 1 tane yeşil düğme gibi) 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavramın İlişkili (Ayırıcı) ve İlişkisiz (Ayırıcı Olmayan) Nitelikleri Kavramın ilişkili (ayırıcı) nitelikleri, kavramın yapısında vardır ve kavramı tanımlar. İlişkili nitelikler, kavramın benzer özelliklerinin oluşturulmasında yardımcı olur. Örneğin, “kare” kavramının ilişkili niteliği, karenin şeklidir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Kavramın ilişkisiz (ayırıcı olmayan) nitelikleri ise, kavramın yapısında vardır ve kavramı tanımlamaz. İlişkisiz nitelikler, kavramın örneklerinin farklı olmasını sağlar. Örneğin, “kare” kavramının ilişkisiz niteliği, karenin kağıttan kesilmiş olması, büyük ya da küçük olması, kumaştan yapılmış olması vb.dir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Analiz yapılırken kavramın ilişkili ve ilişkisiz niteliklerini ayırmak güçleştikçe, kavramın çocuk tarafından öğrenmesinin de güçleşeceği düşünülmelidir. İlişkisiz niteliklerin somut örneklerinin sunulması kavramın öğrenilmesini kolaylaştırır. Kavram analiz edilirken ilişkisiz niteliklerin iyi belirlenmesi ve somutlaştırılması önem taşımaktadır 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Örnekler Kavram: Sarı İlişkili (Ayırıcı) Nitelik: Rengi İlişkisiz (Ayırıcı Olmayan) Nitelik: Farklı şekil, malzeme, büyüklük vb. araçlar (sarı kare, sarı lego, sarı kumaş, sarı mandal) Kavram: 3 İlişkili (Ayırıcı) Nitelik: Sayılan, görülen nesnenin üç tane olması İlişkisiz (Ayırıcı Olmayan) Nitelik: Farklı yerlerde, farklı şekillerle, farklı renklerle, farklı büyüklüklerde vb. yazılmış üç rakamı (Yazıyla yazılması, kırmızı kalemle yazılması, küçük yazılması) 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavramın Taksonomik Düzeyi Taksonomi, aşamalı sınıflama sistemidir. Taksonomik düzey, bir kavramın hangi sayıda kavramı içerdiğini ifade etmektedir. Bir başka deyişle kavramın güçlük düzeyinin bir ifadesidir. Kavramın taksonomik düzeyinin yüksek olması karmaşık bilgi düzeyinde olduğunu gösterir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Örnekler Bitki, çiçekli bitki, gül kavramları aynı kavram hiyerarşisinin üyeleridir. Bitki Çiçekli bitki Gül 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Kavram: Bitki İlişkili (Ayırıcı) Nitelik: Canlı olması, fotosentez yapması, yaprak, kök, gövde,tozlanma yolu ile üremesi. İlişkisiz (Ayırıcı Olmayan) Nitelik: Farklı şekillerde, büyüklüklerde, yerlerde, renklerde vb. olması. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Kavram: Çiçekli Bitki İlişkili (Ayırıcı) Nitelik: Canlı olması, fotosentez yapması, yaprak, kök, gövde, tozlanma yolu ile üremesi ve çiçekli olması. İlişkisiz (Ayırıcı Olmayan) Nitelik: Farklı şekillerde, büyüklüklerde, yerlerde, renklerde vb. olması. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Kavram: Gül İlişkili (Ayırıcı) Nitelik: Canlı olması, fotosentez yapması, yaprak, kök, gövde, tozlanma yolu ile üremesi, çiçekli olması, dikenleri, kokusu ve biçimi. İlişkisiz (Ayırıcı Olmayan) Nitelik: Farklı şekillerde, büyüklüklerde, yerlerde, renklerde vb. olması. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Önemli Not Kavramın en üst basamağındaki ilişkili nitelik kavramı diğer basamakları için de geçerlidir. Sıralamadan aşağıya inildikçe kavramların ilişkili niteliklerinin sayısı da artmaktadır. Kavramın altında yer alan ilişkili nitelikler yukarıya doğru çıkıldıkça da ilişkisiz nitelik özelliği kazanmaktadır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Hayvan, evcil hayvan ve köpek kavramları aynı kavram hiyerarşisinin üyeleridir. Taksonomik düzeyleri bakımından, hayvan en üst hiyerarşide ardından evcil hayvan ve en alt düzeyde köpek kavramı yer alır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam En üst düzeydeki hayvan kavramının ilişkisiz nitelikler çok sayıdadır. Buna karşılık köpek kavramının ilişkili nitelikleri fazladır. Aşama sırası yükseldikçe ilişkili nitelikler, ilişkisiz nitelik özelliğini kazanır ki buda kavramın öğrenilmesini güçleştirilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Köpek kavramının ilişkili nitelikleri havlaması, koku alması ve kuyruğunu sallamasıdır. Köpekler için ortak olan bu özelliklerin evcil hayvanların tümü için ortak olmaması nedeniyle evcil hayvanların ilişkisiz niteliklerini oluşturur. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Buna karşılık hayvan kavramı için tek ilişkili nitelik vardır. Oda harekettir. Tüm diğer nitelikler ise ilişkisiz niteliklerdir. Hayvanlar bedenlerini hareket ettirilirler. Hayvan olmayanlar ise sabittirler. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Bu ilişkili nitelik (hareket) taksonomiyi oluşturan tüm üyelerde ortak olarak gözlenir. Dolayısiyle, kavram hiyerarşisinin en üst düzeyinde yer alan kavramın ilişkili niteliği alt hiyerarşilerde belirtilmelidir yoksa karışıklığa yol açar. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavramın Sunulmasına İlişkin Özellikler Kavram Örneklerinin Benzerliği Kavramın Olumlu ve Olumsuz Örnekleri Örneklerin Sırası Öğretmen Yönergelerinin Kontrol Edilmesi 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavram Örneklerinin Benzerliği Kavramlar öğrenilirken benzer ve yakın örneklere yer verilmesi kavramın öğrenilmesini kolaylaştırır. Kavramı öğretirken ilişkisiz niteliklerin sistematik olarak farklılaştırılması gerekmektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Örneğin, kırmızı kavramını öğretirken, iki farklı, üç farklı ve dört farklı renkte gruplamalar yapılır. Grubun içinde yer alan araçlar da kağıttan, kumaştan, tahtadan yapılan araçlar olarak değiştirilir. Örneğin, kırmızı kare-yeşil kare gibi. Daha sonra ilişkisiz niteliğinden boyut kısmını farklılaştırılır. Örneğin, büyük karton kırmızı kare-küçük karton sarı kare gibi. Daha sonra da kullanılan malzeme değiştirilir. Örneğin, büyük tahta sarı kare- küçük kırmızı kumaş kare gibi. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavramın Olumlu ve Olumsuz Örnekleri Olumlu örnekler, kavramı örnekler. Olumsuz örnekler, kavramın örnek olmayanlarını örnekler. Kavramın olumlu ve olumsuz örneklerini olabildiğince somutlaştırmak öğrenmeyi kolaylaştıracaktır. Kavramın olumlu ve olumsuz örneklerinin karışık olarak sunulması öğrenmeyi kolaylaştırmaktadır. Çünkü kavramın olumlu ve olumsuz örneklerinin karışık sunulması, kavramı tanımlayan niteliklerin açıkça ortaya çıkmasını sağlamaktadır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Örnek Kavram: Meyve Olumlu Örnekler: Elma, muz, karpuz, erik (meyve örnekleri) Olumsuz Örnekler: Papağan, masa, resim, patlıcan (meyve olmayan örnekler) Kavram: Yazlık giysi Olumlu Örnekler: Şort, mayo, askılı bluz, bikini, terlik, bandana Olumsuz Örnekler: Palto, bot, kazak, çizme, atkı, eldiven 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Örneklerin Sırası Kavramın olumlu ve olumsuz örnekleri tek tek gösterilebileceği gibi tümü aynı anda birlikte de gösterilebilir. Örneklerin tek tek gösterilmesinde olumlu ya da olumsuz örnek gösterilir, tepki alındıktan sonra geri çekilir. Sonra bir başka olumlu ya da olumsuz örneğe yer verilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Tüm örneklerin bir arada verilmesinde ise, öğrenci tüm olumlu ve olumsuz örneklere tepkide bulununcaya kadar örneklerden hiçbiri geri çekilmez. Öğrenciye önceki olumlu ve olumsuz örnekleri görme fırsatı verilerek öğrenmesi pekiştirilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Öğretmen Yönergelerinin Kontrol Edilmesi Kavram öğretirken kullandığımız örnekleri seçmek kadar önemli olan bir başka nokta da kullandığımız ifadeleri ve yönergeleri kontrol etmektir. Öğretmenin kavram öğretimi sırasında kullandığı ifade ve yönergeler, öğrencinin dikkatini öğretimde kullanılan araçlara ve daha da önemlisi öğretilmek istenen kavrama çekmelidir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavram Çeşitleri ve Örnekleri Yer Bildiren Kavramlar (Konum Kavramları): Üstünde-altında, arasında, içinde-dışında, sağında-solunda, önünde-arkasında, yanında, yakında-uzakta, ilk-son, gibi. Zıtlık Bildiren Kavramlar: Sıcak-soğuk, açık-kapalı, temiz-kirli, yumuşak-sert gibi. Miktar Kavramları: Az-çok, ağır-hafif, dolu-boş, bütün-yarım-çeyrek gibi. Niteleme Kavramları: Uzun-kısa, kalın-ince, büyük-küçük gibi. Karşılaştırmalı Kavramlar: Daha geniş, daha büyük, daha ağır gibi. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Eylem Bildiren Kavramlar: Gel, koş, al, ver, doldur, boşalt, getir, at, fırlat, vur, yerleştir, kes, yırt, atla, oyna, bırak, kalk, otur, git, yürü, dur, gibi. En Üst Dereceyi Bildiren Kavramlar: En geniş, en büyük, en ağır gibi. Renk Kavramları: Kırmızı, sarı, mavi, yeşil, siyah, beyaz, kahverengi gibi. Ad Bildiren Kavramlar: (a) Genel Kavramlar: Yiyecek, içecek, giyecek, bitkiler, hayvanlar, oyuncak, mobilya, geometrik şekiller, gibi. (b) Belirgin Kavramlar: Et, portakal, araba, erkek, sandalye, masa, gömlek, daire, gibi. (c) En Belirgin: Selpak, Hürriyet, Tofaş gibi. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

KAVRAM ÖĞRENME Kavram öğrenme; nesneleri, olayları ya da insanları bir sınıfa koyabilme ve bu sınıfa bir bütün olarak tepkide bulunabilme durumudur (Özyürek, 1984). 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Zihin özürlü bireylerin sıklıkla: uygun uyarıcılara cevap vermede, gelen bilginin organize edilmesi ve sınıflandırılmasında, kavramları gözlem ve yaşantı yoluyla öğrenmede, soyut kavramların öğreniminde güçlükleri vardır. Ayrıca, kısa dönemli hafıza işleminin yetersizliği, başarısızlık beklentisi, sıklıkla sınırlı dil becerileri bu bireylerin genel özellikleridir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

ZİHİN ÖZÜRLÜLERDE KAVRAM ÖĞRETİMİ Zihin özürlülerin gelişim özellikleri dikkate alınarak kavram öğretiminde daha özel programlar düzenlenmelidir. Zihin özürlülere kavram öğretimi için bireyselleştirilmiş öğretim programları hazırlanabilir, öğretim sürecinde de hazırlanan basamaklar belli bir düzen içinde uygulanabilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavram Öğretiminde İzlenmesi Gereken Basamaklar 1. Öğrenci performansının belirlenmesi, 2. Kavram analizi, 3. Öğretim amaçlarının belirlenmesi ve listelenmesi, 4. Materyallerin seçimi ve geliştirilmesi, 5. Olumlu ve olumsuz örneklerinin seçimi ve listelenmesi, 6. Öğretmenin kavramı sunma stratejileri, 7. Test (Değerlendirme) örneklerinin seçimi ve uygulanması, 8. Hataların analiz edilmesi ve düzeltilmesi. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Öğrenci Performansının Belirlenmesi Fiziksel özellikleri, bireysel özellikleri, ayırdetme, analiz etme, sentez gücü, transfer etme ve öğrenme stilleri gibi bilişsel özellikleri dikkate alınarak öğretim amaçları belirlenmelidir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavram Analizi Kavram analizinde aşağıdaki sorulara verilecek cevaplar dikkate alınarak öğretim desenlenebilir: 1. Öğrenciye hangi kavram(lar) kazandırılacak? 2. Öğretilecek kavramın ilişkili ve ilişkisiz nitelikleri nelerdir? 3. Yeni öğretilecek kavramla ilgili olan ve daha önce öğrenilmiş kavramlar hangileridir? 4. Öğretilecek kavramın olumlu ve olumsuz örnekleri nelerdir? 5. Öğretilecek kavramı içeren kurallar nelerdir? 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Öğretim Amaçlarının Belirlenmesi ve Listelenmesi Öğretmen açık ve uygun öğretimsel amaçlar belirlemelidir. Aynı zamanda öğretmen öğretim sırasında aktarılacak kavramın anlamında karar kılmalıdır. Öncelikle sade, yalın tanımlar öğretilmelidir. Öğretim sırasında kavramın iki ya da daha fazla sayıda anlamının bir arada öğretilmeye çalışılması durumunda, öğrenci kavramın bir anlamını bile öğrenemeyebilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Materyallerin Seçimi ve Geliştirilmesi Materyallerin seçiminde, öğretim sürecinin planlanmasında tamamen kavramın anlamına bağlı olarak hareket edilmelidir. Materyal seçerken öğrencilerin gelişim düzeyi göz önünde bulundurulmalıdır. Öğretmen öğretim materyallerini kullanmak için gerekli bilgi ve beceriye sahip olmalıdır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Materyal Geliştirme İle İlgili Kurallar Sınıfta hazır olarak bulunan çeşitli materyaller seçilmeli. Öğrencinin aşina olduğu materyaller seçilmeli. (Öğrenci materyallerin isimlerini ve işlevlerini bilmelidir.) Olumsuz örnekler de öğrencinin bildiği nesneler arasından seçilmeli. Öğretimi yaparken öğrencinin kendisi öğretim aracı olarak kullanılmamalıdır. Örneğin; “altında” kavramı öğretilirken öğrencinin masanın altına oturtulması öğrencinin masanın altından çıkmak istememesi gibi davranış problemlerine neden olabileceği gibi öğrencinin öğretim etkinliğini gözleyememesine de neden olabilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Özel bir anlatım sırasında öğretmenin verilen anlamın tam alanını (kavram sahasını) göstermeye hizmet edecek materyaller seçilmeli. Kavram sunusu sırasında farklı nesnelere yer vererek sunu yapılmalıdır. Yalnızca bir çeşit araçla sunum yapılması, yanlış öğretilmesine neden olabilmektedir. Örneğin, “üstünde” kavramını öğretirken sadece bir masa ve toptan yararlanılırsa, öğrenci de “üstünde” kavramı ile top ya da masa arasında bir bağlantı kurma riski ortaya çıkacaktır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Olumlu ve Olumsuz Örneklerin Seçimi ve Listelenmesi Olumlu Örnekler; kavramı tanımlayan niteliklerin neler olduğunu gösterirler. Olumsuz Örnekler; kavramı tanımlamayan niteliklerin neler olduğunu gösterirler. Olumsuz örnekler, kavramın ilişkili niteliklerini içermezler. Örneğin, “meyve” kavramının olumlu örnekleri elma, armut, çilek ; olumsuz örnekleri ise sandalye, marul, ekmek vb. nesnelerdir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Herhangi bir kavramın öğrenilmesi, kavramın olumlu ve olumsuz örneklerin mutlaka birlikte sunulmasını gerektirir. Kavramların öğretilmesinde ne kadar örnek verileceği büyük ölçüde kavramın somutluğuna, karmaşıklığına ve öğrencinin biliş yapısına bağlıdır (Fidan, 1985). 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavramın olumlu olumsuz örneklerini olabildiğince somutlaştırma ve aynı biçim içinde sunmaya çalışma öğrenmeyi kolaylaştırabilir (Özyürek, 1984). Kavram öğretiminde önce olumlu örneklerle başlamalı, daha sonra olumsuz örnekler sunulmalıdır (Özyürek, 1984; Fidan, 1985, Ülgen, 1998). 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Öğretmenin Kavramı Sunma Stratejileri Öğretim sırasında öğretmenin kullandığı sözcükler, öğrencinin dikkatini dağıtmayacak ya da kafasını karıştırmayacak şekilde olmalı ve öğretmen tarafından sürekli kontrol edilmelidir. Öğretmenin söyledikleri, öğrenciyi kavramın önemli özellikleri konusunda uyarıcı özellikte olmalıdır. Kavram öğretilirken öğretmen sunumu açıklama üzerinde değil, örnekler üzerinde odaklanmalıdır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavram Öğretiminde Kullanılan Yöntemler geleneksel yöntem, açık anlatım yöntemi (doğrudan öğretim= tümdengelim), yaratıcı yöntem (tümevarım), basamaklandırılmış yöntem (etkileşim ünitesi), yanlışsız öğretim yöntemleri 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Geleneksel Yöntem Bu öğretim sürecinde belirlenen amaç, öğrencinin değil öğretmenin amacıdır. Amaçlar, öğrencinin performansına göre değil; programda öngörülen şekilde ele alınmaktadır. Öğretmenler , programların, ders kitaplarının ve dergilerin belirlediklerini amaç olarak almaktadırlar. Öğretme-öğrenme sürecinde yeterli pekiştirmeye yer verilmediği gözlenmektedir. Öğrencinin adım adım pekiştirilmesi olanaksızdır. Verilen pekiştirmeler öğrenciden çok sınıfa yöneliktir ve süreklilik görülmemektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Geri dönüt olayı da sistemli bir şekilde verilmemektedir. Öğretmenler, daha çok sözel ipuçlarına yer vermektedirler. İki boyutlu ve üç boyutlu araçlardan yeterince ve zamanında yararlanamamaktadırlar. Sınıf içi etkinliklerinde tek düze çalışmalar sürüp gitmektedir (Gürsel, 1993). 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Açık Anlatım Yöntemi Bu yöntemde, ayırdedici öğrenme sürecinden yararlanılmaktadır. Öncelikle öğretmen tarafından kavramın analizi yapılarak ilişkili ve ilişkisiz niteliklerin kolaydan zora doğru sıraya konulmasıyla öğretim basamakları oluşturulmaktadır. Bu basamaklara uygun olarak kavramın olumlu ve olumsuz örnekleri hazırlanmaktadır. Öğrenciye kavramın olumlu ve olumsuz örnekleri sunulmakta ve doğru tepkiler pekiştirilmekte, yanlış tepkiler görmezlikten gelinip, tekrar sunu yapılmaktadır. Ayrımlı pekiştirmelere yer verilerek öğretim yapılır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Dilin doğal kullanımı, üç açıdan önem taşımaktadır: a) öğretilecek kavramın öğrenilmesinin yanısıra çocuğun alıcı ve ifade edici dil becerilerini de geliştirebilir, b) çocuk ile öğretmen arasında daha sıcak ve yakın bir ilişki kurulmasını kolaylaştırabilir, c) öğrenilen kavramın doğal ortamlara daha kolay genellenmesini sağlayabilir. d) öğretim daha zevkli ve ilginç hale dönüştürülerek çocuğun sıkılması önlenebilir (Kırcaali-İftar, Birkan ve uysal, 1997). 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Kavram öğretimi öğretmen tarafından yönlendirilir. Açık Anlatım Yöntemiyle Kavram Öğretimi Etkinliğinde Yer Verilmesi Gereken Özellikler Kavram öğretimi öğretmen tarafından yönlendirilir. Kavram öğretimi programı, öğrencinin gereksinimine ve kavramın özelliğine göre ayrıntılı olarak basamaklandırılmış öğretim öğelerini içerir. Kavram öğretimi programındaki her bir öğretim basamağı için kavramın olumlu-olumsuz örneklerini ve ilişkili-ilişkisiz niteliklerini içeren öğretim araçları hazırlanır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Öğrencinin işlevde bulunma düzeyinin ve kavram öğretimi uygulamasının etkililiğinin belirlenmesi amacıyla, her öğretim oturumu başında ve sonunda öğretim programına dayalı değerlendirme gerçekleştirilir. Kavram öğrenci tarafından tam olarak öğrenilinceye kadar öğretime devam edilir. Kavram öğretimi sırasında doğru tepkilere ilişkin olarak öğrenciye dönüt ve pekiştireç sağlanır. Öğretmen yapılandırılmış ya da doğal dil kullanır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Yaratıcı Yöntem Bu öğretim modeli öğretmenin yardımı ve rehberliğinde uygulanan çocuk merkezli bir yöntemdir. Çocukların, öğretmenlerin yardımı ya da rehberliği altında, kendi başlarına hareket etmeleri beklenmektedir. Bu nedenle bu öğretim modeli rahat bir atmosfer, farklı etkinlikler, zaman ve araçların kullanımında esneklik sunmaktadır (Halasa, 1970; Richardson, 1984; Lee, 1986; Akt: Gürsel, 1993). 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Basamaklandırılmış Yöntem Cawley ve arkadaşları tarafından özellikle zihin özürlü öğrencilere matematik kavram ve becerilerini kazandırmak için geliştirilen bir matematik beceri ve işlemleri öğretim modelidir. Öğretilecek matematiksel kavram ya da beceri küçük basamaklara bölünmektedir. Matematik beceri ve işlemlerin öğretiminde öğretimsel içeriğin ve materyallerin hazırlanıp sunulması için öğretmen, öğrenci ve öğretmen-öğrenci-materyal arasında kurulan etkileşimi içeren ve 16 değişik kombinasyondan oluşan bir öğretim modelidir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Öğretim süreci gerçek nesnelerle başlamakta, resimlerle devam etmekte ve yazılı ya da sözlü sembollerle tamamlanmaktadır. Öğretmen-öğrenci etkileşimini, öğretmenin sunu düzeyini belirten girdi ve öğrencinin tepki düzeyini belirten çıktı davranışları oluşturmaktadır. Her bir öğretim amacı için, öğretmenin ve öğrencinin davranışlarının açık olarak belirtilmesi gerekmektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

ETKİLEŞİM ÜNİTESİ YAP GÖSTER SÖYLE YAZ Yap-yap Göster-yap Söyle-yap Göster-göster Söyle-göster Yaz-göster Yap-söyle Göster-söyle Söyle-söyle Yaz-söyle Yap-yaz Göster-yaz Söyle-yaz Yaz-yaz 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Öğretmen-öğrenci etkileşimi dört basamağa ayrılmıştır. Öğretmenin: Yap: Gerçek nesnelerle Göster: Resimlerle Söyle: Sözlü sembollerle Yaz: Yazılı sembollerle sunu yaptığı basamaklardır. *** Bu basamaklar da kendi içlerinde, öğrencinin gerçekleştireceği davranışlara göre dörder alt basamağa ayrılmaktadır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

ETKİLEŞİM ÜNİTESİ YAP YAP-YAP YAP-GÖSTER YAP-SÖYLE YAP-YAZ GÖSTER BASAMAKLAR GİRDİ ÖĞRETMEN SUNUMU ÇIKTI ÖĞRENCİ TEPKİSİ YAP YAP-YAP YAP-GÖSTER YAP-SÖYLE YAP-YAZ İşlem ve becerilerin öğretiminde “nesnelere” yer verilir. Nesneler kullanılır. Resimlerle eşleme yapılır. Yazılı ve sözlü olarak ifade edilir. GÖSTER GÖSTER-YAP GÖSTER-GÖSTER GÖSTER-SÖYLE GÖSTER-YAZ İşlem ve becerilerin öğretiminde “resimli kartlara” yer verilir. SÖYLE SÖYLE-YAP SÖYLE-GÖSTER SÖYLE-SÖYLE SÖYLE-YAZ İşlem ve becerilerin öğretiminde “sözlü ifadelere” yer verilir. YAZ YAZ-YAP YAZ-GÖSTER YAZ-SÖYLE YAZ-YAZ İşlem ve becerilerin öğretiminde “sembollere/ rakamlara” yer verilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Etkileşim ünitesi: küçük gruplar içinde öğrencinin performansına dayalı öğretimin gerçekleştirmesine olanak sağlar, farklı eğitim ortamlarında aynı matematik konularının farklı etkileşim yolları kullanılarak işlenebilmesine olanak sağlar, ayrı eğitim ortamlarında olduğu gibi normal sınıflarda kaynaştırma programına katılan öğrencilerin özelliklerine uygun öğretim düzenlemelerinde yarar sağlayabilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Test (Değerlendirme) Örneklerinin Seçimi ve Uygulanması Kavram öğretimi serilerinde edinim, ayırdetme ve genelleme test örnekleri kullanılmalıdır. Öğretim serileri gibi test örnekleri de kavram, öğrenci ve öğretimsel amaca bağlı olmalıdır. Olumlu ve olumsuz örnekler baştan sona sunulduğunda duyulan ilk kaygı öğrencinin kavramı kazanıp kazanmadığı olur. Bunu test etmek için de öğretimi yapılan kavramın değerlendirilmesi gerekir. Test örnekleri kavramın özelliğine göre aynı ya da farklı materyallerden oluşmalıdır. Test örnekleri tahmin edilemeyen bir sıra içeren bir düzende olması gerekir. Test örnekleri tahmin edilemeyen bir düzende olduğu zaman öğrenci, örneklerin özelliklerine dikkat etmek için kendisini zorlar (Kameenui & Simmons, 1990). 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Hataların Analiz Edilmesi ve Düzeltilmesi Yapılan büyük hatalar genellikle; fazla ve az genelleme yapma yanlış öğrenmeler şeklindedir. Fazla genellemeyle ilgili hatalar, öğrenci örnek olmayan (olumsuz örnek) örnekleri, ilişkisiz nitelikleri olan bazı örnekleri tanımladığı zaman oluşur. Az genellemeyle ilgili hatalar, öğrenci örneklerin hepsini o kavramın örnekleri olarak algılamaz. Yanlış öğrenmelerden dolayı oluşan hatalar öğrencinin kavramın ilişkisiz niteliklerini, kavramın ilişkili nitelikleri olarak tanımladığında oluşur. Bu hatalar düzeltilmesi en zor olan hatalardır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Öğretim Öncesi ve öğretimde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Ortam düzenlenmelidir. (Ortamın havalandırması, aydınlığı, sıcaklığı ve sessizliği kontrol edilmeli ve öğrencinin dikkatini dağıtacak şeyler ortadan kaldırılmalıdır) Öğrenciyle iyi iletişim kurulmalıdır. (Masaya konulan araçlara dikkat çekilmeli ve öğretmene bakması sağlanmalıdır.) Öğretimde sırasında kullanılan sözcük ve yönergelere dikkat edilmelidir. * Ayırdetme öğretiminde kavramın adı verilmemelidir! 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Öğrencinin yanlış tepkilerine cevap verilmeden sunu tekrar edilmelidir. Öğrencinin doğru tepkileri pekiştirilmelidir. Öğretilecek kavramlar her ne kadar birbirine anlam olarak çok yakın olsalar da her bir kavram tek tek öğretilmelidir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

BECERİ ÖĞRETİMİ Beceri Bireyin sahip olduğu yeterliliklerine dayalı olarak yapabileceği tahmin edilen veya yaptığı etkinliklerdir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Diğer bir değişle bireyin hayatını bağımsız olarak sürdürebilmesi için gerekli olan faaliyetlerdir de diyebiliriz. Bireyin bu becerileri kazanabilmesini (öğrenebilmesini) etkileyen bir çok faktör vardır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Bu faktörler fiziksel ve zihinsel durumlarıdır. Birey zihinsel olarak becerileri öğrenebilecek durumda, olgunlukta olabilir. Fakat fiziksel olarak bu becerileri yerine getiremeyebilir. Bu durumun terside olabilir. Zihinsel yeterliliğe ve olgunluğa sahip olmayabilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Her iki durum içinde bu bireylerin becerileri öğrenebilmeleri ve uygulayabilmeleri için özel eğitim yöntem, teknik ve hizmetlerine ihtiyaçları vardır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Tuvalet eğitimi, yemek yeme ve giyinme becerileri en temel öz bakım becerileridir. Bu becerileri el-yüz yıkama, diş fırçalama, burun temizliği ve banyo yapma becerileri izler. Bu sürekliliğin sonunda tırnak bakımı, cilt bakımı, kozmetik ürünlerin kullanımı, saç bakımı ve cinsel organların bakımı gelir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Günlük yaşam işlerini yerine getirme yeteneği öz bakımın niteliğini etkiler. Elbise satın alma ve bakımı(basit tamir, seçim renk ve biçim eşgüdümü, ütüleme, temizlik ve koruma) yaşa ve havaya uygun giyinme, ilaçların kullanımı, sağlıklı yemek yeme alışkanlıkları ve cinsel davranış(cinsel farklılıkların farkına varma, gizliliğe saygı ve kadın-erkek sosyal ilişkileri) ileri düzeydeki öz bakım becerileridir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Öz bakım Becerilerini Kazanmaya Etki Eden Davranışlar Zihinsel yetersizliği dışında pek çok neden, özürlü çocukların öz bakım becerilerini kazanmalarını geciktirebilir. Büyük kas becerilerindeki yetersizlikler(kol ve bacak kaslarındaki) görme yetersizliği, el-göz koordinasyonundaki yetersizlik, yemek yeme becerileri ile ilgili olarak ağız ve ağız içindeki bölümlerde şekil bozukluğu ya da tam gelişmemiş olmasıdır 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Beceri Öğretimine Başlamadan Önce Yapılması Gerekenler 1. çocuk ve ailesi için öncelikle öğretilmesi gereken becerilerin neler olduğu, ailenin isteği, çocuğun zamanının büyük bir bölümünü geçirdiği ortamların özelliği ve çocuğun sahip olduğu diğer beceri ve kavramların neler olduğu göz önünde tutularak saptanır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Çocuğun ev, okul ve yakın gelecekte içinde olacağı ortamlar incelenerek, şu anda ve yakın gelecekte gereksinim duyacağı beceriler belirlenir. Bütün bunların sonucunda, çocuğun yapabildiklerine uygun olan, kazanmaya gereksinim duyduğu ve ailenin de çocuğa öncelikle kazandırılmasını istediği beceriler arasından, bir ya da birkaç beceri çocuğa öncelikle kazandırmak üzere belirlenir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam 2. belirlenen öncelikli becerilerde çocuğun yapabildiklerini belirlemek için, beceri analizi yapılır ve bu beceri analizine dayalı olarak, becerilerin ölçüt bağımlı ölçü araçları hazırlanır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam 3. hazırlanan ÖBT çocuğa uygulanarak (ele alınan şey bir beceri olduğu için, çocuktan bizzat yapması istenir.) çocuğun becerilerde yapabildikleri belirlenir. Bazı beceri basamaklarında çok fazla güçlük çektiği gözlenirse, bu basamaklar daha ayrıntılı olarak analiz edilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam 4. çocuğun yapabildiklerine dayalı olarak UDA, KDA ve ÖA belirlenir. 5. saptanan amaçları gerçekleştirecek şekilde öğretim programları hazırlanır. Öğretim programı hazırlanır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Öğrenme, birey davranışının öğretimden sonra değişiklik göstermesidir. Davranış ise, iki ya da daha fazla kişi tarafından güvenilir olarak gözlenebilen ve ölçülebilen belli bir başlangıcı ve bitişi olan, tekrarlanabilen devinsel özellikler olarak tanımlanır. Davranışlar tek basamaklı ve zincirleme olarak ikiye ayrılır: 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Tek basamaklı davranışlar başlangıcı ve bitişi kolayca ayırdedilebilen davranışlar olarak tanımlanır. Örneğin; Nesne ismi söyleme, tabela okuma, düğmeye basma vb. Zincirleme davranışlar ise, birkaç davranışın bir araya gelerek daha karmaşık bir davranışı oluşturmasına denir. Örneğin; pazar ya da marketten alış veriş yapma becerisi, çorap giyme becerisi, çamaşır makinesini kullanma becerisi gibi. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

BECERİ ÖĞRETİMİ YAPABİLMEK İÇİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ GEREKENLER Her öğretimde olduğu gibi beceri öğretiminde de ilk yapılması gereken, ortamın hazırlanmasıdır. Ortam hazırlanması sırasında akılda bulundurulması gereken üç önemli unsur bulunmaktadır: Öğretim yapmak için en uygun ZAMAN nedir? Öğretim NEREDE yapılmalıdır? HANGİ MATERYALLERE gereksinim vardır? 06 Haziran-1 Temmuz 2016

NE ZAMAN öğretim yapılmalı? Eğer becerilerin doğal olarak öğretilebilecekleri zaman yoksa (diş fırçalama, el yıkama, yemek yeme gibi), becerilerin öğretimi için hem öğretmen hem de öğrenci için en uygun zaman seçilmelidir. Bazı becerilerin öğretimi için haftada bir kez bile zaman ayrılsa o beceriler öğretilebilecekken (ütü yapma, sandviç yapma gibi), bazı becerilerin öğretilebilmesi için (tuvalet öğretimi gibi) her gün öğretim yapmak gerekebilmektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

NEREDE öğretim yapılmalı? Öğretimin yapıldığı ortam, öğrencinin özelliklerine bağlı olarak düzenlenmelidir. Örneğin; bazı durumlarda çevredeki tüm ilgi dağıtıcı unsurları ortamdan uzaklaştırmak gerekirken, bazı durumlarda çevrede hiçbir değişiklik yapılmasına gerek duyulmayabilir. Öğrencinin belli becerilerin öğretimi için kullanılan yerleri öğrenmesi öğretimi kolaylaştırır. Öğrenci beceriyi tamamen öğrendikten sonra başka ortamlarda da çalışarak becerinin genellemesi sağlanmalıdır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

HANGİ MATERYALLERE gereksinim vardır? Beceri öğretimi sırasında pek çok materyal kullanmak gerekecektir. Ancak kullanılacak materyallere öğrencinin gözünden bakmak işimizi kolaylaştıracaktır. Kullanmayı düşündüğümüz araçlar öğrencinin dikkatini çekebilecek mi? İlginç ve ona bakmak keyif veriyor mu? Tutması ve hareket ettirmesi kolay mı? Çok mu küçük? Çok ağır mı? Güvenli mi? Yanlışlıkla düştüğünde kırılır mı? 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Çalışılacak öğrencinin özelliklerine bağlı olarak, “Bu öğrenci bu materyallerle bu beceriyi gerçekleştirebilir mi yoksa materyallerde değişiklik yaparsam öğrenme şansı daha yüksek olur mu?” sorusu her zaman akılda tutulmalıdır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Bazı araçların kullanılması daha kolay olacaktır. Örneğin, büyük boncukları ipe dizmek küçük boncuklardan daha kolaydır, büyük topu yakalamak küçük topu yakalamaktan daha kolaydır, büyük beden kıyafetleri giymek, tam gelen kıyafetleri giymekten daha kolaydır. Bu nedenlerden dolayı öncelik kolay olan materyallere verilmeli daha sonra zor olanlara geçilmelidir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Çalışılacak öğrencinin özelliklerine bağlı olarak, “Bu öğrenci bu materyallerle bu beceriyi gerçekleştirebilir mi yoksa materyallerde değişiklik yaparsam öğrenme şansı daha yüksek olur mu?” sorusu her zaman akılda tutulmalıdır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

BECERİ ANALİZİ Beceri analizi, bir amacı (beceriyi) gerçekleştirebilmek için gerekli her bir davranışın ayrıntılı ve mantıklı olarak sıralanması ya da davranış zincirinin betimlenmesidir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Davranışların pek çoğunu tek aşamada kazandırmak mümkün olmamaktadır. Bu davranışlara bir dizi küçük basamaklar aracılığıyla daha kolay ulaşılabilmektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Öğretilecek becerinin oluş sırası mantıklılık izlemelidir. Öğrencinin amaca ulaşabilmesi için gerekli tüm basamaklar yer almalıdır. Analizin ne kadar detaylı hazırlanacağı öğrencinin performans düzeyine göre farklılık gösterebilir ya da bir tane detaylı bir analiz hazırlanarak her bir beceri için uygun olan yerden başlanarak kullanılabilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Öğrencinin amaca ulaşması, basamakların ne denli mantıklı ve eksiksiz sıralandığına bağlı olacaktır. Beceri analizi her gün bir çok kez gerçekleştirilen becerilerin her biri için yapılabilir. Örneğin araba kullanmak için gerekli ilk basamak arabayı çalıştırmaktır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Arabayı çalıştırmayı da düşündüğümüzde pek çok alt beceriden oluştuğunu görmekteyiz. Arabayı çalıştırma becerisinin analizini yaptığımızda; 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Anahtarı kontağa yerleştirir Sağ ayağını gaz pedalına yerleştirir Vites kolunu boşa alır. Anahtarı kontağa yerleştirir Sağ ayağını gaz pedalına yerleştirir Anahtarı çevirir Çok hafif olarak gaz pedalına basar 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Beceri analizindeki basamakların tümü gerçekleştirildikten sonra arabayı çalıştırma amacına ulaşılır.aradan herhangi bir basamak atlandığında ise araba çalıştırılamayacaktır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

BECERİ ANALİZİNİN ÖĞRETİME KATKILARI Bilgi Öğretimin Bireyselleştirilmesi Öğretimi Kolaylaştırır Objektif Değerlendirme Tekrarlanabilirlik 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam BİLGİ Beceri analizi yapıldığında en yüksek düzeyde bilgi sunmak mümkün olmaktadır. Öğretim basamaklarının beceri analiziyle belirlenmesi nedeniyle öğretim materyali küçük parçalar halinde sunulabilmektedir. Böylece öğretmen öğrenciye bilgiyi daha çabuk ve kesin olarak kazandırabilmektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam ÖĞRETİMİN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ Beceri analizinin yapılması öğretim basamaklarının oluşturulmasına hizmet etmesi nedeniyle öğrencilerin düzeyine göre öğretimin oluşturulmasını mümkün kılmaktadır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam ÖĞRETİMİ KOLAYLAŞTIRIR Öğretilmek istenen konuda beceri analiziyle belirlenen basamaklar öğrencinin bulunduğu düzeyi kolayca belirlememize yardımcı olduğu gibi öğretime nereden başlayacağımızın bilinmesine de yardımcı olur. Öğrenciler düzeylerine göre öğretim yapıldığında, daha kolay ve hızlı öğrenirler. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam OBJEKTİF DEĞERLENDİRME Yapılan beceri analizi basamaklarıyla öğrencilerin göstermiş oldukları ilerlemeleri değerlendirmek ve kaydını tutmak mümkün olmaktadır. Bu da öğretmenin yanlılığını azaltmaktadır. Özellikle yetersizlikten ağır düzeyde etkilenmiş çocukların ilerlemeleri yavaş olabilmektedir. Çocukların ilerlemelerini ancak ayrıntılı beceri basamaklarında görmek mümkün olabilmektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam TEKRARLANABİLİRLİK Yapılan beceri analizleri başka öğretmenlerce tekrar uygulanabilme olanağı vermektedir. Beceri basamaklarına göre oluşturulan programlar başka okul ve öğretmenlerce kolayca uygulanabilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

BİLİŞSEL NİTELİKTEKİ BECERİ ANALİZİNİ OLUŞTURMA YAKLAŞIMLARI Var Olan Kaynakların Gözden Geçirilmesi: Yararlanılacak kaynakların başında okul programları, ders kitapları, dergiler ve rehber kitaplar yer almaktadır. Bu kaynakların incelenmesiyle ilişkili öğretim aşamaları uyarlanır ve değiştirilebilir. Varolan kaynaklarda basamakların yeterli ve uygun olmadığı akılda tutulmalıdır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Gelişim Aşamalarının Gözden Geçirilmesi: Normal gelişim aşama sırasını sağlayan kitaplardan yararlanılabilir. Buradaki aşama sıralarına dönüştürülebilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Program Rehberlerinin Uyarlanması: Beceri sıralamasının belirlenmesinde rehber programlarda uyarlamalar yapılacak olursa gerçekten yararlı olacaktır. Bu aşamada da uyarlamanın, değiştirmenin nasıl yapılacağının bilinmesi önemlidir. Bu uyarlamalar ve değişiklikler: Programlardaki ilişkili içerik yeterli olmayabilir. İçerik belli bir yöre için uygunluk gösterirken diğer bölge için uygun olmayabilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Programlarda öğretim materyali için gerekli alt aşama sıralaması yeterli düzeyde değildir. Öğretim materyalinde basamaklar mantıklı bir sıra izlemeyebilir ve/veya basamaklar yeterli olmayabilir. Bu durumda basamaklarda değişikliğe gidilebilir. (Programlara genel olarak değişebilecek kaynaklar olarak bakılması uygun basamakların oluşturulmasına hizmet edecektir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

PSİKOMOTOR BECERİLER İÇİN BECERİ ANALİZİ ÜRETME YOLLARI Beceri analizindeki basamakları belirlemenin iki yolu bulunmaktadır: Beceri basamakları oluşturulurken bellekten basamaklar oluşturulmaktadır. Davranışı bizzat yaparak basamaklar sırayla yazılmaktadır. Beceri analizi genellikle davranışı gerçekleştiren bir kişinin gözlenmesiyle ya da beceri analizini hazırlayan kişinin kendisinin davranışı yerine getirerek notlar almasıyla hazırlanır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam * Bellekten Beceri Analizi Yazmanın Avantaj ve Dezavantajları Daha az zamanı gerektirir. Analiz her türlü ortamda gerçekleştirilebilir. Analizi yaparken özel araç-gereç gerekmez. Dezavantajları Bazı beceri basamakları unutulabilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam * Bizzat Yaparak Beceri Analizi Yapmanın Avantaj ve Dezavantajları Avantajlar Tüm basamaklar bizzat yapılarak yazıldığı için atlama riski söz konusu olmayacaktır. Dezavantajlar Öğretilmek istenen bazı davranışların sınıf dışında gerçekleşiyor olması nedeniyle beceri analizinin sınıf dışında bir ortamda gerçekleştirilmek durumunda olması, Beceriyi bizzat yapabilmek için özel bir takım araçları gerekli olabilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Hangi Beceri Analizi Yolunu Kullanacağımıza Nasıl Karar Vereceğiz? Sağlıklı ve eksiksiz bir beceri analizi yapabilmek için aşağıdaki soruları cevaplamak gerekmektedir: 1. Söz konusu olan amaca (davranışa) aşina mısınız? (Bu davranışı düzenli olarak gerçekleştiriyor musunuz?) 2. Basamak atlama olasılığı var mıdır? 3. Özel bir takım araçlar gerekli midir? 4. Özel araçların bulunduğu ortama gereksinim var mıdır? 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam *** Eğer soruların ilkine cevabınız evetse, beceri analizini belleğinizden yapmanız yeterli olabilecektir. *** Eğer ilk soruya cevabınız hayırsa, diğer sorulara cevabınız evet bile olsa, beceri analizini bizzat yaparak gerçekleştirmek gerekecektir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

BECERİ ÖĞRETİM SÜRECİ Beceri analizinin bulunduğu ölçü aracının hazırlanması Öğrencinin performans düzeyinin belirlenmesi Uzun dönemli, kısa dönemli ve öğretim amaçlarının belirlenmesi Öğretim planlarının hazırlanması Öğretimin değerlendirilmesi 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Beceri analizinin bulunduğu ölçü aracının hazırlanması İleriye doğru Bir becerinin tamamlanabilmesi için önce yapılması gereken beceriden başlanarak sonraki basamakların yapılış sırasına göre yazılmasıdır. Geriye doğru Bir becerinin yapılması sırasında yer alan beceri basamaklarının, en son beceri basamağından başlanarak (en kolaydan zora doğru sıralanması ) en önceki basamağa doğru yazılmasıdır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

İleri zincirleme yöntemiyle ip sallama becerisi analizi; 1. ipi eline alır İpin yanına gelir İpin ucu önüne gelecek şekilde ayakta durur Belinden öne doğru eğilerek kullandığı eliyle, ipi avucunun içinde duracak şekilde ipin ucundan tutar Eğildiği yerden doğrulur 06 Haziran-1 Temmuz 2016

2. ipi istenilen yönde çevirir Karşıdaki arkadaşının da ipi eline almasını bekler Kullandığı kolunu dirsekten kırarak belinin hizasına kaldırır Kullandığı kolunu hafifçe ileri doğru uzatır Karşısındaki arkadaşının da aynı hareketi yapmasını bekler İpi istenilen yöne doğru kolunu dirsekten daireler çizdirerek havada çevirir 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Tersine zincirlemede ise, analizi yapılan becerinin basamakları yapılış sıralarına göre en son yapılandan en önce yapılana doğru sıralanmaktadır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Öğrencinin performans düzeyinin belirlenmesi Zincirleme davranışlar beceri analizi kaydı tekniği ile değerlendirilir. Bunun ise iki yolu vardır: Tek fırsat yöntemi Çok fırsat yöntemi 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Tek fırsat yöntemi: Bu yöntemde: bireye beceri analizinde yer alan basamakları yerine getirmesi için yönerge verilir, birey doğru yaptığı her basamak için (+) alır, birey bir basamağı yanlış yaparsa, yanıt için ayrılan sürede yapmazsa ya da yanıt için ayrılan sürede uygun olmayan davranışlar sergilerse (-) alır ve değerlendirmeye son verilir. Beceri analizinde gerçekleştirilen ilk yanlış basamaktan sonra, geriye kalan tüm basamaklar için de (-) verilerek değerlendirme sonlandırılır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Öncelikle öğrencinin beceriyi gerçekleştirmesi için ortam düzenlenir. Orta boy 15 boncuğun dizme için gerekli ortam; uygun yükseklikte masa ve sandalyeler, masanın üzerinde rahatça alabileceği bir kapta 15 boncuk, arkasına ip geçirilmiş ucu küt bir iğne olarak düzenlenebilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Performans alma sırasında ÖBT masa üzerinde yada çocuğu dikkatini dağıtmayacak bir yerde olmalı. Performans alımı sırasında, öğrencinin bağımsız olarak gerçekleştirdiği basamaklar ÖBT nin uygun basamaklarına kaydedilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Yapmadığı basamaklar ya da yarım yapabildiği basamaklar ise, ilgili basamağın karşısına yanlış olarak işaretlenir. Bu sırada öğrencinin doğru ya da yanlış tepkilerine tepkisiz kalınır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Tek fırsat yöntemi, öğrencinin hangi ipuçları verildiğinde beceri basamaklarını gerçekleştirebildiği konusunda öğretime yönelik bilgi vermemektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Tek fırsat yöntemiyle değerlendirme yapmanın yararları şöyle sıralanabilir: değerlendirme kısa sürede tamamlanır, bireyin yanlış yaptığı ilk basamakta değerlendirme sona erdirilerek öğretime geçildiği için öğretime ayrılan süre artar, değerlendirme sırasında öğrenmenin gerçekleşmesi çok küçük bir olasılık olduğu için uygulamanın etkisi daha kesin biçimde ortaya konur. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam *** Ancak, tek fırsat yönteminde beceri analizinde bireyin doğru olarak sergileyebileceği basamaklar varken, bireyin yanlış yaptığı ilk basamakta değerlendirmeye son veriliği için tüm basamaklara ilişkin doğru bir değerlendirme yapılamamış olabilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Tek fırsat yöntemiyle öğrencinin bir becerideki performansı alındıysa, öncelikle uzun dönemli amaç belirlenir. Daha sonra performans düzeyi ile uzun dönemli amaç arasındaki alt amaçlar oluşturulur. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Eğer ele alınan beceri yemek yeme gibi temel bir beceriyse, öğrenci becerinin basamaklarının yarısından çoğunu bağımsız olarak gerçekleştiremiyorsa ve öğrenci basit taklit etme becerilerine sahip değilse, öğrencinin gerçekleştiremediği beceri basamaklarıyla ilgili ilk alt amaçların, öğrencinin o beceri basamağını ‘fiziksel yardım kullanıldığında yapar’ şeklinde belirlenmesi gerekmektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam İlk amaç fiziksel yardımla yapar ise, bu beceri basamağı için belirlenecek diğer alt amaçlar öğrenci s.i verildiğinde yapar ve öğrenci B. Olarak yapar şeklinde bir sıra izlenmektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Çünkü öğrenci F.Y bir beceri basamağını yaparken, aynı zamanda beceri basamağının nasıl yapıldığını da görmekte ve öğretim süreci içinde fiziksel yardım tamamen çekildikten sonra, öğrenciye beceri basamağını model olma ipucu ile yaptırmaya gerek kalmamaktadır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Ele alınan beceri gelişim aşamasında daha üst sıralarda yer alıyorsa ve öğrenci taklit etme becerilerine sahipse, öğrencinin bağımsız olarak gerçekleştiremediği basamaklar için alt amaçların ‘öğrenci model olunduğunda yapar’, ‘öğrenci sözel ipucu verildiğinde yapar’ şeklinde bir sırayla oluşturulması uygunluk göstermektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Çok fırsat yöntemi: Bu yöntemde: bireye beceri analizinde yer alan basamakları yerine getirmesi için yönerge verilir, birey doğru yaptığı her basamak için (+) alır. birey bir basamağı yanlış yaparsa, yanıt için ayrılan sürede yapmazsa ya da yanıt için ayrılan sürede uygun olmayan davranışlar sergilerse, bu basamak uygulamacı tarafından yerine getirilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Geriye kalan basamakları tamamlaması için öğrenciye fırsat verilir ve beceri analizindeki tüm basamaklarda bireyin performansı elde edilinceye kadar bu süreç devam ettirilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam *** Bu yöntemde bireyin doğru olarak sergileyebileceği tüm basamaklar için şans tanınıyor olması, yöntemin bir yararı olarak değerlendirilebilir. *** Ancak, bireyin doğru olarak sergileyemediği davranışların uygulamacı tarafından yerine getirilmesi sırasında, öğrenme gerçekleşebilir. Bu durum, uygulamanın etkililiğinin net biçimde görülmesini engelleyebilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Çoklu fırsat yöntemine göre amaçların düzenlenme sırası, tek fırsat yöntemindeki sırayla gerçekleştirilmektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Gerçekleşen basamak yüzdesi formülü Beceri analizinde doğru yapılan basamak sayısı X 100 Beceri analizindeki toplam basamak sayısı 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Uzun dönemli, kısa dönemli ve öğretim amaçlarının belirlenmesi Bir becerinin öğretiminde ulaşılması hedeflenen uzun dönemli amaç, öğrenciyi o beceriyi bağımsız yapar hale getirmektir. Öğrencinin beceri analizinde “-” aldığı basamaklar bizim kısa dönemli amaçlarımızı oluşturmaktadır. Kısa dönemi amaçlarımızdan o ders için çalışacağımız basamak ise öğretim amacımızı oluşturmaktadır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Öğretim planlarının hazırlanması Öğretim için zincirleme davranışların beceri analizleri geliştirildikten ve performans düzeyi belirlendikten sonra uygulamacı bu beceriyi nasıl öğreteceğine karar verilir. Bu karar doğrultusunda da öğretim planları hazırlanır. Bu konuyla ilgili yayınlar incelendiğinde, beceri analizinin üç biçimde öğretilebildiği görülmektedir: İleriye zincirleme Geriye zincirleme Tüm basamakların bir arada öğretimi 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam İleriye zincirleme: Zincirleme davranışın beceri analizinde yer alan ilk basamakla öğretime başlanarak her denemede yalnızca bir basamağın öğretilmesi olarak tanımlanır. Diğer bir deyişle beceri analizinde yer alan ilk basamak birey tarafından doğru olarak sergilendikten sonra, ikinci basamağın öğretimine geçilir ve bu süreç, beceri analizinde yer alan tüm basamakların öğretimi gerçekleştirilinceye kadar sürdürülür. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Geriye zincirleme: İleriye zincirlemenin tersi olarak düşünülebilir. Geriye zincirleme, zincirleme davranışın beceri analizinde yer alan son basamakla öğretime başlanarak her denemede bir basamağın öğretilmesi olarak tanımlanır. Son basamakta öğretim gerçekleştirildikten sonra, sondan ikinci basamaktan öğretime başlanır. Bu süreç beceri analizindeki ilk basamağın öğretimi gerçekleştirilinceye kadar sürdürülür. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Tüm basamakların bir arada öğretimi: Her denemede zincirleme davranışın beceri analizinde yer alan bir basamağın öğretilmesi yerine basamakların tümünün birden öğretilmesi olarak tanımlanabilir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Örnek öğretim süreçleri Ana yönerge öğrencinin gerçekleştirmesi için verilen yönergedir. Örneğin; dişini fırçala, kazağını giy gibi. Kullanılacak ipucu çeşidinin belirlenmesi, öğrencinin performans düzeyinin tek fırsat ya da çoklu fırsat yöntemiyle belirlenmesine ve kullanılacak ipucu işlem sürecine göre farklılık göstermektedir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Eğer öğrencinin performans düzeyi tek fırsat yöntemiyle belirlendiyse, kullanılacak ipucu, öğrenciye verildiğinde, öğretimi yapılacak becerinin basamaklarının hepsinin yapılmasını sağlayan bir ipucu olmalıdır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Eğer öğrencinin performans düzeyi çoklu fırsat yöntemiyle belirlendiyse, zaten öğretime başlandığında becerinin her basamağı için öğrenciye verilmesi gereken ipuçları belirlenmiş demektir. Bu durumda kullanılacak işlem süreci, ipucunun verilmesi ve sistematik olarak geri çekilmesidir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Öğrenci bir beceriyi bağımsız olarak gerçekleştirinceye kadar çalışmaya devam edilmelidir. Öğrencinin doğru ve yanlış tepkilerine ne şekilde yanıt verileceği de, öğretime başlanmadan önce belirlenmelidir. Edinim aşamasında doğru tepkiler anında ve betimlenerek pekiştirilmelidir, yanlış tepkiler görmezden gelinmelidir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

İpuçlarının kullanımı ve geri çekilme süreci İpucu; belli bir uyaranın varlığında öğrenciye ne ve nasıl yapılacağının hatırlatılmasıdır. Beceri öğretiminde, öğrencinin becerinin gerçekleştirildiği ortamların ya da araç-gereçlerin varlığında beceriyi bağımsız olarak yapabilmesini sağlamak için ipuçlarından yararlanılır. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Öğrenciye ipucu verebilmek için önce iki ilkenin gerçekleşmesi gerekmektedir: öğrenciye bir davranışı yapması için ipucu vermeden önce, davranışın yapılmasını sağlayacak uyaran ortamda bulunmalıdır. Örneğin öğretmen ‘makası tut’ demeden önce, makası ve kağıdı çocuğu önüne koymalıdır. Böylece öğrenci, öğretmenin makası ut demesine bağlı olmadan makası tutmayı öğrenecektir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Öğretim ortamlarında kullanılan ipucu çeşitleri; fiziksel ipucu, model olma(davranışı yapan bir modeli izleme), sözel ipucu ve işaret ipucudur. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

İpucunun sistematik olarak geri çekilmesi süreci; Fiziksel yardım ipucunun verilmesi ve geri çekilmesi; beceri basamağının yaptırılması için başlangıçta, öğretmen eliyle öğrencinin elinin üzerinin sıkıca tutarak beceri basamağını yaptırır ve ne yapması gerektiğine ilişkin sözel ipucu verir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

Daha sonraki oturumlarda öğretmen öğrencinin beceri basamağının yapılışına katıldığını hissettiğinde, kendi eliyle öğrencinin elinin üzerinden aynı şekilde tutar, ancak baskıyı hafifletir. Öğrencinin katılımı arttıkça elden bileğe, daha sonrada müdahale edebilecek şekilde dokunmamaya geri çekilmelidir. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Öğretmenin eli öğrencinin elini tam kavramış ve sıkıca tutarak beceri basamağını yaptırma Öğretmenin eli öğrencinin elinin yarısının üstünde ve hafifçe tutarak beceri basamağını yaptırma Öğretmenin eli öğrencinin bileğinde ve hafifçe tutarak beceri basamağını yaptırma 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Model olma ipucunun verilişi ve geri çekilişi; Beceri basamağının tamamının açıklanarak yapılması ve ne yapılacağının gösterilmesi Beceri basamağının yarıya yakının açıklanarak yapılması ve ne yapılacağının söylenmesi 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Beceri basamağının açıklanarak, hareketin başlatılması, devamının yapılmaması ve ne yapılacağının söylenmesi. 06 Haziran-1 Temmuz 2016

devam Sözel ipucu; Beceri basamağının tümünün ifade edilmesi(çorabı bileğine kadar çek) Beceri basamağındaki nesne ve eylemi içeren ifade(bileğine çek) Beceri basamağındaki eylem ifadesi(çek) 06 Haziran-1 Temmuz 2016

TEŞEKKÜRLER 06 Haziran-1 Temmuz 2016